N°. 210:
133" Jaargang.
1890'
Zaterdag
6 September.
Deze courant verschijnt d a g e 1JJ k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen!
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.—^
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentïën20 cent per regel! Bij abonnement lager!
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels f 1.50;
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Midiiolburg 5 September
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Pe inlagen waren terdeeld als; H met eea
MODELBOUW WNT.
Vhemoineter.
i Aeentea te Vlissinsren: P. G. de viymïstdaeh Zoob, te Goes: A. a. W. Bollastd, te Kruiningen: F. v. D. Peixl, te ZierikzeeA. C. de Mooij te TholenW. A. tab
JutTeiteaHSa
Het ia niet onze sclauld dat wij onze lezers
nog een oogenblik moeten lastig vallen
vervelen willen wjj niet hopen met de
kwestie van het bondgenootschap tusschen
anti-revolutionnairen en katholieken. Het is
echter de schuld der hoofdorganen van die
beide partjjen zelve, die nog altijd de kwestie
bespreken en daarbij in hun toon steeds scher
per worden.
En met het oog op de verkiezingen in het
volgend jaar is het, dunkt ons, zaak voor de
liberalen om goed te hooren naar hetgeen die
twistende heeren elkaar zeggen, al is dit ook
niet verkwikkeljjk.
De Maasbode dan valt nu de Standaard aan
over haar ontkenning van het bestaan van
een bondgenootschap en schrjjft
»Dus geen formeel, geen generaal, zelfs geen
partieel bondgenootschap wat dan
»Is geen bondgenootschap ontstaan, wat be-
teekent dan de samenwerking bij de verkie
zingen, wat een kamermeerderheid, wat een
ministerie der rechterzijde Zjjn die uit de
lucht komen vallen of ontstaan door een toe
val, dat de Darwinisten zou doen watertanden
»Goede hemel, zijn wjj dan in 1888 allen
krankzinnig geweest, of zjjn wjj bedro
gen
♦Misschien" vervolgt de Maasbode »geeft
de Standaard aan het woord bondgenootschap"
een interpretatie, welke ons onbekend is maar
ieder, die er de gebruikelijke beteekenis aan
schenkt, moet toegeven dat, al zou er geen
letter schrifts gewisseld zijn wat volstrekt
niet noodig is voor een bondgenootschap tus
schen staatkundige partjjen de samenwer
king bjj de verkiezingen in 1888 en de samen
stelling van een ministerie der rechterzijde
noodzakeljjk doen veronderstellen, dat de twee
partpen onder welken vorm dan ook
zich tot het bereiken van zeker politiek doel
vereenigd hebben. Voor hem, die geen bond
genootschap tusschen anti-revolutionairen en
katholieken aanneemt, zjjn de politieke gebeur
tenissen sedert Maart 1888 een niet op te
lossen raadsel."
En wat de afschaffing der dienstvervanging
betreft, volgens dit blad was het dr. Kuyper
lang bekend dat de R. K. de plaatsvervanging
wilden handhaven.
♦Doch neem een oogenblik aan", zegt het,
♦dat ons program de afschaffing niet uitsloot,
hoe verklaart hjj dan den storm, die in Neder
land onder de katholieken tegen de afschaffing
is ontstaan en die alleen bezworen is kunnen
worden, toen allen, tot den laatsten man toe,
hebben verklaard de afschaffing niet te willen"?
De redactie van de Maasbode zegt ten slotte
dat zjj wel een bondgenootschi.p wil, doch op
voet van pariteitsleepdrager van de anti-
rev. wenscht zjj niet te zjjn. Tegen de aan
staande verkiezingen zal het blad de vraag ^of
er inderdaad geen bondgenootschap bestaat" te
gelegener tjjd in herinnering brengen.
Wij weten nietwat meer verbazing wekt
de onnoozelheid van de Standaard of de open
hartigheid van het katholieke blad, dat ons
zulk een kijkje gunt in den zwakken toestand
Yan hun bondgenootschap.
Met volle instemming namen wjj kennis van
de Volgende circulaire:
♦Op de agenda van de te Leeuwarden gehouden
algemeene vergadering der Friesche handels
vereniging kwam voor bespreking der vragen:
a I» het tegenwoordig jjveren voor Zon
dagsrust overdreven en dientengevolge
schadeljjk voor het algemeen verkeert
b Zoo ja, welke middelen kunnen worden
aangewend, om dat kwaad tegen te gaan
Yraag a werd met algemeent stemmen beves
tigend beantwoord. Men grondde deze uit
spraak op het volgende
Elke belemmering van 't algemeen verkeer
(waarvan post en telegrafie twee hoofdfactoren
zjjn) moet beschouwd worden als schadelijk
voor het algemeen handelsbelang.
De tegenwoordige overdreven toepassing van
Zondagsrust werkt belemmerend, en is dien
tengevolge nadeelig. Als bewjjs vergeljjke men
in de post-ljjsten, de bestellingen op gewone en
Zondagen; en lette, bjj de telegrafie, eens op
't verschil tusschen openstelling der kantoren
op gewone en op Zondagen.
De voorstanders van Zondagsrust zjjn echter
nog niet tevreden, maar jj veren steeds voor verdere
inkrimping van post- en telegraaf-diensten.
Dat kan gevaarlijk worden
Wil men zoo langzamerhand niet tot vol
slagen rust gedwongen worden, dan
dienen de voorstanders van een zooveel moge
lijk vrjj en onbelemmerd algemeen verkeer de
handen ineen te Blaan, om tegen dat voort
woekerend kwaad te strjjden.
Met het oog op dit laatste werd (naar aan
leiding van vraag b) eene commissie benoemd,
die de opdracht ontving, te onderzoeken, op
welke wjjze het best, door geheel Nederland,
propaganda voor eene bestrijding der verkeerde
toepassing van Zondagsrust ware te maken.
Ondergeteekenden bedoelde commissie uit
makende hebben, daartoe gerechtigd door de
Friesche handelsvereeniging, de eer u hierover
het volgende mede te deelen
Wjj achten het dringend noodzak e-
1 jj k, dat, zoowel tegen de reeds plaats gehad
hebbende, alsook tegen elke verdere inkrim
ping van post- en telegrafiediensten, gestreden
worde. Wil de staat zjjn ambtenaren voor
dezen tak van dienst een wekeljjkschen rustdag
geven, hjj zorge dan, dat er voor de op Zondag
rustenden plaatsvervangers zjjn, doch make door
belemmeringen geen misbruik van zijn monopolie.
Zal de bestrijding krachtig zjjn en kans van
slagen hebben, dan dienen, door geheel ons
land, al degenen, welke onze zienswjjze deelen,
zich nauw aaneen te sluiten. Eendracht maakt
macht 1
Om tot die aaneensluiting te geraken, wen-
schen wjj eene vereeniging in 't leven te roepen,
die in elke provincie van Nederland hare af-
deelingen en verdere vertakkingen heeft.
Intusschen willen wjj er nog uitdrukkelijk op
wijzendat wij geenszins gekant zjjn tegen
Zondagsrust in 7 algemeendoch dat wij uitslui
tend wensohen te strjjden tegen belemmering van
7 algemeen verkeer (inkrimping van post- en
telegraafdiensten op Zondagen) daar wjj dit
bepaald nadeelig achten voor 't algemeen Han
delsbelang.
Algemeene aaneensluiting, krachtigen steun
hebben wij noodig
Met het oog hierop zjjn wjj voorloopig zoo
vrjj ons tot u te wenden met de vraagof
n met liet door om beoogde doel
kunt meegaan.
Zoo ja, wees dan zoo vriendeljjk daarvan
door het inzenden van een brief of briefkaart
aan den heer J. Hoogslag Jz. te Leeuwarden
bljjk te geven.
Ontvangen wjj voldoende adhaesiebetuigingen,
dan zullen wjj binnenkort met nadere voor
stellen tot u komen."
Het voorloopig comitéS. H. Hjjlkema,
president, J. Hoogslag Jz., secretaris, E. J.
Kuipers, J. van der Werff IHzn., D. Tigler
Wjjbrandi.
Ten slotte herinnert het voorloopig comité,
dat eene adhaesie-hetuiging tot niets bindt.
Zjj, die de moeite namen te lezen al wat wij
zoo nu en dan schreven over Zondagsrust, zullen
onze instemming met deze circulaire kunnen be
grijpen. Wie zjjn ambtenaren rust wil verschaffen,
dient dit niet ten koste van bet publiek te
doen; maar wel door opoffering van eenige
meerdere winst.
Wij hopen daarom dat allen, die dezelfde
ideeè'n op dit punt zjjn toegedaan, zich de
moeite getroosten van eene betuiging van
adhaesie te zendenopdat tegenover den
overdreven jjver der voorstanders van den re-
geeringsmaatregel ook eens een krachtige
oppositie zich uitspreke.
Op het congres voor nijrerheidshygiène en
reddingswezen, dat dezer dagen te Amsterdam
werd gehouden en waarvan het ons onmogeljjk
was geregeld verBlag te leveren hoe belangrijk de
daar besproken onderwerpen ook mogen zijn
kwam ook de kwestie der Zondagsrust ter
sprake. De kwestie werd ingeleid door het
katholiek lid der Tweede kamer, mr Th. L. M.
H. Borret, die ten sterkste zich verklaarde voor
eene zuivere scheiding tusschen Zondagsrust en
Zondagsheiliging. De laatste was, volgens hem,
de zaak van ieder persoonlijkhij wilde aller
minst den staat te hulp roepen om die gods
dienstige viering te verzekeren, en juist omdat
de wet van 1815 van dat beginsel was uitge
gaan, vond zjj bij hem afkeuring.
De heer Borret accepteerde echter den Zon
dag als eenmaal aangenomen rustdag. Een
vraag was, of het niet wenscheljjk zou zjjn de
arbeiders in groepen te verdeelen en ieder
bjj benrte de rust te gunnen, zoodat de arbeid
nooit geheel stilstaat. De inleider meende dat
daartegenover staat dat de mensch een sociaal
wezen is en in de praktjjk de rustdag op een
j tjjd, waarop heel zjjn omgeving arbeidt, voor
zijn moreele rust en verkwikking van geener
lei waarde zal wezen. Het vieren van den
rustdag gemeenschappelijk met de zijnen zal
het familieleven daarentegen gezond en goed
maken, en sprekers eigen ervaring heeft hem
geleerd, dat die voorstelling van de Zondag-
ruBt en van den boogen graad van veler moreele
ontwikkeling geen te idealistische is. De vraag
bljjft evenwel of zulk een algemeene rustdag
ook economisch mogeljjk isen nu meent de
heer Borret dat bjj een ernstig onderzoek en
goeden wil de schade, door den Btilstana van
den arbeid aan de industrie toegebracht, niet
zoo groot is. Hjj gaf een voorbeeld uit zjjn
eigen ervaring als hoofd van een beetwortel
suikerfabriek, die in weinige maanden moet
arbeiden en die bjj Zondagssluiting veeleer
baat heeft gevonden. Het gevolg nu is ge
weest dat thans van de 30 fabrieken bier
te lande 28 de Zondagsrust hebben ingevoerd.
Blijkt deze dus in de industrie mogeljjk, de
winkeliers zullen door onderlinge afspraak
veel kunnen doenspreker wees er daarbij op,
hoe onder veel condities van concurrentie de
zeker niet minder winstbegeerige Israëlieten
den Sabbath hebben weten te handhaven.
Voor de eisehen van het publiek in deze
had de heer Borret geen eerbied. Alleen in het
verkeer zou Zondagsrust in Engelschen trant
door hem niet gewensoht worden daar hjj
Zondagsrust juist het maken van uitstapjes,meer
tot een behoefte zal worden. Om de 14 dagen
moet den beambte echter rust worden gegeven.
Nu ontstaat de vraag door welke middelen de
Zondagsrust moet bevorderd worden. De staat
zal voor zijn eigen ambtenaren veel kunnen doen,
't overige moest mon volgens den inleider,
overlaten aan het vrjje initiatief.
Na die inleidii/g ontstond eenig debat waarbij
de heer mr J. Heemskerk Az. verklaarde be
zwaar te hebben tegen eene pertinente ver
zekering dat uit een economisch oogpunt het
vaststellen van een enkelen gelijktjjdigen rustdag
wenscheljjk is, daar dit in strijd zou komen
met de godsdienstige gewoonte van vele land-
genooten. Wat de Engelsche Zondagswet betreft,
merkte deze op dat bet streng vasthouden aan
de wenscheljjkheid ruBt voor allen tot
allerlei dwaasbeden leiden zal en voor bet
genieten van de Zondagsrust de arbeid van
velen onvermijdelijk is. Men zal dus dezen
mensehen wel een anderen rustdag moeten
aanwjjzen.
Ten slotte werd de volgende conclusie aan
genomen.
♦De wekeljjksche rustdag is een volstrekte
vereischte voor de volksgezondheid. De Zondag
zjj en bljjve voor zoovelen mogeljjk de aange
wezen rustdag. Wetteljjke regeling is ter ver
breiding van den drang tot Zondagsrust on-
noodig en dus zeker vooralsnog ongewenscht.
♦Ter verbreiding van den wekeljjkschen
rustdag is het wenscheljjk, dat de arbeid van
de vrouw vroegtjjdig eindige, op den dag aan
den rustdag voorafgaande."
De Staatscourant van heden, Vrjjdag 5 Sept.
bevat de gewijzigde statuten van de Vereeniging
tot bevordering van Christelijk schoolondenvijs te
Zaamslag.
Bjj kon. besluit is aan den heer H. Ballauf,
consul der Nederlanden te Tientsin, en, met
ingang van 1 October, aan den telegrafist der
lste klasse bjj de rijkstelegraaf F. A. van Such-
telen jr., op hun verzoek, eervol ontslag ver
leend uit hunnen resp. betrekkingen.
Bjj de firma Van Benthem en Jutting
alhier zag het licht: Domburg en zijn geschie
denis. Omgewerkte en vermeerderde uitgave
van Wandelingen door de voormalige Smalstad
Domburg, door H. M. Kesteloo, secretaris der
gemeente Domburg.
Laatstgenoemde wandelingen zagen in'1871
het licht en zjjn thans uitverkocht. Wjj ge-
looven dat de heer Kesteloo een zeer goed werk
deed om ze nu, vermeerderd en omgewerkt,
opnieuw uit te geven. Hjj was, zegt hij, door
voortgezette nasporingen in de gelegenheid om
menig punt nader toe te lichten zeer veel is
bovendien veranderd, veel is verdwenen, veel
nieuws daarvoor in de plaats getreden. Een
nieuwe uitgaaf was dus zeer gewenscht en zal
zeker velen, die de lieve badplaats bezoeken
en van nabjj kennen, hoogst welkom wezen.
Aan de hand van een aldaar door en door
hekend man als de heer Kesteloo is wandelt
men gaarne,
Cbatrian, de vroegere medewerker van
Erckmann, met wien hij, zooals men weet, ge
brouilleerd raakte, is gestorven.
Voor de betrekking van onderwjjzer met
hoofdacte te St. Maartensdijk is slechts éen
sollicitant; waarschjjnljjk is de beperkende be
paling van 23 jarigen leeftjjd biervan wel de
oorzaak.
Bjj de vermelding der regeling van het
schoolgeld voor de O. L. school te Oostburg iB
verzuimd mee te deelen dat minvermogenden
de helft van den bepaalden prjjs betalen.
Van den cursus bjj het instructie-bataljon
zjjn o. a. de sergeanten Van de Pol, De Veer,
Hogerland, Hofman en Staal geslaagd in het
schriftelijk gedeelte van het examen voor den
hoofdcursus.
Naar wjj vernemen heeft de heer H. P.
den Bouwmeester zjjne benoeming tot wethouder
van Middelburg aangenomen.
Heden morgen, even na tien uur, kwam
alhier aan de Loskade de provinciale stoom
boot Walcheren, aan boord hebbende een deel
der leden van den sedert 1 September te Gent
ten getale van een duizend vergaderd geweest
zjjnde leden van den Algemeenen Belgischen
onderwijzersbond, dames en heeren, benevens
familieleden van sommigen. In het geheel
bedroeg het aantal bezoekers aan onze stad 405.
Zoodra de stoomboot aan den wal was ver
bonden, begaven de heeren A. de Moll,
A. Cense, A. de Haas, J. Hogerland en L. A. E.
van der Lep, die zich tot eene commissie ver
eenigd hadden om de pleizierreizigers tot gids
te strekken en van dienst te zjjn, zich aan
boord om de collega's uit België te compli
menteeren. De heer Van der Lep hield eene
toespraak, heette de heeren en dames welkom,
en maakte zijn excuus dat, wjjl de lessen op de
verschillende scholen reeds zjjn aangevangen,
zoo weinig onderwjjzers bjj de ontvangst kon
den tegenwoordig zjjn.
Nog betuigde de spreker zjjn leedwezen dat
de ontvangst niet anders kon zjjn dan een
woord van welkom pogingen om haar meer
in overeenstemming met de wenschen der com
missie te doen zjjn werden niet met goeden
uitslag bekroond.
Spreker sloot met den wensch dat de bezoe
kers van Middelburg zich daar goed amuseeren
en zich hun uitstapje naar Zeeland niet bekla
gen zullen.
De heer J. B. van Schoor, voorzitter der
feestcommissie en directeur eener gemeente
school te Gent, dankte de commissie en haren
spreker voor de verplichtende woorden en hun
vriendschappeljjk aanbod om de vreemde col
lega's te helpen de uren, voor hun uitstapje
toegestaan, aangenaam door te brengen.
Weldra begaven de reizigers zich nu aan den
wal en maakten een wandeling door Middel
burg, waarbjj zjj op het meest merkwaardige,
dat zich onderweg voordeed, attent gemaakt
werden.
Na het droogdok, de Langedelft en de Markt
gezien en het stadhuis bewonderd te hebben
gingen de meeste heeren en dames naar het
Museum van het Zeeuwsch Genootschap der We
tenschappen, dat gratis voor hen was opengesteld.
Vervolgens verspreidden de Belgische be
zoekers, in groepen van veertig of meer,
zich door de stad, onder leiding van een
der commissieleden, en bezichtigden verschillen
de andere merkwaardigheden van Middelburg.
De nieuwe kerk, het gerechtshof, openbare
scholen, de Abdjj, de oudheidskamer en de
buitentuin werden bezocht en met belangstelling
namen de vreemdelingen in oogenschonw wat
onze stad bezienswaardigs oplevert.
Tegen éen uur kwamen de reizigers succes
sievelijk aan de Loskade bjjeen en in het café
van den heer Verseput, waar velen zich veree-
nigden, werden zeer vriendschappelijke toespra
ken gewisseld tusschen de bestuursleden der
feestgangers en de Middelburgsche heeren, die
getracht hebben hun het verbljjf hier zooveel
mogelijk te veraangenamen.
Al die toosten onder woorden te brengen
ligt niet op onzen weg alleen vermelden wij
dat de heer Felix Gillens, kantonnaal inspec
teur te Beeringen, in welgekozen woorden hulde
bracht aan het comité en aan verschillende
sprekers een warm woord van dank wjjdde voor
de ondervonden kameraadschappelijke ont
vangst. Hjj besloot met de gezondheid in te
stellen van de Nederlandsche ambtgenooten.
Ook toen de vreemde heeren zich aan boord
begeven hadden werd nog menige vriendeljjke
en va» sympathie getuigende gedachte ondejp
woorden gebracht en met daverende toejuichin
gen begroet.
Te half twee vertrok de Walcheren met zjjne
vele passagiers, die met zakdoeken en hoeden
wuifden en, even als bjj de aankomst des mor
gens, het Nederlandsche volkslied aanhieven.
Aan den Veerschen Singel en in den ingang
van den Bleek buiten de voormalige Dampoort
alhier gebeuren in de laatste dagen vreemde
dingen.-
Reeds sedert eenige dagen werden, zonder dat
men wist door wien, in enkele woningen glas
ruiten ingeworpen. Dit geschiedde zoowel op
klaarlichten dag als bjj avond.
Nu echter heeft die glazengooierjj zulk een
omvang gekregen, dat in onderscheidene huizen
tal van ruiten stuk zjjn en vele der bewoners
alles wat naar glas sweemt van een planken
beschot hebben voorzien of op andere wjjze
hebben gebarricadeerd. Er heersebt in die
woningen natuurlijk dan ook slechts schemering.
De projectielen, waarmede geworpen wordt,
bestaan uit grooter of kleiner stukken steen,
dakpannen, bloempotten, aardappelen etc.
Verwonderlijk is het dat daar al de be
woners telkens door het breken der ruiten
worden verschrikt en dus zooveel mogeljjk
uitzien naar de daders, deze nog niet zjjn
betraptte meer omdat zelfs wanneer eenige
lieden bjj elkander staan, vlak in hunne na-
bjjheid een glas wordt ingegooid. Heden mor
gen omstreeks negen uren waren wij misschien
geen vjjftig passen van een huisje verwjjderd,
toen daar op dezelfde onverklaarbare wjjze
zoodanig feit gebeurde.
Natuurljjk loopen allerlei geruchten, spreekt
de een van ♦zwarte kunst", een ander van
♦spoken", terwijl een derde heelemaal niets
zegt, maar in angstige zenuwachtige stemming
de dingen afwacht, die kooien zullen.
De politie houdt toezicht, en zal er, willen
wjj hopen, in slagen om, zou geen einde komt
aan de zaak, het ♦geheim" te ontsluieren.
Sinds heden ochtend is geen nieuwe straat
schenderij te constateeren.
Donderdagmiddag omstreeks vier uren werd
bjj een bewoner der Brakstraat met een knikker
eene ruit vernield. Men denkt hierbij meer aan
onvoorzichtigheid van een knaap dan aan opzet
Heden middag is van de Rouaanscbe kade
alhier een schipper, doordien de loopplank iets
te kort was, in het water gevallen. Door
middel van een hem toegeworpen touw ge
lukte het hem den vasten wal weêr te bereiken.
Donderdagmorgen te 8.20 kwam, naar
men ons uit Sluis meldt, de koningin van Saksen
met haar gevolg, bestaande uit 16 personen
uit Hejjst aldaar aan en zette met de tram
haar reis voort naar Breskens.
Des avonds keerde H. M. langs denzelfden
weg weer naar Hejjst terug. Naar men zegt
heeft H. M. ook Middelburg, Vlissingen en
Domburg bezocht.
Ter aanvulling van het bericht der feest
viering te Goes op Donderdag meldt men ons
nog dat 113 kinderen, 68 meisjes van 5
tot 13 jaren en 45 jongens van denzelfden
leeftijd aan den wedstrijd deelnamen. De
spelen bestonden invoor meisjes hoog en
ver springen, schommelen, touwtje springen en
geblinddoekt naar een koord met prjjzen zoeken
De jongens moesten ringsteken, ballen werpen,
zakloopen, mastklimmen en watersteken. Het
jonge volkje vermaakte zich naar hartelust en
gaf veel stof tot lachen.
Jammer dat de aanhoudende regen belette
om het geheele programma uit te voeren)
niettegenstaande de regen was er veel volk
tegenwoordig. Na afloop werden de kinderen
onthaald, waarna zij allen voldaan met hun
prijs huiswaarts keerden. Alhoewel het ook
des avonds nog al regende was er veel volk
op de Markt om te hooren naar de muziek
stukken, die Euphonia in de geïllumineerde tent
uitvoerde. De voorzitter van het comité van
Volksvermaken deelde mede dat, zooals gebrui
kelijk, een telegram van dankbetuiging namens
de prinses op den gezonden gelukwenseh was
ontvangen.
Aan het verslag over 1889 der spaarbank
van het departement Zierikzee der Maatschappij
tot nut van t algemeen is het volgende ontleend
Er hadden gedurende dat jaar 1634 inlagen
en 942 uitbetalingen plaats. De eersten be
liepen te zamen 182,815,10^
en de laatsten 80,092,46
zoodat meer werd ingebracht
dan terugbetaald 52,722,64£
