N°. 1.
Woensdag
1 Januari.
133° Jaargang.
1890.
BUITENLAND.
1
1889.
Deze courant verschijnt dagelijks,
naet uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager;
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingen: van 1—7 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een Bij voegsel.
INGEZONDEN STUKKEN.
Algemeen Overzicht.
niiidhiii lit,sim: courant.
V
Thermometer.
Middelburg 31 Dec. vm. 8 u 29 gr.
ai. 12 u 33 gr. av. 4 u. 32 gr. F
Verwacht Z. W. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoo», te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. 0. de Mooij te Tholen: W. A. van Advertentiën
Nieuwxnhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de j moeten des namiddags te een nu*
advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmak te Rotterdam, de Gebk. Belinïante, te 's Gravenhage, en A. de la Mak Azn, te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zjjn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G.L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. zq des avonds nog worden opgenomen
Woensdag Nieuwjaarsdag ver
•cliijnt geen nommer van ons Iblad.
i.
Door een wijsgeer werd liet jaar 1888
een prophetisch jaar genoemd, dat op nade
rende stormen voorbereidde, want de pols
dezer eeuw klopt koortsachtig, zoowel de
politieke als de economische atmospheer was
drukkend en zwaar in den aanvang van
1889. Heeft het afgeloopen jaar ons éen
schrede nader gebracht aan de verwezen
lijking dezer prophetie? Nog éen jaar bleef
de vrede voor Europa verzekerd! Ziehier
hoe zich de eigenlijke ontwikkeling der
staatkundige gebeurtenissen gedurende 1889
in luttele woorden laat karakteriseeren. De
naderende stormen men hoorde ze in de
verte loeien, maar nog barstten zij niet met
geweld boven ons werelddeel los. Geen
enkele politieke kwestie van de vele, die
onrust baren, hetzij aan geheel Europa,
hetzij aan een enkelen zijner staten, vond
een oplossing. Niettemin is de politieke
atmospheer niet zóó drukkend als in den
aanvang des jaars, integendeel trots de altijd
en alom zich uitbreidende krijgstoerustingen
was de stemming in Europa langen tijd niet
zóó algemeen vredelievend als tegenwoordig.
Daarentegen bleef de economische atmos
pheer zwoel en drukkend. Onheilspellende
donkere wolken vertoonen zich aan den
horizont. Zullen deze zich boven de strij
dende menschheid ontladen Zal de zon
zegevieren en dit somber floers met haar
stralen doorbreken?
In de ontwikkeling van het politieke leven
der Europeesche staten zoo zeiden wij
werd geen enkele kwestie in het vervlogen
jaar opgelost. Oostenrijk ziet den onder-
lingen strijd zijner nationaliteiten zich ver
scherpen de eenheid der Oostenrijksche
monarchie loopt meer dan voorheen gevaar.
Engeland loste nog altijd niet het Iersche
vraagstuk op, maar het goede einde van
deze worsteling tusschen twee volkeren
schijnt nabij. Ierland „het land der harts
tochten en der armoede" is op het huidige
oogeublik rustig, en het is niet de rust der
wanhoop die er heerscht, het is de rust die
het vertrouwen op een verzekerde zegepraal
schenkt. Het Duitsche rijk moet aanschou
wen, hoe de sociaal-democratie zich voort
durend uitbreidt, trots het staatssocialisme
en uitzonderingswetten. Hoewel de berichten
uit Rusland over de binnenlandsche politieke
toestanden schaars vloeien, blijkt uit ver
strooide mededeelingen voldoende, dat de
revolutionnaire partij, hoe ook, door de ge
strengheid der regeering ingekrompen en tot
omzichtigheid gedwongen, nog niet geheel
ontmoedigd, nog niet dood is. Italië, dat
ten prooi staat aan een crisis op economisch
gebied, welke het aan den rand van het staats
bankroet dreigt te brengen, reikte noch greep
de hand ter verzoening met het Vaticaan.
Misschien is het zelfs nimmer verder van
een verzoening met den Heiligen Stoel ge
weest dan onder de leiding van zijn tegen
woordige» eersten staatsman. In de Ooster-
sche kwestie doet de beslissing nog steeds
op zich wachten. Oostenrijk en Rusland
blijven elkanders heerschappij op het Bal
kanschiereiland onvermoeid bestrijden. De
op Kreta heerschende gisting verscherpt bet
conflict.
Voor Frankrijk was 1889 een hoogst be
langrijkjaar. Het ware vermetel te beweren,
dat het Boulangisme opgehouden heeft te
leven, maar de man, aan wien het zijn naam
ontleent, zag zijn gelukster tanen wij
willen hopen voor altijd. De ongediscipli
neerde soldaat verkoos het brood der balling
schap boven het martelaarschap voor zijn
idealen, als men althans bij den eerzuchtige»
maar beginselloozen Boulanger van idealen
spreken mag. Half vergeten, na geruimen
tijd het middelpunt van verschillende partijen
geweest te zijn, moest de uitverkorene der
vijanden van de republiek het beleven, dat
Frankrijk aan het huidige regime de voor
keur gaf boven de dictatuur, die zich omringd
had van een bende, welke de macht liever
was dan het vaderland.
La Gueuse, aldus werd de republiek met
minachting door den Bonapartist Paul de
Cassagnac genoemd, weerstond schitterend
de aanvallen harer belagers en zegevierde
den 22 September en 6 October 11. luisterrijk
over haar vijanden het troepje afgedwaalde
republikeinen die zich ontevreden afwendden
van de bestaande orde van zaken en zich
verbonden met de royalisten en Bonapartisten
en de avontuurlijke aanhangers van den door
het hooggerechtshof veroordeelden generaal
Boulanger.
Twee regeerende vorsten legden in het
afgeloopen jaar hun scepter neer. Koning
Milan van Servië, nog jong en krachtig,
deed dit schijnbaar vrijwillig, edoch het was
de wil des volks, dat hem dwong heen te
gaan. Teneinde nog iets van den hoogen
iuzet, die hij op het spel gezet had, te win
nen deed hij afstand van zijn troon en
gunste van zijn veertienjarigen zoon: de
dynastie der Obrenovitch is nog gered
doch voor hoe lang De grijze dom Pedro
van Brazilië, meer nog voor de gebreken
der zijnen dan voor eigen feilen boetend,
is uit zijn rijk verdreven, dat daarna tot
republiek geproclameerd is en daarmede
heeft de laatste monarchie in de nieuwe
wereld opgehouden te bestaan, een
mogelijkheid waarmede men reeds lang
begonnen was rekening te houden doch
welke men nooit, nog tijdens het leven van
den, naar men in Europa geloofde, algemeen
beminden en geachten keizer had voorzien.
Een jonge vorst, die geroepen was een
maal een der oudste tronen van Europa te
beklimmen, maakte in den aanvang dezes
jaars op gewelddadige wijze een einde aan
zijn leven. Aartshertog Rudolf van Oosten
rijk, die door geboorte, rang, fortuin er<
talent een uitverkorene boven velen scheen,
deinsde terug voor de zware verantwoorde
lijkheid, welke hem, den eenigen zoon van
den keizer der Oostenrijksch Hongaarsche
monarchie, na korter of langer tijd op de
schouders zou worden gelegd. Les rois s'en
vont.
In de onderlinge betrekkingen tusschen de
groote mogendheden bracht het afgeloopen
jaar weinig verandering, zoodat ook in den
algemeenen toestand van Europa zoo goed
als niets gewijzigd is. Tegenover de triple
alliantie met het bevriende Engeland en een
paar der kleinere staten staan nog altijd
Rusland en Frankrijk. In de betrekkingen
tusschen het Duitsche rijk en de Fransche
republiek moge op heden minder spanning
zijn waar te nemen, een nieuwe Fransch-
Duitsche oorlog blijft niettemin de groote
factor, welke onvermijdelijk schijnt in de
toekomstige ontwikkeling der wereldgeschie
denis.
Voor Frankrijk was 1889 een buitenge
woon jaar. Niet alleen wijl de republiek,
gelijk hier boven gezegd, over haar vijanden
zegevierde, maar Frankrijk vierde feesthet
herdacht het eeuwfeest der groote revolutie,
die daad eenig in de geschiedenis der vol
keren. Het Europa onzer dagen had grond
met de Fransche natie vol blijdschap zich
te herinneren, hoe honderd jaar geleden het
licht van een nieuwen dag te Versailles
verrees, dat ook in de overige Europeesche
staten nieuw leven wekte, maar de monar
chieën waren bekrompen genoeg zich verre
te houden van de republiek en haar feest
viering, zeer tot eigen schade. Wie
opgegaan zijn naar de Parijsche internationale
tentoonstelling van 1889 moest rechtmatige
hulde brengen aan de onmiskenbare goede
eigenschappen en talen I en van de Fransche
natie. De tentoonstelling, door Carnot „een
feest van vrede en beschaving" genoemd,
heeft bewezen, dat Frankrijk, het moge
in 1870-71 op het veld van oorlog de
nederlaag geleden hebben, op het gebied
van nijverheid, wetenschappen en kunsten
niet door het "uitsch.o volk, niet door een
ander verslagen werd. Glansrijk heeft het
Fransche volk de nederlaag van Sedan
gewroken, op een wijze, weldadiger voor de
wereldbeschaving, eervoller voor de mensch
heid dan de schitterendste wapenfeiten en
krijgsroem. Frankrijks innerlijke kracht,
zijn zin voor het schoone, de bloei dei-
kunsten en wetenschappen op zijn gebied,
de hooge vlucht zijner industrie, de door de
geheele wereld geroemde bekwaamheid zijner
technici dit alles is op bet Champ de Mars
opnieuw heerlijk aan den dag getreden en
heeft Frankrijk een nieuwe eervolle plaats
in de rij der moderne staten heroverd.
Meer dan alle andere kwestiën heeft die,
welke de sociale heet, in bet verstreken
jaar de aandacht der wereld gevorderd.
Valt hier en daar ook eenige vooruitgang
in de denkbeelden, meerdere goede wil en
een ijveriger streven om de diepe klove te
dempen, welke de vermogenden en misdeel
den onder de menschen scheidt, waar te
nemen, zoo zijn de vorderingen op dit ge
bied toch zóo luttel in het algemeen, dat
deze beweging kortweg de arbeiders
beweging genoemd haar dreigend karak
ter blijft behouden. Ja, gedurende het
laatste jaar weerklonk de eiseh naar soci
ale rechtvaardigheid aan de zijde
der onderdrukten herhaaldelijk zóo luide,
dat ook de ïeactionnaire machten tegen wil
eu dank met kracht voortgestuwd worden
in de richting, welke tot de oplossing van
het maatschappeiyK v.aagstuk moet leiden.
Een hooge muur van starre vooroordeelen
en hebzuchtige drijfveeren moet omverge
worpen worden op dezen weg. Een zware
taak! Geen lapmiddeltjes zijn langer toe
reikend de kwaal te genezen, waaraan onze
moderne maatschappij lijdt. Een tijd van
grootsche hervormingen gaan wij tegemoet
wie nog zou willen trachten een dam op te
werpen tegen dezen stroom, loopt slechts
gevaar zich zelf een graf te bereiden.
Luider en luider, hier, elders, overal wordt
de eisch herhaald naar een krachtige wet
geving ter bescherming van den arbeider,
die thans onderwezen en nadenkend weigert
langer een willooze machine inde hand van
zijn werkgever te zijn. Zijn geest is wak
ker geschud en stelt hooger eischen voor
zijn levensbehoeften. In den eenen staat,
bij ons en in België gaat deze organisatie
in de maatschappelijke betrekkingen een
slakkengang. Engeland en Duitschland is
tot heden op dit veld het krachtigst aan
den arbeid geweest, ook Frankrijk heeft
de hand aan den ploeg geslagen. Dit ver
hindert evenwel niet, dat men juist in En
geland, Duitschland en Frankrijk aanschouw
de, hoe de ontevredenheid der arbeiders
zich het levendigst in daden uitte.
In de maand Mei brak de groote werk
staking onder de mijnwerkers in de West-
faalsche kolendistricten uit, een beweging
onder de arbeiders op zulk een uitgebreide
schaal als sedert 1872, de Gründerzeit, geene
in die streken plaats vond.
De beweging sloeg ove? naar de overige
steenkolendistricten in het Duitsche rijk.
Schijnbaar kwam het ten slotte onder
medewerking der regeering tot een schikking
tusschen de mijnbesturen en hun arbeiders,
doch dat de verzoening geen duurzaam ka
rakter droeg blijkt uit de gisting, gedurende
de jongst verloopen weken onder de mijn
werkers in de Westfaalsche districten, het
Saargebied en Silezië opnieuw ontstaan.
Aanleiding daartoe schonk de onvergeefelijke
misslag der mijnbesturen om in kleinzielige
wraakgierigheid op de voornaamste leiders
der werkstaking van Mei de Sperre toe te
passen.
Sedert de laatste dagen dreigen ook weder
de mijnwerkers in de Belgische kolendis
tricten met een algemeene staking van den
arbeid.
Niet minder merkwaardig dan de werk
staking der Duitsche mijnwerkers was die
der Londensche dokwerkers in Augustus en
September. Te Londen bovenal is bewezen,
wat eendrachtige samenwerking onder de
arbeiders vermag, want de werkstakingen
ontleenen haar grootste, zoo niet haar eenige
kracht aan de zich voortdurend uitbreidende
arbeider s-vereenigingen. Onder
de arbeiders is meer en meer het bewustzijn
voor de noodzakelijkheid hunner aaneen
sluiting ontwaakthun solidariteitsgevoel is
hun scherpste wapen tegen het kapitaal.
Aan het hoofd der werkstakende arbeiders
te Londen stonden een paar mannen, in de
eerste plaats John Burns, die dit gevoel van
eenheid bij de arbeiders naar beste ver
mogen aanwakkerden, die tegelijker tijd
bij de hongerende werkeloozen het gevoel
van verantwoordelijkheid voor het bewaren
der openbare orde levendig hielden, mei
het gevolg dat niet alleen ten slotte de
halsstarrige dokbesturen de rechtmatige
eischen moesten inwilligen, maar boven
dien de sympathie der publieke opinie
tot het einde der worsteling toe zich schaar
de aan de zijde der arbeiders. Weken
lang liepen 180,000 arbeiders zonder werk
in een stad als Londen, waar het contrast
tusschen rijkdom en armoede in de schrilste
kleuren is afgemaald, rond zonder een
oogenblik de rust der burgers te verstoren.
Een ongehoord maar roemrijk verschijnsel
in de arbeidersbeweging onzer dagen.
Werkstakingen van minder omvang kwa
men in bijna alle Europeesche staten in
schier alle takken van nijverheid voor. Te
Weenen waren het de tramkoetsiers, die
door dit hun eenig wapen de patroons tot
menschelijker behandeling noopten. Elders
weer waren het de kleermakers, de bakkers,
de timmerlieden, de metselaars,, de drukkers,
die hun eisch om loonsverhooging en ver
mindering van arbeidsuren lieten hooren.
Dit opgewekte leven onder de arbeiders,
hun drang tot onderlinge samenwerking, een
der merkwaardigste verschijnselen van onzen
tijd, wijst ons den weg, waarop het groote
raadsel onzer beschavingde grootste ar
moede naast den grootsten rijkdom, een
oplossing zal vinden. Aan de democratie
behoort de toekomst. Met de tegenwoordige
scherpe tegenstelling tusschen het Huis van
Hebben en het Huis van Ontbeeren" is alle
waarachtige vooruitgang onmogelijk. Men
schen op te voeden om hen later tot de
ergste armoede te veroordeelen het staat
gelijk met de wreedheid van een Calligula.
En deze wreedheid is te onmenschelijker
wanneer men in theorie alle menschen gelijk
stelt en in werkelijkheid de schrilste maat
schappelijke ongelijkheid als een noodzake
lijkheid verdedigt en handhaaft.
Of de onvermijdelijke reorganisatie in
onze maatschappelijke orde langs geleide,
lijken weg zal tot stand komen, of geweldige
schokken en vreeselijke botsingen haar zullen
voorafgaan de toekomst voor ons het
gesluierde beeld van Sais alleen kan hierop
het antwoord geven.
Langzaam, zeer langzaam schrijdt de
menschheid op de baan der beschaving voort
In de geschiedenis der ontwikkeling van
het sociale vraagstuk echter zal het jaar
1889 ongetwijfeld een belangrijke, hoewel
korte periode invullen. Heeft alzoo het
verstreken eeuwjaar der groote Fransche
revolutie niets buitengewoons gebracht, wat
de gebeurtenissen op algemeen staatkundig
gebied betreft, heeft het in dit opzicht de
profetieën van het jaar 1888 niet verwezen
lijkt, ten opzichte van het machtige inter
nationale vraagstuk, dat alle beschaafde
volkeren bezighoudt, dat voor alle volke
ren een levenskwestie is, dat de pols onzer
eeuw zoo koortsachtig doet kloppen, voerde
1889 de menschheid weder nader tot de
oplossing van het raadsel der moderne Sfinks.
den plotselingen dood van de ex-keizerin van
Brazilië. Alles vond volgens programma
plaats. Na de inzegening in de kathedraal
te Lissabon begaf de koniDg zich, vergezeld
door de koningin, nauweljjks hersteld van de
influenza, zich naar het raadhuis. Van af het
balkon verkondigde de voorzitter van den ge
meenteraad aan de voor het stadhmis verza
melde menigte de proclamatie van Carlos I
tot koning van Portugal.
In een boodschap aan de Cortes brengt de
koning hulde aan de goede hoedanigheden van
het Portugeesche volk, dat zich steeds roem
verworven heeft, trouw bleef aan zijn geloof,
volhardde in de verdediging zijner onafhanke
lijkheid, zijn veroveringen handhaafde, groot
was in zijn beschaving en »zich eervol onder
scheidde door d« loyale gezindheid jegens zijn
monarchen en zjjn liberale instellingen, die
het behoud der monarchie en de waarborg
voor de vrede en de openbare welvaart zijn.'
Meesmuilend zullen voorzeker de Portugee
sche republikeinen van deze laatste verzeke
ring in de koninklijke boodschap kennisnemen.
Wat overigens de hun toegeschreven plannen
betrekkelijk antimonarchale manifestaties bij
de kroning betreftniets bijzonders viel voor.
Zoo althans melden de officieeie berichten,
maar men weet hoe die juist niet altijd de
waarheid zeggen.
Toch zou het ons niet verwonderen of de
republikeinsche partijen zullen thans, uit juist
begrip van vaderlandsliefde, zich onthouden
van demonstraties, met het oog op het conflict,
waarin het land met Engeland is gewikkeld.
De Standard wjjdt daaraan eene beschouwing
en doet een beroep op den jongen koning, die
zoo hij wel gezind is volgens het En-
gelsch blad niet trachten moet in de oogen
van zijn volk zich populair te maken door zich
in deze bij zijn ministers met hun ongehoorde
eischen aan te sluiten.
Beide volkeren betreuren diep het ontstane
geschilmaar lord Salisbury behoeft geen
duim breed at te wijken van de gedragslijn,
in deze aangenomen. De wettigheid der aan
spraken van Engeland is onaantastbaaren de
Standard heeft geen ooren ernaar om de kwestie
aan een scheidsgerecht te onderwerpen. Tus-
schenkomst van een derde in een zaak, waarbij
slechts direct twee natieën zijn betrokken, is
onnoodig en in geen geval zou Engeland toch
kunnen toestaan dat Portugal in het bezit
bleef van nederzettingen, door Britsche onder
danen na veel moeite verkregen.
Tot zoover het Engelsche blad. Of het eene
verstandige daad is den jongen koning den raad
te geven zich dadelijk van zijn ministers af te
scheiden valt te betwijfelen. In ieder geval zal
hij wel zich wachten de publieke opinie te
tarten die zich van zelf in zijn land tegen En
geland keert.
Yan gansch anderen en minder ernstigen
aard was het geschil tusschen de Servische
regeering en de vertegenwoordigers der ADglo-
OostenrijkBche bank betrekkelijk het zoutmono
polie. Daaromtrent is, naar men meldt, een
schikking tot stand gekomen. Volgens deze rege
ling ontvangt de bank in het geheel 5.740.000 frcs
en doet afstand van de lj millioen frcs, waarop
zij als schadevergoeding aanspraak maakte.
De som, ter voldoening benoodigd, leent de Servi
sche nationale bank. De overeenkomst behoeft
nog slechts de bekrachtiging der Skoepschtina.
Naar men verzekert drong de regeering op
een regeling dezer zaak aan wegens de aan
staande gemeenteraadsverkiezingen, waarbjj de
oppositie krachtig zal optreden, daar zij zich
vleit, dat de beraadslagingen over het budget
en het handhaven van bijna alle uitgaven in
het land een slechten indruk hebben gemaakt.
In de politiek is het altjjd: in troebel water
visschen.
Handenarbeid als opvoedingsmiddel.
Met een enkel woord maakten wjj gisteren
melding van de kroning van den koning van
Portugal. De plechtigheid viel samen met
Mijnheer de Redacteur t
Onder bovenstaand opschrift las ik in een
der schoolbladen een uit uw blad overgenomen
verslag eener lezing van den heer Hondius in
de najaarsvergadering van het onderw. genoot
schap, afdeeling Middelburg.
Als beoefenaar en groot voorstander van den
handenarbeid kon het mij niet anders dan aan
genaam zijn, dat wederom van geheel onver-
wachte zijde een stem zich heeft doen hooren
ten gunste van een zaak, die zeer zeker de
volle belangstelling verdient van allen, die
prjjs stellen op practische volksontwikkeling;
en waren de door den spreker aangevoerd?
