N°. 218.
133e Jaargang.
1890.
Dinsdag
16 September.
De«# courant verschuilt d a g s 1k s J
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën: 20 cent per regel. Bi] abonnement Iagerl
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels f 1.50;
iedere regel meer /0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
P. DEKKER JZN.,
Middelburg 15 September.
LETTEREN EN KUNST,
tkefaometei. j Agentea te Vlissingen: P. G. sa Vbt Mestdabh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Krniningen: F. v. d. Pbiïl, te Zierikzee: A. 0. dbMooij te TholenW. A. van j
Middelburg 15 Sept. vm. 3 a 59 gr. Nmu wbhhtthzen en te TemeuzenM. db Jonoe. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de i moeten des namiddags te en nor
m. 12 u 67 gr. av. 4 u. 67 gr. f. I advertentio-bureau's van Nijgh Van Ditkar te Rotterdam, de Gebr. Belinfantr, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zjjn, "willen
Verwaoht O. wind Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Coupagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dalbe Cie., joen F. Jones, opvolger.i zg des avonds nog worden opgenomen
Bij de verkiezing voor een lid der Pro
vinciale staten in het district Goes op
Woensdag 24 September bevelen wij met
allen aandrang aan den heer
Burgemeester van Wemeldinge.
Over het te Amsterdam gehouden njjverheids-
congres is van vele kanten de loftrompet ge
stoken en zeker terecht.
Er is op dit congres gebleken dat Nederland
zich op den goeden weg beweegt en al
komt het nog veel te kort reeds veel doet
»waar het geldt de zwakken en onmondigen
te beschermen tegen overmatigen druk van den
door het kapitaal gedreven arbeid."
Deze laatste qualificatie is van het Centrum,
dat tevens nog het volgende schrijft»Het
congres heeft te dezen opzichte onmiskenbaar
veel licht verspreid. Veler blik zal zjjn ver
ruimd en waarschijnlijk menig vooroordeel weg
genomen. Er zjjn er nog altijd, die meenen dat
men socialist moet zjjn, om wettelijke bescher
ming van den arbeid te eischen en die derhalve
iederen maatregel van dien aard als uit den
booze beschouwen. Aan dezulken, of althans
aan een deel hunner, zal de blinddoek wellicht
van de oogen zijn gevallen.
>En van den anderen kant zullen misschien
ook zjj, die een tegenovergestelde richting zijn
toegedaan en alles, letterlijk alles door den
Btaat willen doen maszregelen, het overdrevene
hunner eischen hebben ingezien. Aangelegen
heid daartoe heeft het hun ten minste niet ont
broken."
Op die overdreven vrees voor het socialisme
mag wel eens gewezen worden. Er zjjn er die
zelfs bjj het hooren van het Sociaal vraagstuk,
ja zelfs van het Sociaal Weekblad al kippevel
krjjgenen ieder die zich voor de belangen
van den werkman interesseert met wantrouwen
gadeslaat alsof hp een anarchist is, waarmee
men vaak een socialist gelijk stelt.
Een weinig, of liefst heel veel kennis
in deze zou velen een meer onbevangen en
beteren blik doen krygen in een der grootste en
schoonste bewegingen van onzen tjjd. Te meer
is het daarom al een gelukkig teeken, wan
neer wjj van vooruitgang op dat gebied in
ons land mogen gewagen en met het Centrum
kunnen constateeren dat, zooals op dat con
gres bleek, bij alle standen en partyen in
Nederland de ernstige wil bestaat om mee te
werken aan eene oplossing van het groote en
moeilyke vraagstuk van den arbeid.
By al het, vaak kleingeestig, politiek ge
harrewar is zulk een verschijnsel ten minste
bemoedigend.
De Standaard wjjdt een eerste artikel aan de
wet op den krijgsdienst en brengt daar by hulde
aan hen, die dit ontwerp indienden, omdat die
indiening pleit voor den moed en het karakter
van mannen, die liever hun eigen ministerieel
bestaan in gevaar brachten, dan na te laten
wat hun, naar hun innige overtuiging, door
het vaderlandsch belang geboden scheen.
Het blad verheugt zich verder over het feit
dat daarin de plaatsvervanging, waartegen het
steeds geijverd heeft, wordt afgeschaft.
En al moge nu de Roomsch katholieke
partij, wier heftige oppositie tegen dit pogen
bekend is, met behulp van het conservatieve
hoopske erin slagen om dit kabinet te doen
vallen, de afschaffing van de plaatsvervanging
op den duur tegenhouden zal zij niet kunnen.
»Gevolg toch van zoodanige verwerping zou
zjjn, dat onverwijld een liberaal kabinet aan
het roer kwam, en geen liberaal kabinet zou
onder de tegenwoordige omstandigheden het
bewind kunnen opnemen, zonder toch weer met
gelijke voordracht te berde te komeneen voor
dracht, die dan allicht in nog minder malschen
vorm ongetwijfeld door zou gaan.
»Ze zou dan niets gewonnen, maar wel de
aanmerkelijke winste verloren hebben, die voor
het overige beleid van 's lands zaken door een
bevriend kabinet, ook voor haar voortspruit.
»Toch staat zoo vervolgt de Standaard
het aan ons niet te beoordeelen, welke gedrags
lijn deze staatsparty t- opzicht® van dit ont
werp oirbaar zal achten aan te nemen; en by
zoo scherp contrasteerende overtuiging kan de
anti-revolutionnaire party niet anders doen,
dan met haar eigen beginsel te rade te gaan.
»Geen berekening mag haar houding hierbij
bepalen. Te vragen of om onze houding ten
deze, aan tal van onze candidaten by de stem
bus van Juni '91 de steun der Roomsche kie
zers zou onthouden worden, ware een gelegen-
heidspolitiekdie ons om onze eere en onze
toekomst zou brengen.
»En waar het kabinet, uit mannen van drie
richtingen saamgesteld, ons het schoone voor
beeld geeft van een principieele houding, die
niet naar belang in de eerste plaats, maar al
lereerst naar plicht en roeping vraagt, daar
worde de anti-revolutionnaire party niet on
trouw aan haar verledenmaar herinnere ze
zich, hoe ze alleen door op het stuk van be
ginselen onversaagd te zyn, van niets iets, en
van iets allengs een meetellende staatspartij wierd.
»Ons thans te verschuilen achter enkele
bedenkingen, die ongetwyfeld op het ontwerp
te maken zijnof ook tegen dit ontwerp in
verzet te komen, omdat vooraf het kazerneleven
behoorde verbeterd te zynzou noch een op
rechte politiek, noch voor de publieke consciën
tie geoorloofd zyn".
Yan deze even loijale als ondubbelzinnige
verklaring nemen wij gaarne acte. Zij doet
ons te meer genoegen vooral van de zijde van
het hoofdorgaan der anti-revolutionnaire party,
omdat menig blad van den derden rang en tal
van aanhangers der party ook in onze om
geving mooi op weg waren in deze eene
gelegenheidspolitiek te huldigen ter wille van
de bondgenooteneen taktiek waartegen wjj
nog nitv lang geleden ernstig hebben gestreden
in een polemiek die onze lezers zich zeker nog
wel zullen herinneren.
Het is te hopen dat de fermiteit van den
generaal in deze het sein zal worden voor de
ondergeschikten om niet langer met allerlei
dubbelzinnigheden een verkeerd standpunt te
verdedigen.
Dat de Standaard spreekt van een kabinet,
bestaande uit mannen van drie richtingen, is
een nieuwheid, die ook de aandacht verdient.
Daardoor erkent zy hoe de overheerschende
macht bestaat nit een amalgama zonder een
vast beginsel, wat altijd zwakheid met zich
brengt.
Dit echter in het voorbijgaan. Laat ons
liever nog luisteren naar het vervolg van het
betoog van de Standaard. Dit luidt
Sleept de indiening van dit ontwerp den
val van het kabinet, straks een breuke met
de Roomsche fractie der rechterzijde, en
daardoor in Juni '91 een versmelting van onze
anti-revolutionnaire kamerclub tot beneden de
helft na zich, dit zal, boe spjjtig ook, te dragen
zyn, omdat het ons de kans laat om een met
eere verloren terrein, door nieuw betoon van
jjver en onverdroten volharding nogmaals te
heroveren.
»Maar verspeelt de anti-revolutionnaire party
haar zedelijk prestige hangt ze de huig naar
den wind en zoekt ze redding in utiliteits
bejag en politieke onoprechtheid, dan verkwynt
ze straks in onbeduidendheid en krygt de
wrake der Christelijke consciëntie tegen zich.
»Wjj kunnen ons dan ook niet voorstellen,
dat er uit de anti-revolutionaire kamerclub
ernstig verzet tegen dit ontwerp van wet zou
opgaan, dat in hoofdzaak aan een der eischen
voldoet van het program van actie, waarop de
leden dier staten onzerzjjds gekozen zyn.
»En nog minder kan de vrees ons bekruipen,
dat, wierd door eenige intrigante kamerleden
in slimheden en sluwe tactiek heil gezocht, éen
onzer kamerleden zich leenen zou, om aan zoo
onedele politiek meê te doen.
»Het nobelst zou het ons zelfs voorkomen,
zoo de commissie van voorbereiding het daar
heen leidde, dat het cardinale geschilpunt het
eerst tot beslissing werd gebracht, en dat de
onderscheidene groepen der staten-generaal zich
over het hoofdbeginsel dezer wet uitspraken,
alvorens door het ter hand nemen van de
eindelooze onderdeelen de politieke geestkracht
ontzenuwd was."
Dit laatste is een goede raad; terwjjl het
daaraan voorafgaande zeker menig partygenoot
van het blad, die zich voor transigeeren ver
klaarde, niet aangenaam in de ooren zal klinken.
De aanspraak, waarmee Zaterdag de minister
van bjnneolandsche zaken de zitting der Staten-
Generaal sloot, luidt 'n haar geheel als volgt
»Mijnc heeren
»Ter voldoening aan de opdracht des konings
vervul ik de aangename taak u Zyner Majes-
teits dank te betuigen voor de ijverige zorgen,
door u aan 's lands belangen besteed.
>Dank zij uwe medewerking, kwamen in dit
zittingjaar gewichtige wetten tot stand, die
op de zedelijke en stoffelijke welvaart des lands
gnnstigen invloed kunnen uitoefenen.
>De gedeeltelijke herziening van de wet op
het lager onderwys en het wetsontwerp tot
regeling van het militair onderwjjs mochten
uwe goedkeuring verwerven.
»Door de nieuwe regeling van de pensioenen
van burgerlijke ambtenaren, van hunne wedu
wen en weezen en van de mindere geëm-
plooieerden by de inrichtingen van 's rijks zee-
en landmacht, is de toekomst van menig gezin
beter dan tot dusver verzekerd.
Handel en scheepvaart zullen worden gebaat
door de overeenkomsten nopens de afschaffing
der kanaal- en havengelden op het Noordzee
kanaal, welke overeenkomsten door u werden
goedgekeurd; voorts door de wijzigingen die
in de wet op de consulaatrechten gebracht
zijn en door de verbetering van de rivier De
Waal, waarvoor de noodige gelden door u
werden toegestaan.
»Verwacht mag worden dat de belangryke
overeenkomsten, met de drie groote spoorweg
maatschappijen hier te lande gesloten, en bij
de wet bekrachtigd, aan de volkswelvaart zeer
ten goede zullen komen.
>Door de in de wet op de zeevisscheryen
aangebrachte wjjziging, waartoe een uwer leden
het initiatief nam, werd een verbod opgeheven,
waaronder een deel onzer nijvere visschersbe-
volking gedrukt ging.
Verschillende wetsontwerpen ter uitvoering
van bepalingen der Gia'ici wet*-werden u aan
geboden. Een daarvan, strekkende om uitvoe
ring te geven aan ar*. 90 van evengenoemde
wet, werd door u aangenomen.
»In naam des konings sluit ik deze zitting
van de Staten-Generaal."
De belangstelling in deze plechtigheid was
dit jaar al bjjster gering, wat zeker voor
den minister van binnenlandsche zaken alles
behalve aangenaam geweest zal zyn. Behalve
het bureau en de commissieleden voor het in-
en uitgeleide van den minister, waren bij het
uitspreken der sluitingsrede alleen tegenwoordig
de heeren Levyssohn Norman, V. d. Schrieck,
Zaayer, V. d. Velde, Michiels van Verduynen,
Goekoop, Mackay, Merkelbach, Dobbelman,
Van Bylandt en Land.
Op de gereserveerde tribune bevonden zich
vjjf menschen en op de publieke tribune was
geen sterveling te zien, edochom een even
bjjzondere als opmerkenswaardige reden. De
deuren konden niet openen men moest be
ginnen met inbrekerswerk. Gelukkig echter
van goedaardig karakter en niet zooals dit wel
eens is voorgekomen, o. a. in een kerk te Am
sterdam.
De Avondpost meldt daarover het volgende
»Toen het oogenblik der opening was gena
derd, en zich langzamerhand een dichte drom
van menschen voor de deur, die naar de pu
blieke tribune toegang gaf, had verzameld,
bleek het, dat de sleutel der binnendeur defect
was. Men beproefde het toen met eenige
andere sleutels doch even vruchteloos. Een
bode en eenige adsistenten werkten zich in
het zweet om de deur te forceeren, maar ook
dit mocht niet gelukken. Toen probeerde men
het, door ovérklimming van de journalisten
tribune naar de publieke, aan de binnenzyde.
Alles te vergeefsHet slot bleef hardnekkig
weerstand bieden. Het publiek stond intus-
schen geduldig en eerbiedig op de trap en op
het portaal te wachten, terwyl natuurlijk de
zitting reeds lang geopend en de minister van
binnenl. zaken reeds de vergaderzaal was bin
nengeleid. Z.Exc. sprak daarop zijne rede uit,
onder het rumoer van forsche hamerslagen
aan de buitenzjjde der zaal, welk accompagne
ment aanhield tot den minister uitgeleide werd
gedaan. Het publiek, dat er zich op gespitst ge
had de plechtigheid by te wonen en nog altijd
tegen de koppige deur stond te gapen, ontving
daarop de leuke mededeeling, dat de zitting
was afgeloopen."
O! bitter noodlot voor jhr mr
A. E. de Savornin Lohman.
Tot zelfs bij de eerste de beste
gelegenheid dat hjj als minister
de zitting der Staten-Generaal
sluit zyn er booze geesten, die
hem herinneren aan het openbre
ken van deuren!
De Heraut, gewag makende van de brochures
van mr Spin en de vervolging, tegen hem door
den minister van binnenlandsche zaken inge
steld, vindt aan die zaak deze goede zjjde, dat
er na n.l. kans bestaat dat »heel het classicaal
verzinsel van een overrompeling der Nieuwe
kerk door de hh. Lohman c. s., eens voorgoed
de wereld uitraakt."
Dit zou reeds lang geschied zyn, bjjaldien
deze zaak vroeger voor den rechter had kunnen
komen, en men, geljjk het blad gewenscht had
reeds op 7 Januari 1886 een actie om schade
vergoeding tegen ds. Westhoff had ingediend.
Dat dit destjjds niet geschiedde, beschouwt
de Heraut nog als een fout.
Komt nu de zaak voor den rechter dan zal,
altijd volgens het kerkelijk orgaan van dr
Kuyper, zonneklaar bljjken
lo. Dat ds. Westhoff c. s. zich zonder eenig
recht veroorloofd hadden in het gebouw der
Nieuwe kerk als beheerders op te treden, er
deuren te sluiten en bewakers te stellen.
2o. Dat de toenmalige kerkvoogden, toen zjj
volgens de verplichting, hun door hun reglement
opgelegd, deze overrompeling ongedaan hebben
gemaakt, slechts hun onbetwistbaar wettig be-
heersrecht hebben gehandhaafd.
3o. Dat noch de heer Lohman, noch de heer
Kuyper in heel deze zaak gehandeld hebben,
maar dat gehandeld ia door de toenmalige ge
committeerden van de Nieuwe kerk, de heeren
Rutgers c. s.
En 4o. dat de heer Lohman met geen ander
doel in de Nieuwe kerk aanwezig is geweest,
dan om zyn vrienden juridisch in te lichten
omtrent de bevoegdheden der politie en de
juridische grenzen, die door de wet voor hun
eigen bevoegdheden waren afgebakend.
Wy zyn zeer benieuwd naar den loop der
zaakvooral of alles gaan zal zooals de
Heraut dit verwacht, en er bewezen zal worden
»dat noch de heer Lohman, noch de heer Kuyper
in heel deze zaak gehandeld hebben."
Waarom echter meer dan vier jaren het geven
van dit bewjjs uitgesteld?" vraagt het Hbld.
>Wij hebben altijd gedacht dat dr Kuyper
zelfs overnachtte in de gebarricadeerde kosters
woning en dat hjj ds Ten Kate en de andere
predikanten in de sneeuw liet staan buiten de
niet overrompelde kerk en hun toegang weigerde.''
Bjj kon. besluit is benoemd tot kantonrechter
te Helder jhr mr J. L. Stern, thans kanton-
rechter-plaatsvervanger en advocaat te Rotter
dam.
Verder is aan mr P, S. Noyon, op verzoek,
eervol ontslag verleend als vice-president van
het gerechtshof te Amsterdam, onder dankbe
tuiging.
Eindelyk is benoemd tot huismeester in 's rijks
krankzinnigengesticht te Medemblik K. War
burg, en tot huismeesteres zjjne echtgenoote 0.
A. Bazendyk.
Naar men meldt, zal de commissie voor
de voorbereiding van het wetsontwerp op den
krijgsdienst aanstaanden Woensdag met hare
werkzaamheden een aanvang maken.
By het bestuur van Recht en Orde te Am
sterdam is luidens een bericht in de Tijd
het voorstel ingekomen om den Zuid- en Noord-
Hollandschen bond te verzoeken, zich in ver
binding te stellen met de andere katholieke
bonden en de niet aan bonden aangesloten
kiesvereenigingen, ten einde in gezamenlijk
overleg een comité te benoemen, belast met de
vaststelling van een program van actie, van de
bij de aanstaande verkiezingen te volgen ge-
dragslyn en van eene eventueele definitieve
overeenkomst met niet-katholieke bondgenooten.
De mail uit Oost-Indië dt. 16 Augustus brengt
wat het verslag van den gouverneur van
Atjeh betreft, geen byzonder nieuws.
In het militair bestuur van Atjeh komt, naar
het Bat. Hand. bericht, een algeheele verandering.
Het staat vast dat generaal Van Tejjn medio
November zal aftreden om in patria zyn levens
dagen te slijten in het belang zijner kinderen.
De regeering heeft, naar men zegt, reeds het
voorstel aan het opperbestuur gedaan, hem bij
zijn aftreden den rang van luitenant-generaal
te verleenen. De kapitein Van Heutz zal Atjeh
ook verlaten. De kolonel Vetter zal alsdan
optreden als civiel en militair gouverneur waar
bij hem zal worden toegevoegd de luit.-kolonel
Van de Pol. Ook zal de luitenant-kolonel De
Bank Langenhorst van Atjeh weggaan en ver
vangen worden door den luitenant-kolonel jhr
Van der Does de Bye als plaatselijk comman
dant te Kota Radja, in wiens plaats als com
mandant van het 3e bataljon zal optreden de
laitenant-kolouel Ferzenaar.
Hetzelfde blad deelt mede, dat de espeditie
naar Flores totaal mislukte. Zjj acht dit des
te bedenkelijker, omdat daarmede h. i. hoogst
waarschijnlijk de genadeslag is toegebracht aan
ons prestige in den Timor-Archipel.
Uit de berichten, aan de Java Ct. ontleend,
bljjkt dat vooral by de verkenning van 25 Juli
naar de vermoedelijke tinstreek, de heuvels
Kopo, Lebo en Lehi Soga, ongeveer 250 M.
hooger dan bivouac Bo Rewoe gelegen, de vyan-
dige gezindheid der bevolking aan den dag
kwam. Tin werd niet gevonden. Bij een aan
val van de inboorlingen sneuvelden de 2e-luit.
der inf. Diemont, die eerst verleden jaar tot
dien rang bevorderd, was en eenige inlanders.
Volgens het koloniaal verslag van 1890 is
in Suriname de bevolking gedurende het jaar
1889 met 1586 zielen vermeerderd. Daaronder
zyn niet begrepen de Boschnegers en Indianen.
Op het einde van 1889 bedroeg het aantal
Europeanen, ongerekend de bij het garnizoen,
de zeemacht en de koop vaardjj vloot dienende
personen, 692.
De bevolking kan naar de godsdienstige ge
zindten volgenderwyze worden gesplitstHer
vormde gemeente 6457 zielen, Evangelisch-
Lut.hersche gem. 2857, Roomsch-katholieke gem.
9154, Moravische Broeder gem. 26017, Israëli
tische gem. 1168, Episcopaalsche gem. 393 en
voorts 1024 Mohammedanen, 5435 Hindoes en
80 volgelingen van de leer van Conficius.
Van het overige gedeelte der bevolking is
de godsdienstige gezindte niet vermeld.
Het verslag bevat mededeelingen omtrent de
bekende feiten die in het district Boven-Para
zyn voorgevallende daarin vervatte bijzon
derheden zijn vroeger vermeld. Sedert de
gemeenschap tusschen Boven-Para en Paramaribo
weder vrijgesteld kan worden, zyn, zegt het
verslag, geene ongeregeldheden meer voorge
komen. Integendeel Iaat de goede geest der
bevolking thans niets te wenschen over, waartoe
ook het weder inrichten van een eigen bestuur
voor het genoemde district niet weinig schjjnt
bjj te dragen. De personeels belasting van
1890 wordt geregeld betaald.
Overigens werden openbare rust en orde
nergens gestoord. De verstandhouding tusschen
het bestuur van Suriname en de gouverne
menten van de naburige Eransche en Engelsche
koloniën bleef voortdurend goed.
De gezondheidstoestand in de kolonie was
in 1889 over het algemeen gunstig,
De kolonie bleef, evenals ten vorigen jare,
verschoond van epidemische ziekten. Van de
gelegenheid tot vaccinatie in het pare vaccinoglne
werd gedurende 1889 een ruim gebruik gemaakt.
De kalveren, die ingeënt waren met de koe
pokstof, welke van de Rotterdamsche en
's Gravenhaagsche vereenigingen tot bevorde
ring van koepok-inenting ontvangen was,
leverden goede pokken op. Met de aldus ver
kregen stof werden in gemeld pare en in de
districten 865 personen ingeënt; bij 639 werd
een goede uitslag verkregenby 128 kwamen
de pokken niet opterwjjl van de overigen
de uitslag onbekend bleef.
In 1889 hebben de invoerrechten, het patent
recht, de belasting op de huurwaarde der
huizen, het zegelrecht en de successie- en
overgangsrechten meer opgebracht dan het jaar
te voren, doch de overige belastingen minder,
Aanstaanden Woensdag wordt alhier^een
filiaal geopend van een panorama-maatschappjj
of onderneming die overal, waar zjj werkzaam
is geweest, zich in een buitengewoon succes
mocht verheugen.
En dit verwondert allerminst ons die toevallig;
tydens dit panorama in Den Haag werd ten
toongesteld waar het anderhalf jaar is ge
vestigd geweest daar een kjjkje namen, aan
gespoord door het vele goede, dat wjj er van
hoorden.
Wy zagen toen de schoonheden uit de palei
zen van wijlen den koning van Beieren, die op
zoo ongelukkige wjjze om het leven kwam
voorstellingen waarmee men Woensdag hier de
rjj zal openen. En wjj werden getroffen door
de magnifieke afbeeldingen, welke men ons zien
liet.
Wat vooral bjj dit panorama treft en een
aanmerkeljjk verschil oplevert met hetgeen
onlangs in het Schuttershof alhier te aanschou
wen was, is dat alles in natunrljjke kleuren
met verbazingwekkend perspectief wordt te
zien gegeven,
Behalve in de residentie werden deze ten
toonstellingen gehouden te Arnhem, Nymegen,
Dordrecht, Leiden, Haarlem, Leeuwarden, Gro
ningen en Bredaen overal met hetzelfde euc-
oei. Ook jn Oostenrijk, Puitiohland, Buslap