N°. 63.
133" Jaargang.
1890.
Vrijdag
14 Maart.
J. H. C. HEIJSE.
Verwarring in de gelederen.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager;
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Middelburg 13 Maart.
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
RECHTSZAKEN.
Bgamfln
iiii)i)i;ii!iii(.s(iii: comm.
Thermometer. i Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mbstdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Krnining-sn: F. v. D- Pbijl, te Zierikzee: A. O. de Mooij te TholenW. A. van Advea-Tenttëm
Middelburg 13 Maart vm. 8 a 46 gr. i nibu wenhuijzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te eei nx r
zn. 12 n 51 gr. av. 4 a 50 gr. F. i advertentie-bureau's van Nijgh Vin Ditmar te Botterdam, de Gebk. Belinïante, te "a Gravenhage, en A. de la Mae. Azn, te Amsterdam. j aan bet bureau bezorgd zjjn, -willen
Verwacht Z. W. wind. Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G.L. Dattbe Cie., John F. Jones, opvolger,I zjj des avonds nog worden opgenon en
"Voor de verkiezing-van een 1"»I der
Tweede kamer voor liet district
GOE§ op Uinadag 1§ Haart bevelen
wij den kiezers ten dringendste aan
den lieer
Lid van Gedeputeerde Staten van Zeeland.
H.
(Slot.)
Het stuk, dat plotseling en zonder om
wegen een bekende wondeplek der katholieke
partij opnieuw aan het licht bracht, voor dr
Schaeptnan een alles behalve aangename
waarheid bevatte, al werd daarin ten slotte
ook gewezen op het amende honorabledoor
dien leider te Haarlem inzake den verplichten
persoonlijken dienst gedaan, werd aan enkele
katholieke bladen toegezonden door den
secretaris van den Zuid- en Noord-Hotland-
schen Bond van kiesvereenigingen, den heer
A. Op de Laak, met verzoek het op den
dag van ontvangst te plaatsen.
Natuurlijk werd het van verschillende
zijden bekeken men begreep niet terstond
wat er mee te beginnen de Maasbode legde
het terzij, maar de Tijd plaatste het in zijn
geheel, met de betuiging van zijn leedwezen
dat er niet vooraf gelegenheid geweest was
om eens te overleggen met het bestuur van
den Noord- en Zvid-Hollandschen Bond van
Katholiekenom deze en gene tirade eruit te
lichten. Er was, dacht dit blad, haast bij
de opname.
Dadelijk na die opname volgde een protest
van den heer P. J. Raaymakers, secretaris
voor Noord-Holland van dien Zuid- en JVoord-
Hollandschen bond van Katholieke kiesvereeni
gingendie beweerde dat het stuk volstrekt
niet uitging van het bestuur van dien bond.
De verantwoording kwam eenvoudig op re
kening van den heer Op de Laak zeiven.
Het Centrum, dat het stuk niet zelf ont
vangen schijnt te hebben, gaf er een uit
treksel uit en vond dat het opstel minder
geleek op een „manifest" van een kiezers-
bond, dan „opeen der vele kleine middeltjes,
waarmede, sommigen om onbegrijpelijke re
denen nog steeds voortgaan met at te breken,
wat door de bemoeiingen van den Algemeenen
bond met zooveel zorg tot heil van land en
volk is tot stand gebracht."
Tot juist begrip herinneren wij hier nog
even dat die Algemeene bo?id onder de ka
tholieken zooveel wil zijn als een Centraal
comité voor de katholieke kiesvereenigiugen,
wat echter tot heden nog niet al te best
schijnt te gelukken.
Voor de katholieke Grondwet was het stuk
duidelijk en helder; al bleef er voor anderen
tal van vragen te doen over. Het blad be
treurde het dat de Tijd niet een dag had
gewacht met de opname ervandan toch
had het „doodgezwegen kunnen worden."
Men ziet daaruit hoe onaangenaam dit stuk
Was voor de katholieke partijhoeveel ver
warring het te weeg bracht
Zien wij nu nog even welken indruk het
maakte op het blad, waartegen het hoofdza
kelijk gericht wasde Standaard. Dit noemde
het opstel „vreemd om allerlei redem"
„Vooreerst omdat het in de wereld komt
naar aanleiding van een Standaard- artikel.
„Dan, omdat het vrij bits is tegen wat wij
zouden noemen het Roomsche Centraal-Comité.
Verder, omdat het zegt dat dr Schaepman
amende honorable zou gedaan hebben. Voorts,
omdat het een voorstelling geeft van de
saamspreking, met het Antirevolutionnair
Centraal-Comité gehouden, die in menig op
zicht niet klopt met het proces-verbaal. Ook,
omdat deze provinciale bond spreekt op een
wijze, zooals alleen een Centraal-Comité
zou kunnen spreken. En ten leste niet het
minst, omdat er een ruilhandel in wordt
Voorgeslagen, die zonderling klinkt.
„Statesmanlike is het stuk zeker niet.
„De lijd plaatst het dan ook wel, maar
vindt het blijkbaar te zonderling, om er zóo
haar naam onder te zetten.
„Slechts op éen punt dient nu reeds pro
test ingediend.
„Dit manifest spreekt uit, dat de Standaard
in haar artikel over persoonlijken dienstplicht
sprak tegen beter weten in.
„Hoe nu het bestuur van een provinciaal
kiescomitè zichzelf zóóver kan vergeten, om
publiek zulk een beschuldiging tegen de
redactie van een blad te uiten, verstaan wij
niet.
„Reeds dit doet twijfel rijzen aan den
vroeden zin van de mannen, die hier aan
het woord zijn."
En in een postscriptum uitte het blad nog als
zijn meening dat de Algemeene bond uit de
schermutseling versterkt, de Provinciale bond
daarentegen verzwakt zou te voorschijn
komen Men behoefde dus niet te vragen
aan welke zijde de sympathie van het blad is.
De verwarring zou echter nog toenemen.
De Goesche katholieke kiesvereeniging,
bijeen om een candidaat te stellen voor de
aanstaande verkiezing, besloot, uit overwe
ging dat door de katholieken volgens het
program der katholieke partij in Nederland
geen candidaat kan worden gesteund,
die tot de invoering van den verplichten
persoonlijken dienstplicht zou medewerken,
den heer Keuchenius om inlichting te
vragenmaar nam tegelijkertijd een be
sluit inzake de veel besproken verklaring.
Van al de protesten, door katholieke bladen
daartegen ingebracht, doet die vereeniging
alsof zij niet geschreven zijnde kwestie,
of dit stuk uitgaat van den secretaris per
soonlijk of van den bond zeiven, houdt zij
voor uitgemaakt, en zij besloot daarom haar
dank te betuigen aan het bestuur van den
Zuid- en Noordhollandschen Bond voor haar
krachtig optreden en de gegeven
inlichtingen, en dringend al hare katholieke
zuster-vereenigingen in den lande uit te
noodigen haar voorbeeld bij voorkomen
te volgen.
Geen wonder dat het orgaan van dr.
Schaepman, voor wien het gansche stuk erger
nog dan een bange droom moet zijn, nog
eens opmerkte dat het opstel óf uitgegaan
was van den bond zeiven, öf kwam voor de
particuliere rekening van den heer Op de
Laak, en de conclusie der kiesvereeniging
dus genomen was óf op een waar óf op een
valsck praemissum.
„In het eerste geval zoo schreef het
blad breekt de Goesche kiesvereeniging
met de traditie, die aan de christelijke par
tijen de meerderheid in den lande heeft
bezorgd, op aansporing van den Zuid-Noord-
Hollandschen Bond, die daardoor een groole
verantwoordelijkheid op zich heeft geladen.
„Is de verklaring echter niet van den bond
uitgegaan, dan is er nog met eere redres
mogelijk, en hopen wij met goed vertrouwen
dat de kiesvereeniging te Goes zal inzien,
dat een besluit, genomen op valsch gebleken
overwegingen, logisch vervallen is".
Tot heden heelt de kies vei eeniging omtrent
dit laatste nog geen bewijs van bekeering
gegeven, en het Centrum komt daarom heden
nogmaals op het stuk en het besluit dier
vereeniging terug, en uit daarbij als zijne
meening „dat het katholieke volk van Neder
land recht heeft te weten, welk publiek
lichaam zich aansprakelijk stelt voor de nieuwe
richting in de politiek, waardoor alles op
haren en snaren zou worden gezet en de
programma's der katholieke kiesvereeni
gingen voortaan slechts éen artikel gaan
bevatten handhaving der plaatsvervangers."
Het vermakelijkste van de gansche geschie
denis is dat tot op dit oogenblik de eeuige
personen, die licht kunnen ontsteken in deze;
die kunnen uitmaken of het veelbesproken
manifest bepaald is uitgegaan van het bestuur
van den Zuid- en Noord-Hollandschen bond,
dan wel een liefhebberij-stukje was van den
heer Op de Laak, die op eigen gelegenheid
aan het politiseeren is geweest, dat die
eenige personen zich als spbynxen hullen in
een geheimzinnig zwijgen.
De leden van het bestuur van dien bond
doen alsof de opgestoken, storm hun niet
deert; zij laten dé hatelijkheid aan het
adres van dr Schaepman rustig haar weg
vinden door het land. Alleen verdient het
opmerking dat de voorzitter van dien
Zuid- en Koord-Hollandschen bond, de heer
Bahlmann, te Katwijk eene politieke rede
voering hield, waarin hij over de dienst
plicht-kwestie op dezelfde wijze zich uitliet
als in hetmanifest geschieddeen dat de heer
Op de Laak, die daarbij tegenwoordig was,
hem dank zeide voor het gesprokene en
klaagde dat de Tilburgsche afgevaardigde
nog niet genoeg wordt begrepen.
Opmerkelijk is voor ons die gansche,
verwarring stichtende, beweging. En nu
geen der mannen, die daarin de hand hebben,
éen woord spreken om meer licht te ontsteken,
nu zien wij daarin des te duidelijker dat er
wel degelijk gehandeld is met eene kennelijke
bedoeling.
Welke die bedoeling is
Wij meenen niet ver van de waarheid te
zijn als wij haar aldus omschrijven
De gevoelens van den minister Bergansius
voor algemeenen dienstplicht zijn algemeen
bekend.
Wij weten dat de nieuwe legerwetten reeds
den Raad van State hebben bereikt.
Het laat zich begrijpen dat zij eene gan
sche reorganisatie beoogen.
In verband met de richting van den mi
nister en van de antirevolutionaire partij
op het punt van den persoonlijken dienst
plicht ligt het voor -ês hand dat met die
ontwerpen in die richting een belangrijke
schrede gezet zal worden.
Dr. Schaepman, die zoo gaarne als Deus
ex machina optreedtdie ageert en politiseert
om dr. Kuijper en Lobman te vriend te
houden, vooral nu de katholieken, volgens
hem, nog niet hun steun kunnen missen,
wil met beleid, met kalmte en omzichtigheid
trachten zijne partijgenooten tot meegaan te
bewegen.
Hij zal, met den Algemeenen Bond achter
zich, trachten dit lastig vraagstuk op te lossen.
Maar ziedat is niet in den geest van
een ander deel der katholieken, met mr.
Bahlmann aan het hoofd, die echter op dii
punt ook een nog sterker partij naast zich
heeft.
Nu of nooit zoo dachten dezen zeker
en zij stuurden het stuk de wereld in, dat
zooveel sensatie wekte, en waarin dr. Schaep
man het „tot hiertoe en niet verder" wordt
toegeroepen.
En zoo ontstond de aanleiding tot een
tooneel van verwarring onder de katho
lieke partij, zooals de liberale er niet eene
heeft te aanschouwen gegeven.
Waar bij dat schouwspel zooveel scheuren
in de partij ons te zien worden gegeven,
is, naar ons inzien, ontbinding slechts een
kwestie van tijd.
Waar men elkaar eisehen durft stellen
als in dat stuk tegenover de Standaard ge
schiedt, en men tracht handel te drijven in
politieke zaken, waarvoor men nog wel
programma's heeft in het leven geroepen,
daar getuigt het zeker niet van wederkeerige
waardeering en achting. En waar die, zoo
als nu blijkt, geheel ontbreken, kunnen wij
in het voorgevallene slechts zien het begin
van het einde, reeds zoolang voorspeld; het
einde dat ons de scheiding brengen zal tus-
schen twee bondgenooten, waarvan de een
dan zijn heil zal moeten zoeken bij de libe
ralen, die ten opzichte van algemeenen
dienstplicht eerder met de anti-revolution-
nairen op éen lijn staan dan met de katho
lieken, al zijn er onder hen ook die
vrijstellingen willen verleenen, waar het
geestelijken geldt.
Maar het meest belangrijke verschijnsel
in deze is de krachtige oppositie, die zich
openbaart tegen de politiek van dr Schaep
man, wien men zonder omwegen te kennen
geelt dat hij niet is de katholieke partij
en aan wiens gezag als leider dus een zeer
gevoelige knak is gegeven.
Op het schrijven der R. K. kiesvereeniging
te Goes heeft de heer Keuchenius geantwoord
dat hij bereid zijn zoude een wetsvoorstel, dat
het beginsel huldigde van persoonlijken dienst
plicht, behoudens de noodig of billijk gebleken
vrijstellingen, te ondersteunen.
De heeren der kiesvereeniging hebben mr
Keuchenius nog een kleinen Seitenhieb gegeven
In hun brief verzochten zij, gedachtig
aan zijn breedsprakigheid, hem beleefd de ge
stelde vraag of nl. een wetsvoorstel tot
invoering van den persoonlijken dienstplicht op
zijn steun zou kunnen rekenen alleen princi
pieel te willen beantwoorden met weglating van
consideransen, die »ons (het bestuur der kies
vereeniging) van geen dienst zijn."
Dat bestuur toonde daardoor zeer practisch
te zijn en zijn man te kennen.
De Standaard vond natuurlijk dat de heeren
niet goed deden met hun vragen. Dat blad
voegde zijn bondgenooten den vriendelijken
naam van remplafanten partij toe en schreef
verder:
»Dit mag heeten alles op éen worp zetten.
Al het overige hetzelfde, of een liberaal of
anti-revolutionnair regeert, mits de rempla^anten
er maar blijven.
En dat heet politieke wijsheid 1
Men ziet dus nu reeds uitkomen wat we zoo
duidelijk mogelijk uitsprakenTer wille van
de remplacj mten is de saamwerking feitelijk
verbroken.
Toch zal dit voor Goes geen overwegenden
invloed uitoefenen.
Op een totaal van ruim 4000 kiezers telt
men in heel het district slechts ongeveer 650
Roomschen".
De Tijd dient het anti-revolutionnaire blad
even van antwoord met deze woorden
»Of de Standaard van zijne zijde politieke wijs
heid betracht door zijn bondgenooten van
weleer uit te schelden, blijve hier onbesproken.
Alleen willen wjj hier protesteeren tegen de
gevolgtrekking, door De Standaard uit de han
delwijze der Goesche katholieke kiesvereeni
ging gemaakt. »A1 het overige hetzelfde, of
een liberaal of anti-revolutionnair regeert,
mits de remplafanten maar hipven", heet het
in De Standaard. Het blad vergeet daarbij,
naar onze meening, een en ander. Bij voor
beeld
lo dat naar zijn eigen bekentenis de
houding der katholieke kiezers op het al of
niet verkiezen van den heer Keuchenius, en
derhalve op het al of niet regeeren in liberale
of anti-revolutionnaire richting, van geen in
vloed kan zijn
2o dat het wel eenigszins gewaagd is, aan
de katholieken te verwijten dat zij »alles op
éen worp zetten", terwijl De Standaard zei
van een der détails op »het program" het kar
dinale punt maakt, dat aan de samenwerking
tusschen Roomschen en anti-revolutionnairen
niet mag worden ten offer gebracht".
Zooals wij in een deel der oplaag van ons
vorig nbmmer meldden heeft gisteren aan het
einde der zitting van de Tweede kamer de
minister Mackay herhaald dat hij de alge
meene leiding van de regeering bleef voe
ren en niet te zijn opgetreden als koloniaal
hervormer, terwijl in zake de schoolwet de heer
Lohman het met hem eens is.
De minister Lohman eonstateerd dat kies-
rechtherziening althans dit jaar niet te wach
ten isdat hij de schoolwet wil helpen uitvoe
ren naar letter en geest en dat hij den vrede
wil.
Zijn wenschen omtrent het vrjje hooger onder
wijs zijn niet gemakkelijk te verwezenlijken en
zeker niet zonder hulp van de Staten-Generaal.
Na eenige replieken werd het belangrijk
.debat verdaagd tot heden. (Men zie Laatste be
richten.)
Bij kon. -besluit zjjn de heeren jhr mr F. P.
van der Hoeven, Zr Ms buitengewoon gezant
en gevolmachtigd minister bij het hof van Z.
M. den Duitschen keizer, koning van Pruisen,
mr F. J. W. G. Snijder van Wissekerke, refe
rendaris, chef der 2e afdeeling aan het minis
terie van justitie, en H. W. E. Struve, inspec
teur van den arbeid, benoemd tot vertegen
woordigers der Nederlandsche regeering op de
aanstaande internationale conferentie te Berlijn,
ter beraming van maatregelen tot verbetering
van het lot der arbeidende klasse.
Gisteren nog in een deel van ons nommer
onder Laatste berichten opgenomen.
Zooals nog in een deel der oplaag van ons
vorig nommer werd medegedeeld is bij kon.
besluit benoemd tot dijkgraaf van den So-
phiapolder L. J. Boone.
Yerder is J. T. Alta, arts, benoemd tot off,
van gezondh. 2e kl. bij de zeemacht.
Gisteren, Woensdag, had aan het departe
ment van justitie de eerste vergadering der
inspecteurs voor den arbeid plaats.
Het tooneelstuk van Marcellus Emants,
dat onder de leiding eener commissie van let
terkundigen door het gezelschap Kreukniet
BlaaserBigot wordt ingestudeerd, heet Haar
zuster.
Evenals Sigrid Arnoldson heeft ook Ant.
Bonman, de bekende cellist uit Utrecht, van
den heer Mesdag een schilderij ten geschenke
ontvangen, als een blijk van waardeering van
zijn talent.
De heer F. Gernsheim, de bekende toon
kunstenaar te Rotterdam, is volgens het Berl.
Tagebl. benoemd tot directeur van den »Stern-
scher Gesangverein" te Berlijn, naar welke
betrekking hij gedongen had.
Te Weenen zal van Maart tot Mei 1891
een internationale muziektentoonstelling wor
den gehouden.
Bij de eiamens voor vrouweljjke hand
werken te Breda zijn o. a. geslaagd de dames 1
J. C. C. Voorbeytel, van Bruinisse A. J. Gel
derblom, van Poortvliet en P. J. Kosten, van
Dreischor.
Door eenige ingezetenen van Nieuwvliet
is aan den raad een verzoekschrift ingediend,
om bij de aanstaande benoeming van een hoofd
der openbare school, de keuze te laten vallen
op iemand met akte Fransch.
De heer J. Ph. Hattink Jr, predikant te
Leimuiden, heeft voor de beroeping naar O. en
W. Souburg bedankt.
Men schrijft ons uit Hoedekenskerke
Woensdag vierde de heer W. Te Gemptzjjn
zilveren jubilé als predikant der herv. gemeente
alhier. Tallooze bewijzen van hoogachting en
sympathie, in den vorm van brieven, telegram
men, enz., vielen hem ten deel. Ook stoffelijke
bewjjzen werden hem gegeven. Yan Ambachts*
heeren van Hoedekenskerke ontving de heer
Te Gempt 2 kristallen karaffen met zilver ge
monteerd, van vrienden en geestverwanten te
Hoedekenskerke en elders eene prachtige zwart
marmeren pendule met coupes en van zjjne
ambtgenooten uit den Ring een boek- en plaat
werk, Waarheid en Droomen, door Jonathan.
Arrondissements-Kechtbank te Middelburg.
Ter openbare terechtzitting der rechtbank
van den 25en Maart a. zal, des namiddags te
hall twee uur, behandeld worden de zaak tegen
A. T. 22 jaar, geboren te Serooskerke, wonende
te Middelburg, slepersknecht, ter zake dat hij
op 4 December 1889, des voormiddags omstreeks
halt twaalf uur, met een met zakken beladen
wagen, waarvan hij voerman was, de kanaal-
brug onder de gemeente Middelburg van de
stadzjjde oprjjdende en den met hout beladen
vrachtwagen, waarvan Pieter Lourense voerman
was, die vóór hem aan de rechterzijde op ge
noemde brug reed, voorbij rijdende, niet vol
doende naar de linkerzijde heeft uitgehaald,
waardoor zijn wagen zoo dicht bjj den wagen
van Pieter Lourense kwam, dat deze, die links
van zijn voertuig liep en niet meer naar de
rechterzijde kon uitwjjken, tusschen de beide
wagens is beiriemd geraakt, achterover is ge
vallen en een der wielen van zijn eigen wagen
of van dien van den beklaagde over het lichaam
heeft gekregen, waardoor inwendige kneuzingen
zijn ontstaaD, die onmiddeljjk zijn dood tenge
volge hebben gehad.
In deze zaak zjjn vanwege het openbaar mi
nisterie 2 deskundigen en 9 getuigen gedagvaard.
De kantonrechter te Zierikzee heeft Woens
dag F. S. te Bruinisse, die zijn kaarten voor
de volkstelling niet wilde aannemen, bij ver
stek veroordeeld tot 2 geldboeten elk van ƒ20,
elke boete bij niet betaling te vervangen doos
eene hechtenis van zes dagen,
