N°. 65.
133® Jaargang.
1890.
Dinsdag
18 Maart,
J. H. C. HEIJSE,
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 17 Maart,
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
Hl I) lllllt I Itl.Sllir (III HIM.
w
}R
Thermometer.
Adveiienilfia
i Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoom, te Goea: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: P. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. O. de Mooij te TholenW. A. yam
Middelburg 17 Maart vm. 8 u 47 gr. i Nxbuwemhuuzem en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te e» urr
m. 12 n 52 gr. av. 4 u. 48 gr. F. I advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab te Rotterdam, de Gebe. Belineante, te 's Gravenhage, en A. de la Mas Azn, te Amsterdam. j aan het bureau bezorgd zpn, willen
Verwacht Z. W. wind. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G.L. Daube Cie., John P. Jones, opvolger.zg des avonds nog worden opgenomen
Dinsdag; 18 IHaart morgen dus
tussclaen 's morgens KKQGM en
's middags VIKH uur zijn de
kiezers in liet district Goes in de
gelegenheid te stemmen voor een
lid der Tweede kamer.
■lat zij daarom denken
Het algemeen tielang- brengt meê
dat geen enkel vrijzinnige zich aan
den strijd onttrekke; en zijne stem
uitbrenge op den heer
Lid van Gedeputeerde staten van Zeeland
Eens geschreven namen kun
nen worden doorgehaald men kan
op de itrmbureau's des verkiezende
nieuwe biljetten bekomen.
In de katholieke gelederen is men nog altijd,
het niet eens over de te Goes Dinsdag aan te
nemen houding.
Terwjjl, trots het advies van de kiesver-
eeniging aan hare leden om zich bjj de ver
kiezing op morgen te onthouden, het Centrum
het orgaan van dr Schaepman, den anti-revo-
lutionnairen candidaat aanbeveelt, schrijft dt
Tijd dit dubbelzinnig stukje
»Wjj achten het in het gegeven geval nuttig
noch wenscheljjk, het besluit der kiesvereeni-
ging tot een onderwerp van critiek te maken.
Overal in den lande openbaart zich onder de
katholieken een zeer krachtige weerzin tegen
den persoonlijken dienstplicht. Ziedaar het
stellige, het onloochenbare feit 1 Deze beweging
is niet opgewekt door de katholieke pers of
door dezen of genen leider, maar èn de katho
lieke pers èn de leiders der katholieke partjj
hebben met haar rekening te houden. Welke
in de toekomst de verhouding zal zjjn tusschen
de verschillende fractiën der rechterzijde, kan
ten deele afhangen van de ontvangst, die aan
het manifest der gezamenljjke Noord-Brabant-
sche kiesvereenigingen zal ten deel vallen, kan
voorts een onderwerp uitmaken van beraadsla
ging tusschen de verschillende katholieke kies
vereenigingen en bonden onderling. Thans,
bij deze verkiezing, bjj welke de katholieken
een te gering gewicht in de schaal leggen, om
de eindbeslissing te veranderen, achten wjj het
oogenblik niet gekomen, om een oordeel over
de in de toekomst te volgen staatkunde uit te
spreken. Wel willen wjj uiting geven aan het
oprechte verlangen, dat met medewerking van
allen, katholieke en niet-katholieke anti-libe
ralen, de eenheid, door welke reeds veel goeds
verkregen werd, ook in de toekomst moge be
waard blijven 1
De heeren weten schijnbaar zelve niet, hoe
zjj zich in deze wenden of keeren moeten.
Als er ooit sprake is van „onzedelijke, demo-
raliseerende politiek" dan is dit wel in de
kwestie van den algemeenen dienstplicht en
bp de verkiezing van 18 Maart in het kiesdistrict
Goes.
In een eerste artikel »Tusschen twee vuren"
zegt de Standaard, dat de calvinisten 20 pet.
der bevolking uitmaken, de mannen der revo
lutie en de roomsch-katholieken elk 40 pet.
De calvinisten kunnen dus vooreerst niet heer-
Bchenzij moeten door streng isolement tegen
verbastering van eigen leven waken en de
andere groepen bewaren voor exces. Daarom
raadt de Standaard strikt isolement aan met
contröle op de twee andere groepen en beur
telings samenwerken met deze, geene uitge
zonderd.
Het is zeer openhartig, maar, zegt de Arnh.
Crt. terecht, het verhoogt de waarde van het
bondgenootschap niet, wanneer men weet dat
de bondgenoot, zoodra zijn eigenbelang het
vordert, tot de andere partij zal overloopen.
Vreemd zou dit verschijnsel zeker niet zjjn,
maar vreemd is het wel, dat men er zoo open
lijk voor uitkomt.
In een tweede opstel onder denzelfden fitel
zegt de Standaard dat de anti-revolutionnaire
partp als minderheid Btaat tusschen twee bpna
even machtige mededingsters, de groep van de
Revolutie en de groep van Rome.
Van het liberalisme getuigt het, dat het
metterdaad uit twee hemelsbreed verschillende
sympathieën leeft. Eensdeels de vage, slappe,
zeepachtige groot-protestantsche partij, die zon
der geloof en zonder bezieling, dit nog van ouds
weet, dat een fatsoenlijk man niet Roomsch kan
wezen, maar Fijn nog veel min. En daarnaast
een groep van mannen, die, aan zulke nasijpe-
lingen van de drooggeloopen regenbak ontwassen,
zich metterdaad een politiek ideaal voor oogen
stellen, en ter wereld niet inzien, waarom een
landgenoot, omdat hij Fijn ot Roomsch is, bp
een would-be negatief-»Protestant" zou achter
staan.
Omtrent de katholieke partp verklaart het
blad dat Rome ten onzent op politiek terrein
nog slechts voor een klein deel uit haar eigen
beginsel leeft. Dr Schaepman en de zijnen bewe
gen zich op de lijn van het Duitsche Centrum
en de verwante partij in Oostenrijk en Frankrijk.
Maar zoover is de meerderheid der staatkundige
katholieken ten onzent nog volstrekt niet. Onder
die meerderheid tieren nog steeds de aloude
conservatieve traditiën, die, zonder dat men het
merkt, vele onzer roomsche landgenooten met
het conservatief-liberalisme of liberaal-conser-
vatisme doen fraterniseeren. En nu moet wel op
den duur de richting-Schaepman het winnen,
maar ze is er nog op verre na niet. Het blpft
voorshands een gedeeld gezelschap.
»Dit nu zegt de Standaard bemoeilpkt
de regeling der weerzijdsche verhouding zeer.
Gevoelen wp toch als principieele Anti-revo
lutionairen voor de groep van Dr. Schaepman,
die eveneens een principieele tegenstelling
tegen de revolutie bedoelt, niet geringe sym
pathie tegen de nawerking van het revolu
tionair conservatisme onder onze Roomsche
landgenooten moeten we steeds zeer op onze
hoede zpn.
En omgekeerd, al is er in het radicalisme
der jongere Liberalen veel, dat ons aantrekt,
toch mag ons dit geen oogenblik blind maken
voor het gevaar, dat een scheep gaan met het
radicalisme voor onze toekomst zon opleveren.
Voorzichtigheid is dan ook hier de moeder
van de porceleinkast, en het eischt ongemeeD
beleid, om practisch aan het politiek toernooi
deel te nemen, en toch steeds onverbiddelijk
te waken, dat ons isolement geen schade lijdt.
Het nufje spelen is op het politieke slagveld
dwaasheid.
Koel en kalm, bedaard en met een scherp
oog moet deswege het geheel der positie over
zien en gedurig, naar bevind van zaken, voor
uitgeschoven of geretireerd.
Want, vergeet niet, een eenmaal beg! ne fout
wreekt zich onverbiddelijk, en alleen een ge
lijke fout van de tegenpartp kan u die schade
vergoeden.
En vraagt men ten slotte, waarom onzerzpds
dan desniettemin steeds op een eenigszins ge
regelde samenwerking met deze of gene groep
wierd aangedrongen, ziehier ons antwoord.
Ware het verplaatsen van uw macht het
werk van één enkele stembus, dau kon dit uit
blijven.
Maar dit is niet zoo.
De verplaatsing van macht is een werk van
zeer langen asem. Eerst in de Tweede kamer.
Dan in de gemeenteraden en Staten-provin-
ciaal. En dan eindelijk in de Eerste kamer.
Doel kan samenwerking dus alleen dan tref
fen, zoo ze voor minstens tien jaren goed ge
regeld is.
Zonder dat kan men wel schermutselen,
maar geen zaken doen. Dat belet dan evenzoo
dat de tegenpartp zaken doet. En het einde
is, dat de zaken stilstaan, en onze vaderland-
sche politiek jaar in jaar uit om hetzelfde punt
draait.
Daarom drongen wp steeds op een practisch,
gelpkluidend program voor de partpen, die
samenwerkten, aan, zoodat men wist, wat men
sakm doen ging, om na afwerking van die
taak elkander weer vrp te laten.
Tot dusver echter is dit doel niet bereikt
geworden.
In 1888 toch is er wel een kleine entente
met de Roomsche partp tot stand gekomen
maar van een gelpkluidend program was
geen sprakeen zelfs voor die bestanddeelen,
die op beider program gelpkluidend waren, is
nooit met warmte in de kamer gestreden.
Men had nu een ministerie, en in het loven
van al wat dit kabinet deed scheen, op enkele
uitzonderingen na, de politieke veerkracht van
de beide partpen der rechterzijde uitgeput.
Dit heeft het kabinet verzwakt, dat juist in
zijn moeilpke positie een krachtigen prikkel
van de rechlerzpde zoo broodnoodig had.
Maar in elk geval bleek er uit, dat de aan
drift voor een gemeenschappelijk program de
beide partpen niet saambond.
En nu zou dit allengs wel beter zpn gewor»
den, zoo men rustig en in politieken zin had
doorgewerkt.
Maar in steê daarvan is,men van Roomsche
zjjde ons gaan dreigen. De Maasbode sprak
het uit»Geen stem meer op een antirevo-
lutionnair, tenzij hij bijdraaie", en in bet
tentrum wierd een dreigende vinger opgeheven.
Welnu, toen wisten wij natuurlijk wat we
te doen hadden.
De linie van ons isolement lag nog altoos
ongeschonden, en achter die linie trokken we
ons terug."
Deze verzekeringen verdienen bij ons libera
len, de aandacht, nu wij in zake het bondge
nootschap het begin van het* einde zijn inge
treden.
Dat de anti-revolutionnaire partij eene min
derheid vormt is van die zijde eveneens eene
kostelijke verklaring, waarvan wij acte nemen
voor het geval men soms weer eens, zooals
gebruikelijk is, het mocht" voorstellen dat ons
volk niet liberaal maar de Kuyper partij toe
gedaan is.
Bjj kon. besluit is de lichting der militie
van 1890 bepaald op 11000 man, waarvan 600
man voor den dienst ter zee bestemd worden.
In de provincie Zeeland zijn ingeschreven
1825 personen en het opgelegd aandeel voor
die provincie bedraagt 519.
Bp kon. besl. is benoemd tot raadsheer in
den Hoogen raad der Nederlanden mr. P, van
Bemmelenthans raadsheer in het gerechtshof
te Arnhem tot rechter in de arrondissements
rechtbank te 's Hertogenbosch mr. J. J. de Wit,
thans rechter-plaatsvervanger in dat college,
advocaat en procureur aldaar, en tot kanton
rechter te Bergen op Zoom mr. G. F. M. Pathuis
Cremers, thans griffier bij het kantongerecht
te Terborg.
Uit Suriname wordt gemeld, dat de post
Poeloepantje, gelegen aan den weg van Para
maribo naar het district Boven-Para, in de laat
ste dagen is bezet door 60 maiéchaussées, onder
bevel van een brigadier.
Het doel van dezen maatregel is de negers
in dat district te beletten naar de stad te
komen met gelijk doel kruisen politie-patrouil-
les in het noordelijk gedeelte der stad.
Men verwarre dezen post niet met de in de
laatste dagen meermalen besproken en in het
midden van genoemd district gelegen post
Republiek. Nv. d. D.)
Het concert, dat Zondag avond door het
Middelburgsche Harmonie-gezelschap onder leiding
van den heer H. C. de Waal werd gegeven, had
een vrp talrijk publiek in de Schuttershofzaal
bpeen gebracht dat zich daar goed amuseerde.
Ofschoon in het aantal werkende leden geen
vooruitgang schijnt gekomen te zijn is het ge
zelschap niet weinig in kracht toegenomen
doordat zijne leden zich blijkbaar met pver en
lust hebben geoefend.
Het afwisselend programma, met onderschei
dene nieuwe nommers prijkende, werd voor
het grootste deel flink ten gehoore gebracht
en verwierf meermalen verdiende toejuichingen.
Van de door de Gebr. E. en M. Cohen
te Arnhem en te Nijmegen uitgegeven wor
dende goedkoope prachtuitgave der Arabische
vertellingen van de Duizend en een nacht is
thans de zesde aflevering verschenen.
Men schrpft ons
Gelpk bekend is heeft het hoofdbestuur van
het Ned. Ond. Genootschap de afdeelingen aan
gezocht haar oordeel uit te spreken omtrent
eenige vraagpunten betreffende de nieuwe leer
vakken: »teekenen en gymnastiek in de lagere
schoolten einde uit de te ontvangen ant
woorden een leiddraad te ontwikkelen voor
de bespreking dezer vakken op de algemeene
vergadering te Middelburg.
Wat het teekenen betreft, werd Zaterdag
door de atdeeling Krabbendijke aan dat ver
zoek voldaan. Ik kan er wel bijvoegen, dat
dit toch zou geschied zijn, daar de onderwij
zers in het algemeen naar meer licht op dezen
voor verreweg het meerendeel onbekenden weg
verlangen, en een paar der aanwezigen reeds
een voorstel tot bespreking gereed hadden,
voordat het betreffende correspondentie-blad
van het N. O. G. hun had bereikt.
Begrppelpkerwijze was dus bij de behande
ling der vraagpunten groote belangstelling
waar te nemen. Doch daar ook de aanwezi
gen een bijna geheel onbekend terrein betra
den, al hadden eenigen hunner wel geteekend
of bevoegdheid tot het teekenonderwps ver
worven zoo achtte men het voorzichtiger
enkele vragen onbeantwoord te laten.
Zoo sprak de vergadering zich wel uit omtrent
de strekking, den aard, den omvang, de hulp
middelen, het personeel en de lok»len, en gaf
o. a. als haar gevoelen te kennen, dat oefening
van oog en hand en niet de ontwikkeling van
den smaak op den voorgrond moest treden, dat
ook natuurteekenen moest behandeld wordeD,
en dat vakonderwijzers en afzonderlijke lokalen
onnoodig waren, maar tot een oordeel omtrent
de verdeeling der leerstof en de beste der reeds
bestaande methoden (de hoofdzaken helaas
verklaarde zij zich incompetent.
Daardoor werden enkelen, die juist in deze
hoofdzaken op voorlichting gehoopt hadden,
natuurlijk teleurgesteld, en dit gaf aanleiding
tot het uiten van den wenschdat dezelfde
vragen in een wijder kring van Zuid-Beveland-
sche onderwijzers ter sprake mochten gebracht
worden.
Daarop werd geantwoord dat steeds de hoofd
vraag blijftZijn er onder die onderwp zers enke
len, die door het geven van teekenonderwps,
liefst aan jonge kinderen, ervaring hebben opge
daan Zoo ja, dan zouden deze, toteen commissie
vereenigd, hunne ambtgenooten een grooten
dienst bewijzen met een leerplan voor het
teekenen te ontwerpen, zoo neen, dan wan
delen allen ongeveer in dezelfde duisternis en
zou een debat van een nog grooter aantal
personen al even weinig resultaat opleveren.
Eigen ervaring zal ons dan vooral den weg
moeten wjjzen.
Na het Zaterdag gehouden toelatings
examen zijn vijf leerlingen tot de rijksnormaal
lessen te Tholen toegelaten, zoodat de cursus
primo April met 21 jongelui zal aanvangen.
Drie van hen zullen deelnemen aan het eerst
volgend onderwijzersexamen.
Uit IJzendpke schrijft men ons
Met leedwezen zullen de vrienden van goed
onderwps in deze gemeente het bericht gelezen
hebben, dat de heer C. Kole, hoofd der open
bare school van den Kruisweg, benoemd is te
Nieuw vliet. Zijn onderricht toch muDt uit
door degelpkheid, terwijl eene voorbeeldige
orde in zijne school heerscht.
Werkeiyb, Nieuwvliet mag met deze keuze
geluk worden gewenscht.
Aan de universiteit te Leiden is tot arts
bevoiderd de heer J. L. Hage, geboortig van
St. Maartensdjjk.
Het provinciaal kerkbestuur van Zeeland
heeft tegen 1 April a. aan den heer R. O. C.
Aitton, herv. pred. te Baarland, op zijn aan-
rage een eervol emeritaat verleend. De heer
Aitton heeft een onafgebroken 41jarige evan
gelie-bediening achter zich.
Men schrijft ons uit Hoedekensberke
Was het zilveren jubilé van onzen predikant,
den heer W. te Gempt, jl. Woensdag met
algemeene sympathie gevierd, jl. Zondag her
dacht hij zijn 25jarig verblijf in onB midden
kerkeljjk, naar aanleiding van Matheus 13 v. 3,
het laatste gedeelte. De heer Te Gempt zeide
o. a. dat hij in alles voor zijne overtuiging was
uitgekomen, dat hij daardoor velen van zich
vervreemd had, maar toch ook op geen rotsen
had geploegd, daar de afgeloopen week hem
bewezen had, dat hij in de gemeente nog vele
vrienden en geestverwanten bezat. Na toe
spraken aan het gemeentebestuur, kerkvoogden
en notabelen, den kerkeraad en de gemeente
besloot hij zijne rede met een toespraak aan
het eerstdaags af te treden hoofd der openb.
school, dien hij als veeljarig vriend hoog achtte
en wien hy voor het overige zpner levensjaren
van harte het beste toewenschte.
Na het uitspreken van den zegen werd den
jubilaris door de gemeente Ps. 134 v. 3 toe
gezongen.
Beroepen tot predikant by de Ned. Herv.
gemeente te Herdinxveld de heer J. Willemse
te 's Heerenhoek.
Ds C. B. Oorthups, predikant bp de Ned.
Herv. gemeente te 's Gravenhage, heeft voor
het beroep naar Amsterdam bedankt.
De Wageninger schetst in het volgende
beeld den toestand der doleerende kerk
»De stuurman der Doleantie, die met zpn
zwak huikje de veilige haven der Christelpke
gereformeerde kerk met eene zekere voornaam
heid was voorbijgevaren, hoopte, toeu hp tot
de overtuiging kwam dat zpn scheepje niet
zeewaardig was, die haven binnen te varen,
doch het blpkt steeds duidelpker, dat de haven
meesters den toegang gesloten houden, zoodot
er niets anders overschiet dan, op gevaar af
om te komen, op de onrustige zee te blpven
rondzwalken."
Uit Goes schrpft men ons:
»Is 't niet verbazend druk dezer dagen
bp jullie in Goes?", vroeg mp gisteren een kennis.
»Druk, zegje, waarmee of waarover?"
»Wel allemachtig, dat vraag je mp, ter-
wpl er bp jullie een verkiezing op handen is,
waarop zonder overdrpving heel Nederland
het oog gevestigd heeft".
»Tot m p n schande of die van Goes
moet ik bekennen, dat ik van drukte niets
bemerkt heb. Ik heb een paar verkiezings
nummers van couranten ontvangen, en ik houd
het er voor, dat het daar wel bp blpven zal.
Dinsdag als ik tijd heb breng ik mpn
briefje op het stadhuis, voild tout."
»»Als je tpd hebt"", »maar kerel, dan ben
je niet waard dat je kiezer bent." »»Als je
tijd hebt 11»Neen, maar, dan moet je bp
ons komen".
»Bp ons" en wat doen ze dan bp jullie
Daar stemt ieder; een zieke moet al
heel ernstig ongesteld zpn, wil hp thuis blp
ven. En wat nu die drukte betreft, laat mp
u daaromtrent even mogen inlichten. Wp,
die verondersteld mogen worden met kennis
van zaken te kunnen oordeelen, krpgen ieder
eenige minder ontwikkelde kiezers om ze in
te lichten omtrent het gewicht der keuze.
Het gesproken woord vermag veel meer dan een
berg strooibiljetten ot verkiezings-nummers
van locale bladen. Men kan dan de gemaakte
tegenwerpingen weerleggen men kan in
't kort bekeerlingen maken. Yan zelf stoot
men den neus wel eens, maar dat hebben wp
voor de goede zaak over. Op den dag der ver
kiezing wpzen wp nalatige kiezers op hun
plicht, kortom wp brengen leven in de brou-
werp. En al heeft dat »leven" nu juist niet
altpd het gewenschte succeswjj hebben
onzen plicht gedaan."
»Het moet wel eens gebeurd zpn"
waagde ik nog even te zeggen »dat eenige
personen werden uitgezonden, die tegen be
taling zoo ongeveer deden, wat je me daar
vertelt."
»Ah bah" kreeg ik ten antwoord, be
taalde lui, neen zelf moet je de hand aan
den ploeg slaan. Is dat toewpding aan de
publieke zaak, is dat neen maar, jullie
Goesenaars bent waard dat Keuchenius wordt
gekozen. Jullie kerels met karnemelk in plaats
van bloed in de aderen. Ik wist niet dat de
Goesche liberalen het >laisser allerzoo in
eere hielden."
Daarmee vertrok mpn heet gebakerde vriend;
hp was zoo opgewonden over ons (d. w. z. mijn)
gebrek aan toewpding, dat bp vergat mp de
hand te drukken.
Wat dunkt u, had mpn vriend gelpk of niet?
Zoo nu en dan wordt hier aldus schrpft
men ons uit Yerseke in 't geniep bp voor
standers van het Heilsleger nog wel eens een
ruit ingegooid. De getroffenen dragen evenwel
dat leed met gelatenheid. Zoo heb ik gehoord
van menschen, dia bp 't vernemen van een
dergelijke minder aangename tpding hun
»Hallelujah 1" niet terughielden en gisteren stak
een man, wiens ramen men voor 't eerst tot
mikpunt gekozen had, de vlag uit.
Ik vind dat nog zoo dwaas niet. Tegenover
kwajongens moet men een goed gezicht bp
een kwaad spel zetten. Of was het om de eer
van het martelaarschap
Te Renesse heeft een jongen van veertien
jaar zulk een slag van een jong paard gekre
gen dat een zpner armen brak.
LI. Zaterdag is te Axel overleden de heer
Cornelis Witte, gerechtigde tot het dragen van
het Metalen Kruis, in den ouderdom van 76 jaren.
Een curieus staaltje van de opvatting van
politietoezicht l
Onlangs vervoegde zich uit de gemeente Sluis
een jongen van omstreeks 12 jaar bp het hoofd
eener naburige gemeente, met de complimenten
van zpn moeder een vrouw die met haar
gezin van diaconiewege en door particulieren is
uitbesteed en wordt onderhouden of de bur
gemeester zpn veldwachter eens wilde verbieden
dat deze hem en zpn moeder het bedelen aldaar
verhinderde, wat gedurig plaats had.
Zondagmorgen werd te Sluis uit het
kanaal van Sluis naar Brugge het lpk opge
haald van den landbouwersknecht J. W. De
man, omstreeks 60 jaar, was zonder diensfy
