Jfllt N°. 100. 133° Jaargang. 1890. Dinsdag 29 April. Middelburg 28 April. Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2. Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle dankbetuigingen: van 17 regels f 1.50; iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. LETTEREN EN KUNST. ONBEHWIJS. KERKNIEUWS. RECHTSZAKEN. UIT STAB EM PROVINCIE. MDDELBIIGSCHE UlllllM. Vhennometer. Agenten te Vlissingen: P. G.de VeyMestdagh &Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. O. dbMoolt, teTholen: W. A. van Aiivertentiëa Middelburg 28 April vm. 8 u 51 gr. i Nieuws nhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de I moeten des namiddags te eea uur tn. 12 u 53 gr. av. 4 u. 50 gr. F. i advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmah te Rotterdam, de Gebb. Belineante, te 's Gravenhage, en A. de la Mab Azn, te Amsterdam. i aan het bureau bezorgd znn willen Verwacht W. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. Bg des avonds nogworden opgenomen Het Sociaal weekblad schrijft de volgende twee opmerkingen die de aandacht verdienen, vooral van hen, die Zaterdagavond in het Schuttershof zgn geweest. Men zal daaruit zien dat men niet socialist behoeft te zijn om een open oor en oog te hebben voor betgeen niet goed is in ons land. De redacteur van genoemd weekblad, de heer mr A. Kerdijk, schrijft dan eerstens over de onlangs benoemde enquête-commissie, waarin bemzelven een plaats is aangewezen, het volgende: »Men zal bet, naar wij vertrouwen, even betamelijk als begrijpelijk achten, dat wij van opmerkingen over de samenstelling der com missie ons onthouden. Slechts deze éene moet ons uit de pen, dat wjj met leedwezen de namen van een of meer werklieden missen op de lijst. »Toen de bovenaangehaalde wet in behande ling was, zeiden wij in de Tweede kamer »Met het oog op bet vertrouwen in het onderzoek, waarop de regeering in den kring der arbeiders prjjs moet stellen, zou het een fout zijn, en vooral zou men aan de commissie goede krachten onthouden, indien de werklieden [van het lid maatschap der commissie] geheel werden uit gesloten. Daarom spreek ik met nadruk den wenscb uit, dat de regeering, alvorens in deze een definitief besluit te nemen, dit punt nog maals gezet en ernstig overwege." «Het daarop door de regeering gegeven ant woord deed vermoeden, dat aan dien wensch niet zon worden voldaan. Wij betreuren bet zeer, dat thans de uitkomst dit vermoeden heeft bewaarheid." Hierna schrjjft de redactie over de «Ensche- desche fabrikanten" deze regelen »Te Enschede duurt reeds verscheiden we ken een werkstaking bij de firma Ter Kuile Morsman en de deelnemers daaraan worden gesteund door geldelijke bijdragen van vele hunner mede-arbeiders in andere fabrieken. Op grond van deze omstandigheid hebben een twintig fabrikanten beslotenlo. van 4 Mei af, zoolang de werkstaking duurt, op Vrijdag en Zaterdag van iedere week het werk in hun fabrieken te laten stilstaan, 2o. wanneer deze maatregel niet bet einde der werkstaking ten gevolge mocht hebben, zonder voorafgaande aankondiging de werktijd in de fabrieken nog meer te verkorten of deze zelfs geheel te slui ten, zoolang dit noodig geoordeeld wordt. Zij beschouwen »de zaak der firma Ter Kuile Morsman als ook hun zaak", en verklaren, dat het hierbij ook voor hen »de vraag geldt, of het gezag van den werkgever, zonder hetwelk iedere fabrieksondernemer op den duur onbe staanbaar is, al of niet zal behouden blijven." «Duidelijker hadden zij drijfveer en bedoeling kunnen uitdrukken ongeveer als volgtwe zijn bang, dat, als de werklieden der firma Ter Kuile Morsman in hun pogen slagen, het krachtsbewustzijn ook der onze stijgen zal; laten we daarom bij tjjds, nu we ben nog wel klein kunnen krijgen, onzerzgds in bondgenootschap den oorlog verklaren aan allen, als zij voor ons ultimatum niet buigen. «Want inderdaad, geen aan de fabrikanten opgelegde zelfverdediging is bet, maar een oorlogsverklaring van hun kant, zonder dat de wederpartij plichten verzaakt of rechten geschonden beeft. Een daad, die slechts be- heersiht wordt door deze éene vraag, of bet middel dienstig is voor de bereiking van het doel, en waarbij de machtskwestie de éenige is, waaraan men zich stoort. «Misschien zal het hard worden genoemd," schreven de fabrikanten in hun bekendmaking. Waarlijk, dit misschien hadden zij veilig kun nen weglatenIn tegenstelling daarmede dunkt het ons zekerdat hun besluit een toe passing is van de leer, dat oorlog oorlog en in den krijg alles geoorloofd is. «Trouwens, gesteld al de uitkomst moet het leeren dat het doel door hen wordt bereikt op den dag van morgen, en dat de arbeiders het hoofd in dén schoot leggen, heb ben zij dan toch wel rjjpelijk bedacht, dat op den dag van morgen volgt een dag van over morgen, die het gestrooide zaad der rechmatige verbittering zal zien ontkiemen en opschieten De heeren betuigen, dat zij hun besluit hebben genomen «na ernstige overweging." Wjj be twijfelen, of deze overweging zich wel zóóver heeft uitgestrekt. «Hiervan in allen gevalle kunnen wg zeker zijn wie hun handelwijze betreuren moge, éen partjj in den lande is er, die er over juicht. Dat is die der sociaal-democraten." Hoeveel kosten werkstakingen den arbeiders Een bijdrage tot de beantwoording dier vraag geven de volgende cijfers, die ontleend zijn aan de Statistique générale de la France, Gedurende 1886 hadden er in Frankrjjk 161 werkstakingen plaats. Deze hadden een ge zamenlijke duur van 1787 dagen, terwijl het aantal der daarbij betrokken werklieden 19556 bedroeg. Het aantal arbeidsdagen, dat ver loren ging, was 445.974rekent men den arbeids dag op 3 ires., dan vindt men dat de werksta king aan de gezamenlijke arbeiders 1.337.922 fres. gekost heeft. En wat bracht den arbeiders dit offer op De oorzaken der werkstakingen waren voor het meerendeel loonkwesiies. En nu vinden wij dat van de 161 werkstakingen er slechts 25 volkomen ter gunste der werklieden uit vielen. Gedurende 1886 hebben dus 161 werksta kingen met een opoffering voor de arbeiders van 11/3 millioen francs slechts tot gevolg gehad dat in 25 gevallen een loonsverhooging is toegestaan. Er is dus reden te waarschuwenbezint eer gij begintH Het Weekblad voor Zeeuwsch Vlaanderens Westelijk deel bevat een praatje over telegra- phen en politiek, naar aanleiding van een klacht van een reiziger in een logement te Middelburg die voor een telegram naar het voormalig vierde district veel meer moest be talen dan voor een telegram naar Amsterdam. Dit was een natuurlijk gevolg van den feite lijken toestand. Als er een gebrek ontstaat aan den kabel, die Zuid-Beveland met bet vijfde district verbindt, dan moeten de telegrammen over Belgiè', en heeft de afzender verhoogd tarief te betalen. Op een vraag boe die kabel zoo dikwijls Btuk komt geeft genoemd blad, na informatie, het volgend antwoord en de volgende nabe trachting Bij sommig tg en bjj sommige winden schij nen de schippers bun anker te laten sleepen om beter te kunnen sturen. Sleept nu zoo'n anker over den grond en grijpt bet in dien Kabel, dan moet de kabel er aande verbin ding met Nederland is verbroken en wij be talen voor de slepende ankers van de schippers, terwjjl de gemeenschap vertraagd wordt. Waarom nog niet een tweede kabel, bijvoor beeld van Breskens naar Vlissingen En als die dan ook door zoo'n slepend anker wordt aangepakt Nu, dan zijn we toch altijd van betere con ditie dan tegenwoordig, want het zou moeten lukken, dat de twee kabels te gelijk stuk zou den zgn, vooral omdat in het vaarwater tus schen Vlissingen en Breskens het sleepen van 't anker minder noodig schijnt te zgn. In afwachting van dien tweeden onmisbaren kabel, blijft het intusschen wenschelijk, dat de staat de kosten drage van bet gebruik der Belgische ljjn en ons gelijk stelle met iederen Nederlander: Tien woorden voor 25 cent. 't Is waarlijk al duur genoeg. het parochiaal armbestuur. Plotseling, het was in bet begin van den winterwerd de gulden ingehouden. Ik bleef echter beslist wtigeren Mijn meisje, dat bij u zoo goed leerde, moest dadelijk na den dood van mijn man naar de zusters, waar ze nu bijna niets leert, zoodat haar jonger broertje dat bg u is haar al bjjna vooruit is, en hen zou ik nu ook moeten overgeven nooit I Doch nu kwamen twee heeren van de con gregatie om mij aan bet verstand te brengen, hoe slecht ik wel deed, doch ik antwoordde wat ik aan mijn braven man beloofde moet ik houden, en ik geloof dat ik pas slecht worden zou, als ik uw zin deed." Tot zoover onze weduwe, die overigens goed roomsch is. Nieuws levert bet verhaal zeker niet op voor mij ten minste is 't een oude geschiedenis, en zeker wel voor het meerendeel der openbare onderwijzers in Nederland. Ik geloof echter, dat het noodig is, feiten als het bovenstaande telkens weder onder de aandacht van het groote publiek te brengen, opdat men kunne weten, boe Schaepman en de zjjnen «de inspraak der eigen consciëntie" en «strjjden tegen alles, dat zweemt naar ver drukking van den vjjen, krachtigen mensch" verstaan. Een openbaar onderwijzer schijft in bet Maand- blad der Evangelische Maatschappij De Oprechte Haarlemsche Courant van 7 Fe bruari 11. bevat bet verslag eener politieke redevoering, door den heer Schaepman den vorigen dag in eene openbare vergadering der roomsche kiesvereeniging te Haarlem gehouden. Bijzonder trof mg in dat verslag bet volgende gedeelte«Het onderwjjs is uwe zaak en dat onderwijs zult gij u zeiven kunnen versohaffen, en hierin zal de staat n behulpzaam zijn. En voor ieder lag hierin eene aansporing te strij den voor de vrije school tegen den staat- school meester naar de inspraak van zjjne eigene consciëntie en van zijn eer Wij moeten strijden tegen alles dat zweemt naar unificatie, naar verdrukking van den vrijen, krachtigen mensch" Waarom mij deze woorden zoo troffen? Ver gun mij, ter beantwoording dezer vraag, ze te illustreeren met het eenvoudig verhaal, dat eene weduwe mij eenige dagen te voren had gedaan en voor welks waarheid ik na onderzoek in alle opzichten meen te kunnen instaan Voor 16 maanden stierf mijn man, protes tant, mij zes kinderen nalatende, vier meisjes en twee jongens. De meisjes zijn, even als ik, roomsch, maar de jongens protestant. Ik had mijn man plechtig beloofd dat dit zoo blijven zou, maar toen ik mijn laatste Pascben wilde houden werd mij de eisch gesteld «de jongens moeten roomsch worden." Ik weigerde en werd toen weggezonden, of ik het slechtste mensch uit de stad was. Doch men had nog andere De schrijver der Brieven uit de hofstad in de Arnli. Crt. zegt aan het slot van zijn jongsten brief Nog een ander dagbladgerucht tot besluit. Ik bedoel de vermelde oprichting van een katholiek orgaan bier ter stede, dat nu en dan wordt bevestigd en dan weer tegengesproken. Geloof maar dat de bevestiging en de tegen spraak evenveel grond hebben. De waarheid is, dat men, zoodra men wil, hier een katholiek dagblad stichten kan. «De middelen veroor loven bet", zooals Janus Tulp (meen ik) zegt, en wanneer beden het daartoe strekkend bevel uit bet hoofdkwartier gegeven wordt, kan zoo te zeggen morgen bet eerste nommer het licht zien. En een tweede feit is, dat het hier nog altoos bestaand conservatief orgaan daardoor een geduchten slag zou krijgen, daar het, den steun der katholieken aan abonnementen en advertentiën missende, eerst recht zou belanden tusschen de twee stoelen, waarop de conser vatieve partij tracht in evenwicht te blijven. Steeds komt dan ook bet plan voor het katho liek blad op het tapijt, wanneer op het con servatief orgaan eenige vriendelijke pressie moet uitgeoefend worden. Het verdient de aandacht, dat dit ook nu geschiedde tijdens de rusie der broederen over den persoonlijken dienstplicht, en de tegenspraak volgde, toen bet conservatief orgaan wakker partij had ge kozen. Het plan kan telkens gemakkelijk wor den opgegeven wanneer bet dienst beeft gedaandaar het vooreerst de bondgenooten gedwee en volgzaam maakt, en in de tweede plaats zou de oprichting van een katholiek blad hier ter stede allicht nadeelig worden voor de hier gelezen katholieke bladen uit Amsterdam en Rotterdam, Tijd en Maasbode, die door een eigen Haagsch orgaan natuurlijk uit den omloop zonden worden gedreven. Bij kon. besluit is J. Yerschaffel benoemd tot burgemeester van Sas van Gent. Yerder zijn benoemd tot dijkgraaf van den Wilhelminapolder M. Hoveijn en van den Wil lempolder H. Meulenberg Dz. Bij kon. besluit zijn de luitenant-generaal J. M. van der Star, chef van den generalen staf, op zijne aanvrage, op pensioen gesteld, ten bedrage van ƒ3000 'sjaars; onder dankbetuiging en benoemd tot chef van den generalen stat 's ko- nings adjudant in buitengewonen dienst, de generaal-majoor F. M. B. ridder Alewijn, van bet wapen der artillerie, thans op non-activiteit. In den rang van kapitein is overgeplaatst bij het regiment grenadiers en jagers de kapitein A. D. Petter, adjudant van het 3e reg. infanterie. Benoemd, bij den grooten staf, tot Zr Ms adjudant in gewonen dienst, buiten eenig be zwaar van 's rijks schatkist, de luitenant-kolonel J.E.Simon, van het reg. grenadiers en jagers, die in verband daarmede in zijnen rang bij dien staf wordt overgeplaatst, en aan hem de titulaire rang verleend van kolonel. Aanstaanden Donderdag verleent de minister van oorlog geen audiëntie. Dadelijk nadat bekend werd dat de heer a Louis Bouwmeester in den schouwburg te Mid- middelen. Ik trok elke week een gulden van I delburg Yorkk zou geven, hebben wjj reeds erop gewezen hoe algemeen zijn Bpel in deze rol wordt geroemd. Nu bij in de laatste dagen bier en daar, o. a. èn te Utrecht èn te Arnhem, optrad, namen wij, in bet vooruitzicht van hetgeen ons wacht, met te meer belangstelling kennis van de reyensies over die voorstellingen daar. En weer lezen wij niet anders dan woorden van lof over den heer Louis Bouw meester, Aan het verslag in de Arnhemsche courant Donderdag 11. werd Yorick in Gelderlands hoofdstad opgevoerd ontleenen wij bet vol gende, dat tot opwekking moge strekken voor het Middelburgsche publiek om Woensdag toch vooral schouwburgwaarts te gaan. Dit blad dan schreef als inleiding van zijn verslag Yorick, het drama van den Spaanschen dramaturg Joaquin Estebanez heeft, wg geven het dadelijk toe, vele gebreken in zgn bouw maar de algemeene indruk is geweest, dat het desondanks 't talrijke publiek der eerste rangen in meer dan gewone mate heeft voldaan. Dit dankt het stuk aan de hoofdrol, die haar naam in alle opzichten terecht draagt. Het geheele stuk door is Yorick de mooie rol, de begeerlijke voor eiken tooneelspeler van talent, die haar onder de knie heeft. Noodzakelijk was dat die rol zóo goed werd gespeeld, als door den heer Bouwmeester geschiedde. Wanneer men zich daarbij herinnert, met hoeveel ernst en ver dienste door de medespelers de gewichtige oogenblikken werden vertolkt en hoe gelukkig de harmonie was in bet samenspel, dan is verder betoog eigenlijk overbodig". En verder schrijft genoemd blad «De beer Bouwmeester beeft den Yorick meesterlijk gespeeld. Dat hij in het begin niet te verstaan was, betreuren we niet omdat de te loor gegane woorden zoo belangrijk waren maar omdat men den acteur, die eenige veinigbe- teekenende clausen, als entree en scène geschreven, onverstaanbaar mompelt, van onverschilligheid moet beschuldigen. En voor het overige was de geheele rol van Yorick zoo zorgvuldig be studeerd en werd zij zoo geaccentueerd gegeven, dat ook een klein vlekje hinderlijk is in de herinnering. Het probeeren van de rol van den ouden graafhet telkens acteeren te midden van zijne omgeving; de uitdrukking van het vreemde gevoel dat Yorick aangrijpt als zijne vrouw, misleid door eene met emphase voorgedragen passage uit zijn rol, voor hem op de knieën valt deze tooneelen behooren tot de beste uit bet eerste bedrijf. Daarin boeit ook zeer de beurtspraak van Alice en Edmond, als zij Shakespeare bekennen dat zij elkander hartstochtelijk liefhebben en vertellen, boe het gekomen is. Dit gedeelte was het eenige, waarin de beer De Jong kon uitmunten en hij deed het ook. Wat mevr. Frenkel be treft, haar komt alle lof toe voor de bescheiden wijze, waarop zij de Alice speelde. Op baar stil spel komt in deze rol veel aan en dat was onverbeterlijk. «De heer Bouwmeester bereikte bet toppunt in de slottooneelen van het tweede bedrijf, als hij Walton (v. Schoonhoven) een sprookje gaat vertellen, dat de geschiedenis is van diens geheim. De kracht, waarmedejBouwmeester als Yorick den ijverzuchtigeu, wraakgierigen Wal ton tot spreken dwingt, is ontzettend, maar in de hoogste mate spannend en aangrijpend tevens. Zij treft door waarheid op bet too- neel. De heer Van Schoonhoven heeft in deze scène den heer Bouwmeester uitnemend ter zijde gestaan." Behalve de reeds genoemde heeren is alsnog tot lid der commissie van bet eind examen der H. B. scholen in Zeeland benoemd de heer J. A. de Brujjne, leeraar aan de H. B. school te Zierikzee. Door den beer J. van der Bel, hoofd der school te Kruiningen, is wegens vergevorderden leeftijd tegen 1 Juni a. s. eervol ontslag aange vraagd. Sedert December 1850, dus bijna 40 jaren, heeft genoemde beer die betrekking vervuld. Na gehouden examen zijn tot de nor maallessen te Axel toegelaten tot de eerste klasse de meisjes E. S. Kok te Otbene (Zaamslag), M. E. Ruysch van Dugte- ren te Axelen de jongens W. A. F. de VrieB te Zaamslag en A. van Yooren te Zuiddorpe tot de 2de klasse A. Hamerlinck te Koewacht, A. Lansee te Nieuw Namen (Clinge), A. P. Vooren te Terneuzen en tot de 3de klasse D. Tbolens te Terneuzen. De vier laatste zgn rpanneljjke candidates Te Ellewoutsdijk is tot predikant bij de .hd. hervormde kerk beroepen de heer H. Damsté te Etten-Leur. Vrijdag heeft het gerechtshof te's Graven hage uitspraak gedaan in de zaak van D. v. d. W. te Kruiningen, beklaagd dat hij door het openen van den treksluitboom van den overweg over den spoorbaan te Kruiningen, op 15 Oct. 1889, den dood zou hebben veroorzaakt van M. Mol en door de Middelburgsche rechtbank tot 3 maanden gevangenisstraf veroordeeld. Het hof sprak den beklaagde vrjj. De groote Schutterehofszaal alhier was Zater dagavond, ter gelegenheid dat de afdeeling Middelburg van den Eed. Bond voor Algemeen kies- en stemrecht eene openbare vergadering hield, niet alleen geheel gevuld, maar zelfs moest nog aan velen, die plaats verlangden, wegens gebrek er aan de toegang worden geweigerd. Dit was te verwachten waar men wist dat de aanvoerder der socialisten in Ne derland, de heer F. Domela Nieuwenhuis, het woord zou voeren en zooals de aankondiging luidde een van de kwesties van den laat- sten tijd, den normalen arbeidsdag, zon be spreken. Gladstone heeft de tegenwoordige eeuw die der arbeiders genoemd zoo ving de spreker aan en hij bedoelde daarmede dat langza merhand in den gang der beweging van de mensohbeid eene ruimere plaats aan die der arbeiders wordt toegekend. Voorheen niet in tel, is de arbeider van lieverlede meer en meer het hoofdonderwerp der gesprekken en van de gansohe beweging van onzen tjjd ge worden, zoo zelfs dat men tegenwoordig geene courant kan opnemen, zonder dat men er iets in vindt over de arbeidersbeweging of de ar- beidskwestie, men bijna geene vergadering kan bijwonen zonder dat ook die zaak een onder werp van beraadslaging uitmaakt. Indien de arbeiders echter daardoor zich in de meening lieten brengen dat hunne rechten erkend en gewaardeerd worden, doen zij ver keerd, want dat is volgens spreker niet het geval. Dit alles toch geschiedt tegen wil dank. De regeerende klassen, de toonge vers in de maatschappij zijn gedwongen reke ning te houden met den strijd onzer dagen, die in vele opzichten geljjkt op den strijd van den derden stand in het laatste deel der vorige eeuw. Men zou verkeerd doen als men dacht reeds de hitte van den strijd te zgn, want wij staan slechts aan het begin. De werkman moet zich vereenigen, organiseeren meer nog Jan, dank zij den socialisten, in den laatsten tijd het geval was en als allen éen zijn dan, maar dan ook eerst, zal de maatschappij re kening hebben te houden met de macht der arbeiders, die bet recht aan zich hebben en de macht zullen krijgen. Zjj moeten hunne eigen verlossers zijn uit bet juk der slavernij waaronder zij eeuwen lang gebukt gingen. Na in dezen geest zjjne rede te hebben ingeleid besprak de heer Domela Nieuwenhuis de werk stakingen; bij zette uiteen hoe die tot stand komen, wanneer de arbeiders, hunne waarde als mensch beseffend, niet den nek kromm en als er eene botsing komt tusschen de belangen van het kapitaal en die van den arbeider of als de fabrikant of werkgever bun te hooge eischen omtrent werktijd doet en te lage loonen betaalt. Steeds zgn bet de werkbazen of fabrikanten die tot strike provoceeren, want voor pleizier staakt de arbeider zijn werk niet. Vooral voor h9m geldt bet tochWie niet werkt zal niet eten. De werkstakingen zijn thans overal ook in ons land aan de orde van den dag zij schjjnen wel, even als de influenza, overervend, doch zjj worden niet steeds, zooals men meent, door de socialisten op 't getouw gezet. Dezen maken er wel gebruik van en trachten organisatie te bevorderen waar dit ontbreekt, doch dat zjj zelve tot strike aanzetten behoort tot de zeld zaamheden. De werkstakingen zgn veelal bet bewjjs dat de werkman zelfbewustzijn bezit en zich niet alles wil laten welgevallen. Daarom vinden de meeste werkstakingen plaats in de streken waar de werkman het best ontwikkeld is en zjjn zjj daardoor de graadmeters voor de ontwikkeling van den arbeider. En bg al dien strijd moet de arbeider win nen de arbeid toch is de bron van alle rijkdom^

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1890 | | pagina 1