N°. 71. 133° Jaargang. 1890. Dinsdag 25 Maart, Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2. Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën: 20 cent per regel. Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle dankbetuigingen: van 17 regels f 1.50; iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Middelburg 24 Maart. LETTEREN EN KUNST. ONDERWIJS. KERKNIEUWS. Thermometer. Middelburg 2-1 Maart ra. 8 a gi ro.. 12 u 53 gr. av. 4 u. 53 gr. F. Verwacht Z. W. wind. Agenten te Vliasingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoo», te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. Y. d. Peul, te Zierikzee: A. C. de Mooij te Tholen: W. A. yak NiEUWEiratruzEN en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenak de advertentie-bureau's van Nijgh V in Ditmak te Rotterdam, de Gebb. Belinfante, te 'a Gravenhage, en A. de la Mae Azn, te Amsterdam. Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. Advertentlëa moeten des namiddags te ees ut r aan het bureau bezorgd zjjn, willen zjj des avonds nog worden opgenonen Over het Zaterdag meegedeelde schrijven van bet bestuur van den Zuid- en Noord-Hollandschen lond van R. K. kiesvereenigingen in zake de meermalen besproken verklaring en de daaraan toegevoegde opmerking van de Tijd, schrijft het Centrum s>Het zal misschien menigeen gaan als ons. "Wg begrijpen van de historie der .Verklaring" nu nog veel minder dan vroeger. Zoowel het schrijven van het bestuur, dat slechts een be vestiging is van hetgeen reeds door den beer Raaymakers is bekend gemaakt, als bet onder schrift van de Tijd geven tot allerlei gissingen aanleiding. Vooral komt ons deze officieele herroeping van het Edict van Noordwjjk, eerst nadat het te Goes aanleiding had gegeven tot het onverantwoordelijk optreden der katho lieke kiesvereeniging, zeer bedenkelijk voor. .Zeker schijnt nu alleen, dat niet de heer Op de Laak, hoofdonderwijzer te Noordwijk, maar do heer Bahlmann, lid van de Tweede kamer, het stuk heeft gescheven en dat eerst genoemde zich slechts met de verzending heeft bezig gehouden, uit welke combinatie de Tijd tot de gevolgtrekking kwam, dat het stuk een .manifest" was van den Zuid-N'oord-Holland- schen Bond. »Wij beleven nu het geval, dat de heeren Bahlmann en Op de Laak, als bestuurders van den bond, van zich afwerpen wat zij in privé zeiven hebben geschreven en verzonden .Onder de verdere curiositeiten verdient ook opmerking, dat de verklaring van de .Ver klaring" is mede onderteekend door twee heeren, die teekenen .per procuratie". Zij zjjn dns geen bestuurders van den bond, maar vervullen bjj afwezigheid van twee bestuursleden hun plaats. »Ra, ra, wat is dat" Dat raadseltje geven wij gaarne ter beant woording aan dr Schaepman's orgaanen als dit geen oplossing weet te vinden, dan ligt het voor de hand dat wij, liberalen, over zoo'n verwarring hartelijk lachen. Het Centrum heeft het altjjd zoo druk met het doen van mededeel ingen omtrent de vroe gere verdeeldheid onder de liberalen. Het zal nu zaak zjjn dat het blad de libe ralen maar eens met rust laat om, de hand in eigen bcezem stekend, zich uitsluitend te wijden aan het herstellen van de eendracht onder de eigen partijgenoot en. Als het op die wijze met de kwestie van den algemeenen of persoonlijken dienstplicht voort gaat zullen wij bjj de verkiezingen het volgend jaar, in 1891 onlangs werd in ons blad abussieveljjk 1892 gezet bij de anti-liberalen eigenaardige tooneelen beleven. In bet Nieuws van den dag komt het vol gende protest voor, onderteekend Een katholiek Dezer dagen kwam in verschillende katho lieke dagbladen een ingezonden stuk voor, inhoudende eene motie betreflende den persoon- ljjken dienstplicht, met een verzoek aan alle roomsch-katholieke, anti revolutionnaire en con servatieve kiesvereenigingen in den lande, om van hare instemming met deze motie te doen bljjken. In bedoeld stukje staat o. a. het volgende .Dat het van algemeene bekendheid is, dat een overgroot gedeelte van het Nederlandsche volk van iedere politieke richting, waaronder geheel de R. K. bevolking, de invoering van algemeenen of persoonljjken dienstplicht als eene der grootste rampen beschouwt, die het zou kunnen treffen." Schrijver dezes kon na de eerste lezing zjjne eigen oogen niet gelooven daarom herlas hjj 't stukje met nog meer aandacht dan den eer sten keer. En ja wel, er stond wel degeljjk waaronder geheel de R. K. bevolking. Wanneer de leden der R. K. kiesvereenigin gen, die van hare instemming met de bedoelde motie hebben doen bljjken, te rade gegaan waren met de openbare meening, dan zou zulk eene onwaarheid waarschjjnlijk niet neerge schreven zjjn. Met de openbare meening, d. i. mjjns inziens niet uitsluitend met de meening: Van leden der kiesvereenigingen, kapitalisten, rjjke grondeigenaars, fabrikanten, in éen woord: met de gezeten en bemiddelde klasse der maat- schappjj, maar ook met die van den breeden middenstand, de kleine burgerjj, de werkende klasse, het proletariaat. En meenen nu de onderteekenaars van bo ven- vernoemd stukje, dat deze laatsten in 't alge meen tegen persoonljjken dienstplicht zijn Is het waar, wat vele katholieke dagbladen aan gaande deze quaestie schrjjven Openbaart zich de weerzin van het volk zoo tegen persoon ljjken dienstplicht, als vele katholieke couranten beweren Let welik zeg het volk. Hieronder heeft men immers te verstaan al de lagen der maatschappjj, niet alleen hen, die een plaats vervanger kunnen stellen. Schrjjver dezes woont te midden eener land bouwende bevolking in eene streek, waar een protestant eene witte raaf kan genoemd wor den. Herhaaldeljjk is bjj in de gelegenheid ge weest, poolshoogte te nemen van de publieke opinie aangaande de onderhavige quaestie. En daarbij kwam hjj tot een besluit, dat hemels breed verschilt met de bewering van vele R. K. dagbladschrijvers en ook met het aange haalde uit genoemde motie. Hjj ondervond al heel spoedig, dat de uitspraken der R. K. pers niet juist zjjn, wanneer zjj stoutweg staande houdt, dat het leger alleen dan naar de eischen van den volksaard ingericht is, wanneer de plaatsvervanging behouden blijft. Te zeggenhet katholieke volk is tegen den persoonlijken dienstplicht is eene onwaar heid. Waarheid is: een gedeelte ervan is er tegen, en wel het bemiddelde gedeelte de rjjken. En wanneer we nu verder gaan en vragen welk gedeelte des volks bet meest talrijk: is, dan zullen toch wel allen moeten erkennen het gedeelte dat met handenarbeid zijn brood verdienen moet, duideljjker gezegd het gedeelte dat geen plaatsvervangers stelt. Ook dit gedeelte heeft het moet gezegd worden een afkeer van het soldaatjespelen. (Tusschen haakjes zjj gezegd, dat ik in 't alge meen spreek). Het zou stellig, als het mogelijk was, zich die zware verplichting van den hals schuiven. Zoolang echter een leger een nood zakelijk kwaad blijft of niet louter nit vrijwil ligers kan samengesteld worden, blijft het voor den minderen man eene rechtmatige grief, dat de rjj ken zich van die dure, harde verplichting kunnen afkoopen. Vermakelijk is het te zien van welke middelen zich een groot gedeelte van de Katholieke pers bedient ter bereiking van haar doel. Om te bewjjzen, dat het behoud der plaatsvervanging voor het volk gewenscht, nuttig en noodzakeljjk is, grijpt zij als het ware naar alles, wat maar onder haar bereik ligt. Tien, twintig argu menten voor éen. Zoo doet thans weer opgeld het praatje, dat de invoering van den persoon ljjken dienstplicht het ware middel is om de maatschappjj te ontwrichten, om het socialisme in de hand te werken. Wanneer ik dit hoor betoogen komen mjj de woorden van den leekedicbter voor den geest Veel wordt bewezen, dat toch in den grond niet waar is En veel is eeuwig waar, ofschoon t bewijs niet daar is. Wanneer zjj, die zoo krachtig te velde f rekken tegen de afschaffing der plaatsvervangers, het middel wisten aan de band te doen, dat ook de min- en onvermogenden vrijstelt van den militairen dienst, zouden zij buiten twjjfel krachtig in hun streven gesteund worden. Nu dit natuurljjk een vrome wensch is en bljjven zal, is de invoering van den persoonljjken dienstplicht een dringende eisch des tjjds. Door het hoofdbestuur der Nederlandsche Maatschappij tot bevordering van nijverheid is van het departement Utrecht ontvangen eene missive, meldende dat volgens het oordeel des departe- ments het bjj de Tweede kamer der staten- generaal voorgestelde wetsontwerp betreffende invoerrechten enz., niet moet worden aange nomen en het noodzakeljjk is, dat het hoofd bestuur zich zoo spoedig mogeljjk wende tot de regeering met een adres, waarin dit wets ontwerp wordt bestreden. Het hoofdbestuur heeft zich met dit voor stel vereenigd en noodigt de departementen nu uit, volgens artt. 18 en 27 der wet, hunne stem daarover uit te brengen voor 10 April e. k. Yolgens het Vad. bestaat het voornemen, dat de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en de vereeniging Volksonderwijs naar aanleiding van het tot stand komen der nieuwe schoolwet zullen samenwerken, om de nadeelige gevolgen dier wet voor het openhaar onderwjjs zooveel mogelijk te neutraliseeren. Door de hoofdbesturen der vier hoofdvereeni- gingen voor de scholen met den bijbel is een .schoolraad" in het leven geroepen voor de organisatie van deze inrichtingen van onderwjjs. Aan het reglement voor dien raad is het volgende ontleend Elk hoofdbestuur kiest drie leden, de plaat selijke schoolbesturen kiezen te zamen 12 ge delegeerden en deze 24 kiezen samen nog éen lid, zoodat de raad bestaat uit 25 leden. De taak van den raad zal zjjn de scholen met den Bjj bel te hulp te komen en al wat geacht kan worden aller gemeenschappelijk be lang te zijn, met name 1. bij de bevordering van de oprichting van scholen met den Bijbel 2. bij de bevordering van den paedagogischen bloei der scholen3. bjj de beslechting van geschillen, die in den uoezem der school rij zen mochten 4. bjj de regeling van bet pensioen wezen der onderwijzers en 5. bjj de handhaving en verbetering van de rechtspositie dezer scho len. Scholen met den Bijbel zjjn alle scholen voor gewoon en uitgebreid lager onderwjjs, waarvan bet schoolbestuur verklaart den Bjjbel als den eenigen regel van wat we te gelooven en te doen hebben, ook voor zjjn school te aanvaarden. AllescholeD, waarvan het bestuur in dien zin eene schriftelijke verklaring aflegt, kunnen tot samenwerking worden toegelaten. Ter bevordering van de oprichting van scho len met den Bjjbel benoemt de raad een com missie, welke onderzoekt waar dergeljjke scholen gewenscht zjjn. Wordt door gemis aan inzicht da oprichting tegengegaan, dan wordt een ge- Committeerde derwaarts gezonden om de be langhebbenden tot andere gevoelens te brengen. De raad regelt de inspectie en benoemt uit ot buiten zjjn midden een commissie, die de invoering van een deugdelijk leerplan ter harte neemthet ontstaan en eenparig in gebruik nemen van een deugdelijke schoollitteratuur bevorderten, na een ingesteld onderzoek, diplomata aan de candidaat-onderwjjzers uit reikt. Yerder worden door den schoolraad uit of buiten zijn midden afzonderlijke commissies benoemd voor de beslechting van gewone ge schillen, voor geschillen van kerkeljjuen aard, voor de regeling der pensionneering van on- derwjjzers en hunne weduwen en weezen, voor een commissie van advies, welke de schoolbe sturen voorlicht omtrent de beste wjjze waarop subidie verzocht wordt, de hoofdbesturen wijst op hetgeen hunnerzjjds bjj de overheid te doen is, een meer vrije regeling der examens tracht te verkrijgen, enz. De leden van den raad treden om de drie jaar af, doch zjjn herkiesbaar. De raad en de verschillende commissiën nemen hun taak zooveel mogeljjk kosteloos waar. De inspecteurs en de secretaris worden echter bezoldigd. Ein delijk wordt nog bepaald, hoe de plaatseljjke schoolbesturen hunne 12 leden van den school raad kiezen. Van Atjeh verneemt de Javabode, dal ter voorkoming van diefstallen van ijzerdraad en het opbreken van rails, des nachts gepantserde tramwagens op de ljjnen worden gesteld, waarin detachementen worden verscholen, die elk oogenblik gereed zjjn handelend op te treden. Nu en dan ook doen die wagens nachtelijke ritjes om ook op andere punten van de baan een wakend oog te houden. Hoe nuttig deze maatregel misschien ook is, de toestand van de in de wagens overnachtende militairen kan niet benjjdenswaardig worden geacht, merkt genoemd blad op. Het ontwerp der fontein ter herinnering aan C. Vosmaer, welke in de Scheveningsehe boschjes zal worden geplaatst, is van Alma Tadema. Het werk zal worden uitgevoerd onder wel willend toezicht van den heer Metzelaar. Te Parijs is alles in rep en roer over het spoorloos verdwijnen van Canaille Saint Saëns. Toen hjj niet tegenwoordig was bjj de eerste opvoering van Ascanio dacht men eerst aan een gril van een gevierd musicus, doch thans bestaat er grond te moeten denken aan een familie-drama. De zonderlingste geruchten doen de ronde, dat Saint-Saëns zou vermoord of in een krankzin nigengesticht opgesloten zjjn. 2e klasse, Abraham Pieter Herman van der Beek, Albertina Hendrika de Haas, Anna Amelina de Koning en Emma Korsten, allen tot de le klasse. Na afloop van de onderwjjzersvergadering, waarvan Zaterdag een bericht in ons blad is opgenomen en waarop wegens het ver gevorderd uur niet alle punten konden afgehandeld worden, werd in de openbare school te Oostburg eene bjjeenkomst gehouden, teneinde te bespreken het rapport, door eene commissie uitgebracht over een leerplan voor het teekenondeiwijs in de volksschool. De heer J. G. Gerritsen, arr. school opziener, opende naar men ons meldt deze vergadering met een woord van waardeering voor de talrijke opkomst en de mededeeling, dat ieder lid der commissie boven bedoeld op zich genomen had een deel van het rapport te be spreken en dienaangaande inlichtingen te ver schaffen. Hij wees erop dat hier geen leerplan gebiedend wordt voorgeschreven, maar dat men alleen gegevens heeft, waaruit men kan besluiten welken weg men op moet. De heer Boskamp sprak als inleidend woord over het teekenen op 't bordde heer Vergouwe behandelde de verschillende methoden, terwijl het derde lid der commissie, den heer Vorsterman v Oyen, opgedragen was over wandplaten bjj het teekenonderwjjs te spreken. Verscheidene bewjjzen, leermiddelen enz. waren ter inzage gelegd. Zonder ren enkele methode aan te bevelen als de eenig goede werd opge merkt, dat het 't beste was uit de verschillende methoden datgeen te nemen, wat men dienstig oordeelt om ook dit onderwjjs vruchtdragend te doen zjjn. De voorzitter eindigde met een woord van dank aan de rapporteurs en sprak den wensch uit, dat het verhandelde op deEe bjjeenkomst der school en het onderwjjs ten goede mocht komen. Mej. E. G. Salm van Amsterdam behaalde te Utrecht akte nuttige handwerken. Bij kon. besluit is bepaald, dat de commissie tot het afnemen van het eind-examen aan de adelborsten der 2e klasse voor het koninkljjk instituut voor de marine te Willemsoord zal bestaan uit: den gepens. vice-admiraal J. W. Binkes, voorzitter der commissse tot het exanri- neeren van zoeoffieieren en adelborsten, als presidentde kapiteins t/z. J. C. Joekes en P. Le Comte den kap.-luit. t/z. H. J. de Wal; den luit.-kol. van het korps mariniers J. L. Cadet, en den gepens. kap.-luit. t/z. L. A. Walaardt Sacré, permanent lid der commissie tot het examineeren van zeeofficieren en adel borsten, als leden endat als plaatsvervangende leden der commissie zullen worden aangewezen de kap. t/z. F. J. Stokhuyzen de kap.-luit. t/z. H. A. Schippers, en de luit.-kol. van het korps mariniers P. Dibbetz. Zondag is te Utrecht door een aantal leeraren bjj het middelbaar onderwijs in Utrecht en Gelderland opgericht een centraal departe ment van de Vereeniging van leeraren aan inrich tingen van middelbaar onderwijs. De heeren dr H. Ekama, dr L. J. van der Harst en dr C- Stolp hadden zich voor de oprichting daarvan naast de Noord- en Zuid-Hol), departemen ten reeds eenigen tjjd moeite gegeven en zagen hunne bemoeiingen met goeden uitslag bekroond aangezien reeds 25 leeraren waren toegetreden. Er is nu een huisboudeljjk reglement vast gesteld, waarin als hoofddoel genoemd wordt bespreking van allts wat tot het middelbaar onderwjjs behoort ot daarmede in betrekking staat, als ook het bevorderen en onderhouden der kennismaking van leeraren onderling. Tengevolge van het examen, gehouden den 19den en 22sten Maart jl.zjjn van de 7 aspi ranten aan de rijksnormaallessen te Middelburg 6 toegelaten, nl. Johanna Polderman tot de 3e klasse, Cornelia Wilhelmina de Koning tot de j Zondagavond, aan het einde der godsdienst oefening in de Groote kerk alhier heeft de heer dr J. Heldring, pred. bjj de Herv. gemeente te Middelburg, der gemeente medegedeeld dat hij bedankt heelt voor de benoeming van directeur der gestichten voor ljjders aan vallende ziekten te Haarlem en te Heemstede. De aanwezigen zongen den heer Heldring, uit erkenteljjkheid voor dit besluit, het derde vers van psalm 134 toe. Hoewel ons Zaterdag reeds mededeeling van dit besluit gedaan was, meenden wjj, na bjj den heer Heldring genomen inlichtingen, te moeten voldoen aan zjjn beleefd verzoek om daarvan geen melding te maken vóór heden, teneinde niet vooruit te loopen op zjjne eigen kennis geving aan de gemeente en het betrokken be stuur der inrichting. De heer J. H.Gerlacb, predikant bjj de Waalsche gemeente alhier, heeft in de Zondag gehouden voormiddag godsdienstoefening in de Waalsche kerk, naar aanleiding van Mr.ttheus 28 vers 16 en 17 afscheid van zjjne gemeente alhier genomen. Uit Ylissingen schrijft men Ons Zondag voormiddag werd de laatste gods dienstoefening gehouden in de Doopsgezinde kerk op den Peperdijk alhier, een gebouw dat 250 jaar als zoodanig dienst deed en thans, zooals men weet, door de doleerende gemeente alhier is aangekocht die het met 1 April e. k. zal aanvaarden. De kerk was bjj deze laatste godsdienstoefe ning goed bezet. De heer Tj. Kielstra, predikant bij de Doopsgezinde gemeente te Middelburg en Vlis- singen, bad bjj die gelegenheid tot tekst ge kozen Romeinen VIII vers 15 2e gedeelte. In zjjne toespraak gaf hjj een overzicht der ge schiedenis van het gebouw, voor een groot ge deelte ontleend aan de geschiedkundige plaats beschrijving van Vlissingen van wjjlen den heer H. P. Winkelman en waaruit het vol gende is ontleend. Het gebouw was vroeger een pakhuis, be- hoorende aan twee leden der doopsgezinde gemeente, waarvan de een, de heer Van Nispen, zjjn aandeel aan de gemeente schonk, terwjjl de andere helft, aan de heeren Van Nispenen De Greeve behoorende, door de gemeente werd aangekocht, waartoe door de leden de Doodige gelden bjjeengebracht werden. In het jaar 1637 werd daarin de eerste vergadering gehouden, terwjjl het in 1640 tot eene voortdurende vergaderplaats werd ingericht. Het was echter tamelijk laag van verdieping, zoodat in het jaar 1723 besloten werd tot eene aanzienlijke vertimmering over te gaan, waarbjj de thans nog aanwezige koepel in het midden van het gebouw werd aangebracht. In het jaar 1744 werd door eenige leden een nieuwe predikstoel met tuin en een nienwe groote bjjbel ten geschenke gegeven. In het jaar 1848 werd in genoemden koepel een klein orgel aangebracht en in 1859 de predikstoel vervangen door een ander preekgestoelte, be staande uit eene verhevenheid waarop eena tafel, met groen flweelen kleed bedekt. Sommige geschiedschrijvers verhalen dat in 1621 de Doopsgezinden vier huisjes in de Korte Vrouwenstraat aangekocht hebben om aldaar eene kerk te stichten doch dat hun dit om de nabijheid der Fransche kerk niet werd vergund. Dat bericht wordt echter door den heer Winkelman in twjjfel getrokken, want de Fransche kerk is eerst in 1635 gebouwd en bleef tot 1809 bestaan, toen zjj door het bom bardement werd vernield. De plaats, waar dit gebouw stond, wordt thans nog de Fransche erve genaamd. De notulen van de Doopsge zinde gemeente gewagen daarenboven niet van eene Menniste erve, die voor eene kerk zou bestemd zjjn, doch wel dat arme gezinnen, die tot die gemeente behoorden, daar eene vrije woning hadden. Volgens de oudste kerkelijke aanteekenin- gen hebben de Doopsgezinden het eerst eene geregelde plaats van samenkomst gehad in een huis op de oostzijde der Oude Haven, het vierde huis van den hoek der Kerkstraat, en wel in een achterhuis waarvan de ingang was achter de St. Jacobskerk, dicht bij de brouwerjj de Sterre, waar men volgens den geschied- schrjjver Brahé nog de plaats kon zien, waar de predikstoel had gestaan. Dit komt wel overeen met eene aanteekening uit de notulen van den Rade van dd. 4 Aug. 1618, vermel dende dat het den Mennonieten verboden was in de nieuw gebouwde kerk samen te komen, als zijnde dit zonder consent der regeering ge schied, op poene van het opperste kleed. De Vlissingsche doopsgezinde gemeente zelve behoort tot de oudste in ons vaderland. Reeds in het midden der zestiende eeuw wordt gewag gemaakt van de bjjeenkomsten der broe ders en zusters, nu eens bjj een hunner in huist dan weder hier of daar in htt open veld, vele malen ook in de duinen onder Zoutelande, doch steeds in het verborgen, omdat de vervolging van verschillende zjjden hevig was. Vielen om des geloofs wille de meeste martelaren, een veertigtal, te Middelburg, ook te Vlissingen werd o. a. den 8en Mei 1570 een broeder, Dirk Meeuwes, levend verbrand. Dank zjj de milde opvatting van de beide eerste prinsen uit het roemrijk huis van Oranje werd weldra ook aan de doopsgezinden te Vlissingen vrijheid van vergaderen toegestaan. Het moet altjjd eene belangrijke gemeente geweest zijn. Hare afgevaardigden woonden voortdurend alle vergaderingen der doopsge- zinden in Nederland bjj, al werden die ook gehouden in Friesland of Groningen en werkten

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1890 | | pagina 1