N°. 131. 133" Jaargang. 1890- Vrijdag 6 Juni. Middelburg 5 Juni, Deze courant verschijnt d a g e 1 y k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen? Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2. Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel: Bij abonnement lager? Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle dankbetuigingen: van 17 regels 1.50; iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimto. Thoolsche Pennekrassen. LETTEREN EN KUNST. ONDERWIJS. flllllllllll lt(.SIIIF C01IA1MT. Thermometer. Agenten te Vlissingen: P. G. de Vby Mïstdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bollard, te Kruiningen: F. v. d. Pbijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij te Tholen: W. A. van AilTerteitlön Middelburg 5 Juni vm. 8 u 63 gr. i nmjwinhuijzbn en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te eea uur m. 12 u 67 gr. av. 4 n. 67 gr. F. i advertentie-burean's van Nijgh Van Ditmab te Rotterdam, de Giibe. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de la Mae, Azn, te Amsterdam. i aan het bureau bezorgd zjjn, -willen Verwacht Z. W. wind. j Hoofdagenten voor het Buitenlandte Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger.zjj des avonds nog worden opgenomen Zonder eenige geringschatting zou het karak ter van het openbare leven in het »Land van Tholen" het best weergegeven kunnen worden door het af te beelden als een goudvischvijver. Zoo effen, zoo kalm, zoo rustig vliet er het leven. Alleen dienden er enkele duikertjes bjjgeteekend te worden, duikertjes, die in ver binding staan met den grooten stroom van nieuwe gedachten en nieuwe meeningen op stoffelijk en geestelijk gebied en die af en toe wat strooming in den vjjver brengen. Neen, die duikertjes mogen niet vergeten worden. Zjj behoeden ons voor permanent stilstaand water, wat heel wat waard is. Want stilstaande waters, niet waar, bederven de atmosfeer. Jammer, dat hun aantal zoo be scheiden is en ze vaak zoo angstvallig op een kiertje opengezet en haastig, al te haastig ge sloten wordenHet wateroppervlak keert maar al te spoedig tot den toestand van eau dormanle terug. Aan een paar duikertjes van aanbelang wil ik in deze pennekrassen vorm geven. Éen van die twee is in den laatsten tijd aan merkelijk vergroot en werkt kranig, te weten de politieke duiker. Deze veroorzaakt beroerin gen van langeren duur en diepgaanden aard. Het water is er bepaald troebel door geworden. En in dat troebele water wordt op zijn tijd gevischt. Ja wel, wij hebben hier ook harts tochtelijke liefhebbers van visschen in troebel water. Bjj gelegenheid van verkiezingen ziet men dit slag visschers allerlei kunstmiddeltjes aanwenden om de gewenschte troebelheid te verkrjjgen. Te bekwamer tijd. worden dan de netten uitgeworpen om de onnoozele, stem brief] ea-bezittende menschen te vangen. Menig een heeft zich, helaasdan ook laten verschalken. Spoedig zullen zjj weer aan het werk tijgen, daar, zooals men weet, een verkiezing voor de Provinciale staten op handen is. Ik zal ook zoo vrjj zijn om, als het pas geeft, van dat politieke vischwater partij te trekken. Hengel en vischzak hangen reeds gereed om buit te maken, wat van mijn gading is. Zoo de vangst rjjk is, kan er mogelijk een aardig schoteltje van voorgediend worden. Behalve dat troebelheid brengende water, komt er door den duiker ook zuiver, helder water stroomen. Het eene betwist het andere de overhand. De aanvoer van het laatste is, naar het schijnt, niet bjj machte om het eerste onschadelijk te maken. Dat toch alles in het werk gesteld worde om aan den wassenden invloed van dat onzuivere buitenwater paal en perk te zetten 1 Het andere duikertje is het kerkelijke. Yoor een poos werkte dit als een zeesluis van de grootste atmetingen. Schuimend en bruischend stortte het zjjn water in den kalmen vjjver, waarin het zoowaar veri aderl jjke maalstroompjes te voorschjjn riep, in welke aanvankelijk menig eenvoudig, goedig zieltje geraakte. In ons stedeke vooral is het in zijn dolste vaart aan schouwd en de sporen, die het achtergelaten heeft, zjjn nog niet uitgewiBcht, hoewel zjjn kracht gebroken is. De duikerwachters, die zich in 't begin in de handen wreven en witjes glimlachten over de kracht, die daar uitging van hun instroomend water, laten nu de handen slap langs het ljjf hangen en wandelen met nog strakker gezichten dan gewoonljjk rond. Het doode getjj is voor hen ingevallen. En evenals men bjj een watervloed eerst nadat deze geweken is de schade kan over zien, die er aangericht werd, zoo komt ook nu pas aan het licht hoeveel goeds en schoons vernield is. Verbittering in haar verreikende gevolgen droeg het verbolgen nat in zijn schoot. In meer dan éen opzicht blijkt het zonne klaar, dat die troebelmakende politieke en deze kerkelijke stroom uit éene bron voortkomen en dat ze door éene hand geleid worden. Er vloeit door den kerkelijken duiker nog ander water, dat zich van het bovenomschre vens gunstig onderscheidt. Zonder geraas tracht het zjjn weg te vinden, terwijl het aan een kristalhelder beekje doet denken, dat daar in het woud van stille deugd en reinen levenszin fluistert. Van den breeden socialen stroom, die alom zjjn invloed doet gelden, wordt men hier hoe genaamd niets gewaar. Alles gaat in de arbeiderswereld zjjn ouden doen. Aan loons- verhooging of vermindering van werkuren wordt van de zijde der werkgevers geen aandacht geschonkea en de daglooner houdt zich kalm en gelaten. Er heerscht oogenschjjnljjk geen vjjandige gezindheid tusscben kapitaal en arbeid. En toch is de toestand der boerenarbeiders verre van rooskleurig. In den regel vinden zjj bjj een zware dagtaak een sober bestaan. Een geruimen tjjd van het jaar wordt hun voor een werkdag van 11 uur 70 a 80 cents uitbetaald. In den zomer, als de hooi- en graanoogst begonnen is, en in het najaar bjj het rooien van aardappelen en het .botten" van peeën, stjjgen de loonen een korten tjjd tot /la/ 1.50. Daarentegen dalen in den winter de daggelden tot 60 cents en lager. Als men hun loon gemiddeld op 80 cents per dag stelt, dan zal men niet ver mis zjjn. Voorwaar een karige verdienste in vergelijking met het weekgeld, dat aan den fabrieksarbeider wordt uitgekeerd. Bovendien is de veldarbeider afhankeljjk van het weer. Hoevele regendagen, die hem be letten in het land te werken, komen er niet op de 365Natuurlijk kan van den boer niet geëischt worden, dat hjj voor de uren, die alsdan verlet worden, betaalt. Maar 't noemt niet weg, dat het weekgeld, bjjgevolg over het jaar genomen, minder bedraagt dan 6maal 80 ets. Vrouw en kinderen werken dan ook even hard mee als het hoo'd van het gezin, wat dringend noodzakelijk is om in de onmisbare levensbehoeften te voorzien. In menig gezin gaan man en vrouw 's morgens vóór 5 de deur uit en komen 's avonds na 6 pas thuis. De kinde ren worden aan hun lot overgelaten. Men behoeft niet te vragen, hoe het geschapen staat met de opvoeding. En ondanks al hun gezwoeg en getob moeten zjj zich met een schamele bete broods en een schralen middagpot tevreden stellen, terwjjl in den winter, als alleen de man werk heeft, vaak de armoede de woning binnentreedt. Is er éen klasse van arbeiders, die reden tot klagen over hun toestand hebben, dan zjjn het de veldarbeiders ten nlattelande, die door een ingetogen, voorbeeldig huiselijke leefwjjze gun stig afsteken bjj de fabrieksarbeiders, waaronder velen zjjn, die op minder conscientieuse manier met het geld omspringen. De Thoolsche daglooner voert een harden strjjd om 't bestaan. Wanneer zal er verbetering komen Zoolang het aanbod de vraag overtreft, zal het er niet beter op worden. En dit zal onge twijfeld nog lang zoo bljjven. Hier en daar doet zich het verschijnsel voor, dat de hofsteden in kleine perceelen verpacht worden, zoodat de daglooner dan als pachter optreedt, wat hem in de meeste gevallen in een gunstiger positie brengt. Door dit middel is m. i. heil te verwachten in den bestaanden, voor den veldarbeider on- gunstigen toestand. Be Standaard leverde dezer dagen eene be schouwing over het »vroom geworden libera lisme", waarbij natuurljjk achtenswaardige mannen als Six en Van Karnebeek het weêr moesten ontgelden. De beweringen van dit blad op dit punt bestrjjden bleek meer dan eenmaal te zjjn vechten tegen de Bierkade en is doelloos, vooral wan neer men verschilt in meening omtrent hetgeen vroom is. Wat de Standaard als zoodanig decreteert geljjkt onzes inziens zoo weinig op waarachtige vroomheid, dat wjj geen kans zien om hierover met eenig idee op succes te debatteeren. Zijne beschouwing waren wjj dan ook met stilzwjjgen voorbijgegaan, had niet de Tijd daarin aanleiding gevonden om te wjjzen op de absolute tegenstelling tusschen het Roma nisme en het Liberalisme, en zich daarbjj be roepen op den veel feller tegenstand, dien de Roomsch-Katholieke kerk in Roomsche landen van de Liberalen te verduren heeft, dan het geloovig Protestantisme ten onzent. Dit ver schijnsel verklaarde het katholieke blad uit de innerljjke verwantschap, die z. i. tusschen het meest orthodoxe ProtestaniBme en de Revolu tie steeds blgft bestaan; terwijl omgekeerd de tegenstelling tusschen Rome en de Revolutie absoluut zou zjjn. Hierop vatte de Standaard natuurljjk vlam, en zjjne redactie merkt heden het volgende op »Dit betoog komt ons noch gelukkig noch steekhoudend voor. »Niet gelukkig, want zoo in Roomsche landen de tegenstand tegen de kerk zooveel ruwer vorm aanneemt, en zoo veel driester het athe- isme tot steunpunt kiest, pleit dit zeker niet zeer voor de opvoedende en veredelende kracht, die in deze landen op de bevolking geoefend is. Iets wat te meer klemt, zoo men in aanmer king neemt, dat de overgroote meerderheid der liberalen in deze landen nog steeds door Rome gerekend wordt tot de Roomsche kerk te behooren. »Maar ook niet steekhoudend. Indien het toch waar was, dat de roomsch-katholieke kerk in beginsel zuiver anif-revolutionnair was, en daarentegen het Calvinisme revolulionnair, hoe dan het feit te verklaren, dat de booze revo- lutiën juist in die landen zjjn uitgebroken, die buiten den invloed van het protestantisme ble ven, en dat omgekeerd die landen, waar het protestantisme den sterksten invloed oefende, het minst van revolutionaire woelingen geleden hebben »Vergeljjk Zweden maar eens met Italië Engeland met FrankrjjkNoord-Amerika met Zuid-Amerika »Hoe principieel de Tijd dan ook echjjne te redeneeren, de feiten der historie, en de historie van onze eigen eeuw, heeft ze tegen zich." Wjj brengen deze regelen onder de oogen onzer lezers die zich wellicht herinneren, hoe ook wjj indertjjd in geheel denzelfden geest schre ven, wat, vergissen wjj ons niet, nog een protest van het Centrum uitlokte. Eenstemmigheid tusschen de Standaard en ons is al zeldzaam en verdient de aandacht, maar dat men van die zjjdG zoo stout du/'t spreken tegen poli' tieke vrienden, is evenzeer opmerkeljjk. I Creiner, W. van Dedem, V. d. Velde en Roëll en voor dat tot herziening van de postwet de heeren Mackay, Van Gijn, Borgesius, graaf Schimmelpenninck en E. Cremers. Nu de Koninkljjke fabriek van stoom- en andere werktuigen te Amsterdam in staat van liquidatie verkeert, wijl de tegenwoordige aandeelhouders, na zich reeds vele opofferingen te hebben getroost, ongeneigd zjjn de zaak verder op dien voet voort te zetten, bespreekt het Handelsblad de wenscheljjkheid, dat de fabriek worde overgenomen door den Staat. Op de vergadering der aandeelhouders kwam dit punt reeds ter sprake. Wellicht kon de Staat, de gebouwen en terreinen overnemende, de exploitatie ervan aan particulieren, als pachters, overlaten en het voorbehoud maken dat de regeering steeds in tjjd van nood de beschikking erover had. Vooral met het oog op de weerloosheid der fabrieken te Vlissingen en Feyenoord in geval van oorlog en met de wellicht wenscheljjke verplaatsing der militaire fabrieken van den Haag naar Amsterdam, verdient dit vraagstuk thans ernstige overwe ging. Het blad hoopt, dat het zal ter sprake komen bjj behandeling der interpellatie van den heer Guyot over de surséance van betaling, die deze week in de Tweede kamer aan de orde is. In bgvoegsels tot de St.Ct. van heden wordt medegedeeld de ljjst der hoogst aangeslagenen in de rjjks directe belastingen, verkiesbaar tot leden van de Eerste kamer der staten-generaal, zooals die door de Gedeputeerde staten der provincie Zeeland is gesloten. Bjj kon. besluit is benoemd tot notaris binnen het arr. Breda, ter standplaats de ge meente Terheyden, W. F. Wolters, candidaat- notaris te Helmond. Verder is de heer R. L. Martens, gewezen asapirant-controleur bjj het binnenlandsch be stuur op de bezittingen buiten Java en Madura, laatstelijk met verlof hier te lande, op zjjn verzoek, wegens ziekte, eervol uit 's lands dienst ontslagen. Door het gerechtshof te Leeuwarden is, ter vervulling van eene vacature van raadsheer in dat college, opgemaakt de navolgende alpha- betische ljjst van aanbeveling: mr W. Gorter, mr S. Sleeswjjk en mr H. D. van Ketwich Verschuur, rechters in de arr.-rechtbanken te Assen, Amsterdam en Leeuwarden. Door de afdeelingen der Tweede kamer zjjn benoemd tot rapporteurs over de wet tot goed keuring van de verklaring aangaande de bevoegd heid van den scheidsrechter in het geschil betreffende de grensscheiding tusschen Suriname en Fransch Guyana, de heeren Brantsen van de Zijp, Van Kerkwjjk, De Beaufort, Keuchenius en Michiels van Verduynen voor het wetsontwerp tot verhooging van het maximum-bedrag der in Indië uit te geven pasmunt de heeren Geertsema, De heer Deen, redacteur van de Beli Crt., geeft in dat blad van den 3 Mei jl. de volgende belangrjjke teekening van den toestand in het thans zoo woelig Edi, waarbjj men in aanmer king heeft te nemen dat den schrjjver het gevecht op den len en de latere bloedige botsingen nog niet bekend waren »ln de Edische kwestie zjjn verschillende belanghebbenden, die allen recht hebben tot mêespreken. Eerstens de korapanie en haar ambtenaren, die er vroeger zeer veel invloed hadden, die thans echter tot beneden nul schjjnt gedaald. Tweedens de Sultan, ridder van den Nederlandschen Leeuw, voorheen uit angst voor Atjeh, zooals meer Maleiërs, een trouw bondgenoot, die, dank zjj onze bescher ming, schatten verdiend heeft, doch thans, naar beweerd wordt, weifelt of hjj ons openljjk zal afvallen of heimeljjk verlaten. Derdens de Maleische bevolking, het eigenlijke anti-Atjesche element in den staat, waarmede in de laatste jaren bljjkbaar zeer weinig voeling is gehouden, en ten slotte de talrjjke Atjeh-partjj, bestaande uit hadjies, priesters en peperplanters, welke laatsten, door aantal en afkomst reeds gevaar lijk, nog bjjzondere grieven hebben wegens unfaire handelingen van den radjah en zjjne Chineesche vrienden in zake peperleveranties. Uit dien warboel wjjs te worden, is niet het werk van den gouverneur-generaal, die boven dien den tjjd zou missen voor een nauwgezet onderzoek ter plaatse. Toch is dit noodig. De Edische zaken zjjn mjjn inziens verknoeid wie daarvan de schuld draagt, doet minder ter zake, maar het feit wil ik slechts constateeren. De aanwgzing en de verbetering der fouten, die in het beheer van het landschap zjjn ingeslopen, gaat boven de mikht van iemand, die niet ten volle met het Maleische zelfbestuur bekend is, en daarom vind ik het een gelukkig teeken dat er in Batavia evenzoo over gedacht wordt en in welonderrichte kringen gesproken wordt over een missie, die binnenkort aan het lid van den Raad van Nêerlandsch-Indië Kroesen zou worden opgedragen. Dat zulk een onderzoek aan geen kundiger en meer tot oordeelen be voegd persoon kan worden toevertrouwd; is zeker, en te hopen is het slechts, dat met de zending niet te lang gedraald worde. Want zjjn de vijandelijkheden eenmaal in vollen gang, dan moeten ook de twijfelaars partjj kiezen, en ik vrees dat alsdan menigeen tegenover de Kompanie zal staan, die door een krachtig overredend woord aan onze zjjde te houden ware geweest". »Laat de regeering, mits de benting slechts onaangetast bljjft, den Atjeher de *vrjje haDd in het Edische, dan is het leed voor Sumatra's Oostkust niet te overzien. Dat dit toch te Batavia begrepen moge worden. Alvorens dus de Beaumont's aan het woord te laten, dient de ware oorzaak bekend te zjjn, waardoor het zoo ver gekomen is, dat eene ons vroeger goed gezinde bevolking zich bjj den vijand heeft aangesloten. En het is waarschjjnljjk, dat, mocht dit onderzoek spoedig worden opgedragen aan den oud-resident Kroesen, diens buitengewone bekwaamheid om met Maleische vorsten om te gaan, zal beletten dat geheel Edi het voorbeeld volgt van de noordelijke kuststaten en dat er vorst en volk het hoofd buigt voor de Atjeh- sche oorlogspartij." Met genoegen vestigen wjj de aandacht op den derden bundel van Levensstrijd door Edgren, thans Bedert haar echtscheiding zich weder not mend mevrouw Charlotte Anna Leffler. Zoolang de bron der Noorsche lectuur nog blijft vloeien, kan men verwachten steeds een frisschen versterkenden dronk te genieten, een ware lafenis te midden van de tallooze producten uit een Nederlandsche, Fransche of Duitsche romanfabriek afgeleverd. In deze nieuwe schetsen van mevr. Leffler is evenals in de vorige, en in haar niet genoeg ge prezen roman Een Zomernachtsdroom alles waar, echte gezonde natuur. En daarbjj welk een intens gevoel spreekt uit eiken door haar ge- schetsten persoon, uit elke door haar geschre ven bladzjjde. Van conventie hier geen sprake. Hoe levensnaar is niet Bagelijksch broodde eerste schets van dezen derden Bundel, maar Tante Malvina, Be oude dienstmaagd en In het armenhuis staan daarbjj niet ten achter. Het zjjn alle beelden uit den levenstrjjd, des te dieper treffend door hun ernst, wjjl zjj aan de werkelijkheid zjjn ontnomen. Waar mejuffrouw JPh. Wjjsman voor de ver taling zorg droeg, kan men op een vloeiende overzetting rekenen. De heer J. P. Revers te Dordrecht, bjj wien de bundel verscheen, deed esn uitstekend werk met deze uitgave. In verband met plannen, die in Middelburg worden besproken en ernstig overwogen om hetzij den tegenwoordigen schouwburg op het Molenwater, in overeenstemming met deeischen des tjjds, te verbouwen of een geheel nieuw gebouw, tevens concertzaal, op te richten, plannen, waarvan de verwezenlijking zeker nog wel eenigen tjjd op zich zal laten wachten, al hopen velen, evenals wjj, ook op eene eenigszins spoedige verandering, trok onze aandacht het volgende, dat men dezer dagen uit Dordrecht aan het Handelsblad schreef De schouwburg met concertzaal, doordever- eeniging Kunstmin verleden jaar aanbesteed, nadert met rassche schreden zjjne voltooiing. In October werd de eerste steen gelegd en thans is het geheel zoo ver gevorderd, dat de schouw burgzaal gedurende de kermis in gebruik zal worden genomen. Het gebouw maakt een zeer aangenamen indruk en doet den bouwmeester alle eer aan. Met alle krachtsinspanning is er gewerkt en waar kort geleden nog een chaos was, is thans een flinke ruime zaal met een groot tooneel zoo ver in orde gebracht, dat de stoelen geplaatst kunnen worden. De zolder, de boven-, zjjwanden en de tooneelzjjde zjjn geheel in orde. De overige gedeelten zjjn nog maar met kalk bestreken of onbedekt, terwjjl een hulp decoratief voorloopig dienst zal doen. De zaal zelf geeft met een achttal breede deu ren toegang tot de veranda en een promenoir, terwjjl boven over de geheele zaal een balkon is aangebracht dat achter in de zaal zeer breed is en amphitheaterscb gewjjs oploopt. Ook dit balkon geeft met een aantal deuren toegang tot ruime breede promenoirs. Op dezelfde verdieping bevindt zich, aan de voorzgde van het gebouw, de concertzaal die nog in de naakte muren staat, doch door haar verhoudingen zeker zeer goed aan het doel zal beantwoorden. Aan het einde van dit jaar moet het geheele gebouw gereed zjjn. De vereeniging Kunstmin telt thans ruim 1000 leden. Door eene geringe contributie-verhooging was het mogeljjk den financieelen gevolgen zonder bezwaren het hoofd te bieden, terwjjl een aantal leden, die renteloos geld gaven, de financieele ontwerpen van het bestuur verge makkelijkten. De gemeenteraad van Zaamslag besloot Dinsdag jl. met algemeene stemmen om tot wederopzeggens toe twee ledigataande lokalen in de openbare school in den Grooten HuiB- senspolder af te staan aan de Vereeniging tot beoordering van Christelijk schoolonderwijs om als bjjzondere school te dienen, terwjjl met 5 tégen 2 stemmen werd besloten den huurprgs der lokalen te bepalen op 60 's jaars. Een der tegenstemmers stelde voor de lokalen om niet af te staan »op grond dat de openbare scholen worden gesticht uit de beurs van alle ingeze tenen". Omtrent de aanwezige, niet in gebruik zjjnde meubelen, aan gemelde openbare school behoo- rende, werd besloten deze in bruikleen aan voornoemde vereeniging af te staan. Het besluit tot heffing van schoolgelden van 18 April 11. werd, tengevolge van aanmerkingen door Ged. staten gemaakt, gewjjzigd, o. a. wat betreft het tjjdstip wanneer de heffing ingaat, zulks op grond dat een besluit geen terugwerkende kracht kan hebben. In het vorig besluit nl. was bepaald, dat het in werking trad met Januari 1890. De schoolgeldheffing te Biervliet is, met ingang van 1891, vastgesteld als volgtvoor vermogenden per kind 20 cent2 kinderen 35 cent3 kinderen 45 en 4 of meer kinderen 50 cent, in de maand. Minvermogenden betalen het halve school geld en onvermogende leerlingen bljjven na tuurljjk vrjj van betalen. Voor de Fransche taal is het schoolgeld van 1 gulden per maand gehandhaafd. In het vervolg kunnen 4 malen per jaar nieuwe leerlingen tot de scholen toegelaten worden. Eene poging om de 400 gulden jaarwedde der twee in functie zjjnde onderwijzers te ver-* hoogen, had geen gunstig gevolg drie onder wijzers genieten 600 gulden. Op de voordracht voor hoofd eener nieuw te openen openbare school te lïaarlem kornet

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1890 | | pagina 1