N°. 9.
133s Jaargang.
1890.
Zaterdag
11 Januari.
Landbouw bij schoofdeeling.
Middelburg 10 Januari.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager.
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
J
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
KERKNIEUWS.
RECHTSZAKEN.
UIT STAD EN PROVINCIE.
IIIDIHilll IK, SU II. (01 HIM.
Thermometer. Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. 0. de Mooij te Tholen: W. A. vah Advertenilëa
Middelburg 10 Jan. vm. 8 u 39 gr. i nietnvxnhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle poetkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te een udï
m. 12 u 47 gr. av. 4 u. 48 gr. F j advertentie-bureau's van Nijgh Vah Ditmah te Rotterdam, de Gebr. Belinïante, te 's Gravenhage, en A. de la Mae. Azn, te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zjn, willen
Verwacht W. -wind. j Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G.L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. zj des avonds nog worden opgenomen
IV.
{S l O t.)
Doelend op enkele moeilijkheden, die het
door hem aangeprezen stelsel in de practijk
zal opleveren, wijst de heer Van den Broek
erop hoe het gebeuren zal dat de boer, met
wien men een contract op schoofdeeling wil
aangaan, nog los land van een anderen ei
genaar in pacht heeft, waarvan de huur nog
doorloopt of dat hij, om aan zijne paarden
werk te geven, niet zal willen missen. Of
schoon nu de inmenging van vreemde ele
menten niet gewenseht moge zijn, zal de
landheer toch zijnen schoofdeeler niet tot
afstand dier huur moeten nopen. Slechts zal
de boer in de voorgestelde rekening moeten
worden gedebiteerd voor zeker aandeel in
huis- en schuurhuur, voeder enz., hetwelk
hij, boven zijn gerechte portie, van de firma
geniet. Is de vreemde eigenaar genegen in
de schoofdeeling te participeeren, dan dunkt
het den schrijver niet moeilijk, dezen als
derden firmant op te nemen. Daarbij worde
zijn inbreng aangenomen evenredig te zijn
met de pachtwaarde der door hem aange
brachte landerijen en hij worde in de ex
ploitatie-rekening vooraf belast met een
passend deel in 't onderhoud der woning.
Gemakkelijker zal het echter zijn dat de
firma het loopend pacht-contract van een
harer leden overneme. Dan worde die pacht
voor 't vervolg door den landheer betaald,
even alsof hij zelf dat land hadde aange
bracht, terwijl de inkomsten dan voor het
geheel ten bate der vennootschap komen.
Dit voorkomt taxatiën, vexatiën, achterdocht.
Feitelijk is bet dan ook geheel onverschillig
wie het land levert, waarop de firma gedreven
wordt,
Maar geheel eigenaardige bezwaren ontmoet
men bij de poging om het schoofdeelstelsel
pasklaar te maken voor los land. Als het
een vraagstuk uit de elementaire wiskunde
gold, zou men meenen tot bepaling dei-
gedeelten te geraken door in de voorgaande
rekening alles wat het vee en de hofstee
betreft, gelijk nul te stellen of op andere
wijze te elimineeren. Het ingewikkelde
verband der elementen laat echter eene zoo
eenvoudige bewerking niet toe. Dit vraagstuk
noemt de schrijver zeer doornig. Met de
zorgvuldigste ramingen tot grondslag te
nemen komt men er niet, maar het is
eigenaardig dat eene aan de werkelijkheid
ontleende rekening wèl bruikbare uitkomsten
heeft gegeven.
Dit toont de heer Van den Broek met
een voorbeeld aan. Wij moeten daarvoor
verwijzen naar zijn artikel zelf; omdat wij
meenen reeds te veel van de aandacht onzer
lezers gevergd te hebben en het stelsel toeli
in de allereerste plaats toepassing verdient
op bouwerijen.
Van meer belang is, dunkt ons, de mede-
deeling van den schrijver dat het stelsel een
geschiedenis heeft.
Hij trof berichten aan, hoofdzakelijk uit
Frankrijk en Italië, uit Algiers, uit Java,
zelfs sporadische vermelding omtrent het
bestaan ervan in ons eigen land. Volgens
een artikel van Baudrillart ln de Revue des
deux mondes is misschien zelfs de helft van
het bouwbare oppervlak van Frankrijk en
metoyage.
De schrijver is echter zeer onfortuinlijk
geweest met zijne nasporingen in de litteratuur
en in de practijk, met name in het land van
Altena en Limburg. Hij wil echter bij
voorbaat de tegenwerping ontzenuwen, die
men in dezer voege formuleeren zou„Hoe
Gij beveelt een stelsel aan dat bestaan heeft
dat alree bezweken is en niet meer in onze
meer samengestelde toestanden past".
Hierop antwoordt de heer Van den Broek
met eene verwijzing naar het kemelsvel.
Het oude is niet in alles verouderd. Wij
zijn niet altijd gelukkig geweest met onze
pieuwere organisatiën. We hebben de gilden
afgeschaft en zuchten onder het lamlendige
knoeiwerk onzer niet-bevoegde handwerks
lieden.
De schrijver beveelt het door hem ge
schetste stelsel hoofdzakelijk aan, omdat het
pachtstelsel ook niet meer voldoet. Het is
een onweerlegbaar feit dat de landbouw aan
bloedarmoede lijdt. Indien er een middel
kan worden aangewezen, waarmede het
afgeleide kapitaal weder naar zijne natuurlijke
aderen terugvloeien kan, dan mag dit middel
wel ernstig overwogen worden. Al moest
men toegeven dat het stelsel aan ziekmakende
misbruiken overleden was, dan nog kon de
proef genomen worden ol het weer niet,
na reiniging, tot nieuw leven kon worden
gewekt.
In uitstel kan gevaar liggen.
De heer Van den Broek besluit zijne
belangrijke beschouwing met uiteenzetting
der moreele zijde van het door hem ont
wikkelde stelsel. Hij bedoelt daarmede niet
die engere opvatting van moraliteit, welke
reeds hare uitdrukking heeft gevonden in
zijne beschouwing, waar hij gemeend heeft
aan te toonen, dat zoowel voor den eigenaar
als voor den bewerker van den grond het
welbegrepen eigenbelang daardoor kan wor
den gediend. Mocht het reeds daarom alleen
aanbevolen worden ter proefneminghij
gelooft dat het bij welslagen blijken zou
nog in wijderen kring eene zegenrijke
werking te kunnen oefenen. Niet dat hij
zich idyllische voorstellingen maakt omtrent
de samenwerking van die standen der maat
schappij, wolko tegenwoordig- vpplsrino
tegenover elkander staan. Eenigszins ironisch,
meent de Franschman Baudrillart, „dat het
onder de hoede gesteld mag worden van een
der groote denkbeelden, die er in onze lucht
hangende samenwerking van arbeid en
kapitaal." Voor die ironie voelt de heer
Van den Broek alles, maar hij wil er niet
op ingaan. Ook is het te schoon gedacht
dat zich de tegenwoordige strijd der belangen
zon oplossen in eene harmonische samen
werking.
>Voor strjd" zoo besluit hjj zijn opstel
>zal er wel altijd ruimte en gelegenheid over
blijven slechts is er kans dat de wederzjdsche,
soms zoo schamper geuite minachting zich leere
intoomen. Denken wj ons het stelsel in volle
werking, dan vermoeden wij een vooruitstrevend
landheer, die op onbekrompen wjjze zijnen
schoofdeeler tot intensieve cultuur in staat stelt.
De heer zal, zjne kennis puttend uit tijdschrift
artikelen, reclame-aanbevelingen, tentoonstel-
lings-bezoeken enz., nieuwe vee-rassen invoe
ren, verbeterde methoden, nieuwere werktuigen
aanschaffen, andere gewassen aanpreêken. De
boer zal, tot uitvoering der veeltjjds onbekookte
denkbeelden geroepen, op weldadige wijze rem
mend optreden, maar toch zijne overgeleverde
praktijk in het licht der nieuwere theorieën
moeten verdedigen.
»Is het te schoon gedacht als wij meenen, dat
uit dezen voortdurenden strijd althans eene
behoedzaam voortschrijdende verbetering van
het bedrijf geboren kan worden Als, met
wederzijdsch geven en nemen, de boer niet meer
gehinderd wordt door gebrek aan kapitaal om
eens te toonen wat hij kande uitvoering van
eenig lievelingsdenkbeeld, hetwelk hjj anders
nooit bereikt zou hebben, mag beproeven, en de
heer, onder leiding van een deskundige, eens
zijne warme belangstelling zal kunnen koelen
aan de moeilijkheden der practjk Want,
belangstelling zal er ontstaan. De inkomsten
van den landheer, voorheen met of zonder on
verschilligheid zoo vast wjj weten wat die
vastheid in tijden van crisis beteekend heeft
zjn nu afhankel jk geworden van gewas, groei,
oogst, prjs. Yan dagloon en afscheep. Van
ziekten en onheil. Yan verloop der bevolking
en opkomende industrie.
>Het kan voor den landbouw een nieuw tjd-
vak openen als zich de hoogere klassen op de
geschetste wijze meer rechtstreeks voor hem
gaan interesseeren. Misschien is er toch geen
onzer sociale verschijnselen zoo treffend als de
algemeene verarming van het platteland. Ik
bedoel geenszins de reeds zoo veelmaals hier-
voren genoemde vermindering in welvaart der
boeren, noch het terugtrekken van het kapitaal
ik bedoel in meer algemeenen zin ook de
intellectueele verarming. Het platteland wordt
niet meer bewoond door de hoogere standen
ridderhofsteden, zathen, staten, buitenplaatsen,
sloten worden bij dozijnen verlaten en gesloopt.
Het land wordt doodsch en ledig. Wjj zien
voor onze oogen de steden hewoonbaarder, aan
trekkelijker, grootacher worden alles op kosten
van het platteland. Ik laat aan eenen boet
prediker de niet benijdenswaardige taak om
de hoogere standen daarvoor te kapittelen
de man zou prediken als een roepende in de
woestijn. Zulke verwjten zouden even vruch
teloos bijken als de welbekende aanvallen
tegen de weelde. >E pur se muoveZe is er
en bljft leven. Het zou toch waarljk ook de
moeite niet waard zijn rjk en aanzienljk te
wezen, als men daarmede niet het voorrecht
had zjn leven in te richten naar de inzichten
eener eigene verantwoordeljkheid.
De Geschilftsmann" heeft zjn leve:1 binnen
de enge perken zjner broodwinning gebonden:
de rjke grondbezitter zal van zjn rjkdom
allereerst gebruik maken om zjn eigen milieu
te kiezen. En het zou nog zeer te bezien staan
of het verbljf van grondeigenaren op en om
hunne gronden, op zulke moreele overwegingen
alleenvoor het platteland gewenseht zou zjn,
slechts uit belangstellende genegenheid is iets
te wachtenmet een half gedwongen verbljf
van heeren te midden eener landbouwende
bevolking is wel verknechting maar geen ver
broedering te wachten.
Het behoeft ook niet. Niets meer dan
belangstelling, zich uitende in middelen tot
opwekking der gedoofde energie, wordt ge
vraagd. Het zal dan kunnen gebeuren dat
landheeren, meer van nabj met de behoefte
van den landbouw bekend rakende, hunne
nieuw gewonnen wetenschap nuttig zullen kun
nen te pas brengeni n de wetgevende collegiën
en hooge staatsambten, waarin zj door hunne
positie gemakkeljk toegang hebben. De on
kunde, waarvan de schrjver vroeger sprak en
die openljk erkend werd in de vergadering
CLKJL ~f*OI oo:»i^w«y >-
'ajft 17.Pil f VAT*-
dwjnen. De waarljk ongegronde minachting
voor den landbouwer, als ware hj een wezen,
dat slechts slaafs navolgde wat vorige geslachten
hebben gedaan, zou plaats maken voor betere
waardeering. En is het gewaagd te hopen,
dat uit die meer waardeerende samenwerking
ook zou kunnen ontstaan dat zedeljk hoogere
gemeenschapsgevoel, hetwelk zjn uiting vindt
in het woord nationaliteit zi n toppunt be
reikende in die warmere, broeder) jke toeneiging,
die men humaniteit kan noemen
De belangstelling voor het geheele opstel
van den heer Van den Broek bij onzen
lezerskring opwekken, was ons hoofddoel
met de overname van den voornaamsten
inhoud daarvan.
Maar wij hopen tevens dat daarvan door
menig deskundige in onzen kring kennis
genomen zal wordendat hij, zoo hij die
hebben mocht, zijne bedenkingen tegen het
blootgelegde stelsel moge bekend maken,
opdat door wrijving van gedachten meer en
meer licht worde ontstoken over een middel
tot verbetering van een moeilijken toestand.
En vooral landheeren bevelen wij de
wenken van den schrijver uit Middelharnis
al zijn ze ook wellicht voor hen niet
nieuw ten zeerste aaD. Er kan misschien
in de door hem aangegeven richting eene
oplossing gevonden worden die beiden par-
tjen tot voordeel zjn zal.
Naar aanleiding van het door de National
Zeiting, in verhand met de vertoogen van den
heer Tindal, opgemerkte, schr jft het N. v. d. D.
Deze vriendeljke geruststelling berust op
een totaal verkeerd begrip van wat Tindal
wil en wj met hem.
Niemand in Nederland gelooft, dat Duitsch-
land op de loer ligt om ons te annexeeren.
Wat dat betreft, slapen wj allen zeer rustig
Maar als Duitschland 't weer te kwaad mocht
krjgen met Frankrjk, zal onze neutraliteit
dan kunnen geëerbiedigd worden, ook wanneer
wij zeiven onmachtig zjn om haar te doen
eerbiedigen V
Is 't, zonder eenige kwade bedoeling of eenig
boos vermoeden ten opzichte van welken
nabuur ook, verstandig 35 millioen per jaar
aan onze weerbaarheid te besteden en toch
weerloos te zjn
Ia 't in het algemeen beschouwd wel ver
standig weerloos te wezen
Bestaat er eenige reden om te vreezen dat
eene ons zoo goed gezinde mogendheid als
Duitschland er eene vjandige beweging in
zien zal, wanneer wj onze grenzen behoor] jk
sluiten en zorgen veilig te zjn tegen eiken
onverhoedschen overval
Geldt niet meer dan ooit het Si vis parem
para helium voor alle Europeesche volken?
Wj behoeven niets meer te zeggen, om te
bewjzen dat èn de heer Tindal èn wie 't met
hem eens zjn er geen oogenblik aan denken,
dat onze oosteljke naburen ten onze opzichte
booze plannen zouden koesteren. Het is inder
daad zelfs te dwaas om dit element uit de
kwestie Tindal te verwijderen, want het is er
nooit in geweest.
B j kon. besluit is aan A. Cense, onderw jzer
aan een openbare lagere school te Middelburg,
een pensioen verleend ad 534.
Yerder is de heer J. J. van der Pot,
op zjn verzoek, met ingang van den len April
1890, eervol ontheven van zjne betrekking
van minister-resident in Japan en gesteld in
disponibiliteit, terwjl als zoodanig is benoemd
mr D. L. graaf van Bylandt, gezantschapsraad
te Berljn. Voorts zjn bj laatstbedoeld besluit
bevorderd
lo. W. A. F. baron Gevers, gezantschaps
secretaris le kl. te Londen, tot gezantschaps
raad b j dat gezantschap
2o. jhr mr H. C. J. Testa, gezantschaps
secretaris der tweede klasse te Weenen, tot
gezantschapssecretaris der eerste klasse en als
zoodanig geplaatst te Brussel, en
3o. mr A. M. D. baron Sweerts de Landas
Wyborgh en jhr mr R. de Marees van Swin-
deren, gezantschapsattachés in algemeenen
dienst, tot gezantschapssecretaris der twetde
1 - - - 1 'u - ~rxr
nen werkzaam te zjn, terwjl de tweede in
algemeenen dienst werkzaam bljft.
Verder is jhr mr H. van Weede, gezant
schapssecretaris der eerste klasse te Brussel, in
die hoedanigheid geplaatst te Berljn.
Nog is benoemd tot vice-president der arr.-
rechtbank te 's Hertogenbosch jhr mr L. C.
J. A. van Meeuwen, thans rechter in dat col
lege, en tot vice-president der arr.-rechtbank
te Haarlem mr L. E. A. baron Sloet tot Old-
huis, thans rechter in dat college.
De paardenarts 2e kl. A. A. de Man is over
geplaatst van de Kon. Mil. academie bj het
le reg. huzaren te Amersfoort.
De overeenkomsten betreffende de overname
van spoorwegen door het rjk zjn thans bj
den raad van state in overweging.
Te Amsterdam is Woensdag, na eene
korte ziekte, overleden de heer H. Binger, lid
der bekende uitgeversfirma Gebroeders Binger.
In de letterkundige wereld had de heer
Binger een bekenden naam, niet alleen door
het uitgeven van vele werken van beteekenis,
als Van Lenneps Vondel, Hoidjks Geschiedenis
de Hollanjsche Illustratie enz., maar ook wegens
zjn eigen letterkundigen arbeid, die in tal van
tjdsehriften en jaarboekjes verspreid ligt. Hj
is 65 jaar oud geworden.
Carmen Sylva is bezig met een roman,
die in Wales speelt.
Aan mej. Verka,de-Van der Stadt
onderwjzeres der neutrale bewaarschool te
Biervliet, is tegen 1 Februari e. k. eervol
ontslag verleend.
Bedankt voor het beroep naar de Chr.
Ger. gemeente te Middelburg (afd. St. Pieterstra at)
en voor dat naar Verseke door den heer H. J.
Kouwenhoven, pred. te Zaamslag.
Arrondissements-Rechtbank te Middelburg.
Heden, Vrjdag, zjn veroordeeld wegens:
mishandeling: E. P. V., 24 jwerk
man, Sluis, tot 7 d. gev., en W. N., 16 j.,
arbeider, Driewegen (gem. Biervliet), tot 3
b. s. 3 d. b.
beleediging van een ambtenaar:
Th. S., 28 j., en A. R., 26 j., arbeiders, Stekene
(België), ieder tot 7 d. gev.
diefstal: A. C. M., 54 j., sjouwerman,
Camperland (Wissekerke), en E. B., 17 j., en
M. B., 16 j., arbeidsters, Biervliet, allen tot
7 d. gev.; L. V., 15 j., tot 7 d., en N. S. d.
J., 16 j., J. M. H., 13 j., N. P. H., 11 j., B.
J. H., 14 j., en A. B., 15 j., allen Terneuzen,
ieder tot 3 d. gev. en H. C. d. M., 13 j., Bres-
kens, tot f 1 b. s. 1 d. h., en
meineed: P. A. L.. 18 j., leurder, Hulst,
tot 1 jaar gev.
Allen in de kosten.
Ontslagen van rechtsvervolging:
J. K., 12 j., koewachter, Rill&nd-Bath, beklaagd
van diefstal.
Vrjgesproken A. LJF., 15 j. en D. M., 12 j.,
Breskens, beiden beklaagd van driefstal.
Wj hebban heden het panorama bezocht,
dat door de Nederlandsche kunstvereeniging in
een der lokalen van het Schuttershof wordt
ter bezichtiging gesteld, en kunnen met volle
overtuiging onzen lezers den raad geven dat
niet ongezien te laten.
Zooals men weet bestaat dit panorama uit
verschillende seriën photographieën, die door
lenzen bezichtigd worden, terwjl elke week
een nieuwe serie wordt ingevoegd.
De eerste serie, die thans is geëxposeerd,
bestaat uit een vjftigtal keurig uitgevoerde
photographieën, die den beschouwer een blik
gunnen in de onderscheidene zalen, parken en
galerjen van de onlangs gehouden Parjsche
tentoonstelling.
Bj hen, die dit jaar de reis naar de Fran-
schtt nvu-^uat/mivs - -a:. 7
zochten, zullen deze gezichten vele aangename
herinneringen opwekken, terwjl zj aan hen,
die Parjs niet bezochten, gelegenheid geven
om in weinig tjd en voor eene kleine uitgaaf
met de meest interessante onderdeelen dezer
wereld-tentoonstelling kennis te maken.
De zeer practische inrichting, tengevolge
waarvan de bezoekers de gansche serie zonder
van plaats te veranderen kunnen bewonderen,
maakt het mogeljk dat tegel jkertjd v jf en
twintig personen van het panorama genieten
kunnen.
Ofschoon de bezichtiging der photographieën
alleen reeds den gang naar het Schuttershof
volkomen wettigt, stellen de ondernemers hoven-
dien nog eene collectie etsen en photographieën
naar levende Hollandsche meesters ten toon,
die liefhebbers der kunst zeker zullen boeien.
Wj twjfelen dan ook geen oogenblik of wel
dra zal ook hier van dit panorama een even goede
roep uitgaan als overal elders waar het werd
tentoongesteld en een niet minder druk bezoek
als daar eraan gebracht worden.
De kamer van koophandel en fabrieken
alhier houdt Maandag den 13 dezer te 3 uren
precies eene openbare vergadering ter behan
deling van adressen omtrent het ontwerp
Bahlman enz.
Naar men ons uit Vlissingen meldt is de
Noorsche bark J. P. Berg, gez. Bentsen, van
Brunswick naar Antwerpen, in de Wielingen)
bj plotseling opgekomen mist, in aanvaring
geweest met den Nederl. afhaalloodskotter no. 5,
schipper Streefkerk, waardoor laatstgenoemd
vaartuig vrj belangrjke schade bekwam aan
schip en tuig, en naar Vlissingen is gekomen
om te repareeren.
Naar men ons uit Goes meldt, heeft een
ingesteld onderzoek aan het licht gebracht
dat het trichineus varken, dat in het begin
van November te Biezelingo geslacht en te
Goes rondgevent werd, eigenljk te Goes zel
ve is gekweekt en wel op een mestput van
een slager en vilder. Op bedoelden mestput
werd veel afval van geslachte dieren verza
meld en daar heeft zeker de besmetting plaats
gehad.
Wijl het varken te Goes nog jongen ge
worpen heeft, die naar onderscheiden dorpen
zjn vervoerd, is naar de houders ervan een
onderzoek ingesteld en zjn zj aangezegd dat,
wanneer zj de dieren slachten, keuring
noodig is.
Het bljkt alzoo dat de trichinen ook hj
dit dier uit Goes zelve afkomstig zjn.
Door de strenge bepalingen voor in- en uit
voer zjn de loopvarkens te Goes goedkoop in
verhouding tot den prjs der biggen;
