ts>. 50.
133" Jaargang.
1890.
Vrijdag
28 Februari.
Deze courant versch ijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Z n- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middel1 arg en per post franco f 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
danKbetuigingenvan 17 regels 1.50
iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Autocratisch gezag in de West.
in.
Middelburg 27 Februari.
LETTEREN EN KUNST.
MDDE1B11G
1
Thermometer.
Middelburg 26 Febr. ra. 8 u 34 gr.
m. 12 u 40 gr. av. 4 u. 39 gr. F.
Verwacht verand. wind.
Agenten te VÜBBingen: P. G. de Vet Mbstdagh Zoom, te Goes: A. A. W. Bolland, te Krniningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. 0. de Mooij te Tholen: W. A. van
Nebtjwenhutjzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie-bureau's van Niigh Van Ditmar te Rotterdam, de Gebe. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parps en Londen, de Compagnie générale de Pnblicité étrangère G. L. Daubb Cie., John F. Jones, opvolger
Advertentiën
moeten des namiddags te een uur
aan het bureau bezorgd zjjn, wille»
zjj des avonds nog worden opgenomen
De jongste gebeurtenissen in Suriname
zijn ons bekend uit de couranten-berichten
toch is het noodig en nuttig ten einde
ook daaruit het regeeringsbeleid van jhrmr
M. A. de Savornin Lohman te leeren kennen
om die aan te vullen met enkele feiten, in
de brochure vermeld.
De hoofdkwestie betrof, zooals men weet,
de weigering van betaling van belasting
door de negers van het district Para. Om
streeks April 11., tegen den tijd dat zij betalen
moesten, hadden zij verlof gevraagd om die
betaling tot September of November te mogen
uitstellen. Dat uitstel had de gouverneur
verleend, wat echter in strijd was met de
wet en met art. 189 van het regeeriögs-
reglement, dat elk privilege op het stuk van
belastingen verbiedt.
Die negers schijnen een eigenaardig volkje
te wezen; zij leven geïsoleerd, zijn verstoken
van alle aanraking met het meer beschaafde
deel der kolonie en verlangen niets liever
„dan dat het bestuur hen ongemoeid laat,
evenals met de boschnegers en Indianen het
geval is, die als wilden in de bossehen zich
ophouden en geen belastingen hoegenaamd
betalen" zoo beweert ten minste de
schrijver van het vlugschriftmaar zoo erg
onnoozel en naïef schijnen volgens de feiten
die negers toch niet te zijn. Toen de
gouverneur hen nl. bezocht, waren zij tegen
over hem zeer heusch, maar zoodra werd er
niet gesproken over de kwestie bij uitne
mendheid de belastingen, of zij hielden zich
óf doof óf weigerden pertinent de betaling
daarvan. Ja, een honderdtal hunner brachten
een bezoek aan Paramaribo en maakten een
spectakel voor het gebouw van den procureur-
generaal, waaraan tot groote ergernis van
velen volstrekt geen eind gemaakt werd,
niettegenstaande zij dien hoogen ambtenaar
door gebaren en woorden beleedigden en
uittartten. Ware men toen wat krachtiger
opgetreden, veel van het later gebeurde zou
wellicht voorkomen zijn geworden. Een
beter toezicht en wat meer streng handelen
tegenover die z g. onuoozele negers scheen
meer dan gewenscht te zijnen daarom
werd het stelselmatig verminderen van de
militaire bezetting in hun midden sterk
afgekeurd.
Vroeger, een vijftien tal jaren geleden, was
er in het district Para een militaire post,
Repub'iek genaamd, bezet door een officier
en een veertigtal infanteristen, terwijl op
Domburg in de Boven-Para een districts
commissaris gevestigd was.
De vrees voor het gezag hield de bevolking
van Para in toom.
Doch de bezetting van Renuhliek werd,
bij wijze van bezuiniging, "ingekrompen tot
een korperaal en een man.
Op het station Domburg werd de commis
saris vervangen door een klerk of secretaris,
ressorteerende onder een commissaris, die
te Paramaribo gezeteld is.
Latere plannen om de geheele bezetting
van de Republiek met andere posten op te
heffen bleven onuitgevoerd, wijl zij te veel
tegenstand ondervonden.
Keeren wij nu tot de kwestie der belas
ting-betaling terug. Toen de termijn van
uitstel was verloopen, bleek dat de Para-negers
nog even onwillig waren om aan hunne
verplichtingen te voldoen als in Maart.
Het gevraagde uitstel was dus niet meer
geweest dan een gevolg van bepaalden onwil
óm belasting te betalen. Dientengevolge
besloot men hen met kracht tot hun plicht
te brengen. Door den gouverneur werd naar
het district Para gezonden de district-com
missaris met een detachement van veertig
gewapende infanteristen, met een officier aan
het hoofd, een officier van gezondheid tot
geleide, benevens een tiental gewapende
politiebeambten.
Wat er met die expeditie is voorgevallen
schijnt eenigszins in het duister te liggen.
Zij keerde na een of twee dagen terng,
piet zich voerende een zestal negers, die
hunne belasting nog niet hadden betaald,
en die zij toevallig bij het afvaren der rivier
tegenkwam. Alles liep zonder bloedvergieten
af: de negers hadden echter gedreigd dat,
en een groot aantal hunner waren met ge
weren gewapend, bij het eerste schot, hetwelk
door de militairen zou gelost worden, niet
een der militairen de plaats zou verlaten en
de commissaris het eerst zou worden getroffen
Volgens de Standaard waren op het be
slissende oogenblik de Hernhutter zendelingen
tusscheubeide getredenzij hadden de be
volking overreed, om de wapens neder te
leggen en de negers tot onderwerping doen
terugkeeren.
Dit was zeker zeer lofwaardigmaar als
nu de Standaard daaruit de gevolgtrekking
maakt dat dit de reden was „voor de onte
vredenheid van den kolonialen raad, gekozen
door een paar honderd blanken, die meest
allen vijandig tegen alle christendom over
staan en wien de zending een doorn in het
oog is," dan protesteeren wij daartegen zeer.
De verzekeringen in, de besluiten van dien
raad luiden geheel anders. De Standaard
is echter tegenwoordig, nog meer dan
vroeger, vreeselijk op zijn stokpaardje, niet
om de kerk in het midden te laten neen,
om de kerk overal bij te halen. Er
kan niets gebeuren of, wanneer men zich
plaatst tegenover een der anti-revolutionnaire
ministers of grootheden, men wordt beschul
digd den godsdienst, bet christendom aan te
randen; een Mahomedaan kan Mahomed niet
meer vereeren dan de Standaard tegenwoordig
zijne Lohmannen en tutti quanti. En dan
raakt het blad steeds de kluts kwijt Prij
zenswaardig is de daad dier zendelingen,
die ernstig bloedvergieten voorkwamenmaar
de expeditie op zich zelf is en blijft toch
een fout omdat zij onbesuisd was, en men
de gevolgen daarvan, naar het scheen, niet
genoeg had overzien. Wij behoeven ons
echter niet verder te verdiepen in de vraag
of zij al of niet noodig wasvoor ons is de
voornaamste kwestie deze dat de gouverneur
ook autocratisch te werk ging bij zulk een
belangrijk punt als die expeditie, welke
zulke vérstrekkende gevolgen had kunnen
hebben en die óf op een echec kon uitloopeu
wat nu dan ook gebeurd is óf op
eene overwinning, maar ten koste van men-
schenlevens.
Noch de Raad van bestuur, noch de leden
daarvan individueel waren omtrent dien
gewichtigen maatregel gehoordzij wisten
zelfs niets van hetgeen gebeuren zou.
Op eigen autoriteit, of na overleg met zijn
secretaris misschien, heeft mr Lohman tot
die daad besloten; had hij den Raad van
bestuur geraadpleegd, met kracht zou deze
zich er zeker tegen verzet hebben. Nu is
het laat ons dit even mogen opmerken
in enkele onvoorziene, zich plotseling voor
doende omstandigheden zeer nuttig en drin
gend noodig dat de hoogste autoriteit zelf
standig en met voortvarendheid optreedt,
ten einde verdere inbreuken op het gezag
of erger te voorkomen maar in deze kon
jhr De Savornin Lohman zich zelfs niet op
zulk een force majeure beroepen De toestand
in Para deed reeds geruimen tijd voorzien,
hetgeen hem aanleiding gaf tot krachtiger
optreden; vooraf had waai lijk wel door hem
overleg gepleegd kunnen worden. Het schijnt
echter wel dat hij stelselmatig den Raad
van bestuur negeerde, zooals hij en zijn se
cretaris dit liefst ook doen met elk gezag,
dat naast hen staat. En na al deze gebeur
lijkheden die niet strekken om het pres
tige van ons gezag te verhoogen werd toch
eindelijk door den gouverneur een maatregel
genomen, reeds vele maanden te voren
aangeraden, en op Onoribo, in de Para, een
goed bezette post geplaatst.
Wij kunnen verder, voor ons doel, deze
kwestie laten rusten. Het is ons allen be
kend, hoe zij aanleiding gaf tot eene ernstige
bespreking in den Kolonialen raadhoe uit
de hoogte de gouverneur dien raad behan
delde hoe een viertal leden, door het volk
gekozen maar tevens afzetbare ambtenaren,
bij zijne Excellentie werden ontboden, om
daar eene heftige philippica tegen de Staten
te hooren en te vernemen dat, als zij weer
zich verstoutten tegen zijn wil te stemmen,
zij ontslagen zouden worden als ambtenaren.
Dit laatste vooral wekte natuurlijk algemeene
verontwaardiging, en zette dan ook de kroon
op het autocratisch handelen van jhr mr
M. A de Savornin Lohman. Een der leden
van de Staten, mr C. J. Heyledy, vond dan
ook daarin aanleiding om zijn ontslag te
nemen; en niettegenstaande hij, volgens de
jongste berichten, met 108 van de 119 gel
dige stemmen werd herkozen, wat a!
een gevoelig échec voor den gouverneur is
was hij niet van besluit te veranderen.
En nu tot sluiting van het zonden-register
des gouverneurs nog de mededeeling van
een feit, na al het bovengemelde voorge
vallen.
In de zitting van den kolonialen raad van
Vrijdag 17 Januari kwam ter tatel eene
ontwei p-verordening tot oprichting van eene
kamer van koophandel en fabrieken te
Paramaribo.
Art. 12 daarvan luidde: „De lijst der
kiesgerechtigden wordt opgemaakt ter gou
vernements-secretarie en aldaar minstens eene
maand vóór het houden der hierna te ver
melden vergadering ter inzage gelegd."
Daarop was door den heer Van Praag
een amendement voorgesteld, om dit artikel
te lezen: „De lijst der kiesgerechtigden
wordt opgemaakt ter gouvernements-secretarie
en minstens eene maand voor het houdei
der hierna te vermelden vergaderingen in
het gouvernements-advertentieblad afgekon
digd."
Voldoende ondersteund, werd dit voorstel
aangenomen met zeven stemmen legen een.
Maar men kent zijn gouverneur daar zoo
goed dat de voorsteller opmerkte, hoe bij
aanneming van dit amendement de geheele
verordening niet zou worden vastgesteld.
De vertegenwoordiger des gouverneurs had
reeds meegedeeld dat hem het amendement
geheel onvoldoende voorkwam wat Diet
anders beteekende dan dat het doodvonnis
over de verordening was uitgesproken.
Zoo aldus merkte een der leden op
is zelfs eene zeer onschuldige wijziging in
eeue verordening voldoende om den gouver
neur zijn autocratisch gezag te doen gelden
en eene goede zaak tegen te houden.
Welke conclusie wij uit al het gebeurde
trekken
De overvloed van stof in de laatste dagen
dwingt ons de beantwoording dier vraag tot
een volgend nommer uit te stellen en daaraan
een vierde, een slot-artikel te wijden.
Kool, niets dan kool.
Aan den persoon van Keuchenius moet toch
altijd iets bjjBonders, iets «singuliers" verbonden
worden. Dit blijkt wel uit het volgend stukje
van de Standaard:
»Nu Goes openkomt, verwacht men tamelijk
algemeen, dat de heer Keuchenius candidaat
zal gesteld worden.
>Voor ons is dit zoo zeker niet.
»Wel natuurlijk, zoo de heer Keuchenius er
zelf ook maar even ooren naar heeft.
«Bleek dit zoo, dan lean Goes geen anderen
candidaat stellen, en zou als Goes hem niet
koos, een ander district moeten worden open
gemaakt.
«Maar het blijft de vraagZal de heer
Keuchenius, in de gegeven omstandigheden,
bereid worden bevonden, om aanstonds in de
Tweede kamer op te treden
«Te vergen is het zeker niet.
«Pressie mag ten deze niet uitgeoefend.
«De heer Keuchenius zelf moet in zoo teedere
quaestie beslissen.
«Slechts hiervan kan hjj zeker zijnZóo
hij candidaat gesteld wordt, komt hjj er met
e'crasante meerderheid.
«Zoo althans is de overtuiging in het district."
Nu, dit laatste is ook onze overtuiging. Maar
de aanloop om dit succes te constateeren is
prachtig.
Toen Kenchenius heen moést als minister
=3»
heette het dat hjj meer de eere van den
Christus najaagt dan een ministerszetel; niet
tegenstaande algemeen bekend is dat de heer
Keuchenius dolgraag minister was.
En nu hjj weer op het punt staat als lid
der kamer op te treden wil men het onnoozele
kiezersvolk doen gelooven dat dit voor hem
eene opoffering is, waarvoor men hem niet
genoeg dankbaar wezen kan.
Wat worden er toch in dat anti-revolrtion-
naire hoofdkwartier den goedgeloovigen vele
knollen voor citroenen verkocht 1
vorig nommer werd medegedeeld zal de ver
kiezing van een lid der Tweede kamer van
de staten-generaal in het hoofdkiesdistrict Goes,
ter vervanging van den heer De Savornin
Lohman, plaats hebben op Dinsdag 18 Maart
e. k.en herstemming, is die Doodig, op Dins
dag 1 April daaraanvolgende.
De Wageninger zegt van de oplossing der
crisis, dat het de fractie, die in Keuchenius
getroffen werd, gelukt is dezen aanval betaald
te krjjgen door een staatkundigen greep, die
le meesterhand verraadt. In 1888 heette het
een optreden van hootden der Heraut-partij
ware onmogeljjk, naar ieder begreep. Maar wjj
leven snel. Die partij werd geprikkeld en wat
toen onmogeljjk was, blijkt het nu niet meer.
Gunnen wjj dan ook die fractie geen ver
tegenwoordiger in het kabinet? Maar dit is
haar gegund geworden, daar men tegen het
optieden van Keuchenius voor koloniën geen
overwegend bezwaar zag in zjjne theologische
richting. Waar echter aan een harer hooti-
leiders eene portefeuille van zoo diep ingrij
pend gewicht, als die van binnenlandsche zaken
in handen wordt gegeven, krjjgt de zaak eene
andere gedaante. Even als Rome in de nooit
te veigeten geschiedenis harer voortdurende
woelingen, heeft ook de iïerauf-partjj in de
kerkeljjke scheuring haar karakter geopenbaard
op eene wijze, die alle vertrouwen wegneemt.
Zjj verraadt een al te si erken familietrek met het
Pharisaeïsme, dat in Zelotisme moet uitloopen,
en het voor ieder, wiens oogen hiervoor ge-'
opend zjjn, ten plicht maakt, om zich met alle
kracht tegen bare heerschappjj te verzetten.
En de kabinetsformeerder is voor den opge
treden hoofdleider dier fractie nederig uit den
weg getreden. «Tot hiei toe verheugden wjj ons,
schoon met beving, in het optreden van chris
tenmannen aan het hoofd der regeering, hop n-
de, dat wjj van de heerschappjj der Heraut-
richting zoaden bewaard bljjven. Bjj het 2e
bedrjj zoo onvoorzichtig door de twintig Eerste
kamerleden uitgelokt, bedroeven wjj ons, in
vreeze dat het een treurspel zal worden."
Ten slotte nog meer als curiosa dan ais
ernst twee oordeelvellingen over de oplos
sing van de crisis.
De Protest. Noordbrabanter schreef o. a.
«Intusschen herinneren wij ons met bljjdschap
dat God regeert, en dat de grimmigheid der
menschen Hem loffeljjk maakt; het overbljjfsel
der grimmigheid zal Hjj opbinden."
Een ander uitte de meening«Een Lohman
is tot alles in staat, zelfs tot gematigdheid."
Maar dan is zeker verdubbelde waakzaamheid
plicht
Door tusschenkomst van Ged. staten zjjn de
gemeentebesturen uitgenoodigd, ten behoeve
van het departement van binnenlandsche zauen
een tabellarisch overzicht van de in de gemeente
aanwezige bewaar- en kleinkinderscholen in te
zenden, met vermelding, of gedurende het jaar
1889 nieuwe zjjn opgericht of bestaande zjjn
opgeheven.
Bij kon. besluit zjjn benoemd:
bjj het wapen der infanterie, bjj het le regi
ment, tot eerste luitenant, de tweede luitenant
A. B. F. FeickeDs, van het korps
bjj het 3e regiment, tot kapitein, de le luit,
S. F. J. Langeraap, van het algemeen depot
van discipline.
Yerder is de heer 8. Tilma, arts, benoemd
en aangesteld tot officier van gezondheid der
2e klasse bjj het personeel van den geneeskun-
kundigen dienst van het leger in N.-I.
Door het bestuur der vereeniging Het Pensioen-
verbond is aan de Tweede kamer een adres
gericht, waarin het nogmaals terugkomt op de
wastontwerpen betreffende de pensioenen van
burgerlijke ambtenaren. Nu het eindverslag
over die ontwerpen is verschenen verzoekt het
bestuurlo. om, zoo mogeljjk spoedig, de ont
werpen in behandeling te nemen, 2o. goed
keuring te hechten aan die wetsontwerpen, hetzjj
al of niet gewjjzigd.
Aan het tweede verzoek voegt het bestnur een
paar opmerkingen toe, waarin het o. a. de
mogel jjkheid bepleit om aan de ontwerpen eene
zoodanige uitbreiding te geven dat daarvan, bjj
aanneming, ook de weduwen en weezen der reeds
overleden, en der nu nog levende gepensionneerde
ambtenaren genot zullen hebben.
De keus, door de Provinciale staten van
Zuid-Holland uitgebracht voor een lid der
Eerste kamer, verdient zegt het Hbld. wel
de aandacht.
De Staten hebben gebruik gemaakt van de
bevoegdheid, bij de laatste grondwetsherzie
ning toegekend, om ook buiten de ljjst der
hoogstaangeslagenen leden der Eerste kamer
te kiezen, door iemand te benoemen, die een
hooge en gewichtige openbare betrekking be
kleedt. De Staten van Noord-Holland waren
in dit opzicht reeds in 1888 voorgegaan, door
de benoeming van den oud-minister Kappeyne
en, voegen wjj er bjj, de staten van Zeeland
door den oud-minister jhr mr W. Six af te
vaardigen.
Met het nieuwe lid der Eerste kamer, den
schout-bjj-nacht Yan Alphen, treedt in de Eerste
kamer bovendien voor 't eerBt - althans sedert
een reeks van jaren een deskundige op het
gebied van ons zeewezen. Dat is mede een
heugelijk feit.
Laatons hopen dat dit voorbeeld, zoo dik
wjjls de gelegenheid zich voordoet, door meer
zal worden gevolgd, zoodat ook in andere
opzichten de Eerste kamer veelzjjdiger worde
samengesteld.
Wanneer het aanhangige ontwerp over «de
hooge en gewichtige openbare betrekkingen''
wordt gewjjzigd in den vrijzinnigen geest,
dien we onlangs hebben aanbevolen, zullen
de Provinciale kiescolleges des te eer in de
gelegenheid zjjn uit ruimeren kring een keus
te doen.
Met belangstelling zien wij te gemoet, wat
de nieuwe minister van binnenlandsche zaken
met het ontwerp van zjjn voorganger zal doen
Naar aanleiding van den brand, waardoor
de stadsschouwburg te Amsterdam is vernield,
heeft het hoofdbestuur van het Ned. Toonecl-
verbend eene circulaire de wereld ingezonden,
waarin het algemeenen steun vraagt tot het
bijeenbrengen eener somgroot genoeg om
vooreerst hen te helpen, die door den brand
geleden hebben, en verder een fonds te stich
ten, waaruit voortaan onmiddellijke hulp bjj
elke dergeljjke ramp kan verstrekt worden.
Het hoofdbestuur is gaarne bereid aan allen
die willen en kunuen helpen, inlichtingen te
verstrekken en wenken te geven, maar laat
ieder vrjj in het nemen van maatregelen. De
afdeelingsbesturen zullen weten, welke midde
len het beste passen in het kader hunner
omgeving; kunstvereenigingen en bijzondere
gezelschappen hebben zeiven te beoordeelen,
laugs welken weg het doel het best kan wor
den bereikt. Het hoofdbestuur mengt zich
niet in het overlegmaar vraagt dringend
geen krachten te versnipperen.
Bljjkens een telegram van den gouverneur-
generaal van Nederlandsch-Indië van 25 Febr.
1890 wordt de gouvernements-Soffieoogst op
Java voor dit jaar thans geraamd op 188.000
pikols.
Een te Brussel zeer populair artist Daniël
Pottier is op vjjttigjarigen leeftijd in het hos
pitaal Saint-Jean aldaar na een smartelijke
operatie overleden.
Zijn laatste triomfen vierde hij in de Galeries
en de Bourse met zjjn rollen in La file du Tam-
bour-Major, les Cloches de Cornemlle, la Mascotte
en andere operettes.
Edmond Haraueourt spreekt alle geruch
ten omtreiit de opvoering van zjjn nieuw stuk
la Passion gedurende de stille week in de Porte
Saint-Martin met Sarah Bernhardt in de hoofd
rol van de Heil. Maagd tegen.
Zooals nog in een deel der oplaag van ons
HI u s i c a I i a.
De tweede uitvoering van de zang vereeniging
Tot oefening en uitspanning op Dinsdagavond
werd wederom door een talrjjk publiek bijge
woond, wel een bewjjs dat men in de uitvoe
ringen dezer vereeniging vertrouwen stelt en
zich overtuigd houdt iets goeds te zullen hooren.
Immers men was nu in het onzekere hoe die
uitvoering zou zjjn; men zag op het progran ma
de namen van twee hier geheel onbekende solis
ten, en vérder dat een orkast, waaraan wjj in
