N°. 156. 133° Jaargang. 1890- Zaterdag 5 Juli. Deze courant verschijnt dagelijks; met uitzondering van Zon- en Feestdagen: Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.-—2 Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent; Advertentiën20 cent per regel: Bij abonnement lager: Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle dankbetuigingen; van 17 regels f 1.50; iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Middelburg 4 Juli, LETTEREN EN KUNST. ONDERWIJS. KERKNIEUWS. UIT STAD EN PROVINCIE. RECHTSZAKEN. iiiiii)111!i it hum. AdTerteattëB Therwo'neter. j Agenten te Vlissingen: P. G.dï YetMzstdaghZooï, te Goes: A. A. W.Bollaïd, teKrniningen: F. V.d.Peijl, teZierikzeeA. 0.deMooiïteTholenW. A. vae io Io T?31, /3? Nottwmhuijmdi en te TernenzenM. de Jonge. Yerder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te eei nor mV u m w a i advertentie-bnreat1,b van Nijgh Yan Ditmak te Rotterdam, de GrEBK. Bedütfaete, te *s Qravenhage, en A. de la Mae Azn, te Amsterdam. j aan het bureau bezorgd zgn, willen Verwacht w. wind. jHoofdagenten voor het Buitenland: te Parjs en Londen, de Compagnie génerale de Publicité étrangère G. L. Daubb Cie., Jomr F. Joiris, opvolger. I zj des avonds nog worden opgenomen Aan het eind der gisteren gehouden zitting van de Tweede kamer was de interpellatie van den heer Domela Nieuwenhuis aan de orde. De interpellant verklaarde dat het bp de Grondwet gewaarborgde recht van vereeniging en vergadering tijdens de werkstakingen te Enschede is geschonden door den burgemeester, den heer Van der Zee, die misschien niet alt jd compos mentis Russische toestanden daar ter plaatse heelt in het leven geroepen. De burgemeester wien, nevens andereu autori teiten, bij koninkljke proclamatie hulde werd gebracht liet o. a. eene vergadering ontbin den zonder dat de materieele orde werd ver stoord het eenig criterium, naar het repressief stelsel der wet, om zulk een maatregel te wet tigen. De liberale partj heeft aan vroegere dergelijke handelingen stilzwijgend hare goed keuring gehecht, toen zij meerderheid was. Thans hebben wij een kabinet der rechterzijde, die altijd sprak van »tyrannie der liberalen". En nu vroeg spr., of een burgemeester het recht heeft eene vergadering te ontbinden als er geene materieele rustverstoring plaats had of als niet tot geweld was geprovoceerd? Zoo ja, dan staan wj bloot aan de willekeur zelfs van bur gemeesters, die niet compos mentis zijn. Zoo neen, dan behooren de burgemeesters te worden aangeschreven zich naar de wet te gedragen. Hierbj wees de beer Nieuwenhuis nog op eene sterke overtreding der wet door den bur gemeester, die met zijne politie binnendrong in eene buishoudeljke vergadering van de vereeniging Vooruit. De burgemeester beeft daarbij zich op eene wjze uitgelaten, die zijn prestige niet verhoogt. Een ernstig en onpar- tijdig onderzoek is hier noodig. De burgemees ter liet ook willekeurig een bierbuis sluiten, en verklaarde, dat »het hem niet kon verd.men boe de vrouw en kinderen nu moeten eten". Als de orde te Enschede niet werd verstoord dan was het ondanks den burgemeester, die de bevolking beeft geprikkeld en als bet ware tot verzet uitlokte. Hj belette elke week het geven van geld aan de werkstakers. De interpellant herhaalde zijn verzoek om een nauwkeurig onderzoek naar de al- of nietjuist- heid van bet aangevoerde. De regeering moet zorgen dat de wet voor allen gel jk zij, opdat de eerbied voor de wet niet worde geschonden. Ten slotte herhaalde bij zijne vragen aan den minister en vroeg, welke motieven hebben geleid tot goedkeuring van bet gedrag der autoriteiten. In antwoord op die gedane vragen ver klaarde de minister van binnenlandscbe zaken tot dusver geene klacht hoegenaamd over de handelingen der autoriteiten te bebben ont vangen. Langs den door den interpellant in geslagen weg kunnen bepaalde feiten niet geconstateerd wordenen eerst wanneer z j regelmatig worden aangebracht zal een ernstig onderzoek plaats hebben. De minister moet tot biertoe zich houden aan de officieële mede- deelingen en wees intusscben op art. 184 der gemeentewet, dat spreekt van oproerige toe standen, waarin men den 19e April te En schede verkeerde. Daardoor kon de burge meester bandelen krachtens art. 186. Dit is litdrukkel jk voorzien bj de behandeling van (1,0 wet op het recht van vereeniging en ver ga, lering. Zjn de burgemeesters niet compos mendan moeten z j vervangen worden, maar dat vzaa bj den burgemeester van Enschede niet b'ot geval. De minister wist overigens niets va'® «eene verstoring van eene huishoude- ljke verg?acl<erdng. Het valt te betwjfelen of die bjeenkomst wel een huisboudeljk karak ter droeg. Den minister is medegedeeld, dat die vergadering werd gesloten wegens verstoring van de nachtrust der ingezetenen. Voorts bljkt uit de rapporten, dat op die bewuste verga deringen zeer opruiende woorden zjn gespro ken, hoewel zj ten slotte zeer ordelievend is uiteengegaan. Naar aanleiding der door den interpellant gedane vragen merkte de minister op dat er b j de bepaling van de macht der burgemeesters gelet moet worden op den aard der vergade ring of op het feit dat daarin tegen de wet of de orde gehandeld wordt en dat, in verband met art. 184 gemeentewet, het recht van ont binding ook nog in andere gevallen kan wor den toegepast dan de bedoelde. Er is dus geene aanleiding tot aanscbrjving aan de burgemeesters. En wat bet beletten van het uitbetalen van geld aan de werkstakers betreft, ook daarvoor kan uit den aard der omstan digheden aanleiding bestaan, terwijl mogelijke ruwheid van den burgemeester verklaard kan worden door aanvallen, waaraan hj beeft blootgestaan door onruststokers en raddraaiers. Na den minister sprak de heer Kerdjk, die er op wees dat indertjd in de bladen geljke feiten zjn gemeld als nu door den heer Domela Nieuwenhuis zjn medegedeeld als gebeurd te Enschedé en te Hengelo. Daar naast staat de verklaring van den minister, dat geen enkele klacht te zjner kennis is gekomen. De beer Kerdjk achtte daarom te meer een ernstig onderzoek noodig en gaf den raad, dat de be langhebbenden zich tot de kamer wendden met een adres om een onderzoek uit te lokken. Hj acht de artikelen 184 en 186 der gemeentewet bier niet toepasseljk, omdat die artikelen het oog hebben op oproerige bewegingen, zooals zj te Enschedé niet bestonden. Hoe dat zj, een ernstig onderzoek is, volgens hem, noodig, op dat later de zaak nog eens in de kamer be handeld worde. De beer Heemskerk merkte hier tegen op, dat de klacht-adressen niet bj de kamer maar bj de regeering tehuis behoorden. In verband met den wensch van den beer Kerdjk verklaarde de heer Domela Nieuwen huis te hopen dat de regeering het initiatief tot een onderzoek nam, omdat de rapporten der burgemeesters, waarop de minister zich beriep, niet afdoende kunnen zjn. Hj hield vol de juistheid der medegedeelde feiten en herbaalde bet verzoek om onderzoek. De minister van binnenlandscbe zaken ver klaarde bj zjn repliek dat slechts een onderzoek mogeljk was naar officieelen loop van volgens wettigen weg ingebrachte klachten en hield overigens zjne voorstelling der feiten vol. De minister van justitie weersprak eene be wering van den heer Domela Nieuwenhuis, alsof bj, in strjd met den minister van binnenland scbe zaken, vroeger de mogeljkheid had uit gesloten, dat ook werkstakers tot de goedge- zinden kunnen behooren. Hiermee was de interpellatie afgeloopen. Ter aanvulling van het gisteren gemelde deelen wij nog mee dat de toen reeds genoemde leden der commissie van voorbereiding der wets ontwerpen tot regeling van den kr jgsdienst zjnde de beeren Haffmans, Van Houten, Schaep- man, Huber, S. v. d. Oye, Seyffardt en Guyot, zjn benoemd door den voorzitter der kamer en dat de 19 stemmers tegen bet ontwerp tot regeling van het militair onderwjs waren de heeren Van der Feltz, Lieftinck, Smidt, Kerdjk, Domela Nieuwenhuis, V. d. Kaay, Tak, Zjlker, Seyffardt, Zaayer, De Beaufort, Van Houten, Rutgers, De Meyier, Viruly, Goedkoop, Heldt, Veegens en Borgesius. Aan het einde der zitting deelde de president mede dat de interpellatiën van de beeren Van Kerkwjk (Bassorah), Seyffardt (bevelvoering over 't leger) en Brantsen van de Zjpe (loods gelden op de Schelde) in overleg met die beeren niet aan de orde zjn gesteld. De keuze der leden van de hier bovengenoemde commissie van voorbereiding voor de militaire wet geeft den schrjver van het kamer-over zicht in bet Handelsblad de volgende juiste opmerking in de pen: »Het benoemen eener dergel jke commissie is zeker geen gemakkeljke taak voor den president. Wj zullen ons van eene beoordee ling der persoonljke geschiktheid der benoem den voor hunne taak dan ook geheel onthouden, maar kunnen toch de algemeene opmerking niet achterwege laten, dat bet militair element tegenover het burgerljke element in deze wel wat zwak isniet zoozeer wat het aantal betreft, maar wel wat de parlementaire onder vinding en de parlementaire weerbaarheid aan gaat. De vier burgerleden der commissie behooren tot de meest slagvaardigen uit de geheele kamer, en wat zeer de aandacht ver dient, als wij ons niet bedriegen., zullen zj allen tegen de voordracht zjn. De keuze van den president scbjnt niet bjzonder welwillend tegenover de regeeringsvoordraebt. Waarom ook bier weder de heer Schaepman De beer Schaepman in gezelschap met den beer Haffmans, eene vereeniging ongetwjfeld zeer in bet be lang der eenheid onder de katholieken, doch als men bedenkt dat deze beide afgevaardigden in Mei jl. op het ontwerp betreffende de ver lenging van den dienstplicht samen een afbre kend amendement voorstelden, dan scbjnt deze benoeming niet veel goeds te voorspellen. Was het verder zoo noodig dat van de twee anti- revolutionnairen er éen moest worden aange wezen die, als wj bet wel hebben, de eenige bepaalde anti-militarist is in zjn groep Eene omstandigheid die hem ongetwjfeld zeer ge- geschikt maakt als candidaat voor de kamer in Friesland, maar die toch geen voldoende reden is voor eene afzonder! jke vertegenwoor diging in deze comnyssie. Hoe zeer wj ook de juridische en audevS bekwaamheden van den beer Huber waardeeren kunnen wj deze benoeming bezwaarljk toejuichen. De mili taire leden der linkerzjde verdienen door hunne bekwaamheid zeer zeker een plaats in de commissie, doch wij vreezen dat zj in parle mentaire kracht niet geheel zullen zjn opge wassen tegen de eenigszins eenzjdige keuze van den president, die de burger leden geheel onder de anti-militairisten of de vermoedeljke tegenstanders der voordracht zocht. Ook de Maasbode komt op tegen bet ontwerp- legerwet. Volgens dat blad beeft de beer Bergansius zeer aandachtig geluisterd naar bet anderhalf dozjn leden, die de staatscommissie hebben gevormd, maar is hj volstrekt doof ge weest, toen anderhalf millioen katholieken in vergadering en pers hunne meening over het militaire vraagstuk hebben uitgedrukt. Zijne geloofsgenooten", schrjft bet blad, »bebben eenvoudig voor den minister van oorlog niet bestaan. Geen stom woord over hunne argu menten in zjne memorie van toelichting Maar gelukkig is legerwetten scbrjven en legerwet- ten in bet Staatsblad brengen nog niet betzelfde. En de heer Bergansius beeft de zjne zóo ge schreven, dat z j wel niet in bet Staatsblad komen zal. Wj zjn nog geen Spartanen, en met dezen verscbrikkeljken oorlogsman gaan wj, kalme Nederlanders, niet meê. Niet de katho lieken alleen zullen rillen en beven bj dit buitensporige militairisme, en het is gemak- keljk te begrjpen, waarom de raad van state dit ontwerp door een allerongunstigst oordeel gebrandmerkt heett. Persoonljke dienstplicht, jaarljks 4700 soldaten meer naar de kazerne, 8 jaar dienst in plaats van 5, allerhande voor- deelen voor de stedenplan nadeeie van het platteland, jaarljks 1^ millioen meer op de begrooting (en men weet, dat zulke ramingen altjd tegenvallen), mein Liebchen was willst du noch mehr Bljkens een gisteren bj het departement van koloniën ontvangen telegram van den gouverneur-generaal van Nederlandscb-Indië is na eene vernieuwde tuchtiging van Olehgadja, wat zonder verlies onzerzjds geschiedde, de rust in Edi hersteld, zoodat de van Java ge zonden troepen daarheen terugkeeren. Naar aanleiding van bet gebeurde in Edi, wjdt bet Bat. Handbl. een artikel aan dit land schap voorbeen en thans. Edi is de Atjebscbe onderboorigbeid, waarmee het gouvernement bet langst in betrekking beeft gestaan. Reeds een paar jaar, vóór bet uitbreken van den Atjeb-oorlog, bad de radja van Edi afgezanten naar Riouw gezonden om aan Nederland de souvereiniteit over zjn land aan te bieden. Het voorbeeld van Deli leidde hem ertoe op die wjze te trachten zich tegen Groot-Atjeh en zjn naburen te beschermen. Na het uitbreken van den oorlog herbaalde de radja zjn vei zoek, met bet gevolg, dat een oorlogsschip naar Edi werd gezonden en 7 Mei 1873 op Atjebschen bodem de Nederlandsche vlag werd gehescben. Zooals uit den loop der volgende gebeurte nissen bljkt, meenden de radja en zjn rjks- grooten bet werkeljk met de erkenning onzer souvereiniteit. Er ontstond een zeer vertrou- wel jke verstandhouding tussehen de inlandsche grooten en de officieren. Geheel ongewapend deden deze een wandeling aan den wal. Algemeen was dan ook de meening, dat Edi een schoone toekomst tegemoet zou gaan. De Handelmaatschappij vroeg zelfs woeste gron den aan voor de tabakscultuur. En nog in April 1887 werd tussehen den tegenwoordigen gouverneur van Atjeb en den radja van Edi een overeenkomst gesloten betreffende opiumpacht en hazardspelen in Edi. Doch reeds een klein jaar later werd Edi de verzamelplaats van het uitschot der bevolking, dat de heilige oorlog predikte. De toenemende driestheid maakte een expeditie in Mei 1888 noodig onder kolonel De Bank Langenborst. Twee jaar daarna was een nieuwe expeditie noodig en thans verkeert het land in volslagen oorlogstoestand. De groote fout ligt volgens het Bat. Hand. daarin, dat de Nederlandsche regeering op de hoogte gehouden wordt door rapporten, die niet de minste waarde hebben, omdat de rapporteurs te eenenmale onbevoegd zjn. Die zelfde rap porten bebben ook den minister Keuchenius doen gelooven aan een toenadering bj denAtjeber. Eindverslag is door de Tweede kamer uit gebracht over het wetsontwerp tot wjziging der kieswet. Een lid der commissie van rapporteurs sprak bet verlangen uit, dat de minister v»n binnen landscbe zaken vóór de openbare behandeling van bet wetsontwerp alsnog aan de kamer zou overleggen eene opgave van de cjfers der be volking van de verschillende kiesdistricten, in dit wetsontwerp bedoeld, en het aantal kiezers in ellr dier districten, beide op 1 Januari 1890. Tot voorzitter der commissie van rapporteurs uit de Eerste kamer over de spoorwegovereen- komalen is benoemd de heer Kappeyne van de Coppelio. Op de Dondei dag te Amsterdam gehouden eerste jaarljkscbe vergadering der Ned. Orga- nisten-vereeniging bleek uit bet verslag van den secretaris, den heer Van 't Krnjs, en dat van den penningmeester, den heer Boltes, dat èn het ledental èn de financieele toestand der jeugdige vereeniging zeer gunstig zjn. Bepaald werd dat de eerstvolgende vergade ring te Rotterdam zal plaats bebben. Ongeveer 20 organisten uit verschillende gemeenten van ons land werden tot correspondeerende leden benoemd. Aan de gemeente Krabbend jke is, boven en behalve de vergoeding van 30 pet., een subsidie verleend ad ƒ800 voor de behoorljke inrichting van bet lager onderwjs, aan St Jan steen een van 200, aan "Waarde een van ƒ1300 en aan Wemeldinge een van ƒ1200. Door eenige onderwjzers op het eiland Tbolen is besloten, onder leiding van een geëxamineerde in de gjmuastiek, een curcus voor dit vak op te richten, ten einde langs dien weg zich te bekwamen ter verkrjging van de verlichte acte voor dat vak. In de Donderdag avond te Zuidzande gehouden raadsvergadering werd, behoudens goedkeuring van gedeputeerde staten, vastge steld dat het schoolgeld op de openbare school zal bedragenvoor vermogenden per maand voor éen kind 20 cent, voor 2 kinderen elk 10 cent, en voor 3 of meer kinders elk 7 cent, voor minvermogenden per kind 5 cent; onver- mogenden vrj. Te Groningen is, ter vervanging van prof. jbr B. H. C. K. van der Wjck, die als opvol ger van prof. C. W. Opzoomer naar Utrecht gaat, de heer dr G. Heymans tot boogleeraar in de wjsbegeerte benoemd. Met hem stond naar ons bericht wordt op bet tweetal, dat door die faculteit en de curatoren te Gronin gen opgemaakt en aan den minister van bin- nenlandsche zaken voorgedragen wordt, de beer dr H. Was, predikant te St. Oedenrode. De heer J. 0. Reese, predikant te Vlis singen, heeft bedankt voor bet beroep naar de Ned. Herv. gemeente te Bussum. Bj de Ned. herv. gemeente te Terneuzen is tot predikant beroepen de heer J. F. de Klerk, te Ameide c. a. (Zuid-Holland.) Wj herinneren, voor zooveel noodig, onze lezers aan de extra goedkoope reisgelegenheid, die aanstaanden Zondag van hier en Vlissin gen uit naar de voornaamste steden van Bel gië wordt geboden. Men zie de desbetreffende advertentie in dit nommer. Bljkens bet maandboekje overleden in deze gemeente gedurende de maand Juni 23 perso nen. De leeftjd van de overledenen was, be neden het jaar 5, van 1 tot 5 jaar 4, van 5 tot 10 jaar 1, van 15 tot 20 jaar 1, van 35 tot 40 jaar 1, van 40 tot 45 jaar 2, van 45 tot 50 jaar 1, van 55 tot 60 jaar 1, van 60 tot 65 jaar 1, van 65 tot 70 jaar 4 en van 70 tot 75 jaar 2. De ziekten der overledenen waren nierziekte 4, levenszwakte 3, beenziekte, longtering, longontsteking, maagljden, diarrhoea ieder 2, en kliertering, waterzucht, hersenontsteking, slepend longljden en suikerziekte ieder 1 een persoon overleed elders. Door aandeelhouders van de meestoof te Borssele werd vóór eenige jaren besloten, ter instandhouding van de inrichting, te bepalen dat iedere aandeelhouder jaarljks de opbrengst van een vastgestelde breedte gronds ter bewer king zou inbrengen op eene boete van ƒ15. Dezer dagen is goedgevonden hierin wjziging te brengen en genoemd bedrag te verminderen tot 10. Uit de aangiften voor de aanstaande cam pagne is gebleken dat dit najaar korter zal gewerkt worden dan vorige jaren. Te Borssele werd Donderdag door den ambtenaar van den burgerijken stand het honderdste buweljk voltrokken in zjn ambte- ljke loopbaan. Het eerste sloot hj den 3en Januari 1879. Van de 104, sedert dien tjd aangegaan, was hj bj slechts 4 echtvereenigingen verhinderd. In de zaal van de Prins van Oranje te Goes gaf Donderdagavond de zangvereeniging Excelsior een zomerconcert. De natuur werkte mede door een koele temperatuur, wat des zomers bj een concert in een zaal gewensebt mag beeten. Het menigvuldig te Goes ten gehoore ge brachte stukje Die Glocke van Romberg werd zoo schrjft men ons ook nu uitgevoerd. Dat is en bljft altjd een zeer verdiensteljk werk, aangenaam en eenvoudig. Ook Donderdagavond werd het stuk zeer verdiensteljk ten gehoore gebracht en verwierf bet veel bjval. Vooral bet mannen-kwartet en een paar duo's, benevens een paar kleine stukjes en een solo voor sopraan, gezongen door mej. S., vielen zeer in den smaak. De belang stelling was tameljk. Bj de Woensdag gehouden verkiezing voorj een lid van den gemeenteraad te Poort vliet waren uitgebracht 88 geldige stemmen, waarvan de heeren Jacob Elenbaas Jz. 20 en C. Uil Hz. 19 hadden verkregen. De overige stemmen waren over een tiental andere perso nen verdeeld, zoodat tussehen genoemde heeren eene herstemming moet plaats bebben. Op de kermis te St Jansteen hebben eenigen niet kunnen nalaten aan hun vechtlust bot te vieren. Den eersten dag werden in een her berg de ballons van de petroleumlampen bene vens een aantal drankglazen door de vechtenden gebroken. Op straat werd de kloppartj, die tameljk algemeen werd, voortgezet en eindigde met het in verzekerde bewaring nemen van een paar belhamels. De laatste dagen waren rustig. Arrondissements-Rechtbank te Middelburg. De rechtbank deed heden uitspraak in de, bj de behandeling door ons uitvoerig meege deelde, zaak tegen G. G., 26 jr., zonder beroep, laatst wonende te Munoben, thans alhier ge detineerd. Beklaagde werd schuldig verklaard aan oplichting en veroordeeld tot 3 m. gev. straf. Verder zjn door de rechtbank nog veroor deeld wegens Beleediging van ambtenaren: J. T. v. I., 29 j., schipper, Graauw, tot 6 b. s. 6 d. h., en J. P., 26 j oesterkweeker, Krui- ningen, tot 10 b. s. 10 d. h. beleediging: P. J. D., 42 j., arbeider, Sas van Gent, tot ƒ5 b. s. 5 d. h. smaad: J. T., 49 j., bvr. van C. S., ar beidster, Yerseke, tot 7 d. gev. straf mishandeling: J. S., 25 j., zonder be roep, Rotterdam, tot 7 d. gev. straf j L. J. L., 40 j., commissionnair, Middelburg, tot 5 b. s. 5 d. h.M. C., 25 j., boerenarbeider, Kat- tendijke, tot 14 d. en A. T., 22 j., arbeider, Kats, tot 1 m. gev. straf mishandelingen vernieling: H. v. d. V., 19 j., slepersknecht, Middelburg, tot 8 b. b. 6 d, b.; diefstal: G. T., 35 j., zonder beroep Middelburg, aldaar gedetineerd, tot 9 m., P. J. v. G., 40 j., gep. O. I. militair, werkman, Clinge, tot 6 m., en J. v. d. M., 28 j., werk man, Aalsmeer, tot 3 m. gev. straf, en J. B., 25 j., arbeider, Koudekerke, tot f 10 b. s. 5 d. b. bedelar j: H. H., 69 j., werkman, zon der vaste woon- of verbljfplaats, alhier gede tineerd, tot 12 d. h. en 1 jaar opzending naar eene rjkswerkinrichting. Allen in de kosten. Vrjgesproken zijnA. J. D., 25 j., varensgezel, en D. W. C. d. J., 22 j., werk man, beiden Terneuzen, beklaagd van mishan deling en G. J., 25 j., visscher, Arnemuiden, beklaagd van vernieling. Kantongerecht te Goes. Heden, Vrjdag, zjn veroordeeld wegens open bare dronkenschapM. G., Goes, A. O., We meldinge, J. P., W. de B., Oudelande, P. M. V., Krabbendijke, I. K., Heinkenszand, J.v.H., Lokeren, ieder tot ƒ1 b. s. 1 d. h.A. R.f Goes, tot 3 b. s, 3 d, h.; bet rapen ra»

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1890 | | pagina 1