N°. 68.
133e Jaargang.
1890.
Vrijdag
21 Maart,
Middelburg 20 Maart.
Deze courant verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere iamilieberichten benevens alle
dankbetuigingen va regels f 1.50
iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters - „an berekend naar plaatsruimte.
District Goes.
Hef tooneel.
LETTEREN EN KUNST.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
MELBiiGn mum.
w
Thermometer. Agenten te Vlissingen: P, G. de Vet Mestdagh Zoo», te Goes: A. A. W. Bolland, te Krniningen: P. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. O. de Mooij te TholenW. A. van Advertentië*
Middelburg 20 Maart vm. 8 o 43 gr* Nottwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de j moeten des namiddags te eea nir
aan het bureau bezorgd zjjn, -willen
opvolger.zp des avonds nog worden opgenomen
m. 12 u 43 gr. av. 4 tl 43 gr. F. advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, de Gebe. Belintante, te xs Gravenhage, en A. de la Maa Azn, te Amsterdam
Verwacht Z. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daobe Cie., John F. Jones, o
Aantal Uitgebrachte
kiezers.
stemmen.
Goes
687
471
Arnemuiden
135
61
's Heer Arendskerke 279
176
's Heer Abtskerke
40
25
"Wolfaartsdijk
198
131
Heinkenszand
195
103
's Gravenpolder
97
74
Kattendijke
106
63
Kloetinge
149
93
Wemeldinge
216
152
Wissekerke
267
196
Coljjnsplaat
157
124
Cortgene
106
88
41
Cats
52
Tholen
268
183
Oud-Vosmeer
152
109
Poortvliet
150
107
St. Annaland
207
155
Stavenisse
102
76
St. Maartensdijk
231
172
Scherpenisse
159
112
St. Philipsland
83
60
Totaal
4042
2772
Van onwaarde waren 60 stemmen.
De volstrekte meerderheid bedroeg 1357.
Gekozen is de heer mr H. W. C. Hen-
clienius (A.) met 1548 stemmen.
De heer J. H. C. Heijse(L.) verkreeg er 1153.
Bp de vorige verkiezing op 6 Maart 1888
werden in het district Goes ingeleverd 3597
biljetten. Het aantal kiezers bedroeg 4072-
Van onwaarde waren 38 stemmen, zoodat de
volstrekte meerderheid 1780 bedroeg.
Toen werd jhr mr A. F. de Savornin Lobman
gekozen met 2194 stemmen, terwijl jhr mr W.
Six 1321 stemmen bekwam.
Ons verwondert deze uitslag in geen enkel
opzicht wij hadden niet anders verwacht
zelfs de meerderheid van 400 stemmen hadden
wij voorspeld.
Volgens de oude lijsten bedraagt bet aantal kie
zers 207 zoodat bet totaal 4051 zon bedragen. In
Wolfaartsdijk is echter de nieuwe lijst gebezigd.
«Het accident is voorbij, maar de kwestie
bljjft", zeggen wij met Thiers.
»Ik zou zeggende kwestie is voorbij
maar het vooroordeel
Dit waren ongeveer de slotwoorden, waarmee
Woensdagavond eindigde eene zeer goed ge
slaagde opvoering van S of Zvan Justus van
Maurik.
En wij dachten onwillekeurig terug aan een de
zer dagen in een paar bladen gevoerde polemiek
over de «Bloedbeschuldiging", naar aanleiding
van eene lezing van den rabbijn Tal, te
Arnhem gehouden. Daarin werd weerlegd
eene bewering dat de joden bij sommige ge
legenbeden hunne spijzen met menschelijk bloed
vermengden. Die bewering kwam onlangs nog op
het tapijt naar aanleiding van een werk,
verschenen in Frankrijk, waar men tegenwoordig
gelukkig nog met weinig succes eene
anti-semieten-beweging in bet leven wil roepen.
Hij, die zich daarbij vooral doet gelden, is
zekere Drnmont, schrijver van La France Juive
en van La dernüre Bataillein dit laatste werk
verzekert hp dat, mogen de joden misschien er
in slagen Frankrijk te vernietigen, zij zeiven
in ieder geval ook onder de puinhoopen zullen
omkomen.
Drumont was wel zoo goedgunstig om zich
wat gematigder dan voorheen uit te laten
over de door hem aangevallen personen; want
hp beschouwt hen nu met zeker medelijden
als «veroordeelden."
Dezelfde Drumont nu schreef een voorrede bij
het werk »Over de bloedmisdaad der Joden"
een boek dat vooral zekere beruchtheid en ver
maardheid kreeg, omdat kardinaal Rampolla,
na ontvangst daarvan, namens Z. H. den paus,
den schrijver «zjjne hartelijke gelukwenschen en
zijn apostolischen zegen" zond.
Dit was vrij zonderling, omdat in dat boek
o. m. allerlei onhebbelijke leugens omtrent de
Israëlieten werden verkondigd, o. a. dat de
Op grond van zeer vertrouwbare inlichtin
gen kan bet Vad. verzekeren, dat het aan het
Dagbl. van Nederl. gezonden bericht dat de
keizer van Duitschland in Mei a. s. bij zijn
doorreis naar België een bezoek aan ons land
en aan Amsterdam zal brengen, volkomen uit
de lucht is gegrepen.
In tegenstelling van de verontrustende be
richten, dezer dagen verspreid, verheugt het
de N. R. Ct. te kunnen mededeelen, dat de
toestand van den heer Verniers van derLoeff,
lid der Tweede kamer, hoezeer altijd ernstig,
niet ongunstig is en dat de vooruitzichten op
herstel verbeteren.
Het hoofdbestuur van den Volksbondver-
eeniging tegen bet drankmisbruik, heeft zicb
tot de commissarissen des konings in de onder
scheidene provinciën gewend bijeen circulaire,
waarin erop wordt gewezen, dat bij het ver-
leenen van vergunningen boven bet maximum
zeer ongelijk wordt gehandeld dat de schat
ting der lokalen waar sterke drank wordt ver
kocht te laag geschiedtdat de burgemeesters
op lotingsdagen de drankgelegenbeden niet
doen sluiten, terwijl eindeljjk door het bestuur
wordt aangedrongen op tijdige sluiting en niet
te vroege opening van de drankgelegenheden.
Het hoofdbestuur geeft den commissarissen des
konings in overweging op de een of andere
wijze aan de genoemde grieven te gemoet te
komen.
De jongste mail uit Oost-Indië is gedateerd
15 Februari 1890.
Bij bet legerbestuur in Indië is telegra-
phisch bericht ontvangen, dat den 8en Febr. bij
het openkappen van terrein te Atjeb gewond
geraakt zijn een Europeesch fuselier en twee
inlandscbe sappeurs en bij het verlaten der
stelling doodelijk de kapitein van den generalen
stat J. B. van Heutsz.
Een ander telegram van den generaal luidde,
dat de toestand van laatstgenoemden officier
hoop op behoud gaf, welk bericht overeenstemt
met een, ontvangen door de familie van den
gewonde. Daarin wordt o. a. gemeld dat ge
noemde kapitein een kogel door den arm en
de linkerborst gekregen heeft. De kogel is
verwijderd, maar had de long aangetast, zoodat
de toestand van den gekwetste door ontsteking
spoedig gevaarlijk werd.
Vermoedelijk zijn genoemde verliezen geleden
bij het openkappen van bet voorterrein van
Pakan Kroeng Tjoet, en zijn zjj ons toegebracht
Joden zich met christenbloed besmeren dat ze
dit gebruiken bij de besnijdenis, dat ze er won
den mee stillen enz. enz.
Nu beweerde men later dat de attentie, door
Z. H. aan dit boek bewezen, op eene vergissing
berustteen men op het Vaticaan eigenlijk
niet goed den inhoud ervan had nagegaan.
Wij zouden die bewering gaarne willen aan
nemen, wanneer zij niet zoo zeer streed met
den ernst en de nauwgezstheid, waarmeê men
onder het toezicht van den H. Stoel alles
onderzoekt, teneinde aan de onfeilbaarheid niet
te schaden.
Geen wonder daarom dat een en ander alge
meen sensatie wekte en dat ook de heer T. Tal,
een zeer begaafd en bekwaam rabbijn en rede
naar, te Arnhem in bet Alg. Israel. Verbond
tegen die ongerijmde bloedbeschuldiging ten
sterkste opkwam. Om de Joden te vervolgen
heeft men wat in godsdienstzaken trouwens
geen zeldzaam verschijnsel is niet opgezien
tegen de meest dwaze en ongeoorloofde ver
dachtmakingen, maar het verdient wel bijzon
dere opmerking dat, volgens den heer Tal, in
1247 Z. H. paus Innocentius IV bij pause-
ljjke bulle verklaarde volkomen overtuigd
te zjjn van de valschheid dier bloedbeschuldi
ging, terwijl in 1759 Z. H. paus Clemens XIII
even zoo verstandig was om al den zotteklap
omtrent die beschuldiging te loochenen en de
Dominicaner Jesuïtenorde op te heffen.
Wij zijn nu in de 19 eeuw, de verlichte eeuw
en dergelijke praatjes steken weêr het hoofd
op; men begint de Joden op dezelfde wijze
als vroeger aan te klagen en aan dit treurige
werk doen zelfs geleerde mannen mee.
Alsof er in onzen tijd niet iets beters, iets
veratandigers te doen is
Is het daarom goed aan dergelijke bewegingen
in andere landen in ons midden zooveel aandacht
te schenken Toen de heer Tal beweerde dat
die bloedbeschuldiging »eene uitvinding der
katholieke priesters" was, vatte daarop de Tijd
vuur, en bestreed hjj, met voorbijzien van de
van de plaats, waar de ras geslechte vijande
lijke stelling Kota Toeankoe zicb bevond.
Uit Palembang is bericht ontvangen nopens
een aanval door een 150 Djambiers gedaan op
het etablissement te Soerolangoen in den nacht
van 2 op 3 Febr. Dit is de standplaats van
den controleur van de onderafdeeling Rawas.
Daar er geen militaire macht ligt en geen
politie is, moet de bevolking zeli de aanval
lers hebben teruggeslagen.
De moord, gepleegd op den heer Munder,
administrateur der kina-onderneming Telaga
Warna te Tjiandjar, wordt in de Indische pers
druk besproken, 't Is een moord, die denken
doet aan die nachtelijke aanrandingen door
gewapende rooverbenden, welke men voorheen
in Italiaansche en Spaansche reisbeschrijvingen
placht te lezen. De beer Munder toch moet
vermoord zijn door eenige uit een schuilhoek
ter zijde van den weg te voorschijn gekomen
Cbineezen, toen bij even voor middernacht van
een bezoek aan een door een ondergeschikten
opzichter beheerd perceel huiswaarts keerde.
Hij had 24 wonden, waarvan er 20 ieder op
zichzelf doodelijk waren. De strijd met de
moordenaars moet hevig zijn geweest.
Door het uitlooven eener premie van f 1000
voor de opsporing der medeplichtigen hebben
de planters getoond den ernst dezer treurige
gebeurtenis ten volle te beseffen.
Naar nader wordt gemeld zou de moordenaar
reeds gevat zijn.
De mijningenieur Schelle, die onlangs zoo
slecht ontvangen werd bij 't bezoek op Flores,
zal opnieuw derwaarts gaan, maar thans wor
den vergezeld door een compagnie van bet 10e
batlj. infanterie. Het vertrek was bepaald op
5 Maart.
De gouverneur van Suriname beeft aan
de koloniale staten ter goedkeuring aangeboden
een ontwerp-verordening, waarbij het bedrag
van de belastingen, waarvan de betaling wordt
vereischt om kiezer voor de staten te zijn, ge
bracht wordt van 40 op f 20.
Tot toelichting deelt de gouverneur o. a-
mede, dat in 1889, het gevorderd bedrag van
de belastingen in aanmerking genomen, 575
personen kiesgerechtigd zijn, doch dat 140 hunne
belastingen niet vóór 1 Januari 1889 ten volle
hadden betaald, terwijl 181 niet in het burger-
register waren ingeschreven, zoodat slechts 254
op de ljjst konden worden gebracht.
Bij een census van 20 zouden in dat jaar
934 personen in aanmerking zijn gekomen, doch
verklaring omtrent het verstandig beleid van
bovengenoemde pausen, die bewering. Zijne
redactie voegde echter daarbij de opmerking
dat zij «voorshands het noodig noch wenschelijk
achtte deze verschillende punten voor het
Nederlandsch publiek in het breede te ont
wikkelen."
Wij deelen die meening. Het verleden spreekt
ons van vele tekortkomingen en ergerlijke bui
tensporigheden, in naam van hetgeloo' gepleegd.
Er is niets dat zoozeer tot zulke treurige daden
prikkel! als de godsdienst.
Doch waartoe ons in dat verleden verdiept
Wij weten allen wat er vroeger is voorgevallen;
dat verleden kan als spiegel voor het heden en
de toekomst groot nut hebben. Maar laat ons
toch liever al vermijden, wat den geloofshaat
kan opwekken, laat ons liever zoeken naar de
goede zijden van de menschen, Protestanten,
Katholieken, Israëlieten of niet-geloovigenen
gedachtig aan het verleden de minste vijandige
gezindheid of daad met alle kracht bestrijden
En vooral dat wij, Nederlanders, ons houden
buiten zulk een strijd. Toen Handelsblad en
Tijd een polemiek over dit punt voerden schreef
de Amsterdammer dit verstandige woord
«Zou het nu niet tijd worden, dat er een
eind kwam aan dit gevaarlijk gekibbel
«Hier in Nederland leven de Joden in vol
komen rechtsgeljjkheid, zij genieten de vrijheid
gelijk elk Nederlander, van anti-semitisme,
van Juden-Hetze geen spoor.
»De onzinnige beschuldigingen, elders door
een oppervlakkig en haatdragend man tegen
hen ingebracht, waren hier zoo goed als on
bekend, althans vergeten werden door de zeer
enkelen, meer ontwikkelden, die haar wel eens
vernomen hadden, van nog minder allooi dan
een sprookje beschouwdwij leefden in ons
land en in onze stad in volmaakten vrede
en daar komt men nu tot het openen van een
debat, dat noodzakelijkerwijs hartstochten moet
wakker maken, die den doodslaap schenen te
zjjn ingegaan,"
de gouverneur berekent, met het oog op de
hierboven genoemde omstandigheden, dat het
aantal kiezers zou stijgen tot 413.
De toestand van den heer De Veer, hoofd,
redacteur van het N. v. d. D., blpft steeds zeer
zorgeljjk.
Door het verleenen van emeritaat aan
d' Aitton te Baarland met ingang van 1 April
a. s. zal de zesde vacature ontstaan in den
predikantenring van Borssele. Van de tien
daartoe behoorende kerkeljjke gemeenten is
Heinkenszand indertijd gevoegd bjj den ring
Goes, opdat de vijf predikanten de vier vacante
gemeenten zouden kunnen bedienen. Met 1
April zullen van de negen gemeenten vijf va
cant zijn en slechts vier een predikant bezitten,
zoodat naar men ons schrijft de ring bij
vernieuwing gewijzigd zal behooren te worden
om in elke gemeente wekelijks eene gods
dienstoefening te kunnen doen houden.
De artistieke palen met de zoo fraai be
werkte borden, die in de nabijheid van de
school voor minvermogenden onze hoofdstraat
versieren en de rijtuigmenners tot kalmte bren
gen moetenbezorgden heden ochtend een
armen stakker een mogelijk slechten dag.
Een leurder met petroleum, waarschijnlijk diep
in gedachten over een of ander verlichtings
vraagstuk, kwam met zijn kar zoo nabij een der
palen dat deze dicht bij den grond afbrak en
voor 't oogenblik buiten dienst moest gesteld
worden.
De paal prijkte echter beden middag weder
even statieus en bevelend als te voren.
Zou bet èn uit een oogpunt van aesthetiek
èn in het belang van het drukke verkeer in
de Langedelft geen overweging verdienen om
de op die borden staande kennisgeving over
de waarde waarvan men nu toch zeker wel kan
oordeelen, indien zij nut sticht, te vervangen
door eene op een paar aan de huizen beves
tigde, zoo mogelijk eenigszins meer sierlijk
gevormde uitstesksels?
In ons nommer van 13 Januari 11. maakten
wij melding van eene eigenaardige kwestie
over een door rijks-ambtenaren benaderd rund
in eene Zuid-Bevelandsche gemeente.
Wij haalden een en ander aan als bewijs dat
zuivere begrippen omtrent dit punt nog vaak
verre te zoeken zijndat er niet veel noodig
is om een onheilig vuur aan te blazen.
En dan raakte deze kwestie nog meer bet
openbaar leven. Vraag eens welke ideeën omtrent
dit punt nog in de meer verborgen kringen van
onze maatschappelijke samenleving gekoesterd
worden en men zal ontdekken dat de strijd,
door Justus van Maurik in zjjn stuk S of Z
aangebonden, nog altijd recht van bestaan heeft
en zeker nog wel jaren lang zal behouden.
Zjjn stuk is, onzes inziens, een van zjjn beste.
Het geeft ons menschen van vleesch en bloed
te aanschouwener worden daarin karakters
geteekend zooals er zijn.
Ieder, die eenigszins op de hoogte van tooneel-
literatuur is, kent dit onderhoudende tooneel-
spel van dien vruchtbaren schrijver, en weet
dat de daarin behandelde kwestie loopt over
het huwelgk tusscben een protestantsch meisje
en een Israëliet.
Een echtpaar bemerkt dat een zijner nichtjes,
die aan huis als pupil wordt opgevoed, in
nauwe betrekking staat met een vreemdeling,
een jong man uit Lissabon, aangenaam van
manieren, fatsoenlijk van gedrag, omtrent wien
de gunstigste informaties worden ingewonnen,
doch van wien men plotseling hoort dat bjj
een jood is. Tante verzette zich nu ten sterkste
tegen bet huwelijk oom is eene andere meening
toegedaan maar mist de kracht zich tegen de
vooroordeelen van zijn vrouw te verzetten.
Alles wordt door tante aangewend om nichtje
van besluit te doen veranderen uit haar naam
wordt zelfs de betrokken persoon zijn congé
gegeven, maar bij een door het meisje verzocht
onderhoud blijkt dat zjj hoegenaamd niet in
haar liefde aan het wankelen is gebracht. Na
die verklaring verzekert haar beminde dat hij
geen Jood is, dat men zich vergist heelt in den
naam, hij heet Montez met een z en den persoon,
omtrent wien men informaties kreeg, was lid
eener Israelietische familie Monies met een s.
Naar [wjj thans vernemen zal de zaak van
hot eigendunkelijk terughalen van het dier
Zaterdag 29 dezer door de rechtbank alhier
behandeld worden.
De eerste-laitenant L. C. Grotendorst, van
het 5e bataljon 2e regiment infanterie te
's Bosch is overgeplaatst bjj bet algemeen
depot van discipline te Ylissingen.
Woensdag is te Vlissingen aangekomen
een deiachemant van bet korps torpedisten te
Brielle, sterk 1 sergeant, 1 korporaal en 8 min
deren. Genoemd detachement, dat in den loop
dezer week met nog 2 onderofficieren en 4
manschappen wordt versterkt, is belast, cm
onder leiding van den eersten luitenant L. van
de Velde, het wrak van bet in de Schelde ge
zonken stoomschip Germania op te ruimen.
Uit VlissiDgen schrijft men ons
Het nieuwe gebouw voor de oefeningen van
het Leger des Heils alhier is zoo goed als vol
tooid. Hoewel gelegen in eene minder aan
zienlijke buurt, maakt het uitwendige een zeer
aangenamen indruk en brengt veel toe tot
verfraaiing der Gravenstraat. Het beneden
gedeelte bestaat uit eene zaal voor het houden
der oefeningen, en een platformde zaal is
26 bij 9 M., met net afgewerkte zitplaatsen
(banken) en ruimte voor 600 personenbet
platform ia 9 bij 5 M. en is, evenals op vele
plaatsen in Engeland, ampbitbeatersge wijze in
gericht met ruimte voor 100 personen. De zaal
zelve helt, naar bet platform, omstreeks 40 cM.
af; zoodat ook de achteraanzittenden steeds
gemakkelijk kunnen zien wat op het platform
voorvalt.
Een afzonderlijke opgang voert naar het
bovengedeelte, bestemd voor woning der officie
ren.
De beer G. Bantjes van Amsterdam, onder
wiens toezicht het gebouw is gemaakt, heeft
eer van zijn werk.
Hoogstwaarschijnlijk zal de inwijding plaats
hebben op Zaterdag 29 dezerbjj die gelegen
heid zullen er gedurende drie dagen buitenge
wone meetings worden gehouden. Deze bijeen
komsten worden geleid door den buitenlandschen
secretaris van het leger, kolonel Nicol van
Londen, vergezeld van kapitein Kantahella, een
aanzienlijk en bekeerden Mahomedaanterwijl
ook majoor French en adjudant Bonthuis van
Amsterdam, benevens verscheidene officieren,
bij de plechtigheid zullen tegenwoordig zjjn.
Te Meliskerke is bjj herstemming tot lid
van den raad gekozen de heer J. Koppejan met
Dat hij dit niet eerder bad gezegd kwam voort
uit zijn zucht om zich tegen de bekrompen
opvattingen, welke omtrent zulk een geloofs
verschil bestaan en haar echo in de tante
vonden, te verzetten, een zucht die door tante's
houding meer en meer werd geprikkeld.
Alles komt dus terecht, maar Justus van
Maurik heeft ongezocht de gelegenheid gehad
eenige goede waarheden het publiek voor te
houden, den joden de eere te geven, die hun
toekomt, en tegenover sommige bekrompen
christenen eenige andere te stellen met flinke
ideeën.
Over de opvoering door bet gezelschap Faas-
sen behoeven wjj niet uit te weiden. Bjj zulk
een stuk komt het vooral op een goed geheel
aan. Er zijn weinig hoofdrollen en nog minder
kleine bijrollen in het stuk. Ieder krijgt zjjn
behoorljjk deel, maar moet daaraan ook alle
zorg besteden wil de geheele opvoering er niet
onder lijden. Dat dit gisteren het geval was,
durven wjj gerust zeggen. Aan allen een wel
verdiend compliment voor de zorg, aan spel,
grime en toilet besteed.
Deze voorstelling was een zeer waardig slot
van een zestal opvoeringen. Dit bewezen de
herbaalde, harteljjke toejuichingen van het
overtalrijke publiek, dat alle rangen bezette
Wjj gelooven dat het gezelschap Faassen in
een volgend Beizoen wéér gerust rekenen mag
op den steun van bet Middelburgsche publiek.
Volgende week, Donderdag 27 Maart, eene
laatste voorstelling van het gezelschap der
heeren Le Gras en Haspels. Opgevoerd wordt
dan de Krekel, of ook geheeten Fadetle, de
kleine tooverheks, tooneelspel.
Mevrouw Philomene Jonkers vervult daarin
de hoofdrol.
