7 Maart.
N°. 56.
133® Jaargang.
1890.
Yrijdag
Deze courant verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
«XWX
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingen: van 17 regels f 1.50;
iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 6 Maart.
LETTEREN EB KUNST.
ONDERWIJS.
KERENIEUWg.
UIT STAD EN PROVINCIE.
VERKOOPINGEN. ENZ.
HII)l)l l li( Ii(.Sf lll MANT.
y
Thermometer.
i Agenten te Vlissingen: P. G. bb Vet Mestdagh Zoo», te Goes: A. A. W. Bolland, te Krniningen: F. v. d. Peijl. te Zierikzee: aO. nu Moon te TholenW. A. van i
Advertenilëa
De keer L. W. C. van den Bergh, hoogleeraar
te Delft, heeft in de N. R. Crt. eene beschou
wing gewjjd aan Atjeh en een plan ontwikkeld
om de kwestie betreffende dat land tot eene
oplossing te brengen. Hij geeft daarin tevens
eene schets van den toestand in Atjeh, die,
voor de meeste lezers zeker nieuw, wel de
aandacht verdient. Hij schrijft
Sedert meer dan anderhalve eeuw was het
land ten prooi aan eene chronische regeering-
loosheid; noch de sultans, noch de door hen
aangestelde hoofden hadden feitelijk iets over
hunne onderhoorigen te zeggen, het gemeente
lijk en districtsverband was zoo los mogelijk
in éen woord: men had er slechts hetrecht
van den sterkste. Onder deze omstandigheden
ontwikkelde zich bij het volk een geest van
handeloosheid en van verraad, benevens een
vechtlust, die slechts geëvenaard werden door
de algemeene zedeloosheid.
Men heelt de Atjehers wel eens als ijverige
en vrome Mohammedanen voorgesteld, doch ten
onrechte. Aan ondeugden, die de Islam ten
strengste veroordeelt, geven zij zich algemeen
en openlijk over, ja zelfs beschouwen zij die
als de meest natuurlijke zaken der wereld. De
studie van de Mobammedaansche theologie en
van het recht van den Islam staat dan ook
tegenwoordig in Atjeh al zeer laag. Wijlen
Toekoe Kaliin olficieele stukken soms de
«opperrechter des rijks'1 geheeten, bleek mij zijne
wetboeken niet eens te kunnen lezen. Op mijne
vraag hoe hij dan de rechtspraak kon uitoefe
nen, antwoordde hij, dat hij gewoon was om,
als de wetboeken te pas kwamen, zijn «oela-
maV', d. w. z. zijn schriftgeleerden, een advies
te vragen. Met zulke kleinigheden liet dus
deze «magistraatspersoon" zich niet indaai
had hjj zi]n «menschen" voor. Intusschen bleek
mij, voor zooverre ik die schriftgeleerden te
spreken kon krijgen, dat hunne kennis al zeer
gering was, en dat zij alleen van die gedeelten
der Arabische rechtsboeken, die tot bestrijding
der ongeloovigen aanzetten, iets noemenswaar
digs wisten. De rest, verklaarden sommigen
mjj ronduit, werd toch van ouds in Atjeh alB
van weinig practisch belang beschouwd.
Om kort te gaan, de Atjehers zjjn over het
geheel lieden van wie men evenmin rustige on
derdanen kan vormer, als men verband kan
breDgen in een zandhoop, of zich vast kan hou
den aan de lucht. Vóór onze vestiging vochten
zij onderling minstens even hard als thans tegen
ons. Gelijk alle kwade sappen van een ziek
lichaam trekken naar een wond, zoo concentreert
zich nu hun vechtlust tegen onze liniën. Van
strijden voor vrijheid, of voor welk hooger be
ginsel ook, is geen sprake, al wordt iets der
gelijks soms van Atjehsche zijden bewezen.
Deze karakterschets van den Atjeher leert
ons tevens, dat wij ons geene illusiën moeten
maken van de onderhandelingen met den pre-
tendeDt-Sultan en andere hoofden in den laatsten
tjjd gevoerd. Indien de pretendent zich onder
werpt en zich te Kota-Radja vestigt, zullen wij
alleen een persoon meer te beschermen hebben
indien bij zich, ook na zijne onderwerping, buiten
onze liniën blijft ophouden, zullen wij evenveel,
of liever even weinig nut van hem trekken als
thans van Toekoe Baid. Hij is nu een speelbal
van de partijen onder de Atjehers, evenals de
Sultans in de laatste anderhalve eeuw steeds
geweest zijn en hoe men in ernst kan verwachten
dat zoo iemand in onze handen een geschikt
regeermiddel ban worden, is mij een raadsel.
Indien Tengkoe di Tirou, Toekoe Oemar, of welk
ander bendehoofd den strijd opgeeft, zal men over
korten tijd een nieuwen Tengkoe of Toekoe zien
verrijzen, omdat, onder een rooversvolk als de
Atjehers, een rooverhoofdman een even noodza
kelijk, ik zon bjjna schrijven «nuttig" element
in de samenleving vormt, als ten onzent b. v.
in eene handelstad een advocaat, of in eene
fabriekstad een ingenieur. Het voorbeeld van
de onderwerping van Said Abd-ar-Rahman ar-
Zabir, waarvan men zich intertjjd zooveel heeft
voorgesteld, is o. a. daar om de juistheid van
het bovenstaande te bewijzen.
Het plan van den heer v. d. Berg om tot
een oplossing van het Atjeh-vraagstuk te komen,
is gebaseerd op de gegeven karakterschets der
Atjehers en komt hierop neer
BinneD den kring onzer versterkingen een
andere bevolking in massa te koloniseeren
deze bevolking te vestigen in versterkte kam
pongs rondom ons gebiedstelt men hen dan
langzamerhand in het bezit van onze terrein-
gronden, dan zullen zij een georganiseerde be
volking worden, die de onbeschaafde Atjehers
ftllengs zullen terugdringen en doen uitsterven.
De Nederlands che vereeniging tot voorkoming
van ongelukken in fabrieken en werkplaatsen is
thans opgericht.
In de jongste te 's Gravenhage gehouden ver
gadering zijn de statuten der vereeniging vast
gesteld. De heeren WeBterouên van Meeteren
en mr. H. J. A. Mulder, die in deze het initiatief
namen, zijn tot de eerstvolgende algemeene
vergadering, welke in de maand December, dit
jaar, moet plaafs hebben, belast met de be
stuurswerkzaamheden en zullen daarin worden
bijgestaan door een 5-tal leden.
Waarschijnlijk zal naar de Hollandsche
bladen melden de Nederlandsche regeering
op de arbeiders-conferentie te Berlijn vertegen
woordigd worden door den heer mr Snijder
van Wissenkevke, referendaris bij het departe
ment van justitie, onder wiens afdeeling de
sociale wetgeving ressorteert.
Men zie verder onder Laatste Berichten de
handelingen der Tweede kamer.
Bjj kon. besluit is de kapitein C. H. N. de
Ronde, van het le reg. inf. op pensioen gesteld
ten bedrage van f 1560 'sjaars.
Verder zijn bij het wapen der inranterie be
noemd bij het le reg., tot kapitein, de eerste-
luit. F. W. Weve, van het 6e reg.bij het 5e
reg., tot eerste luit. de tweede-luit A. H. van
Alphen de Veer, van het korps.'
Naar wij vernemen, wordt Zr Ms stoomschip
Atjeh naar Bassorah (Turkije) gedirigeerd, waar
ongeregeldheden plaats hadden aan het Neder
landsche vice-consulaatschap. (Dagbl.)
Mevrouw S. de Vries, van Het Néderlandsch
tooneelis Ijjdende aan een ernstige kwaal,
waardoor zij langen tjjd verhinderd zal worden
op te treden.
Den 8en Maart wordt te Brussel door den
koning en de koningin de internationale ten
toonstelling van werken der portretschilders
uit onze eeuw in het oude museum geopend.
Zola's nieuwste werk La béte humaine,
thans verschenen, heeft het getal boekdeelen,
van dien schrijver gedrukt, tot over een millioen
gebracht.
Volgens sommigen bestaat er geen de minste
kans, dat Zola lid van de Académie zal worden.
De verkiezing van den historicus Thorceau
d'Angin schijnt verzekerd. Men voorspelt den
grooten naturalist twee stemmen; hij zelf rekent
op drie.
Don José Zorilla, de gevierde nationale
dichter der SpanjaarJen, is tengevolge van een
operatie zwaar ziek. Van hem wordt beweerd,
dat hij nooit proza geschreven heeft, zelfs zijn
rede bij de aanvaarding van zijn lidmaatschap
van de academie van wetenschappen hield hij
in verzen. Hij beweerde eens, dat hij proza
hoogstens kon lezen.
Ernst Possart oogstte zoowel te New-York
als te Chicago grooten bjjval als Karei IX in
de Bluthochzeit, als Skylock en als Rabbi Sichel.
Vele Amerikanen stellen den Duitschen kun
stenaar op éen lijn met hun beroemden land
genoot Edwin Booth.
Bij het te Breda afgenomen examen in
de nuttige handwerken is nog geslaagd mej.
M. C. Hulsenboom van Middelburg.
Bedankt voor het beroep naar Brouwers
haven door ds S. H. A. Begeman P. Hz., te
Hemelumen voor dat naar Terneuzen door
dr C. J. Montjjn, te Chaam c. a.
Door den burgemeester van Middelburg
is aan deu luitenant-kolonel, garnizoens-com-
mandant, bijzondere dank betuigd voor de hulp,
door de militairen bewezen bij den brand op
Zondag 11.
Zij, die daarbij blijken hebben gegeven van
moed en voortvarendheid, worden door den
burgemeester in het bijzonder genoemd.
De heer M. Fokker heeft, in aansluiting
met zijn vroeger verschenen verdienstelijk werk
de statistiek van Middelburg, over 1888
eene statistiek samengesteld, die in cijfers een
beeld geeft van wat in dat jaar in onze ge
meente is voorgevallen en omgegaan. In een
klein bestek »s daar zeker een arbeid van
dagen of weken, zoo aiet. maanden, vereenigd
Volgens het Maandboekje over Februari
overleden in die maand alhier 27 personen, nl.
beneden het jaar 7, van 15 1, van 10—15 1, van
30—35 1, van 35 -40 1, van 50—55 1, van
55 60 2, van 60—65 4, van 65-70 3, van
70—75 3, van 76—80 j> ar 3.
De ziekten der overledenen waren klierteriDg
4, kanker 3, longtering 3, darmontsteking 3,
verder beroerte, hartgebrek, nierziekte en plot
seling ieder 2 en levenszwakte, waterzucht,
stuipen, longontsteking, borstwaterzucht en
diarrhoea ieder 1.
Blijkens het 24e jaarverslag der Werk-
mans-Vereeniging alhier, dat over 1889 loopt,
bleef het aantal leden even groot, nl. 160.
Ook het aantal begunstigers bleef gelijk.
De onderafdeelingen der vereeniging, de
zangvereeniging en de rederijkerskamer, kweten
zich voortdurend van hunne taak en gaven
enkele avonden van genot en ontspanning aan
leden en begunstigers.
Volgens het verslag van den bibliothecaris
werd van de boeken tamelijk gebruik gemaakt.
Gedurende den loop van dit jaar voorzagen
verscheidene leden der vereeniging zich voor
gemeenschappelijke rekening van goede en
goedkoope Dnitsche steenkolen.
Ook voldeed de vereeniging dit jaar weder
aan hare verplichtingen door de uitloting van
2 aandeelen, zijnde de nummers 3 en 35, elk
ter grootte van 25. Geen vnn deze beide
aandeelen werden opgevraagd.
De geneeskundige behandeling, die voor een
jaar als proef werd vastgesteld, is in de ver
gadering van December met algemeene stem
men aangenomen, en wel zoo, dat elk lid recht
heeft op 3 maanden geneeskundige behande
ling per jaarde helft door hen aan den
docter te betalen, doch de medicijnen ten koste
der kas, met zes weken ondersteuning in even
tueel e gevallenindien de kas het toelaat,
kan het bestuur naar bevinding handelen.
De ontvangsten bedroegen aan contributie
f 864.24, begunstigers 137.algemeene
f 158.45, biljartbus goed slot vorige
boekjaar f 36.64.
De uitgaven beliepen sociëteit 133.44},
geneeskundige behandeling 285.40, onder
steuning 420.50, overlijden 30.—, alge
meene uitgaven 298-82}.
De officier van gezondheid 2e kl. A. van
Dorsten is aangewezen om den militieraad bij
te Btaan in het geneeskundig onderzoek van
de militieplichtigen, die wegens reclame van
lichaamsgebreken voor dien raad moeten ver
schijnen.
Bij de verkiezing van een lid van den
raad te Meliskerke, in plaats van wijlen K. Wisse,
werden 62 geldige stemmen uitgebracht.
Hiervan verkregen J. Koppejan Hz. 24, A.
Janse Az. 17 en J. Riemens 12 stemmen.
Tusschen de twee eerstgenoemden moet dus
eene herstemming plaats hebben.
Te Borssele geraaktenWoensdag de kleêren
van een twee en een halfjarig kind in brand,
waardoor het zoodanig met wonden werd over
dekt, dat geneeskundige hulp moest worden
ingeroepen.
De rijksveldwachter D Bunrmarr, gestatio
neerd te 't Heer Arendskerke, is alszoodanig
henoen: d te Borssele.
De Liberale kiesvereeniging Goes komt
Zaterdagavond in de Prins van Oranje aldaar
bjjeen ter bespreking der verkiezing voor een
lid der Tweede kamer.
Door de anti-revolutionnaire kiesvereeni
ging Nederland en Oranje te Goes is Woensdag
avond mr L. W. C. Keuchenius met algemeene
Btemmen tot candidaat gesteld, voor de a. s.
verkiezing voor een lid der Tweede kamer.
Genoemde heer heeft de candidatnur aange
nomen. Als bestuurslid der kiesvereeniging
werd gekozen de heer J. Bujjze.
Woensdag avond ontstond, door het om
vallen van een petroleumstel, brand in het
atelier van den heer J. J Quist achter diens
woning in de Kerkstraat te Goes. De bediende,
die de vlam wilde blusschen, kreeg, wijl zijn
kleeren vuurvatten, enkele brandwonden. De
vlam, die reeds meer voorwerpen aangetast had,
werd door toegesnelde hulp spoedig gedoofd.
Uit Bruinisse schrijft men ons
Het Maandag ingesteld onderzoek naar de
gesteldheid van het schip De twee gebroeders,
met gebroken ladiDg ruwe suiker hier in de
haven, heeft tot zeer bevredigende uitkomst
geleid. Het is bevonden geen lekkage te heb
ben, vermoedelijk door de vlugge hulp der
Bruinissenaren, en daarom werd de resteerende
lading 31000 kilogram suiker niet overge
laden maar opnieuw door een rijksambtenaar
van Zierikzee geplombeerd. Schipper De Witte
wacht thans op bericht, of Holland vrij van
ijs is om bij gunstige gelegenheid de reis naar
Amsterdam voort te zetten.
De door de BruiniBsenaars overgenomen la
ding 24000 K. G. suiker is Woensdagmorgen
onder behoorlijk geleide, per Zierikzeesche boot,
naar Rotterdam vervoerd, waarvoor dat gedeelte
bestemd was.
Uit Terneuzen wordt ons geschreven
Terwijl onze andere vereenigingen door allerlei
oorzaken dezen winter weinig van zich doen
hooren, gaf de jonge orkest-vereenigiDg de
Volharding Dinsdag haar tweede winterconcert.
Zij deed dit gedeeltelijk onder leiding van haar
vroegeren directeur, den heer De Jonge, ge
deeltelijk onder leiding van haar nieuwen, den
heer Emile Ergo, van Antwerpen. Het vrij
talrijk opgekomen publiek toonde de pogin
gen van het gezelschap zeer op prijs te stellen.
Werden alle nummers zeer toegejuicht, het
FrühUngsliedduet voor clarinet en piano en
le Rève, voor cello en piano, verwierven een
warm applaus, evenals het Andante van den
nieuwen leider. Op het laatste nummer van
het programma Nachklünge van Ossian, volgden
spoedig andere klanken, die de meeste aanwe
zigen uitlokten tot het gezellige bal, dat ben
tot vroeg in den morgen prettig bjjeen hield.
Men schrijft ons uit Hoofdplaat omtrent
en naar aanleiding van de, in de geschiedenis
dier gemeente zoo belangrijke, raadszitting van
Maandag jl.
Aan die zitting was voorafgegaan eene samen
komst van burgemeester en wethouders op
Zaterdag 1 Maart.
Tot ons genoegen vernamen wij van een der
raadsleden bij de raadszitting was geen
publiek aanwezig dat er een goede toon
heerschte, en menige zaak afgedaan is kunnen
worden.
Als voornaamste gevolg der raadsvergadering
moet genoemd worden de inning der kaai- en
zakgelden, waarmede den volgenden dag, Dins
dag, onmiddellijk is aangevangen. Mej. De Mey
werd met de inning belast.
Behoort nu onze beruchte werkstaking tot
de geschiedenis? Wjj vertrouwen dat de vele
onaangenaamheden, die zij voor beide partijen
wel zal opgeleverd hebben, nu ten goede zullen
leiden en het waarlijk blijken moge, dat alle
partijen overtuigd zijn van de waarheid dat
alleen samenwerking in het waarachtig belang
onzer gemeente kon zjjn.
Men schrijft ons
De uitvoering der onderzeesche verdediging
van den Thomaespolder nadert voorloopig haar
einde. Door zinkstokken en steenbestorting
zijn twee punten van den oever, elk ter breedte
van ruim 150 M., beschermd. Thans is men
bezig de verdediging op het westelijk punt tot
op meer diepte uit te breiden.
Het schijnt, dat er sfemmen opgaan tot het
plaatsen van een paalreeks op het oostelijk
verdedigingspunt. Bedriegt ons geheugen ons
niet, dan meenen we dat in vroeger jaren
paalrijen bepaald schadelijk geacht werden voor
de stranden en djjken, en het is dan ook uit
dit laatste te verklaren, dat men o. a. ook
langs de kasten van het 4e district deze geheel
opgeruimd heeft. Dit neemt niet weg, dat er
ten huidigen dage weer velen zijn, die van
paalreeksen veel heil verwachten.
Op eenigen afstand van het oostelijk verde
digingspunt ontstond op 19 of 20 Febr. 11. eene
belangrijke afschuiving. De grootste lengte
dier afschuiviDg bedroeg 200 M. bjj eene
breedte van 90 M. Een vroeger gedane
opgave dier cjjfers was minder juist.
Op 25 Febr. had weer een val aan den oever
plaa's, onmiddellijk grenzende aan die van 23
Febr.en 't valt zeker niet te ontkennen maar
wel te bejammeren, dat de werken daardoor
vrij belangrijk beschadigd zijn. Men heeft, met
betrekking tot de kosten van herstel, reeds een
bericht in de wereld gezonden, dat er vermoe
delijk wel een 10.000 mee gemoeid zou zijn,
omdat het bestaande werk ook nog versterkt
moet wordenwij meenen echter, dat zulks
overdreven is voorgesteld, en dat het nog moei
lijk te zeggen valt, hoeveel de herstellings
kosten zullen bedragen.
Éen ding is zeker en ook gelukkig te noe
men, dat achter het meest bedreigde punt van
den zeedjjk in het afgeloopen najaar een flinke
inlaagkade is gelegd, en dat men binnen eenige
dagen de aanbesteding kan tegemoet zien van
den inlaagdijk. Dit laatste werk zal tevens
aan menigen werkman gedurende eenige maan
den heel wat arbeid verschaffen.
Tot hiertoe schijnt nu sedert September
f 94.000 verwerkt te zijn tot behoud van
den polder. Wel een bewjjs, dat in de Zeeuw-
sche besturen of ambtenaren niet die Jan
Saliegeest bestaat, als pessimisten wel eens
willen doen gelooven. Zjjn eenmaal de admi
nistratieve moeilijkheden uit den weg geruimd,
dan gaat de zaak wel vooruit.
Laat de guldige mond van den Braakman
zich niet zoo spoedig vullen, ook het inwendige
eischt nog al wat verzadiging. De toestand
van den Arigelinapolder schjjnt ook weer alles
behalve rooskleurig te zijn. Vóór eenigen tijd
is aldaar ook eene oeverafschuiving ontstaan,
vlak tegen de in de laatste twee jaren
gemaakte verdediging. Bjj bestendiging van
dien toestand zullen ingelanden ook nog wel
verplicht zjjn nog eens dieper in den zak te
tasten tot behoud van den polder.
Ten overstaan van den notaris A. M. Tak
is gisteren, Woensdag, in de herberg bjj J.
Maljers te Aagtekerke, in het openbaar ver
kocht een hofsteedje, bestaande in woonhuis,
schuur en bouwland in de gemeente Aagtekerke
bij den Kloosterweg, groot 1 hectare, 26 aren,
61 centiaren verkocht voor 1751,50.
Door den notaris Mulock Houwer werd
Woensdag te Ellewoutsdijk voor de erven A.
Moerdijk in het openbaar verkochtlo. een
woonhuis met wagenmakerij en tuin aldaar aan
C. Timmerman, voor f 787.2o. een perceel
bouwland, groot 14 aren 22 centiaren, aan
Janus Smallegange voor 206.per Blooisch
gemet of 218.13} den hoop en 3o. een dito,
groot 25 aren 84 centiaren, aan Jan Hujjsen
voor 681.per Blooisch gemet of 448.43
den hoop.
Een woonhuis met tuin werd op 699.
opgehouden.
De koopers wenen te Ellewontsdjjk. De
onkosten bedroegen 12}
Doordien de wagenmakerjj werd aangekocht
tot inrichting voor woningen is hierdoor
zoo schrjjlt onze berichtgever althans in
dat gebouw een einde gemaakt aan de zaak
van «wagenmaker en huisschilder", welke
sedert onheugeljjke jaren een flink burgerbe
staan opleverde; en zullen voortaan voor wagen-
makersreparatiën en huisBcbilderingen krachten
van naburige gemeenten moeten worden inge
roepen, tenzij iemand van elders dit zaakje
ter hand neemt.
Ten overstaan van notaris Prins werden
Woensdag te Hansweert verkocht2 huizen
en erf aan M. M. Francojjs te Ierseke voor
1075 -ft 10 overnemingeen hnis en erf
te Kruiningen aan denzelfden voor 505, -ft
f 10 overneming, 3 arbeidershuizen en erven
ldaar aan M. A. Francoijs te Kruiningen voor
f 1075 -ft 15 overneming. De onkosten
bedragen 12}
Door den notaris A. Gallis Merens werd
Woensdagmiddag te Yerseke voor de erven van
den eerz. D. Poelman verkocht70.000 le soort
oesters ad ƒ7.10, 40.000 2e soort ad 3.20,
75.000 3e soort ad ƒ2.25, 5500 aangeslagen
pannen ad f 29.50 en 22.000 ledige pannen ad
ƒ5.25, alles per 1000 stuks.
Verder: twee hofsteedjes met vroonhuiB, schuren,
boomgaard en daarop staand houtgewas, groot
75.19 area, te Yerseke aan de Wijngaardstraat,
Kooper M. D. Poelman voor ƒ5120 -ft ƒ40 los
goed. Drie woonhuizen en erven aan de Vier-
straat aldaar, kooper P. Poelman voor 1260.
Een recognitie of cijns, onzuiver ƒ107.10 per
jaar bedragende, gaande uit en drukkende op
den windkorenmolen met huis, erf en tuin te
Yerseke, eigendom van C. Oostdjjk, kooper ge
noemde Oostdjjk voor 1600.
Woensdag is te Coljjnsplaat aanbesteed
de levering van grint, t. w.
voor de gemeente Coljjnsplaat 530 M3, waar
voor ingeschreven is door C. Vel te Terneuzen
voor 1.49} en Adr. Karreman te Colijnsplaat
voor 1.60
voor de gemeente Cats 210 M3; ingeschreven
door Abr. Karreman te Coljjnsplaat voor 1.70
voor den polder Oud-Noordbeveland 890 M3;
ingeschreven door Adr. Karreman te Coljjns
plaat voor 1.55 en C. Vel te Terneuzen voor
1.60alles per M*.
Aan de respectieve laagste inschrjjvers is de
levering gegund.