N°. 33.
133° Jaargang.
1890.
Dinsdag
28 Januari.
Deze courant verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle
dankbetuigingenvan 1—7 regels f 1.50 j
iedere regel meer 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 27 Januari.
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
RECHTSZAKEN.
UIT STAD EN PROVINCIE.
MIBIFIBIIUSMIE
Agenten te Ylissingen: P. G.de Yet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v.d.Pbijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij te TholenW. A. van Advewtenttfem
Nebuwenhuijzen en te TernenzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te eea nut
advertentie-bnreau's van Nijgh Van Ditmas te Botterdam, de Gebr. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de la Mas Azn, te Amsterdam. aan bet bureau bezorgd zjjn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daubb Cie., John F. Jones, opvolger. j zjj deB avonds nog worden opgenomen
Tbetoiometer.
Middelburg 27 Jan. vm. 8 u 41 gr.
m. 12 u 47 gr. av. 4 u. 46 gr. F
Verwacht N. W. wind.
In zijn antwoord op het voorloopig verslag
der Eerste kamer over zijne begrooting zegt
de minister van binnenlandsche zaken dat tot
dusver bij hem geen enkel stuk is ingekomen,
waaruit eenigermate de mislukking van de
zevende volkstelling kan worden afgeleid.
Hoofdvoordeel bjj de nu gevolgde methode is
de meerdere zekerheid bjj de bewerking der
uitkomsten.
Vergissingen met de verschillende kleuren
der kaarten moeten ontdekt worden bij de ve
rificatie der kaarten en der bevolkingsregisters.
Daar aan de volkstelling een beroepstelling is
verbonden zijn de zeer aanzienlijke kosten voor
een afzonderlijke beroepstelling, die wellicht
binnen kort noodig zou geoordeeld worden
bespaard. Met de opgaven omtrent blinden
en doofstommen kan men een goede statistiek
samenstellen, die gelegenheid kan geven tot
nadere onderzoekingen. Alle commissarissen
des konings op éen na, hebben zich in hoofd
zaak vereenigd met de nu gevolgde regeling.
Bjj kon. besl. is (zooals Zaterdag nog in een
deel der oplaag werd medegedeeld), aan J.
Sipkes, op zijn daartoe gedaan verzoek, eervol
ontslag verleend als notaris te St. Maartens
dijk, (arr. Zierikzee.)
Behalve dat, zooals wjj Zaterdag reeds mede
deelden H. J. van der Hegden, ontv. der dir.
bel. enz. te Sas van Gent als zoodanig te
Loenen c. a. is benoemd, zjjn bjj kon. besluit
nog de volgende benoemingen gedaan tot ontv.
te Bodegrave c. a. J. M. du Celliee Muller,
thans te Dongente Bergeyk c. a. J. van Hee
thans te Well; te Valkenswaard G. J. H.
Zuinee, boekhouder der invoeir. en van den
accijns op suiker te Amsterdam te Druten c. a.
J. J. Loke, thans te Gieten c. a.te Bjjsen c. a.
G. W. Martens, thans te Wijchen c. a.te
Seksbierum (residentie Tzummarum) J. C. van
der Meer, thans te Koevorden c. a.te Well
(gem. Bergen) J. D. Boerma, thans surnumerair
uit de inspectie Zwolle.
Nog is de officier van gezondheid der 2e kl
J. van Gelder, van het personeel van den
geneeskundigen dienst der landmacht, voor den
tjjd van vjjf jaren gedetacheerd bjj het leger
in Nederlandsch-Indië.
Bjj kon. besluit is benoemd bjj het wapen
der infanterie, bjj het 6e regiment tot le luit.
de 2e luit. A. J. W. van der Grinten, van
het korps.
De minister van oorlog verleent deze week
geen audiëntie.
In 1890 bestaat voor twee jongelingen ge-
In schitterende feeststemming was Keu
len in de Pinksterdagen van Juni 1889.
Jonge meisjes, in witte kleedjes, met rozen in
't haar, jonge mannen in feestgewaad, verdron
gen zich in de overvolle straten, wier grijze,
door de zon beschenen huizen fijn afstaken
tegen den helder blauwen hemel.
De golven in den Bjjn lichtten, en zelfs de
oude Dcm zag er vriendeljjk uit, want hoe
treffend ook de indruk zjj by het verlaten van
de witte straat, en het treden in die donkere,
koele ruimte, tusschen de naar boven stre
vende slanke pilaren en puntige bogen, wier
ljjnen week schjjnen door het van boven
komende rozelicht, gevoelt men zich niet somber.
Alle klokken luidden, en tusschen de zich
naar bedehuis of naar buiten begevende wan
delaars bewoog zich een stroom in éene richting
met bigde verwachting op het gelaat en vreugde
in de oogen,
Hjj dringt de ingangen van den ouden
Gürzenich binnen, haastig, doch niet onvrien-
deljjk; men schertst, lacht, begroet elkander,
en zet zich op de bruine stoelen, met hooge,
gemakkelijke ruggen, die in onafzienbare rjjen
de ruimte van de hooge feestzaal vullen.
Het tikje van den dirigeerstaf klinkt, en
het gegons van stemmen gaat weg in een
groote stilte, terwjjl een koor van 537 zangers,
een orkest van 142 leden, Handels Krönungs-
Hymne inzet, die het muziekfeest opende.
Zoo werden de hoorders in Keulen voorbereid
op de Missa Solemnis, welke na de C Moll
legenheid om te worden aangenomen, ten einde
onder het genot van eene subsidie van f 5100
te worden opgeleid tot militair apotheker bij
het Ned.-Indischa leger.
Aanvragen om toelating (bij gezegeld re
quest) moeten vóór 1 Juli e.k. bij het depar
tement van koloniën zjjn ontvangen, terwjjl
het vergelijkend examen zoo noodig zal
plaats hebben op Woensdag 9 Juli e.k. en
volgende dagen, des voormiddags om 9 uur,
in het pharmaceutisch laboratorium der rjjks
universiteit te Utrecht.
De keizer van Busland is, naar verzekerd
wordt en in een deel van ons vorig lom
mer werd gemeld door de Nederlandsche
en Fransche regeeringen uitgenoodigd do be
slechting als arbiter op zich te nemen van
het tusschen haai gerezen geschil betreffende
de grensregeling van Suriname en Fransch
Guyana.
Door professor dr. C. M. Kan en 21 andere
deskundigen is aan den minister van binnen
landsche zaken het verzoek gericht, bjj eene
eventueele wijziging der wetten op het hooger
en middelbaar onderwjjs en de regeling der
examina die maatregelen te willen nemen,
welke er toe zullen kunnen leidenin de be
hoefte aan goed gevormde leeraren in de aard-
rjjkskunde op gymnasia en hoogere burger
scholen te voorzien de aanstelling van afzon-
derljjke hoogleeraren in aardrijkskunde aan
ééne of meer der rjjks-universiteiten tot stand
te brengenin de regeling der universitaire
studiën en examina in aardrijkskunde aan de
Nederlandsche hoogeschool te voorzien, en de
vorming van ontdekkingsreizigers en natuur
onderzoekers in onze koloniën in de hand te
werken.
Eigen Haard geeft deze week weder on
derscheiden aardige gravures. Vooreerst het
mooie geveltje van het huis »in duizend
vreezen" te Botterdam met den gevelsteen.
De heer J. Craandjjk schrjjft er een woordje
bjj. Voorts een portret van Zacharias Janssen,
den uitvinder van het microscoop. Eindelijk
eenige illustraties bjj een paar schetsen en
novellen.
Van eene te Athene verschjjnend letter
kundig tijdschrift wordt de jongste aflevering
voorafgegaan door een los blaadje met rouw
rand, waarop de woorden
»De vorst der critici, de voortreffelijke uit
legger der Grieksche werken, de grootste
Athener-vriend der tegenwoordige philologen,
Carel Gabriel Cobet, is den 25en October op
den leeftjjd van zes en twintig jaar overleden."
Tot nagedachtenis aan den geleerde zal
tevens te Athene in een openbare redevoering
aan zijne verdiensten hulde worden gebracht.
Simfonie, dien avond, volgde.
Toen in Botterdam, 24 Januari 1890, dezelfde
mis door de Maatschappij ter bevordering van
Toonkunst (afd. Botterdam) onder leiding van
den directeur den heer Fr. Gersheim gegeven
werd, was het publiek niet in die feeststem
ming. In regenmantels en pelsjassen
gehuld, haastte men zich uit de koetsen,
over de glibberige straat naar de zaal der
sociëteit Harmonie, welker banaal witte muren
geen plechtigen indruk op de verzamelde me
nigte maken. Toen ook echter hier, zonder
eenige inleiding, na een kort preludium van
het orkest, het Kyrie weerklonk, was alle
uiterljjke inwerking vergeten en moest men
luisteren naar die smeekende klacht.
■»Si quelqu' un nous entend, qu'il nous prenne en
pitié
Kyrie eleison (Heer, erbarm u) smeekt het
koor, en eene eenzame stem (sopraan, alt of
tenor) herhaalt nu eiken inzetKyrie, in edelen,
roerenden stjjl, totdat de beweging verandert,
en het solo-kwartet den Christus aanroept
Christe eleison, in eene slepende, teedere
vocalise op dit laatste woord, terwjjl het koor
nog dringender smeekt; Christe, Christe.
Het Gloria voert ons van den armen mensch
naar de almacht Gods. Het begin is schitte
rend, juichend, het is of een reus met on-
geloofelijke kracht den roem Gods bezingt.
Een plotseling ophouden van kracht, en op
eenige diepe, gedragen tonen zingen de bassen:
Et in erra pax. Welk eene ernstige goedheid
spreekt uit de woorden »vrede den menschen,
die van goeden wille zijn." Maar weer, als
uitgelaten, klinken de stemmen laudanus te,
(»wjj prjjzen u"), om dan geheimzinnig te fluiste-
Donderdag avond gaf de heer J. H.
Schorer, uitgever van het Familienblatt ter
eere van het tienjarig bStsaan zjjner firma, een
feest, waaraan deelnamen professor Preyer,
professor Skarbina, professor W. Friedrich,
Gerhard von Amyntor, Fritz Mauthner, Jul.
Stinde, de hoofdredacteur van de Kladdaratsch
Joh. Trojan en andere geleerden, kunstenaars
en schrijvers, alsmede de voornaamste boek
handelaars van Berljjn. Yelen brachten den
heer Schorer hulde. De bekende Stadrath en
Syndikus van Berljjn, dr Eberty, prees o. a.
Schorer's verdienste op humaan gebied, de
uitgever Paetel zeide, dat hjj, voor zichzelf en
voor zjjne collega's met genoegen betuigde, dat
Schorer door de Duitsche uitgevers met trots
wordt gerekend tot hen te behooren. Gedurende
het feest werden verscheidene gelukwenschen
ontvangen, o. a. van den wijsgeer Eduard von
Hartmann, die wegens zijne gezondheid niet
zelf kon komen.
Benoemd tot onderwjjzer aan eene open
bare school te Sint Philipsland de heer C. de
Jonge, thans volontair aan de openbare school
te Stavenisse.
Te Utrecht is in den ouderdom van ruim
57 jaren overleden dr. P. De Jong, hoogleeraar
in de Hebreeuwsche taal en letterkunde aan
de hoogeschool aldaar. Een longontsteking
ontrukte hem in weinige dagen aan zjjn fa
milie en aan de wetenschap.
De heer C. Snel, predikant te St. Laurens,
heeft het beroep naar Groote Lindt aangenomen.
Het hof in Den Haag heeft in hooger be
roep voor een dergenen, die te Botterdam bjj
de standjes naar aanleiding der werkstaking
tot zes maanden gevangenisstraf waren ver
oordeeld, die straf tot drie maanden vermin
derd.
Naar aanleiding van verschillende be
schouwingen over de postregeling op Schouwen
en de daarbjj uitgedrukte wenscbeljjkheid der
uitvoering van een derden postrit op de route
Bergen op ZoomZierikzee, schrjjft een onzer
correspondenten van daar
Waa- toch de postadministratie in het belang
der Zondagsrust harer ambtenaren ons, eiland
bewoners, 18 J uur en meer zonder postgemeen-
schap laat, terwjjl voor weinig geld, door het
in dienst stellen van hulppersoneel, dat euvel
uit den weg kon worden geruimd, mag met
renadoramus te, in akkoorden, die ons
bjjna de stilte schilderen. Een liefeljjk dank
baar gezang klinktGratias agimus tibi (»wjj
danken u"), om plotseling over te gaan
in eene verschrikkeljjke uitbarsting op het
woord>Pater omnipoteusMaar dan klin
ken in deze triumf-hymne, na een kort aan-
doenljjk preludium, de woorden: Qui tollis pec-
cata mundi, miserere nobis (Gjj die de zonden
der wereld wegneemt, erbarm U onzer). Qui
tollisde woorden schjjnen te buigen onder
den zwaren last.
In prachtige modulaties, door de Psalmodie
van het koor gedragen, klinkt langzaam en
angstig hetMiserere o Miserere. In den D-dur
toonaard terugkeerend, leidt een allegro majes-
tuoso naar een schitterende fugahet Gloria in
Excelcis besluit bet geheel, dat in uitbundige
vreugde eindigt.
Het Credo is kolossaal gebouwd. Het koor
draagt bjjna alleen de zwaarte van deze reus
achtige geloofsbeljjdenis. Het soloquartet zingt
slechts bjj de meer aandoenljjke en teedere
woorden van den tekst. Beethoven buigt het
hoofd niettrotsch betuigt hij Credo in unum
Deo. Evenals in het vorige nommer, wisselen
ook hier plotselinge pianissimo's luide krachts
uitingen af. Bjj de woordenet invisïbilium
en ante omnia Saecula (van den vader afstam
mend vóór alle eeuwen) murmelt het koor
op geheimzinnige wjjze. Et incarnatus wordt
door de solostemmen met halve stem en aan
doenljjke uitdrukking gezongen, begeleid door
akkoorden pianissimo der clarinetten, terwjjl
de fluit, hoog boven alles, in bloemrjjken stjjl,
eene allerliefste melodie borduurt, en het
koor eenstemmig, op éen telkenB herhaalden toon,
recht de indienststelling van een derden post
rit Bergen op ZoomZierikzee als een vrome
wensch worden beschouwd.
Het kwaad schuilt voornameljjk in de eigen
aardige moeiljjkheden, die het veer YianenSta
venisse aankleven, en al is ook de dienstvaar
digheid van den postschipper boven allen blaam
verheven, dit neemt niet weg dat de postzakken,
bjj laagwater, een half uur ver over het slik
moeten worden gesleeptdat bjj mistig en
vriezend weer het overbrengen der poBt eene
onmogeljjkheid blijkt, tengevolge waarvan onze
eilanden soms een geheelen dag van gemeen
schap met Holland verstoken zjjn.
En daarom moet de postadministratie het
veer te Yianen verlaten, te meer daar, wegens
de afdamming van het Slaak, het veer Anna
JacobapolderZjjpe daarvoor eene uitstekende
gelegenheid aanbiedt. De postroute worde ver
legd Bergen op ZoomHalsteren—Nieuw-
VosmeerSint PhilipslandZjjpeOo3terland
NieuwerkerkCapelleZierikzee. Het hulp
kantoor te Vianen en het postvervoer, per
veerman, Sint Philipsland—Yan Haaftenpolder
worde opgeheven, een hulpkantoor te Capelle
gevestigd en een bodenloop Capelle—Ouwerkerk
Yianen in 't leven geroepen.
De dure en onpractische hitteadienst Zierik
zeeBruinisse kan vervallenen wanneer dan
op het traject ZjjpeZierikzee gebruik gemaakt
wordt van rijtuigen, tevens dienstbaar voor het
vervoer van twee a vier passagiers, zal de
aannemingssom aanmerkeljjk lager zjjn dan
thansterwjjl de gemeente Bruinisse, wier
schippers jaarljjks zoo veel duizenden guldens
wegens pacht aan het rjjk moeten opbrengen,
in haar levendigen handel in oesters en mossels
belangrijk door het in dienst nemen van die
postroute zou worden geholpen en gebaat.
De vrjj hevige storm, die in den nacht van
Zondag op Maandag in onze streek woedde,
heeft in de Verwerjjstraat alhier eene schutting
omgeworpen en een deel der telegraafdraden
in de stad doen breken.
Het lichtschip van de Bujjtingen, tusschen
de Fransche en Belgische kust gestationeerd,
is, na door den storm van zjjne ankers geslagen
te zjjn, Zaterdagmiddag met behulp van een
vischsmak de Boompot opgevaren en in het
Veersche gat ten anker gekomen, waarna het
Zondag langs Veere, door het kanaal van Wal
cheren naar Vlissingen gesleept is.
De Belgische loodschoener no 4 kwam Zondag
te Ylissingen uit zee binnen met gebroken
kluiverboom en andere schade.
Het bestuur van het van 16 tot 20 Juni
te Goes te houden 43e Nederlandsch landhuis-
houdkundig congres verzoekt voorstellen en vraag
punten ter behandeling vóór 15 Februari a.
te ontvangen.
De te behandelen onderwerpen zullen in twee
afdeelingen worden gesplitst, waarvan zich de
eerste sectie met landbouw, hout- en veeteelt,
benevens zuivelbereidingde tweede met volks-
huishoud- en natuurkunde zal bezighouden.
Het bljjkt ons uit dezelfde, 20 Jan." ge
dateerde circulaire, dat jhr. mr. W. M. de
Brauw, commissaris des konings in Zeeland,
eere-voorzitter is en dat het voorzitterschap
door den heer G. J. van den Bosch te Wil'nel-
minadorp bekleed wordt.
Het detachement infanterie, dat op den
7e Januari naar Terneuzen is vertrokken, om
met het oog op de vele zieken aldaar in den
dienst te helpen voorzien, is op heden in het
garnizoen Middelburg teruggekeerd.
Uit Goes schrjjft men ons
Toen eenigen tjjd geleden iü dit blad de
wenscheljjkheid betoogd werd van eene samen
smelting der onderscheidene Goesche gymnas
tiek vereenigingen tot éene groote, verd dit
met een ellenlangen omhaal van woorden booge-
ljjk afgekeurd, en nu doet een »gymnast" zelf
de vraag: «Wanneer zullen ook hier de drie
vereenigingen zich tot éene machtige vereeniging
vereenigen?" De gymnast onderstelt bjj tur
ners geen «onverzetteljjkheid en klein steedsche
begrippen". Dit geeft ons moed dat werkeljjk
de drie vereenigingen zich nog eenmaal zullen
vereenigen tot éen groote. En wanneer men
dan toch begint aan het vereenigen van ver
eenigingen, dan zou men nog wal wat verder
kunnen gaan. Om van de tallooze secten op
kerkeljjk gebied niet te spreken, zou men de
onderscheidene zangvereenigingen de beide
harmoniegezelschappen kunnen combineeren,
tot voordeel voor de kunst, ten gerieve der
kas, die wel eens aan bloedarmoede ljjdt, en
ten voordeele van donateurs, beschermers e. t. q.
Want ook bjj de leden dezer vereenigingen mag
men geen «onverzettelijkheid en klein steedsche
begrippen" onderstellen.
De trichinen zjjn voorloopig non-actiefHet
nauwlettend toezicht op de geslachte varkens,
de moeiljjkheid bjj den uitvoer, de verbeteringen
in den bouwjder varkenshokken zullen ons met-
tertjjd van die ramp verlossen. Dan zal de
traditioneele overeenkomst van het zwijn met
den gierigaard weer opgeld doen, welke over
eenkomst voornameljjk daarin bestaat dat bei
den eerst na hun dood voordeel aanbrengen.
De trichinen waren oorzaak dat het varken zelfs
bjj den vrek moest achterstaan 1
Yolgena het negende jaarverslag der
werklieden-vereeniging Eigen Hulp te Goes is,
hoewel de geldmiddelen in geen ongunstigen
toestand verkeeren, het ledental belangrjjk
achteruitgegaan. Een der voornaamste oorzaken
hiervan is, dat vele werklieden der stoom-
meelfabriek leden der vereeniging waren, die
door het verplaatsen daarvan van woonplaats
veranderden, terwjjl anderen, die niet heengin
gen, daardoor hun inkomsten en broodwinning
verloren. Wel traden nieuwe leden toe, maar
toch verminderde het cjjfer zeer, zoodat er
het De Spiritu Sancto ex Maria Virgine fluistert,
Vhomo /actus est (en mensch geworden is)
wordt op trotsche, zelfbewuste wjjze gezegd,
maar het Crucifixus is aandoenljjk. Snik
kend herhalen de solisten het woord; Passus
(Hjj heeft geleden.) Het orkest sleept zich
voort, scherpe dissonanten met den zang vor
mend, tot aan hetet sepultus est, vol afgrijzen
gemompeld. Dan volgen de opstanding, de
hemelvaart, en al de beloften van gelukzalig
heid, die het credo sluitenEt vitam venturi,
een enorme fugahet is alsof men de reuzen
figuren van een fresco plotseling als bezetenen
hoorde zingen.
Hoe heerljjk is daarna het Sanctus, kalm,
zacht, gepsalmodieërd. Dominus Deus Sabaoth
klinkt het angstig, terwjjl de snaarinstrumenten
sidderen. Dan een stralend allegroPleni
Sunt coeli et terra gloria in D. dur, dien liohten
toonaard, die in de Mis domineert.
Na een peinzend preludium volgt het zoete
Benedictus. De viool zet de liefeljjke melodie
in, die van het begin tot het einde door het
Benedictus heengaatde hooge tonen, samen
smeltend met die der fluit, geven den in
druk van iets ver en mystieks. Lang
zaam daalt de melodie, alles, den zang en het
orkest meesleepend. Benedictus qui venit in
nomine Domini. Hier vooral heeft Beethoven
zjjn hart laten zingen. Men is als in een
droomde tjjd staat stil, en de ellende van
het leven is vergeten. Maar het Agnus Dei
voert ons plotseling naar de werkeljjkheid te
rug. Op breede wjjze wordt het woord Mise
rere slechts even aangegeven in het Gloria,
hier ontwikkeld. Met eene uitdrukking van
mannelijke, ernstige smart zingt eerst de bas:
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi." Miserere
nobis zingt het koor, het hoofd buigend onder
de wanhopige kreten van de alt en de sopraan.
Na de woorden Dona nobis pacem, energisch
door allen gesmeekt, eene plotselinge stilte; dof
rommelen de pauken, een siddering gaat over
de snaarinstrumenten, de trompetten schetteren(
een angstige hooge sopraanstem wendt zich
bevend tot een onzichtbaren rechter. Het
is of Beethoven een verschrikkelijk visi*
oen ziet, dat hg om vrede smeekt. Het
koor herhaalt sidderend de woorden en de
sopraan giltgeef ons vrede en na eene wan
hopende bede om geluk, smelt alles samen in
een teederen zang, die de tranen in de oogen
brengt. Alle angst, alle smart lost zich op
in die bede «geef ons vrede", pacem, pacemt
het is een smeeken zonder einde.
En als de laatste tonen zjjn weggestorven!
heeft men het gevoel als had de Mis een half
uur geduurd en als had de Meester alles gezegd,
wat er van het leven te zeggen is.
De uitvoering was voortreffelijk en vond
veel bjjval het Benedictus moest op herhaald
verlangen tweemaal gezongen worden.
Het koor bestond uit 160 zangers, het orkest
uit 80 leden. Solisten waren: sopraan: mej^
Pia von Sicherer; alt: mevr. P. Metzler-Löw,.
Leipzigtenorde heer B. Kaufmann, Bazel
bas: de heer Joh, H. Messchaert en viool: de
heer W. Dessau, Botterdam.
Zjj vormden een heerljjk geheel.
Marie Berdsnis van Beeleeom.
