N°. 255.
133' Jaargang.
1890.
W oensdag
29 October,
Je Wei, ie Waartói en liet Levea".
Deze courant rerschljnt d a g 1 f] k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.—
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel! BIJ abonnement lager!
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer /0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte!
Middelburg 28 October.
UIT STAB EN PROVINCIE.
Vkeraometei.
Middelburg 28 Oct. vm. 8 a 40 gr.
m. 12 u. 40 gr. av. 4 n. 40 gr. F.
Verwaoht W. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. ra Ybi Mestdagh Zoo», te Goes: A. A. W. Bolla*d, te Kruiningen: F. v. d. Pbijl, te Zierikzee: A. O. db Mooi» te Tholen: W. A. tab j AilYerlealiëB
Nreuwbkhtoïbh en te TerneuzenM. db Jonge. Yerder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te uur
advertentie-bureau's van Nijgh Va* Ditmab te Rotterdam, de Gebb. Belinïante, te 's Gravenhage, en A. de la mm Azn, te Amsterdam. aan bet bureau bezorgd spn, willen
Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., Joh* F. Johes, opvolger. I zp des avonds nog worden opgenomen
Dezer dagen schreef de bekende heer P. H.
Saaymans Vader weer een van die klaagtonon,
die getuigen van zijn vooringenomenheid op
sommige punten, zjjn eigenaardigen blik in de
hedendaagsche toestanden en zijne bijzondere
manier om de zaken voor te stellen, waardoor
hp zich steedB beeft gekenmerkt.
Zijne boutades zullen, dunkt ons, ook onder
medestanders dikwjjls verbazing wekken, maar
iemand, zelfs uit christelijk historisch standpunt
beschouwd, zoo geheel uit zijn tjjd en op zulk
een hoogen leef tjjd, als den heer Vader
het voorrecht gegund is, verandert men niet
meer van ideeëntegen zoo iemand strjjdt men
niet meer; diens eigenaardigheden verdraagt
men en voor het overige gunt men hem nog
het genoegen zjjn stem te laten hooren, al
schenkt men daaraan niet meer de aandacht
van voorheen toen menige tegenstander wel
degeljjk op zjjn qui-vive zjjn moest om te weer
leggen, wat uit zjjn pen vloeide en niet met
de waarheid strookte. En dat gebeurde niet
zelden.
Als men nu ook in zjjn klaaglied de opmer
king leest hoe niemand gelooven zal dat invoe
ring van een algemeen stemrecht het volks
geluk zal aanbrengen" dan zal ieder, die
beter op de hoogte is van de etroomingen in
de hedendaagsche maatschappij, over zulk een
redeneering zich met grond verbazen, afgeschei
den van de kwestie of men voor- of tegenstan
der van dat stemrecht is.
Er is echter door den heer Saaymans Vader
een andere opmerking gemaakt, die enze aan
dacht trok. Tokkelende op bekende snaren
herbaalde hjj wat misschien door hem en door
anderen vóór en met hem wel honderdmaal
is gezegd en decreteerde hjj dat er voor een
land alleen heil is te verwachten van »Hem,
die de Weg, de Waarheid en het Leven is."
Dit is de grondtoon van de anti-revolution-
naire staatsleer.
En wil men nu daarvan de toepassing
Dan neme men kennis van het volgende
recept voor de verkiezings manifesten, voor
komende in de Standaard en geschreven uit
Utrecht
"Men moet hen {de Jciezèrs) in een kort strooibiljet
ik druk op dit laatste I op het hart binden
dat het gaat om een keuze tusschen geloof en on
geloof, tusschen revolutie en gezag.
.Wilt ge mannen, die loopen in de lijn VSn de
liberalen van Tessino, van de antimonarchisten te
Lissabon, van de socialistische wOëlwaters in onze
hoofdstad kiest dan de liberalen.
.Zoo niet, verkiest ge mannen, die het gezag hoog
zullen houden, die op een anderen bodem staan dan
dien der Revolutie kiest dan de mannen van Neder
land en Oranje.
«Het gaat om een: Entweder-oderl
«Dat pakt. Dat gevoelt men.
.Of men voor de herstemming andere Wapens ge
bruiken zal en dan met ijver en verstand? En of het
dan nog lukken zal
.Dat zal de aanst. stembus leeren
Is het verkondigen van zulke onwaarheden,
'het opnemen en verspreiden daarvan nu de
Waarheid dienen Hem verheerljjken »die de
Weg, de Waarheid en het Leven is."
Want dat mag men toch in de eerste plaats
'verwachten van het hoofdorgaan der anti-
revolutionnaire partjj
Als men de waarheid wilde zou men moeten
'zeggen:
»Het gaat om eene keuze 'tusschen uitbrei
ding der. macht van dr Kuyper en dr Schaep-
man, die Nederland in handen der clericalen
en Jezuïten willen spelen, en den invloed van
hen die ons land willen bewaren voor znlk een
heerschappij.
»Wilt gjj mannen, die de socialisten hielpen
hun woordvoerder Domela Nieuwenhuis in de
Tweede kamer te brengen, een man die met
zjjne overdreven theorieën, zjjn heftige aanval
len en onjuiste voorstellingen de maatschappij in
beroering brengt, kiest dan de aanhangers van
dr Kuyper.
»Zoo niet, verkiest gij mannen die alle geweld,
zelfs op kerkeljjk gebied, verfoeien geen ver
zet willen plegen, geen kerken willen over
rompelen, kiest dan de liberalen."
In dien geest sprekend tot het volk zou men
waarheid zeggen, niet lasteren en nog eens
lasteren, zooals in de Standaard geschiedt, op
welks bureau men wel weet dat er van laster
praatjes toch altijd iets bljjft hangen.
Voor dezulken is het wel eens noodig te
herinneren, waar >de Weg, de Waarheid en
het Leven" is te vinden.
Als zelfs de leidslieden, of zjj die zich als
zoodanig opwerpen, dien niet meer weten te
vinden, is het dan wonder dat menige onnoo-
zele volgeling het spcor bjjster wordt?
's Konings toestand schijnt tamelijk onver
anderd te bljjven; de lichaamskrachten nemen
niet merkbaar af.
Enkele oogenblikken uitgezonderd, waarin
men een spoor van terugkeer van bewustzjjn
meende te bespeuren, bljjft de patiënt geheel
buiten kennis.
De toestand van groote opgewondenheid,
welke zich bij de vorige ziekte voordeed, bleef
tot nu achterwege.
Het krachtig gestel van Z. M. in aanmerking
genomen, is het moeiljjk een bepaalde afneming
van krachten te constateeren, en zou 't zelf
zeer goed mogeljjk zjjn dat daarin verbetering
kwam.
Intusschen kan men weinig hoop voeden,
dat, bjj eventueele toeneming van krachten,
ook in den geestestoestand verbetering komt.
(N. v. d. D.)
De Eerste kamer hield Maandag avond te
half negen uur een vergadering, waarin de
heeren Magnee en Melvill van Ljjnden, in Juli
herkozen, als leden der kamer werden beëedigd.
De laatstelijk door de Tweede kamer aange
nomen wetsontwerpen werden verzonden naar
de afdeelingen. Op voorstel van den voor
zitter werd besloten de interpellatie van den
heer Wertheim betreffende Suriname te hou
den in de eerstvolgende openbare vergadering,
die vermoedeljjk zal plaats hebben op a. Don
derdag.
De minister van financiën verleent Donder
dag a. en de minister van marine Vrjjdag a.
geene audiëntie.
Verleden Vrijdag is verschenen het voorloo-
pig verslag der Tweede kamer over de Indische
begrooting voor 1891.
Na eenige besprekingen over 't beleid van
den minister, 'twelk eenigen afkeuren en an
deren billjjken met 't oog op de omstandigheden,
kwam men tot den financieelen toestand. Men
was van oordeel, dat de minister wel wat te
gunstig over het te verwachten tekort denkt.
Het zal denkeljjk veel grooter zijn dan hjj
verwacht. Eenerzjjds werd het hoooger bedrag
op 4, anderzijds op ten minste 10 millioen
gulden geschat, terwjjl na 1891 geen batig
saldo van vroegere diensten verwacht werd.
Maatregelen ter verzekering van de financieele
toekomst waren dus hoogst noodig. Met het
oog ook op de afhankelijkheid der Indische
huishouding, grootendeels van de koffiecultuur,
drong men er op aan dat de regeering haar
denkbeelden omtrent het koffierapport, de oor
zaken van de achteruitgaande oogsten, de op
brengst van de koffiecultuur in de toekomst
voor de schatkist onverwijld zou kenbaar maken.
Verscheidene leden meenden dan ook, dat,
zoolang omtrent de toekomst der Indische finan
cien niet meer zekerheid bestond, geen nieuwe
uitgaven, zelfs geen productieve of urgente,
mochten gedaan worden. Ook de houding van
het Indisch bestuur tegenover Nederlandsche
industrieele ondernemingen kwam ter sprake.
De klacht over allerlei belemmeringen, waar
door de ontwikkeling van het particulier initia
tief werd tegengehouden en beperkt, in stede
dat de oprichting van landbouwondernemingen,
in Indië werd gesteund en aangewakkerd
gaf ten slotte aanleiding tot den wensch, dat
de minister openljjk zou uitspreken, dat het
Indisch bestuur in de richting van aanwak
kering der particuliere industrie werkzaam
behoort te zjjn.
Van andere zjjde waarschuwde men, in ver
band hiermede, tegen het inhalen van te veel
vreemde elementen en tegen te groote macht
van het Europeesch element, als gevolg van
het meer en meer openstellen van Indië voor
particuliere maatschappijen.
Verscheiden leden verwachtten alsnog mede-
deelingen van de denkbeelden den regeering
over den loop van zaken in Atjeh, en vroegen
of er thans uitzicht op toenadering van de
zijde der Atjehers bestond.
Hierbjj hieven sommige leden aan de weder
invoering eener scheepvaartregeling boven een
blokkade de voorkeur geven, daarbjj ook in
aanmerking nemende, dat ter wille van die
blokkade het overige gedeelte van den archipel
zoo goed als geheel van marine-schepen is
ontbloot.
Omtrent de Flores-eipeditiën werden be
schouwingen in 't midden gebracht, die grooten
deels overeenkomen met de reeds openhaar
gemaakte debatten.
Inlichtingen werden gevraagd omtrent de
strekking van het aangekondigde voorstel voor
de exploitatie van het Ombilën kolenveld.
De beschouwingen, over deze zaak geleverd,
komen hierop neder Verschillende leden acht
ten het op het oogenblik voor den staat zeer
bezwaarlijk omtrent de ontginning der mjjnen
en den verkoop der kolen een goed exploi
tatie-contract te sluiten, terwjjl men de exploi
tatie van den spoorweg in elk geval in han
den van den staat wilde houden.
Ook kwam het hun voor, dat ook de verkoop
der kolen in handen van den staat behoorde
te bljjven, waartegenover stond het gevoelen
van andere leden, dat de verkoop der kolen
op den duur aan de particuliere industrie
moest worden overgelaten wegens het voordeel
voor Indië, gelegen in de ontwikkeling van
bjjzondere ondernemingen. Men vroeg of er
plan bestaat de spoorwegljjn naar den Oost
kust door te trekken. Nog maakte de om
slachtige wijze, waarop men in Indië werkt,
een punt van bespreking en afkeuring in de
afdeelingen uit, welke klachten echter niet
zonder tegenspraak bleven, omdat men meende
dat de regeering door die werkzaamheden op
de hoogte van den toestand bleef.
De mail uit Oost-Indië, dezer dagen aange
komen, loopt tot 26 September. Volgens het
verslag der voornaamste gebeurtenissen in het
gouvernement Atjeh en onderhoorigheden,
loopende van 25 Augustus jl. tot en met 7
Sept., werd de rust op Groot-Atjeh niet ver
stoord, doch onze versterkingen werden beur
telings onbeduidend beschoten, hetgeen ook met
enkele treinen het geval was, en wel in de
nabijheid van Dampeneroet, Lampermê, Boekit
Karang, Lamreng en Ketapang Doeaook
roofde men in den nacht van 26 op 27 Aug.
weder een 300 meter telephoondraad in de
nabjjheid van kampong Lampoes Santau, het
geen in geruimen tijd niet gebeurd was. Over
het algemeen gaven de bendehoofden weinig
teekenen van bedrijvigheid.
Te Edi bleef alles rustig en ter Noordkust
de toestand stationnair, terwijl ter Westkust niets
bijzonders voorviel.
Na dit verslag is en wel ongeveer 15
Sept. de rust te Edi verstoord door onge
veer 30 Atjehers. Nadere bijzonderheden daar
omtrent worden echter niet vermeld.
De weersgesteldheid was zeer ongestadig,
hevige winden werden afgewisseld door enkele
regenbuien. De gezondheidstoestand was in
het garnizoen minder goedhet gemiddeld
getal zieken, in het hospitaal te Kota-Radja
opgenomen, was per dag 35 tegen 22.5 gedu
rende het vorig tijdvak het gemiddeld aantal
beri-beriljjders was per dag 19.7 tegen 11.6
gedurende den vorigen verslagtijd. Het sterf-
tecjjfer was lager. De gezondheidstoestand der
bevolking op Groot-Atjeh was goed van Edi
werd daarentegen bericht, dat weder enkele
gevallen van cholera zich hadden voorgedaan,
ook onder de Chineezen aldaar, terwijl in onze
benting een Europeaan aan die ziekte overleed.
Men meldt aan de Java-Bode, dat tegelijk
met het vertrek van drie compagnieën van het
5e bataljon infanterie naar F 1 o r e s het 7e
bataljon te Magelang bevel heeft gekregen om
zich marsehvaardig te houden, teneinde op het
eerste sein naar Flores te kunnen oprukken.
Is de Java-Bode wel ingelicht, dan heeft het
embarkement der troepen voor Flores' Noord
kust niet gewacht op de gelegenheid, om tege-
ljjkertjjd de heeren Schelle en Kleian derwaarts
te kunnen overvoeren, maar is de afvaart van
de stoomschepen zoodanig geregeld, dat deze
ambtenaren eenigen tijd vóór de nieuwe expe
ditie ter Noordkust kunnen debarkeeren, om
de ons mogeljjk nog goedgezinde bevolking
op onze komst voor te bereiden en haar mede
te deelen, dat de troepen volstrekt geene vijan
delijkheden beoogen, doch slechts naar tin
willen zoeken.
Van Samerang schrjjft men nog aan het zelfde
blad, dat de voor Flores bestemde majoor
Bosboom een man is, die in 't garnizoen getoond
heeft een grooten persoonleken moed te bezit
ten. Niet ten onrechte wordt wel eens beweerd,
dat de Boegineezen alleen volkomen te regeeren
zjjn door chefs, die hen zonder onderscheid eu
met de uiterste strenghoid behandelen en niet
de minste vrees koesteren voor eventueele
weerwraak. Het bewjjs voor deze stelling ligt
in de omstandigheid, dat, sinds majoor Bosboom
aan het hoofd van het 5e bataljon staat, de
teugeloosheid van de inlandsche militairen van
dat corps aanmerkeljjk is verminderd.
De Loc. heeft vernomen dat ook de resident
van Timor ter noordkust van Flores is beschei
den om zich daar bjj de expeditie te voegen.
Met betrekking tot de regeling van den
stoombootdienst op de Wester-Schelde stellen
Gedeputeerde staten voor in de aanstaande
najaarsvergadering van de provinciale staten
te besluiten
lo. tot aanschaffing van een raderstoom
schip naar het type Walcheren
2o. bouw en levering van schip en machine
met toebehooren op te dragen aan de Konink
lijke maatschappij de Schelde, scheepsbouw- en
werktuigenfabriek te Vlissingen, mits dien
aangaande een voor de provincie aannemeljjke
overeenkomst door Gedeputeerde staten met
de genoemde maatschappij kunne gesloten
worden.
Verder stellen ged. staten voor in te trek
ken het besluit tot geldleening ad hoogstens
ƒ198.000 en het nemen van een nieuw be
sluit met plan tot geldleening ad ^hoogstens
295.000.
Het rentelocs voorschot tot wegsverbetering
voor de gemeente Clinge bedraagt ƒ30.000,
dat voor het waterschap Bewester Eede bezui
den St. Pietersdijk f 15.980, dat voor de ge
meente Goes, tot gedeelteljjke bestriding der
kosten voor de sluiswerken, zal ongeveer
108.000 bedragen, terwjjl, indien de aanvraag
van het waterschap Cadzand om een renteloos
voorschot voor wegsverbetering wordt aange
nomen, nog ongeveer ƒ32.480 wordt vereisebt
daarbij gevoegd 105.000 voor een nieuwe
stoomboot voor den Wester-Scheldedienst, zal
alzoo een bedrag van ongeveer ƒ291.460 noo
dig zijn.
Het is voorzichtig dit bedrag «enigszins te
verhoogen, daar niet is nit te maken tegen
welken koers zal worden ingeschreven voor
de leening dient daarom als maximum
een bedrag van ƒ295.000 gesteld te worden.
Daar het mogeljjk is dat voor het renteloos
voorschot aan het waterschap Cadzand in 1891
nog geen geld beschikbaar zal behoeven te
worden gesteld, stellen Ged. staten voor de
leening in 2 serieën te verdeelen en serie B.
te bestemmen voor de betaling van dat ren
teloos voorschot.
—In het panorama op de groote Markt alhier
wordt sedert Maandag ter bezichtiging gesteld
eene serie gezichten op de Niagara en den St.
Laurensstroom.
In schoone beelden wordt den bezoeker ge
legenheid gegeven den grootsten waterval ter
wereld te bewonderen, hoe hjj over eene breedte
van 326 M. en een hoogte van 50 M. aan den
oosteljjken en over 574 M. breedte en van 48
M. aan den westeljjken val, kokend, schuimend
en met donderend geweld, met een watermassa
van ongeveer 670.000 ton per minuut, naar
beneden stort. Behalve den val met Goats-
eiland en de over de Niagara geslagen bruggen,
wonderen van hruggen-constiuctie en Ameri-
kaanschen ondernemingsgeest, heeft men tal van
fraaie gezichten op rivieren, rotsen, meren,
landschappen, maagdelijke wouden, havens enz.
Men vergeljjke slechts de opsomming in de
advertentie in ons vorig nommer.
Maandagavond trad in het Schuttershof
de Edele Handboog alhier voor de werklieden
vereniging Luctor et Emergo, afdeeling van
het Ned. werkliedenverbond Patrimonium, als
spreker op de heer K. Kater van Utrecht.
De zeer goed bezochte bijeenkomst werd aan
gevangen met het zingen van het 16e vers
van den 68en psalm, waarna door den voor
zitter der afdeeling de 99en psalm voorgelezen
en een gebed uitgesproken werd.
Daarna trad de heer K. Kater, voorzitter van
Patrimonium, welke vereeniging thans, naar hjj
mededeelde, 85 afdeelingen en meer dan 7000
leden telt, op om de vraag te bespreken en te
beantwoorden Hervorming of vervorming
De vraag zelve getuigt van ontevredenheid
met bestaande toestanden, is eene spoedeischende
die met ernst dient behandelt.
Wat moet er gedaan hervormen, dat is niet
het oude huis oplappen en opknappen, maar
afbreken en opnieuw bouwen, of vervormen,
alleen eenige wjjziging in den vorm brengen?
Spreker achtte hervorming noodig.
Na van zpn standpunt de tekortkomingen van
de liberale partjj te hebben uitgemeten en een
deel van hetgeen zij goed deed te hebben aan
gestipt en gegispt, trachtte spreker aan te
toonen dat die partij niet is eene hervormings
maar een vervormingspartjj, zonder echter van
het laatste verstand te hebben.
Vooral ten opzichte van den arbeidersstand
heeft de liberale partjj vele zondenzjj heeft
toestanden bestendigd, die een gruwel zjjnzjj
heeft verbeteringen nagelaten, die in het oog
springend noodig waren, alleen om zichzelf tot
geldvorst te maken en de teugels van het bewind
in handen te houden.
Patrimonium vraagt hervorming, niet door
revolutie maar aan de hand van Gods woord.
In verband hiermede besprak de heer Kater
den verkeerden weg, die door de socialistische
partjj, welke eveneens hervorming wenscht,
wordt begaan en met welke partjj Patrimonium
nimmer kan samenwerken, omdat de socialisten
God en zijn woord ter zjjde stellen en alleen
werken voor deze wereld.
Toen de gelegenheid tot discussie was geopend
trad de heer Helsdingen, een der bekende woord
voerders der socialisten, op om door feiten uit
de historie en het leven aan te toonen dat d
anti-revolutionnair6n wel degeljjk de revolutie
willen.
Hjj achtte de tuchtiging der liberale party
door Kater verdiend, doch wees er op dat van
de kerkeljjke party, die thans aan het roer is,
voor het volk ook niet veel is te wachten, ja
dat zp in sommige opzichten veranderingen
bracht, die alles behalve verbeteringen mogen
genoomd worden.
Ten slotte bestreed hp des heeren Katers
meening dat de sociaal-demokraten den gods
dienst haten, dat is niet waar in hunne rpen
is voor ieder, 't zp christen, 't zp jood, 't zp
heiden, 'tzp vrpdenker, plaats.
Nadat de heer Kater dezen spreker beant
woord had door zjjne stellingen als onjuist voor
te stellen en de heer Helsdingen wilde repli-
ceeren, werd van den kant van de leden van
Patrimonium daartegen geprotesteerd; wat, daar
ook vele andersdenkenden aanwezig waren, tot
eene heftige woordenwisseling aanleiding gaf,
waaraan onderscheiden personen deel namen en
welke woordenwisseling bpna tot dadelpkheden
oversloeg.
Vooral gaven sommige leden van Patrimonium
blijk dat zp het »hoor en wederhoor" niet voor
hen geschreven achtten.
De heer Kater bezwoer het tumult en drong
erop aan dat Helsdingen nogmaals het woord
ter weerlegging zou worden gegeven, wat dan
ook geschiedde onder beding dat hp niet lan
ger dan tien minuten zou spreken.
Na verloop van dien tpd vroegen ook nog
andere heeren het woord dit werd hun echter
met het oog op het late uur geweigerd.
Nadat de heer Kater nog kortelpk dupliek
had geleverd werd de bpeenkomst weder met
gebed gesloten, vooral zeker passend met het
oog op het karakter dat de bpeenkomst lang
zamerhand gekregen had.
Mej. E. van der Burcht, onderwijzeres aan
de Chr. bewaar- en handwerkschool te Middel
burg, is benoemd tot naaijuffrouw in het groote
burgerweeshuis te Kampen. (De Z.)
Men schrpft oüs i
De postcorrespondentie in het zuidwestelijk
deel van Zuid-Beveland wacht nog steeds op
eene gewenschte verbetering. Zooals zp thans
nog altpd is ingericht ontbreekt haar de eigen
schap van spoed, in bescheiden mate zelfs. De
brieven toch van Nieuwdorp, 's Heerenhoek en
Borssele, bestemd voor Ovezand, Driewegen;
Ellewoutsdpk, Oudelande, Baarland, Hoede-
kenskerke, 's Gravenpolder, 'sHeer Abtskerke o£
Nisse zpn minstens een dag onderweg. Wordt
een brief uit eerstgenoemde plaatsen des voor-
middags na het vertrek van den eersten post
verzonden naar een van de laatstgenoemde ge
meenten, dan arriveert bp eerst des voormiddags
van den volgenden dag; en gaat hp 's avonds
ter bus, dan wordt hp niet ontvangen vóór den
tweeden dag na de verzending. In omgekeerde
richting gaat het iets spoediger. Kon nu be
sloten worden tot instelling van een bodeloop
tusschen 'sHeerenhoek en Driewegen of Ovezand
een afstand van een uur, den bereikten de
brieven nog denzelfden dag hunne bestemming.
Zoo slechts eene gelegenheid per dag werd ge
opend dan ware de verbetering reeds groot.
Met deze voorziening, die toch in dezen tpd
geen overtollige weelde meer genoemd kan
worden, zou eene groote verbetering zpn ver-
kregen, die velen tot tevredenheid zou stemmen.
De kosten, aan den bodeloop verbonden, zouden
geen groote uitgaaf vorderen. Voor eene bezol-