21, 133" Jaargang. 1890. Zaterdag 25 Januari. Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2. Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per reg^l. Bij abonnement lager. Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten benevens alle dankbetuigingen: van 1—7 regels 1.50; iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Middelburg' 24 Januari. LETTEREN EN KUNST. ONDERWIJS. UIT STAD EN PROVINCIE. Tb«>inometer. Middelburg 24 Jan. vm. 8 u 40 gr. m. 12 u 44 gr. av. 4 n. 45 gr. F Verwacht Z. W. wind. Agenten te Vlissingen: P. G. ra Vet Mkstdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. O. de Mooiï te Tholen: W. A. van i AilvertenUB» Nieuwenkuuzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te eea uur advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmak te Rotterdam, de Gebk. Belinïante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. j aan het bureau bezorgd zjjn, willen Hoofdagenten voor het Buitenlandte Pargs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G.L. Daubs Cie., John F. Jones, opvolger. j zp des avonds nog worden opgenomen De Zutph. Crt. wees in haar nommer van Dinsdag op de Liberale Unie, vooral naar aan leiding van eenige Amsterdamsche liberalen, die dezer dagen voorstelden dat de kiesver- eenigiug Burgerplicht met hare honderden leden de Liberale Unie zou verlaten. Dit zou het blad, en zeer juist, hoogst gevaarlijk vinden. Het spreekt van zelf, zegt het,dal men te Amsterdam niets bemerkt van het grootste en nuttigste deel van het werk der Liberale Unie. Wij weten voorts dat sommigen daar en elders niet tevreden zjjn met de houding van het bestuur in zake de schoolquaestie. Maar noch het een, noch het ander mag een reden zijn om het begin van organisatie, dat de liberale partij niet zonder moeite verkregen heeft, onder den voet te halen, wat de tegenpartij zeker in haar vuistje zou doen lachen. Het is daarom zeker nuttig om eens te her inneren aan het doel en de werking dier Unie, en dat doet de Zutph. Crt. Hoofddoel is samenwerking te bevorderen tusschen de verspreide partijgenooten. Vooral in twee opzichten was die samen werking noodig. De liberalen in de twijfel achtige districten, waar elke verkiezing aan leiding geeft tot een strijd met inspanning van alle krachten, moesten kunnen rekenen op den steun der anderen, die in overwegend li berale districten wonen. Een verkiezing, waarbjj de strijd heftig is, kost veel geldwaarom zouden altijd weder dezelfde liberalen die con tributie betalen voor een doel, dat de geheele partij ten goede komt Bjj zulk eene verkie zing zijn er goede woordvoerders noodig waarom zon men die niet buiten het district zoeken? Een bond van kiesvereenigingen, die over ruime middelen beschikt en wier bestuur in correspondentie is met de plaatselijke kies vereenigingen, is het geschiktste middel om te zorgen, dat de liberalen in bedreigde dis tricten tijdig hulp kunnen krijgen van hunne geestverwanten. Behalve deze samenwerking, die voornamelijk ten goede komt aan de liberalen in twijfel achtige districten, is eene vereeniging als de Liberale Unie wenschelijk, omdat zij de gele genheid biedt in der minne te handelen over verschilpunten ten aanzien van het liberale programma. Men weet dat niet alle liberalen evenver willen gaan met het verleenen van kiesrecht; dat de juiste opvatting van de scheiding van kerk en staat aanleiding geeft tot verschil van gevoelen; dat leerplicht warme verdedigers en ernstige tegenstanders vindt, en wat dies meer zij. Nu geven zeker dagbla den, tijdschriften en vergaderingen gelegenheid genoeg om over deze en andere staatkundige onderwerpen van gedachten te wisselen. Maar hoe zal het blijken wat de meerderheid der partij aangaande eenig punt denkt, wanneer zjj niet behoorlijk georganiseerd is Hoe zal men weten of de meerderheid groot of klein is? Zonder partij-organisatie kan een kleine groep, die roerig is en veel van zich laat hooren, den schjjn wekken, als ware de geheele partij, of nagenoeg de geheele partij, van hare mee ning. Zenden daarentegen de plaatselijke Kiesvereenigingen afgevaardigden naar eene algemeene vergadering, dan bestaat de moge lijkheid ook het gevoelen in te winnen dergenen, die zich niet in het openbaar uitlieten, en die uit den aard der zaak altijd de groote meerder heid moeten vormen. De Liberale Unie moet dus le door haar bestuur een centraal-bnreau verschaffen, waarbjj de liberalen, die hulp noodig hebben, hulp kunnen krijgenen 2e een organisatie zjjn, waardoor de denkbeelden der partjj aangaande den eisch der liberale beginselen duidelijk kun nen bljjken. Heeft zjj aan de verwachting, die men van haar had, voldaan vraagt de Zutph. Ct. ten slotteen zjj geeft daarop het volgend antwoord Het spreekt van zelf dat het bestuur zjjne werkzaamheid ten aanzien van het in de eerste plaats genoemde doel der vereeniging niet aan de groote klok kan hangen. Wat er in ieder bjjzonder geval geschiedde, weet het publiek niet. Maar zeker is het, dat de kies vereenigingen in bedreigde districten vrjj wat zwakker tegenover den vjjand zouden staan, als zjj het bestuur der Liberale Unie niet in den rug hadden. Het is wel jammer, dat men in districten, waar de liberalen de onbetwiste meerderheid hebben, van dien stillen maar tachtigen en nuttigen arbeid niets bemerkt, en daarom allicht denkt dat de Liberale Unie niet veel uitvoert. Juist in zulke districten, waar men de Liberale Unie niet noodig heeft om de zege te behalen, moest men veel geld geven om anderen ter hulp te komen. Wat het tweede punt betreft, zoo heeft de Liberale Unie de gelegenheid gegeven tot het formuleeren van het liberaal programma in zake kiesrecht, onderwijs, belastingen, defensie. De groote verscheidenheid van meeningen, die daarbjj aan het licht is gekomen, bewjjst hoe noodig bet was dat de liberalen gelegenheid hadden die onderwerpen met elkander te bespre ken. Ware de aansluiting der kiesvereenigingen algemeener geweest, dan zou men door middel van de Liberale Unie nog veel beter weten, wat de liberalen in den lande denken dan men het thans weet. Maar men weet het nu althans veel beter dan eenige jaren geleden; en dat men het weet, is een der vruchten van de groote moeite, die sommige bestuursleden van de Liberale Unie zich gegeven hebben. Zjj volbrengen daarbjj een ondankbare taak. Zjj wekken den tegenstand dergenen, die mee- nen dat er niet gewerkt wordt, omdat zij niet zien werken en over het hoofd zien dat niet alles wat gedaan wordt, in de courant mag vermeld worden. Zjj geven voorts grooten aanstoot aan hen, die de grootste verdienste van den liberaal zoeken in zjjn »zelfstandigheid", liever kop pigheid, en die, wanneer de Liberale Unie aan gaande eenig punt niet juist in hun zin handelt, dadelijk den staf over die instelling breken. Die beide verkeerde opvattingen te be strijden, is het hoofddoel der beschouwing van het Zutphensche blad, en het deed daar- meê een goed werk, waarin wjj het gaarne steunen door zjjn gevoelen te helpen verbreiden. Uit Indië meldt men aan de N. II. Crt., dat de gouverneur-generaal een besluit heeft uitge vaardigd, dat inlandsche hoofden zich met andersdenkenden niet zullen hebben te bemoeien zoover den godsdienst betreft. Voor Java wil dit zeggen zooals bljjkt uit de circulaire aan de residenten, die het besluit vergezelde dat de hoofden, die de Mohammedaansche leer zjjn toegedaan, de christenen niet zullen be moeilijken. De residenten worden voorts bij de/e circulaire uitgenoodigd, het besluit op de maan- deljjksche rapport-dagen bekend te maken, en het door de controleurs te laten bekend maken op de rapporten der dessa-hoofden. Waartoe kan het nut zijn, zoo vraagt men zich af in die kringen de godsdienstige ge schillen aan de orde te brengen, terwijl toch, zooals in de circulaire zelve gezegd wordt, in de laatste jaren geen voorbeelden zjjn voorge komen, dat het den inlandschen christenen wordt lastig gemaakt Waartoe kan het dienen dat in al die districten van Java, waar nooit een inlandsche christen gezien is, over deze dingen met de hoofden gehandeld wordt Ook is den residenten aangeschreven onder zoek te doen, of de vrjjstellingen van de bedrjjf- belasting, die geestelijken en godsdienstleeraars hebben, wel behoorlijk gewettigd zijn vermits, naar het inzien van den minister van koloniën 's lands balang niet gebaat is door de onbe grensde toeneming van leeraren in den Moham- medaanschen godsdienst, op welks beoefening zoodoende eene premie wordt gesteld. In het binnenland wordt het kerkeljjk drjj- ven van den heer Keuchenius door de ambtena ren met de grootste bezorgdheid gadegeslagen. Het kan niet anders dan wantrouwen en onrust wekken onder de bevolking, en de godsdienstige hartstochten aanwakkeren, die eene wjjze en bedachtzame staatkunde zooal niet eerbiedigt, althans ontziet. En toch zal de minister, die zoo roekeloos met vuur speelt, nog wel eenigen tjjd op zijn zetel kunnen blijven. Naar men uit 's Gravenhage aan de Zwolsche Crt schrijft, begint aldaar de belangstelling, waarmede de begrootingsarbeid van de Eerste kamer werd tegemoet gezien, merkbaar te ver flauwen. Die belangstelling gold bijna uitsluitend het koloniaal debat. Maar het gevoelen wint. veld, dat een meerderheid den heer Keuchenius wacht. Hiermede wordt de verwachting van zeer velen, die het aanblijven van dezen minis ter een roekeloos spel met Indië achten, en dus ook een ramp voor het moederland, teleur gesteld. Of deze houding van ons Hoogerhuis, waar de liberale partjj de macht bezit, aan de kracht en het aanzien dier partij bevorderljjk kan wezen, mag worden betwjjfeld. Zulk een minister gehandhaafd ziende, komt men tot de conclusie, dat in Nederland wel zéér veel moge- ljjk is, zegt de schrijver. De minister van waterstaat verklaart, in antwoord op het verslag der afdeelingen van de Eerste kamer, dat de wet op de overzet veren in overweging is dat weldra de herziening der postwetten de Tweede kamer zal bereiken en daarbjj zal voorgesteld worden verhooging van het maximumgewicht van gedrukte stuk ken van j cent port. De wettelijke regeling van den telephoondienst zal hjj ter hand nemen. Blijkens eene opgave van den minister van financiën in de Staatscourant van heden was het bedrag van de belastbare opbrengst der onge bouwde eigendommen in Nederland, volgens de uitkomsten der kadastrale leggers, op 20 Oct. 1889 ƒ46,505,795.19, tegen ƒ46,520,014.22 op 20 Oct. 1888. Het bedrag der te heffen be lasting voor het jaar 1890 is ƒ5,545,090,38. Voor Zeeland bedragen die cijfers resp. ƒ3,841,737,53; ƒ3.841.076.84 en ƒ475.738.06. Bjj kon. besluit is benoemd tot voorzitter van het bestuur der waterkeering van het calamiteuse water schap Walzoorden A. G. V. Hombach en, met ingang van 1 Febr., tot directeur en leeraar aan de rjjks hoogere burgerschool te Assen H. W. Sanders, thans leeraar aan die school is aan mr B. Dorhout Mees, op zjjn daartoe gedaan verzoek, met ingang van 1 Febr. eervol ontslag verleend als rechter in de arrondisse- ments-rechtbank te Groningen zjjn de majoor kwartiermeester C. T. Hereken- rath, van het 6de reg. inf., en de majoor- kwartiermeester F. M. A. Oosterman, van het 7de reg. inf. op pensioen gesteld. Nog zijn benoemd bjj het personeel der mi litaire administratie, bij de kwartiermeesters tot majoor-kwartierm., bij den staf der inf., de kap.-intendant, met titulairen rang van majoor, J. Gruys, belast met de mandateeriDg van traktementen en verdere vergoedingen te 's Gravenhage, met bépalmg, dat hjj in zijnen nieuwen rang met zijne tegenwoordige functiën zal belast bljjven bjj het 6e reg. inf., tot maj.-kwartierm,, de kap.-kwartierm. J. T. I. de Jong, van het 3e reg. vest.-artill., gedetacheerd bij het koloniaal werfdepot; tot 2e luit-kwartierm, do sergeant F. van der Steen, van het le reg. inf. bjj het 7e reg. inf., tot 2e luit.-kwartierm., de sergeant W. E. de Hart, van het 4e reg. inf.. bij het 2e reg. huzaren, tot le luit.-kwartierm., de 2e luit.-kwartierm. J. C. Hamerslag, van het korps bij het 2e reg. vest.-artill., tot kap.-kwar tierm., de le luit.-kwartierm. J. W. Altink, van het 7e reg. inf. tot le luit.-kwartierm., de 2e luit.-kwartierm. H. Wjjs, van het korps bjj het korps genietroepen, tot kap.-kwartierm., de le luit.-kwartierm. W. J. J. C. de Rechte- ren van Hemert, van het korps rjjdende artil lerie en bij de administrateurs van kleeding, tot kapitein, de le luit. D. B. de Geest, van het 3e reg. huzaren, belast met het beheer over het garnizoens-kleedingmagazjjn te Amsterdam. De dezer dagen uit Oost-Indië ontvangen mail loopt tot 19 December. Naar de Soer. Crt uit goede bron verneemt zal de minister van koloniën het daarheen richten, dat de pas in Nederland aangenomene schoolwet, met inachtneming van locale om standigheden en de daaraan verhoudene wijzi gingen, ook in Ned.-Indië ingevoerd wordt. Uit het verslag der voornaamste gebeurte nissen in het gouvernement Atjeh en onder- hoorigheden, loopende van 10 tot 26 November, bljjkt dat, met uitzondering van Lamboeroe, 't welk op den 14en Nov. door een 200tal schoten werd verontrust, de posten in onze linie van Groot-Atjeh zwak beschoten werden, en dat de verdere feiten zich tot roof van partijtjes rail en telephoondraad bepaalden. Ter Westkust werd de rust niet verstoord. Tengevolge van de onderwerping van Toekoe Mancser kwamen den lOen dezer veel personen uit de bovenlanden met hem naar Melabueh De toestand was aldaar aanmerkeljjk verbeterd. Ter Oostkust werd mede de rust niet ver stoord, en de berichten van daar waren zeer bevredigend. Er viel nogal regende regenmoesson is aan het doorkomen. Op Groot-Atjeh en op de Noordkust deden zich sporadische gevallen van cholera voor onder het garnizoen sedert den 22en niet meer. Over het algemeen was de gezondheids toestand dezelfde gebleven, hoewel hjj zich door veel koortsen in de laatste week minder u nstig teekende. Het gemiddeld getal lijders, in het militair hospitaal te Pantei Perak opgenomen, bedroeg por dag 23.7, tegen 22.8 gedurende den vorigen verslagtijd daarvan waren ljjdende aan berri- berri 7.8 tegen 8.8 gedurende den vorigen verslagtjjd. De ziekte- en sterfte-cijfers bleven stationnair. Uit Deli komen berichten omtrent verschil lende ernstige opstootjes onder de Chineesche werklieden op de plantages, zoogenaamde koe lies. Zij wilden wegloopen en waren slechts met de grootste moeite te weerhouden om het werk niet in den steek te laten, hetgeen de treurigste gevolgen zou hebben voor de onder nemers, daar de geheele oogst dan verloren zou gaan. Op een der plantages gebeurde den 22 Dec. jl. het volgende. In een der schuren staakten al de Chineesche koelies het werk. Zij dienden de opzichters een pak slaag toe en eischten toen, dat drie der over hen gestelde beambten ontslagen zouden worden. De controleur met een luitenant-Chinees en eenige politie-dienaars waren weldra op de onderneming aanwezig, doch te vergeefs deden zjj hun best om de werklieden tot rust te brengen en hen den arbeid te doen hervatten. Zij namen zelfs een meer dreigende houding aan en een groot aantal hunner wilde des avonds het huis van den hoofdopzichter be stormen, maar werd door de politie weerhouden. Den 23en bleven de koelies zich verzetten en toen begon men over te gaan tot de arrestatie van de onruststokers. De politie begaf zich naar de verzamelplaats der Chineezen en werd met oorverdoovend geschreeuw en een hagelbui van steenen ont vangen. Onder het blazen op een hoorn stormde de massa op de politie innu werd het tijd om de oproerlingen door geweervuur tot reden te brengen. Het gevolg hiervan was dat er 25 dooden en gekwetsten vielen, terwjjl de geheele bende uit elkaar vloog en de vlucht nam. In den loop van den dag keerden verreweg de meesten terug, die daarop kalm aan den arbeid gingen, zonder zich verder te verzetten tegen de inhechtenisneming van een twintigtal opstokers. Door vele dergelijke botsingen heerscht onder de koelies een allergevaarljjkste geest, hetgeen natuurljjk hoogst nadeelig werkt op den toe stand der kostbare plantages. Wij hebben te Middelburg betrekkeljjk een tjjd van stilstand gehad op het gebied der tooneelvoorstellingen en wij gelooven dat dit, met het oog op de geheerscht hebbende ziekte, voor het succes der tooneelgezelschappen een geluk is geweest. Thans wacht ons Woensdag aanstaande wêer eene voorstelling van het gezelschap-Faassen, en wel eigenaardig toeval in dezen tijd met Heeren doktoren, een blijspel. Nu meer dan de halve stad de hulp dier heeren heeft ingeroepen en hen heeft leeren waardeeren, zullen velen zeker wel lust ge voelen hen «op de planken"eens te aanschouwen. En de doktoren zeiven Wie weet of zjj menigen geheel herstelden patiënt niet aanraden zich eens te verlustigen bjj een goede komedieof zjj zeiven, na al die drukke dagen, zich niet opgewekt gevoelen om zich eens te ontspannen door hun even beeld te aanschouwen? Dat durven wjj niet zeggenlaat ons liever hopen dat van een hunner collega's hier ver van daan. Wonen zij de voorstelling bij, dan kunnen zjj Woensdag avond kennis maken met verschillende hunner ambtgenooten. De groep der in het stuk voorko mende geneesheerende vrooljjke, de onbe schofte, de patienten-looze en hij, die al die kwalen zelf denkt te hebben, waarover zjjn patiënten hem consulteeren, en die ten eigen behoeve proeven doet op zjjn zieken die groep moet in éen woord kostelijk zijn. De intrige van het stuk deelen wij liefst niet mee; slechts weinigen vinden dit aardig; maar wel verzekeren wjj, op gezag van een ander blad, dat Heeren doktoren is een frisch en vroo- ljjk Btuk, zonder complicatiën, zonder bittere ironie, zonder de onmogelijke vergissingen en verwarringen van het kluchtspel uit den laat- sten tijd. Vooraf gaat het dramaatje: Marcel, een fijn salonstukje, dat indertijd door wjjlen Albregt zoo uitstekend werd gespeeld, maar omdit hjj een komiek was door het publiek niet altijd werd gevoeld. Op die klip behoeft het nu niet te stranden, nu de hoofdrol wordt vervuld door Moor, die tevens in Heeren dok toren de rol van een bon bourgeois uitstekend moet spelen. Zjjn optreden en dat van mevrouw Schepers die ook een vorig maal niet meespeelde, is, met de beste, bekende krachten van het ge zelschap eeno aantrekkelijkheid te meer om de voorstelling van Woensdag avond niet te verzuimen. Dinsdag avond treedt hetzelfde gezelschap te Vlissingen op met Een bittere pil van Justus van Maurik en Donderdag avond te Goes met de Familie Lonei. Beide stukken wjj kennen ze van een opvoering hier doen ons de hoop uiten dat het ook in die gemeenten het gezelschap niet zal ontbreken aan belangstelling en waardeering Van de alom bekende drukkersfirma H. C. A. Thieme te Nijmegen ontvingen wjj een juweel van een wand-almanak, zoo fijn en smaakvol bewerkt als men maar zelden zal zien. Zoo de naam van deze drukkerjj niet reeds gemaakt was, zou zeker die almanak haar lof verbreiden, zoo zeer voldoet hjj aan alle eischen, die men uit het oogpunt van techniek en smaak aan dergelijk drukwerk stellen kan. Van het uiterst practische en nuttige boekje Door de school voor het Vaderland, door N. Veenstia Bzn., is thans het tweede, en voor- loopig het laatste stukje verschenen, evenals het eerste versierd met plaatjes van Willem Steelink. Het verwondert ons niet dat na de zeer gun stige beoordeelingen, van alle kanten over het eerste stukje geuit, de schrijver met goeden moed en lust het tweede bewerkte. Daarin worden nu behandeld- het eerste hoofdstuk der grondwet, de rechten en plichten van den koning, de staten-generaal, geldzaken, adeldom, ridderorden, buitenlandscbe betrek kingen. Verder zijn daarin hoofdstukken ge wijd aan de provinciën, de gemeenten, armen zorg, weldadigheid en koloniën. En dit alles wordt in het boekske op zoo aan gename, bevatteljjke manier behandeld dat wjj ook over dit deel van den arbeid des heeren Veenstra niet dan met den grootsten lof kun nen gewagen. Gestoken in hetzelfde nette gewaad als het vorige deeltje is dat iets goedkooper en ver krijgbaar tegen 35 cents. Bij den heer J. F. van Druten te Sneek is verschenen een supplement op de bewerking der arbeidswet door mr H. Goeman Borgesius. Siegfried, Wagner's eenige zoon, beoefent slechts voor éen jaar muziek bij Humperdink te Mainz, een der koor-repetiteurs gedurende de voorstellingen te Bayreuth. Hij woont bjj zijn halve zuster (Daniëla von Bülow) en haar man dr Thode, directeur der Stadelsche Sarnm- lung (schilderijenmuseum) te Frankfort a/M., van waar hjj op de daarvoor bepaalde dagen naar zjjn muziekonderwijzer spoort. Het eenig doel van dit onderricht is, dat de jongeling zich voldoende in de muziekliteratuur leert thuis vinden, en o. a. ook met de «klassiek" oude Fransche meesters (Grétry, Méhul, Boiël- dieu) vertrouwd geraakt. De berichten, dat hjj zich aan de muziek als vak zou gaan wjjden, zijn uit de lucht gegrepen. Daarna zal hjj, als aanstaand architecthet een of ander Polytechnium bezoeken. Dit jaar zullen zeer zeker geen voorstellingen te Bayreuth plaats hebbenwel schijnt mevr. Wagner er ernstig over te denken, aan de tallooze «smeekschrif ten" die haar werden en nog worden toege zonden, gehoor te verleenen en in 1891 naast Tannhüuser ook Tristan und Isolde te Bayreuth te doen opvoeren. Maandblad voor muziek Naar men ons meldt zal de nieuwe katho lieke school te Oostburg waarschjjnljjk met 1 Mei a. s. geopend worden. Naar berekening zullen dan 100 kinderen de openbare school verlaten voor de katholieke; terwjjl bjj schoolgeldheffing ook de bestaande christel jjke school nog wel met eenige leerlingen zal vermeerderen. De officier van gezondheid 2e klasse L. A. H. Jansen van het 4e bataljon, 3e regiment infanterie te Vlissingen die, wegens ongesteld heid van drie officieren van gezondheid te Bergen op Zoom aldaar was gedetacheerd, is heden weder in zijn garnizoen terug gekeerd. Genoemde of ficier van gezondheid is door den generaal- majoor inspecteur van dengeneeskundigendienst

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1890 | | pagina 1