N°. 293. 132' Jaargang. 1889. Woensdag 11 December. Niet meer achter- maar vooruit! Deze courant verschijnt dagelijks; met uitzondering van Zon- en Feestdagen: Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.-3} Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent; Advertentïën20 cent per regel. Bij abonnement lagerj Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50 iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte: Middelburg 10 December. LETTEREN EN KUNST. ONDERWIJS. KERKNIEUWS. MDMBCTMffi Thermomeier. Middelburg 10 Dec. vm. 8 n 43 gr. m. 12 tx 45 gr. av. 4 u. 46 gr. P Vervracht Z. W. wind. Agenten te Vlisaingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: P. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij te Tholen: W. A. van NrEUWENHuiJZEN en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, de Gebs. Belineante, te 's Gravenbage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parys en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. Advertentiën moeten des namiddags te een uur aan bet bureau bezorgd zjjn, willen zjj des avonds nog worden opgenomen Het hoofd van onzen constitutioneelen staat heeft het ontwerp tot wijziging der schoolwet onderteekend, wat trouwens niet anders dan te wachten was. En hiermee is dit ontwerp tot wet ver heven, tegelijkertijd een belangrijk tijdvak in de geschiedenis van ons onderwijs afge sloten, en staan wij thans voor een toekomst, waarin een gewichtig, nieuw beginsel op dat gebied zal worden gehuldigd. Voor recriminaties is de tijd nu voorbij. Maar toch voor eene enkele opmerking be staat nog voor ons aanleiding op grond van een ontvangen schrijven, dat, zij het ook al sterk gekleurd onder den eersten indruk van de aanneming der wet door de Eerste kamer, stellig het gevoelen weergeeft van meerderen in onze omgeving. Het was „een stem uit het Zuiden", die zich aldus deed hooren „Alzoo heeft Rome gezegevierd en is het schoonste sieraad van ons land aan den rand van den afgrond gebracht. Velen met mij zullen dit den voorstemmers onder de liberalen nooit vergeven, en van heden af is de scheu ring onder de liberalen een feit. Ongelukkig het land dat, als door het noodlot gedreven, zijn ouden roem overleeft en cijnsbaar wordt aan zijne oude vijanden, Rome en Dordt Maar schande over hen, die, als moegevoch ten soldaten, de veste overgaven. „Ik voorspel, en de tijd zal leeren dat ik gelijk heb, dat het vertrouwen van het libe rale volk een schok heeft gekregen, welks nawerking verlammend zal zijn, en op neder laag bij nederlaag voor de liberale partij zal uitloopen. „Ik verzeker u dat, hadden niet de libe ralen, bij de Grondwet op de meest naieve en roekelooze wijze, het thans achter de kiezers staande volk van het kiesrecht ver stoken, reeds hij de verkiezingen in 1888 zou gebleken zijn, dat het volk liberaal is en de volksschool lief heefthier ten minste zou dit gebleken zijn; maar ook hier wist Rome wel wat het deed, door de verknipping der kiesdistricten en het geven van het stemrecht aan een hoop boeren, die uit den aard aan de kerk hangen, terwijl de werk man, de kleine burger en die groote schare intellectueel ontwikkelden, die geen belasting genoeg betalen, uitgesloten werden. „Zoo gaat de kerk stap voor stap vooiuit en niet lang zal het meer duren of wij ge lijken op België. De verkiezingen in 1891 zullen toonen, hoe ontmoedigend dit telkens angstvallig terugtreden der kamer-geleerden- liberalen in onze wetgevende vergadering op hunne kiezers werkt. „Hier in het zuiden zal men den slag goed voelen; hier zullen de woorden van mr VlielaDder Hein, dat wij naar de overzijde der bergen gedrongen worden, helaasblij ken eene profetie te zijn geweest." Welk een hard oordeel 1 Welk een somber tafereel 1 Maar tevens welk een goed vertrouwen spreekt uit deze ontboezeming. Met een enkel woord wezen wij den schrijver ervan reeds op de noodzakelijkheid van aaneensluiting maar eene nadere, korte uiteenzetting van dat gevoelen is gewenscht, want de bewoner van het Zuiden onzer provincie is een man van overtuiging, een eerlijk, ijverig liberaal. En daarom juist durven wij hem de vraag doengelooft gij niet aan even oprechte, even ernstige, even eerlijke, waarachtige meening bij die liberalen, over wie gij zoo hard oordeelt en wien gij nooit vergeven wilt hetgeen zij na rijp beraad toch deden Er is in deze zaak zooveel gesproken en zooveel aangehaald, dat wij slechts met schroom nog de aandacht vragen voor een woord, hetwelk zich deed hooren in onze Eerste kamer. Geen kamergeleerde is de liberaal die het sprakintegendeel hij is een man van de praktijk, die in Amstel's koopstad een eereplaats inneemt, die de wereld kent, en die behoort tot het volk, dat waarlijk alles behalve reden heelt om zacht gestemd te zijn tegenover Rome en Dordt. Het was de heer A. C. Wertheim, die in ons hooge staatscollege de volgende woorden sprak „Ik zal mij niet verliezen in een kansbe rekening van de, gevolgen van de afstemming van dit wetsontwerp. Kansrekening behoort niet "hij de waardigheid van dit lichaam. Ik weet niet, wie bij den verkiezingsstrijd zal winnen, maar wel weet ik, dat er geen overwinnaars, maar alleen overwonnenen zullen zijn, want een ieder is overwonnen, wanneer er in de gemeenschap verwarring ontstaat en het vaderland er onder lijdt en dat zal het gevolg zijn, wanneer wij den strijd voortzetten. Wel is gezegd, dat wij onder den schoolstrijd ook werken kunnen. Ja, maar werken, telkens verontrustHet is slapen naast de nachtbeimen wordt ieder oogenblik wakker geschud. Men ver warre toch niet den tegenwoordigen school strijd met den schoolstrijd, die komen zal, wanneer het wetsontwerp verworpen wordt dat zal een geheel andere strijd zijn dan degene, die geweest is. „Het zal een strijd worden op leven of doodde vader zal vervreemd worden van den zoon, in éen woord, hij zal tweespalt stichten tot in de huisgezinnen. Hoe zal het zijn, wanneer wederzijds de dierbaarste belangen op het spel staan en nieuwe op lossingen moeten worden gezocht Laten wij ons aan dergelijke experimenten niet blootstellen laat niemand zeggen ik zou het wel winnen, want, zooals ik reeds zeide, niemand wint het. „Laten wij daarom hier staan als de avant- garde van de liberale partij, toelaten zoover wij kunnen, een deel van het terrein open laten voor de gemeenschappelijke belangen, voor zoover dat een eerlijke concurrentie mogelijk maaktmaar laten wij met de grondwet achter ons, als een bolwerk waarvan wij zeker zijn, zorgen dat niet dieper wordt ingegrepen. „Dit willen wij geven, omdat wij begrijpen dat het noodig is in het belang van het land maar dan ook niets meer. Men heeft her haaldelijk verklaard, dat men hiermede te vreden is nu zou ik zeggen de spijslijst is afgesloten, het diner begint! „En nu ten slotte een enkel woord. Onder een spreuk, ontleend aan den eeredienst van de katholieke kerk, sursum corda, is een wapenkreet aangeheven door een begaafd redenaar en stout denker in het land, tegen deze wet. „Ik zou mijn geestverwanten van mijn kant met alle bescheidenheid willen zeggen verheft uw hart, opdat gij met terzijdestel ling van zooveel dat u dierbaar is, met zelfverloochening en toewijding, met wijziging van lang gevierde denkbeelden, een deel afstaat van het u dierbaarste, ter wille van het algemeen belang, want wij zijn al leen goed en waardig door de offers die wij weten te brengen. En als men dat wat kinderlijk naief of ge moedelijk dichterlijk zou noemen, dan zou ik er voor mijne geestverwanten willen bij voegen het woord, dat Cromwell aan zijn volgelingen zeideBidt (in dit geval ver zoent) maar houdt uw kruit droog." Zie dat luidt anders; dat klinkt ons aangenamer, beter in de ooren dan de woorden die uit het Zuiden tot ons kwamen. Wij konden niet nalaten enkele regelen uit deze toespraak, die zoojuist den toestand schetst, te spatieeren, teneinde de bijzondere aandacht erop te vestigen. „Aan den rand van den afgrond zijn wij gebracht" zoo klinkt het aan de eene zijde. „Laten wij met de grondwet achter ons, als een bolwerk waarvan wij zeker zijn, zorgen dat niet dieper wordt ingegrepen". Aldus roept men ons van den anderen kant toe. Die beide waarschuwingen, even welge meend, zij vullen elkaar aan. En zij wijzen ons er vooral op dat de tijd is aangebroken om ons weer aaneen te sluiten. Tot heden is de strijd onder de liberalen met kalmte en waardigheid gestreden. Viel ook al een enkele uitzondering te consta- teeren, waarover de liberalen, die vóór het ontwerp zich verklaarden, reden tot beklag konden hebben, omdat men daarbij hunne bedoeling in een valsch licht plaatste, in het vuur van den strijd was dit verklaarbaar Welke gevoelens aan beide zijden ook werden gekoesterd, nooit is gebleken dat bij een van de twee partijen de sympathie voor de openbare school was verflauwd. En die liefde is nog krachtig genoeg om ons saam te binden, ten einde in de moei lijke dagen, welke aanstaande zijn, die school te beveiligen zooveel wij kunnen. Meer dan vroeger komt het thans aan op strijd voor die school, omdat veel afhangt van de uitvoering der nieuwe wet. Waar Gedeputeerden staten een groote invloed blijft toegekend, is het voor ons, libe ralen, zaak bij de verkiezingen voor de Provinciale-staten trouw op onzen post te zijn, opdat de stemming in dat college zij in onzen geest. Waar eene regeering hare macht aan de Tweede kamer ontleent, en uit den boezem van dat deel onzer vertegenwoordiging menige stem kan opgaan, wanneer zij de nieuwe wet niet goed uitvoert, is het onze plicht bij de verkiezingen voor leden van ons lagerhuis onze kracht, onzen gemeenschap- pelijken invloed te gebruiken. En waar wij thans anderepartijschakeeringen zullen krijgen is het zeer goed mogelijk dat, nu de schoolstrijd van zijn scherpste zijden is ontdaan, menigeen, door dien strijd van ons vervreemd, zich bij ons zal aansluiten. Wij gaan niet zoo ver als de schrijver uit het Zuiden om hen, die aan de kerk hangen, als tegenstanders van het liberale beginse te beschouwen. Integendeel. De verwarring op dit punt, ook al een gevolg van dien schoolstrijd, kan nu opgeheven worden. Menig kerkelijk man, hetzij hij katholiek of protestant zij, staat bij tal van vraagstukken meer aan onze zijde dan aan die der anti liberalen. Alleen de schoolkwestie hield hem verre van ons. Men zal nu naar onze meening een zuiverder toestand kunnen krijgen, waaruit en dit moet de vaste overtuiging zijn van allen die de kracht der liberale beginselen erkennen en waardeeren veel goeds voor de vrijzinnige richting kan voortkomen. Wat baat het nu of wij al achterwaarts zien Wat baat het of wij al spreken over vroegere fouten, o. a. in zake het kiesstelsel' waaromtrent wij de opmerking van den schrijver uit het Zuiden ten volle beamen want ook wij streden destijds voor eene zeer groote uitbreiding van het kiesrecht. Dat alles baat thans niet. Er wacht ons eeue andere taak voor de toekomst, die wij niet zoo somber inzien, mits dat deel der liberale partij, hetwelk na een flinken, manmoedigen, eerlijken strijd, het onderspit heeft moeten delven, een groot bewijs van zelfverloochening geeft ter wille van de beginselen, die wij allen belijden, en van de partij, voor wier belangen dat andere deel toch ook naar zijne overtuiging zoo moedig zich op de bres stelde. Rome en Dordt moeten wij nog gezamenlijk ons van het lijf houden. De ultra's in die katholieke en protestantsche kerk dienen nog even zeer als voorheen met alle kracht moedig te worden bestreden. Maar zonder eendracht is dat totaal onmogelijk. Moge daarom vooral het woord van een man als prof. Fruin niet te vergeefs hebben geklonken. Dan zien wij in een niet te ver verschiet den tijd weer daar, waarop de liberale partij, krachtiger dan ooit, de teugels van het be- wiud in handen neemt, en, geleerd door vroe gere misslagenmet frisschen moed aan het werk gaat. Wij zijn het eens met den Zuidelijken bewoner van ons gewest: bet volk is liberaal en heeft de volksschool lief. Een vruchtbaar veld ter bearbeiding ligt dus open als de liberalen slechts weten gebruik te maken van het gunstige getij, dat zich, naar onze overtuiging, stellig binnen korten tijd zal voordoen. Thans is het hoofdzaak onze gelederen door aaneensluiting te versterken. Bij kon. besluit is als burgemeester van Koe wacht herbenoemd de heer C. P. J. Dierick Yerder zijn benoemd tot voorzitter van het bestuur der water- keering van het calamiteuze waterschap Elle- woutsdijk en den calamiteuzen polder Borssele A. Polderdijk; tot voorzitter van het bestuur der waterkeering van het calamiteuze waterschap Oud- en Jong- Breskens, J. G. Gerritsen tot voorzitter van het bestuur der waterkeering van het calamiteuze waterschap Bruinisse, C, Hage tot voorzitter van het bestuur der waterkeering van het calamiteuze waterschap Starenisse, L J, Dorst in het bestuur der waterkeering van den cala-, miteuzen Stad-Philippine polder tot voorzitter V. N. Voerman, en tot -lid J. B. Snoeck in het bestuur der waterkeering van den calamiteuzen Oost-Bevelandpolder tot voorzitter G. J. van den Bosch, en tot lid J. van der Werffen in het bestuur der waterkeering van den calamiteuzen Adornispolder tot voorzitter J. Du Bois, en tot lid H. Brakman. Z. M. heeft eervol ontslag met aanspraak op pensioen verleend aan den ontvanger der be lastingen J. Prins te Purmerend, onder dank betuiging voor 55-jarigen trouwen dienst. Verder zijn benoemd tot belasting-ontvanger: te Peize P. A. van Andel, thans surnumerair te Groningente Montfoort T. Vermeulen thans te Berg Eijkte Vlissingen H. J. van Mierop, thans te IJselsteinte Loppersum J L. Neuteboom, thans te Slochterente Lem mer W. J. H. van Hien, thans te Amstenrade. Ook de ministers van financiën en marine verleenen deze week geen audiëntie. Aan het slot der gisteren, door dé Tweede kamer, gehouden zitting heeft de minister van justitie verschillende sprekers beantwoord. Volgens de Fransche wet bestaan op de regi stratiekantoren alphabetische verz imelstaten van testamenten. Aan het departement van financiën worden desgevorderd inlichtingen daar over gegeven. De bepaling omtrent den bouw van kerken blijft de min. noodig achteD. Een wijziging der wet op verkoopingen is in overwe ging. Het adres der Amsterdamsche kamer van koophandel betreft echter het fiscale gedeelte waarover de minister van financiën moet be slissen. Het lot der gevangenbewaarders is zooveel mogeljjk verbeterd, maar is volstrekt niet te drukkend. Het vraagstuk der schadeloos stelling van preventief gevangenen moet wach ten op de herziening der strafvordering.Eene wijziging der bepalingen omtrent de lijfstraffen te Leeuwarden zou nu ontydig zijn. Omtrent het toelaten van correspondentie tusschen preventief gevangenen wacht de min. de adviezen der rechterlijke colleges. Even- tueele aanvragen om vergunning tot het schie ten op voor den landbouw schadelijk wild zullen zooveel mogelijk toegestaan worden. In zake Geel achtte de minister de kamer de plaats niet, om in revisie het vonnis, tegen dezen persoon gewezen, te4behandelen. De weg, door den heer Heldt ingeslagen, is het middel niet om de belangen van veroordeelden aan te beve len. De minister zal voor drang of aandrang buiten of binnen de kamer niet wijken. De omstandigheden zijn sedert verleden jaar slechts in ongunstigen zin veranderd en de minister herhaalde dus, dat van hem in de toekomst geene verandering in het vonnis tegen Geel te wachten is. Intusschen, vervolgde hy, de magi stratuur heeft met de uitvoering van vonnissen niets te maken en deze regeering is niet verant woordelijk voor hetgeen vroeger geschied mocht zjjn. De getuigenbehandeling ia by de rechts colleges voor allen gelijk. Eene wijziging van art. 1639 B. W. (dienstbo den; bljjft 's ministers aandacht bezighouden. Wat den arbeid van gevangenen aangaat, de minister acht de kwestie der mededinging zeer ingewikkeld en hij kan zich daaromtrent niet beslist uitlatengeheel zal mededinging nooit kunnen worden geweerd. De regeling van het werk wordt grootendeels aan de gevangenisbe- sturen overgelaten. Bij de firma C. J. Brill te Leiden zal binnen kort, met toestemming der regeering, het licht zien het verslag der commissie, benoemd door de ministers van justitie, van marine en van oorlog, om de door prof. H. van der Hoeven te Leiden samengestelde ontwerpen van een wetboek van militair strafrecht en daarmede samenhangende wetten uit een militair oog punt te onderzoeken. In ons nommer van Maandag Zaterdag avond verschenen is reeds de derde voor stelling aangekondigd, in den schouwburg te Middelburg te geven door het Rotterdamsche tooneel gezelschap onder directie der heeren Alex. Faassen Co. Zij zal plaats hebben de volgende week Woensdag den 18en December. Over het dan op te voeren stuk Voor pleiziér op reis kunnen wij onzen lezers nog niets melden het werd eerst Maandag avond voor het eerst te Rotterdam gegeven ter benefice van den heer Alex. Faassen, die daarin dus zeker wel de belangrijkste rol vervullen zal. Wellicht bestaat er voor ons aanleiding om binnenkort de aandacht onzer lezers eens te vestigen op het oordeel van een of ander blad over dit stuk. Thans hobben wij iets anders mee te deelen, en wel eerstens dat, ter voorkoming van moeilijkheden die zich bij de vorige plaatsbe spreking voordeden, in de uren daarvoor eenige veranderingen zijn gebracht, zoodat geabonneerden die vaste plaatsen hebben en geabonneerden die daarvan niet in het bezit zijn, elk afzonderlijk ter bespreking wor den toegelaten. Door deze regeling, waarvoor wij verwjjzen naar de annonces in een der vorige en een tweetal volgende nommers van ons blad op de programma's die reeds ge drukt waren kon zij niet worden aangegeven zullen verwarringen en teleurstellingen voor komen kunnen worden. In de tweede plaats deelen wij mee dat op dien Woensdag 18 December tusschen tien en twaalf uur de geabonneerden uit een zestal de stukken kunnen kiezen, die zy bjj de volgende drie voorstellingen wenschen opgevoerd te zien. Die drie voorstellingen zijn bepaald op Woens dag 29 Januari, Dinsdag 18 Februari en Woens dag 19 Maart 1890. De stukken, waaruit zij kunnen kiezen, zijn Heeren Doktoren, blijspel in 3 bedrijven, door Hypolyte Raimond, met een voor- of een nastukDe Goochelaar, drama in 4 bedryven, Mimi, kluchtspel in 3 bedrijven, naar het Fransch van Maxime Boucheron S of Z, too- neelspel in 5 bedrijven door Justus van Maurik De strijd om het bestaan, drama in 6 bedryven; van Alphonse Daudet (La lutte pour la vie) en Mr Barnes van New-York, drama in 5 bedryven naar het Engelsche handschrift van John Coleman. Weldra zal verschijnen een vlugschrift, getiteld: Pacificatie, door jhr mr A. F. de Sa- vornin Lohman, naar aanleiding der nu ook door de Eerste kamer aangenomen schoolwet. Hans Von Billow over Pia Von Sicherer t Sie singt mit P i t a t und Sicherheit. In het Savoy-lheatre te Londen is Za terdag een nieuwe opera van Sullivan gege ven: The Gondoliers or the King of Barataria, die groot succes had. Dr A. W. Bronsveld, predikant te Utrecht, heeft voor het hem aangeboden hoogleeraars- ambt aan de gemeente-universiteit te Amster dam bedankt. Volgens het jaarboekje voor de Chr. Ger. kerk in Nederland, voor het jaar 1890, blijkt dat het aantal predikanten dier kerk bedraagt 301, het aantal gemeenten 377; vacante ge meenten 85, emeritus predikanten 19, waarvan inmiddels 3 overleden. Onder de -.gemeenten, die de [meeste leden tellen, behooren Amsterdam met 5215, Rotter»

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1889 | | pagina 1