133e Jaargang.
B IJ VOEGSEL
N°. 46.
1890.
Maandag 24 Februari.
VAN D E3
Middelburg 22 Februari.
FEUILLETON.
OVERGEPLANT.
LETTEREN EN KUNST.
MIDDELRIIRGSCHE COURANT.
Sprokkelingen uit SchouwenDuiveland.
II.
Laat ik, als vervolg en slot van mijn vorig
schrjjven over den algemeenen toestand, alhier
nog het volgende mogen mededeelen.
Op 't platteland is het hoofdmiddel van be
staan de landbouw en daar leeft ook de stad
van. Alleen Bruinisse, waar veel schipperij en
visscherjj tieren, maakt een uitzondering. Doch
opmerkelijk is het verschil in welvaart der
onderscheidene gemeenten. Waar de kleine
grondeigondom of het pachtstelsel op kleine
schaal bestaat en vooral waar dus de vlasin
dustrie wordt uitgeoefend, heerscht welvaart
en komt ook 's winters weinig armoede voor.
In andere gemeenten ontstaan wel eens enkele
paria's en die ziet men doorgaans naar Zierikzee
komen, als ware daar een klein beloofd land
en het vette der aarde voor den arme te vinden.
Booze tongen hebben wel eens verteld dat die
uittochtjes door de met de zorg voor de armen
belaste autoriteiten of colleges worden gemak
kelijk gemaaktterwjjl men ook aan de paria's
van Zierikzee, die het verlangen niet kunnen
weerstaan om elders, d. i. dan allereerst te Bot
terdam, vetter weiden of nieuwe jachtvelden te
zoeken, volstrekt geen hindernissen in den weg
legt, ja hen zelfs een handje helpt om weg te
komen waarbjj men dan wel eens gevaar loopt
dat ze een gezelschapsretourbiljet op de boot
nemen, teneinde, als zjj te Botterdam niet met
open armen ontvangen mochten word-n, weder
naar de verlaten vleeschpotten van Egypteland,
te kunnen terugkeeren.
Koddige reisavonturen zjjn daarvan beleefd
waarbjj ook een gevoelig mensch wel eens het
hart een beetje breekt. Doch wat zal men zeg
gen Het is zoo natuurlijk, dat, nu de nieuwe
beschaving en industrie, geholpen door de ge
makkelijke vervoermiddelen, zoo ongeveer als
een draineerstelsel werken, dat zoetjes aan de
kapitalen in de gezeten familiën uit de uit
hoeken van het land doet wegstroomen naar
de middelpunten van levensgenot, ook de paria's
daarheen hun weg zoeken en doorgaans vinden-
Dit laatste is maar goedwant er is niets
treuriger dan een verarmde en noodlijdende
landelijke bevolkingde paria's in de steden
hebben het lang zoo ellendig niet als die van
't platteland. Gelukkig dus dat er van de
laatsten hier niet veel zijn en over 't algemeen
gaat het met het leven der arbeidende klassen
nog al en is er op het land weinig njjpende
armoede. In de steden is
sinds eenige jaren niet te
emigratie sterk.
Intusschen heeft het verval der meekrap
cultuur hier ook aan den veldarbeider slagen
toegebracht, die door de suikerbietenteelt lang
niet vergoed zijn. En dit geldt niet enkel den
arbeider, maar inzonderheid ook den boer, hp
zjj eigenaar of pachter.
de achteruitgang
ontkennen en de
1.
EEN SCHETS
Vit het Engelsch van IDA MAR.
HOOFDSTUK I.
De Orontes zou in het midden van Maart
van Sydney naar Portsmouth vertrekken, met
de bemanning van de Pygmalion, en daar Kitty
Anstey vóór dien tijd met den kapitein van
de Pygmalion in het huwelijk zou treden, was
het niet te veel van deze jonge dame gevergd
dat haar met Nieuwjaar verzocht werd dezen
trouwdag te bepalen. Zij was geen onver
standig meisje, maar zjj had zulk een gelukkig
thuis, dat zij het geen oogenblik vroeger wilde
verlaten dan hocg noodig was. Kapitein Ban
nister bracht dit onderwerp dus met den
noodigen ernst ter sprake, en had minstens
zeven geldige reden in aan te voeren voor een
vroegtpdig huwelijkhjj wist echter zeer
goed dat juffrouw Kitty in staat was om al
zijne deftigheid in den wind te slaan, met
zjjne redenen den draak te steken en hem om
haar vinger te winden. Zijn taak bleek echter
gemakkelijker dan hjj zich had voorgesteld
want er was juist iets gebeurd, dat haar huis
minder dierbaar voor haar maakte wel is
Niettemin zijn er hier onder de laatsten maar
enkelen, die in den heer Bahlmann met zjjn
proefje van protectionisme een bode des heils
zien Dit pleit voor het gezond verstand on
zer landbouwers. Yoor zoover zjj pachterszjjn,
zien zjj zeer wel in, dat eventueel kunstmatig
opgedreven graanprijzen ook verzwaarde pach
ten zullen medeBleepen, en de landbouwers, die
zelf eigenaars zjjn, denken economisch helder
genoeg om van die onnoozele protectie geen
heil te wachten.
Een gezonde regeling van de bietencultuur
in verband met de suikerindustrie en den wis
selbouw of de veeteelt zou een weldaad voor
allen zjjn; zoo als 't nu nog met velen staat
is de bietencultuur een stroohalm maar geen
reddingsboei. Eerder is van uitbreiding van
den veestapel wat goeds te wachten, terwjjl
ajuinteelt, ofschoon in alle opzichten hoogst
wisselvallig en een soort van kansspel, voor
menigeen goede vruchten oplevert. Dat onze
landbouwers willen bljjkt uit vele verschijnselen,
en waar een wil is daar is een weg. Zoo ziet
men er, waar de zavelachtigheid van den
grond dit toelaat, zich toeleggen op het kwee
ken van groenten voor de verduurzaming, an
deren beproeven met aanvankelijk succes het
kaasmaken.
Doch hoe dit ook zjj, in economischen en
agronomischen zin bestaat er vrp groot verschil
tusa .hen de onderscheidene gemeenten. Gelijk
de akkers uit elkaar loopen, en schrale en
slechte afwisselen met vette en vruchtbare,
zoo ziet men ook plekken met protectionisme
of met biddend maar traag en achterlijk opzien
besmet en gezonde plekken, waar men zich
wel door den bangen strjjd om 't bestaan van
onzen landbouw weet heen te slaan. Werk
zame dorpsvereenigingen, kleine maar nuttige
periodieke tentoonstellingen van zaaigranen,
een drukke uitvoer van best vet vee zjjn goede
levensteekenen.
En nu op politiek gebied. Men zal zeggen,
dai de meeste plattelanders daar niet aan doen,
en dit is tot op zekere hoogte waar. Doch
dat helpt niet veel, daar door de herziene
grondwet de gelegenheid is opengesteld voor
de opjagers en drjjvers en politieke evange
listen om de menschen met het geestelijke mes
op de keel te dwingen er zich toch mede te
bemoeien. En nu doet zich het verschijnsel
voor, dat dezelfde menschen, die in het land-
bouwvak hun eigen stjjfzinnige ideeën en op
vattingen hebben en deze ook navolgen, soms
ljjnrecht tegen de adviezen der meer verlichten
en der landbouwleeraars in, dat diezelfde
menschen zich bjj den neus laten nemen en
misleiden door behendige jagers en drijvers
die, van elders komende, den lui wat vromen
honing om den mond smeren en wat laster
praatjes voor de >liberalisten" op de mouw
spellen.
Het is zot, maar men telt hier in sommige
gemeenten groepjes kiezers, die men Mephis-
tofeles, Ali Baba of Chang Cheng zou kunnen
laten kiezen tot lid van de Tweede kamer of
van eenig ander regeeringslichaam. Het treu
rigste daarbjj is, dat die menschen, die zoo
bjj den neus geleide kiezers van het platte
land,en in de stad loopen er ook zoo, in alle
waar slechts voor een oogenblik en zjj was
dus gestemd om het vooruitzicht van in een
vreemd land te gaan wonen, als drageljjk te
beschouwen. Een onbesuisde rijknecht had
dien morgen haar lievelingspaard zoodanig
verminkt, dat het arme dier zooeven doodge
schoten was.
Onder tranen vertelde zjj haren minnaar het
voorgevallene. Zoodra zjj genoegzaam bedaard
was om over iets anders te kunnen spreken,
bracht hij het zeer gewichtige onderwerp te
berde.
»Trouwen, Gerald 1" riep zjj met een stem,
die nog trilde van de doorgestane smart. »0
ja, ik geloof dat het mjj nu niet veel schelen
kan, wanneer ik met u trouw. Hoe het zjj,
Engeland kan niet veel erger zjjn dan Sydney
zonder Bucephalus. Wanneer wilt gjj Niet
al te gauwwant ziet ge dat zou zoo onge
voelig schjjnen."
>Wel laat ons dan zeggen: 14 Februari.
Vooral niet later."
»Wel dat is Sint Valentjjn I Dat vind ik
een zeer geschikten dag", zei Kitty, verheugd
over die toevalligheid en zich afvragende of
kapitein Bannister dien datum met opzet zou
gekozen hebben of niet.
En op het feest van Sint Valentjjn werd het
huweljjk voltrokken.
De Ansteys waren vjjf en twintig jaar ge
leden in Australië gekomen en sedert nooit
meer in Engeland geweest, daar het hun nooit
oprechtheid meenen een goed en Gode welbe-
hageljjk werk te doen, als zjj zich door Am-
sterdamsche of andere politieke fortuinzoekers
laten opzweepen om, zoo mogeljjk, hun ouden
trouwen, beproefden en bekwamen vertegen
woordigers in land of provincie de bons te
geven. Wie maar met slim overlegde en gefor
muleerde leuzen en vrome zalf komt, kan veel
gedaan krjjgen. Natuurljjk, een naïef kiezer,
die men voor het alternatief zetChristus of
Mohammed, zal Christus wel kiezen, en als
men dan voor Christus behendig Keuchenius
of een ander in de plaats schuift en voor
Mohammed de snoode liberalisten, dan is men
klaar. Een hoogst bedenkelijk verschijnsel,
wjjzende op schromeljjke staatkundige onmon
digheid en dat wel de aandacht vordert van
hen die als lichtdragers dienen op te treden
en te arbeiden. Gelukkig dat het licht hier
nog blinkt boven de duisternis, al gaat dat
ook dorpsgewjjze in menig opzicht.
Merkwaardig bljjft altoos het groote verschil.
Bruinisse uitgezonderd, waar de menschen
wel wat meer mosselen eten, wat meer op
't water dobberen en hun heil in de diepte
zoeken en minder in de hoogte, is de voeding,
de lucht, de woning, de bezigheid zoo wat
overal geljjk. Het schjjnt 'm in de geestelijke
voeding en opvoeding te zitten. Geljjk de
serehziekte de koffie-cultuur en de aardappel
ziekte den aardappelbouw plaagt en bedreigt,
zoo woekert het clericale odium onder de anders
zoo goedwillige, wakkere, flinke menschen.
Doleert men hier dan zoo scherp of zoo hard?
Neen, men doleert hier zachtjes, gelijk men
veel hier zachtjes aan en op zjjn sloffen doet,
maar men doet het toch. Het zjjn vooral god
zalige of naar godzaligheid strevende dames
en jonge dames, die het werk dier heimeljjke,
ondermijnende reformatie bjj de hand hebben.
En het ergste is, men wil het gedaan wezen.
Dat houd ik voor een der vormen, waarin zich
het groote sociale vraagstuk in onze dagen
vertoont. De ljjdende, arme menschheid voelt
behoefte aan iets dat helpt, dat troost, dat
steunt, ook dat eenig stoffeljjk vooruitzicht
biedt. Als men daar nu maar vlug bjj is en
de menschen aan 't doleeren helpt, dan denken
zjj dat het heil daarin zit en zij gaan uit den
treuren doleeren. Er loopen er zoo al aan het
lijntje, die indert jjd bjj g legenheid der beruchte
Amsterdamsche en BotterdamBche standjes en
oproeren, handtastelijke bewjjzen van hun in
stemming daarmede hebben gegeven. Soms
ook snakt de schare naar een aanstaanden in
val van het Leger des heils en dat uit heilbe-
geerigheid en verlangen naar indrukken. Dat
is bedenkeljjk, en wee den verleiders der schare,
als het onreine wapen zich vroeg of laat tegen
henzelf keert.
Het kan niet ontkend worden, dat de in
vloedrijke kern der liberalen hier sinds vele jaren
weinig heeft gedaan om de publieke meening
te dragen en te leiden. Alleen bjj de verkiezingen
der laatste tjjden heeft men wat leven gezien
doch voor 't overige heeft er zoowel op ker-
keljjk als op intellectueel en politiek gebied
hier groote laxheid geheerscht. Waar is de
flinke wakkere geest van de eerste 20 jaren
na 1848?
Wat wonder dan ook dat er van lieverlede
een geslacht is opgegroeid, dat niets is en
weinig weet en zich laat omdrjj ven door iederen
wind der leer 1 Dat kan en moet anders worden.
Opmerkelijk is de zegenrjjke invloed van
sommige wakkere mannen, ja zelfs geheele
familiën van den vermogenden stand in stad en
land hier; daarop drjjven we nog; doch er kan
meer gedaan worden. Vermeldenswaardig is
ook de gezegende invloed van verlichte geeste
lijke voorgangers en van wakkere onderwijzers
in onderscheidene gemeenten. Doch hier is
ook weer het schrikbarend schoolverzuin een
beletsel om meer algemeen goede vruchten van
de voorlichting in het onderwjjs te zien.
En er moet gearbeid worden in dit gedeelte
van den geesteljjken, verstandeljjken, socialen
en politieken kaf. Het Luctor et Emergo moet
geen ijdele leus worden, geen antiquiteit. We
moeten niet enkel niet verdrinken in de drab
bige wateren der domperjj, niet smoren in
de nevelen der bekrompenheidhet moet
Excelsior worden. Wjj moeten naar boven in
ieder opzicht. SchouwenDuiveland heeft den
naam verworven van in wakkerheid, vrijzin
nigheid en ontwikkeling zich gunstig te onder
scheiden boven andere streken van Zeeland en
Holland, laat die naam niet verloren worden
maar gehandhaafd bljjven
zoo heel voorspoedig was gegaan, behalve in
de laatste jaren. De vader van Kitty was de
jongere zoon van een edelman uit Sussex, en
had de dochter van een dominé getrouwd,
zooals onverdachte tweede zoons wel meer
dooner zat dus niets anders op dan naar
een kolonie te vertrekken. Kitty was een en
twintig, toen zjj trouwde, een groot, blond
meisje, zeer schoon, zeer vrooljjk, maar wel
wat bedorven en een algemeen lievelingetje.
De Hoogedelgestrenge kapitein Gerard
Bannister daarentegen was twee en veertig
jaar, lang, donker en deftig, een knap
officier, zeer gezien op zjjn schip. Hij behoorde
niet tot de ouderwetsche ruwe zeebonken, die
u altjjd op den Bchender kloppen, en nam de
gemeenzame, luidruchtige manieren van derge
lijke confraters bepaald kwaljjkdie overbe
schaafdheid of fijngevoeligheid maakte hem
eenige vjjanden, die zeiden dat hjj »te veel
zeilen bjj zette." Maar hunne opmerkingen
deerden hem in het minst'niet. Zjjn vader,
Lord Broadstairs, was ook zeeman geweest, ja
van ouder tot ouder hadden de Bannisters de
Koninklijke Marine van meer of minder ver
dienstelijke officieren voorzien. Geen hunner
had echter tot nu toe ooit een vreemdelinge of
een kolonistendochter een buitenlandsche in
Óen woord gehuwd en het was een heele
schok voor de familie van Gerald Bannister
geweest, toen zjj hoorde dat hij een Australische
vrouw meebracht. Zjjne zusters namen zich voo
Bjj het concert der zangvereeniging Tot
Oefening en Uitspanning, Dinsdag aanstaande op
25 dezer alhier te geven, zal, in de plaats van
mej. Joh1 M. H. Sejjn van Botterdam, die door
ongesteldheid verhinderd is, als soliste voor de
sopraan partgen optreden mejuroffuw Nanny
de Koever, concertzangeres uit Amsterdam.
Het programma voor het concert, Dinsdag
4 Maart alhier te geven door den heer A. de
Jong en mevrouw en den heer Bosnians
van Amsterdam, is samengesteld als volgt
I. Trio op 18 voor piano, viool en violoncel,
C. SaintSaëns II. Intermezzo en Kondo uit
het concert voor violoncel, Ed. LaloIII
a. Nocturne in Des, Fr. Chopin, b. Passepied,
Delibes, c. Tarantelle Venezia e Napoli, Fr.
Liszt, een en ander voor piano IV. Concerto
no 8 in Form einer Gesangscène voor viool,
L. SpohrV. a. Bomance, C. SaintSaëns,
Spinnlied, D. Popper, beide voor violoncel
VI. Trio op 97 voor piano, viool en violoncel,
L. v. Beethoven.
Over de verdiensten van onzen stadgenoot
als violist behoeven wjj niet uit te wjjdendie
zjjn voldoende bekend. Eu wat het echtpaar
Bosnians betreft, na het concert, onlangs te
Amsterdam gegeven, schreef de heer Daniel
de Lange in het N. v. d. D. van 11 Februari:
»Mevrouw Bosmans speelde de klavierpartjj
van het Trio van Saint-Saëns, van de Sonate
met violoncel en van het Trio in bes van
Schubert met groot meesterschap. De aanslag,
de houding van armen en handen dezer kla-
viervirtuoze toonen aan welk een voortreffelijke
school zjj heeft doorloopen, de afronding der
passages bewijst hoe ernstig zjj voor zichzelf
de studiën heeft voortgezet, nadat zjj op eigen
voeten stond, en de fijne, zeer muzikale voor
dracht is als proeve te beschouwen van het
natuurljjk talent, dat zjj bezit. Mevrouw
Bosmans heeft thans de middaghoogte van haar
schoon, zonnig en liefelijk talent bereikt; zjj
voldeed mjj bjj uitnemendheid. Ofschoon haar
toon krachtig is en haar voordracht iets be-
stemds heeft, gaat bjj haar spel het echt
vrouweljjk karakter niet verloren. Dit acht ik
een groote deugd. Ik weet niet hoe het anderen
gaat, maar ik houd niet van manvrouwen.
Een vrouw is het hoogste ideaal, wanneer zjj
op haar wjjze van haar kracht gebruik weet
te maken. Haar kracht is reinheid en liefde.
Zoodra zjj zich buiten dat gebied beweegt,
wordt zjj jjdel. In het spel van mevrouw
Bosmans nu bespeur ik niet de zucht om te
behagen, noch een vertoon van hoedanigheden
die niet de hoedanigheden eener vrouw zjjn.
En zoo is het mjj een genoegen te mogen
zeggen, dat ik op dien vierden kamermuziek
avond waarljjk genoten heb. Naast mevrouw
Bosmans verdient in de eerste plaats te worden
genoemdHenri Bosmans."
Wat in diens spel vooral te bewonderen viel
was volgens Albert in het Handelsblad
zjjne opvatting bjj de vertolking der verschil
lende werken. Hem zjjn instrument als het
ware te zien Btreelen, dan door enkele forsche
streken u in verrukking te laten brengen, dat
moet een onuitsprekelijk genot zjjn.
In de Leeuwarder courant werd evenzeer, na
een concert, door het echtpaar in Friesland'*
hoofdstad gegeven, hulde gebracht aan beider
spel. Mevrouw Bosmans accompagneerde haar
echtgenoot bjj zjjn spel, en daarover schreef
genoemd blad>Beider spel smolt zoo ineen,
dat wjj werden herinnerd aan het »»twee zielen,
Óen gedachte."" »Even bescheiden als beschaafd
was de begeleiding, nimmer eenig streven om
op den voorgrond te treden."
Na deze oordeelvellingen dunkt on» verdere
opwekking tot bjjwoning van het concert op
4 Maart vrjj wel overbodig.
De aandacht der geabonneerden te Mid
delburg op de tooneelvoorstellingen van de
heeren Alex. Faassen Co vestigen wjj op de
in ons nommer van heden voorkomende adver
tentie, waarin de directie verlof vraagt om
voor hare laatste voorstelling hier in dit seizoen
S. of Z. van Justus van Maurik te mogen geven,
omdat dit stuk een waardiger besluit zal wezen
en ook veel degeljjker is dan het bij loting
aangewezen kluchtspel Mimi.
Omtrent het jubilé van den heer Nicolaï
lezen wij nog in de bladen
De maatschappij van toonkunst, waarvan
Nicolaï directeur is,en de Nederl. toonkunstenaars-
vereeniging zonden deputatiën. Van de toon-
kunstenaars-vereeniging ontving hjj de borst
beelden van Bubens en Van Djjck en een lijst
met de namen der gevers, door Grevenstuk
bewerkt in wier rand de eerste symfonie van
Nicolaï, en de attributen zjjner voornaamste
compositiën was ingewerktna het lied van
de klok, de cantate 1813 en Bonifacius. De
heer Nicolaï dankte ieder afzonderlijk voor hun
van haar presentatie aan het Hof. In het
eerst vond zjj haar nieuw leven verrukkelijk.
Zjj genoot zoo volop van diners, partjjen,
comedies, tentoonstellingen van den Corso,
de Bivier en de winkels en verheugde zich
zoo oprecht over complimentjes die haar ge
zegd werdenzjj stelde zoo levendig belang
in de inrichting van haar huisje op het
Cadoganplein, dat haar man meende dat zjj
reeds geheel geacclimatiseerd was en zich zelf
geluk wenschte dat alles zoo voorspoedig ging.
Het is wel waar dat zjj zich weinig op haar
gemak voelde, wanneer zij op het theeuur
overgeleverd was aan de genade van een zestal
dames uit de groote wereld, wier conversatie
haar onverstaanbaar was en die over politiek, het
Hof van Echtscheiding en dergeljjke onder
werpen met dezelfde luchthartigheid praatten
als over de Fransche modes, terwjjl zjj er stil
bjj zat. Maar in de eerste zes weken had zjj
gelukkig nog geen schandalen in groot gezel
schap hooren bespreken.
Op zekeren avond dineerde zjj met haar man
bjj zjjn neef, lord Sabbedon, thans een bejaard
man, doch wiens zedeljjk gedrag indert jjd niet
opwoog tegen zjjn fijne manieren of zjjn ver
standelijke ontwikkeling. Het was echter van
veel belang om op een goeden voet met hem
te staan daar hjj tot de machtigen in den
lande behoorde. Er was dien dag uitspraak
gedaan in een beruchte zaak, overvloeiende
haar te ontvangen op een manier, die haar moest
overtuigen van bare goede gezindheid, maar zjj
overdreven dit een weinig, zoodat zjj op haar
schoonzuster den indruk maakten van mooi-
praatsters te zjjn. Zij vroeg zich af hoe zjj,
terwjjl zij haar nog nooit gezien hadden, we
zenlijk zooveel van haar konden houden als zjj
voorgaven Het was bespottelijk 1 en dus
noemde zjj haar dadeljjk onoprecht en hulde
zich in een stekelige ongenaakbaarheid, die
zeer kwetsend was voor de zusters, die niets
liever wenschten dan vriendeljjk voor haar te
zjjn en haar echtgenoot spoorde haar niet aan
om goede vrienden met de meisjes te worden,
daar hjj zich verbeeldde dat zjj beter samen
klaar zouden komen als hij er zich niet mede
bemoeide. Maar het was jammer; want het
waren aardige meisjes en zij zouden haar later
van veel nut hebben kunnen zjjn.
Gedeeltelijk door voorspraak, maar grooten-
deela om zijne onloochenbare geschiktheid
voor de betrekking, werd hem een plaats bjj
dë admiraliteit aangeboden, welke hjj natuur
lijk aannam. Dientengevolge zag hjj zich
genoodzaakt een klein huis in de stad
te huren en weldra bevond Kitty zich in de
Wereld, die Wereld, die, evenals de Muzen,
de Jaargetijden en de Vier windstreken, met
een hoofdletter geschreven wordt, of moet
worden. Zij was zoo mogeljjk nog schooner
dan vóór haar trouwen; zij kleedde zich
allerliefst en werd opgemerkt bjj gelegenheidvan stuitende bijzonderhedengrootendeels
