N°. 284. 132° Jaargang. 1889. Zaterdag 30 November. Deze coürant verschijnt dagelQks; met uitzondering van Zon- en Feestdagen: Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.— Afzonderlijke noramers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën: 20 cent per regel. Bij abonnement lager: Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop betrekking hebbende dankbetuigingenvan 1—7 regels 1.50 iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Middelburg 29 November. LETTEREN EN KUNST. ONDERWIJS. UIT STAD EN PROVINCIE. VERKOOPINGEN. ENZ. Thermometer. Middelburg 29 Nov. vm. 8 n 40 gr. ai. 12 u 55 gr. av. 4 u. 45 gr. F Verwacht N. W. wind. Agenten te Vlisaingen: P. Gr. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. y. d. Peijl, te Zierikzee: A. c. de Mooij te Tholen: W. A. van Advertentiën Nieuwenhuijzen en teTerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te een nuï advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar te Botterdam, de Gebr. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. aan bet bureau bezorgd zjjn, willen Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G.L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger. zjj des avonds nog worden opgenomen In de avondzitting van de Tweede kamer van Donderdag is bet Indisch begrootingsdebat voortgezet. De heer Geertsema bestreed ten sterkste bet financieele plan, ontwikkeld door den heer Van Nnnen, hetwelk z. i. zeer nadeelig zou zijn voor de inlandsche bevolking, omdat, teneinde de begrootingen sluitende te maken, geen uit gaven gedaan en geen leeningen gesloten zou den mogen worden. De heer Rooseboom kwam nogmaals op voor het voeren van eene actieve verdediging in Atjeh en wees op de moreele gevolgen van stilzitten onzer troepen. Ben algeheele blokkade keurde hij ten sterkste af. Hp, zoowel als de heer Sejjffardt, die zich bij den heer Rooseboom aansloot, betoonden zich tegenstanders van een agressieve gedragslijn op Afjeh, maar voorstanders van een actieve verdediging. De heer Rutgers van Rozenburg kwam op tegen den lot, die een Christen staatsman als de minister toezwaaide aan een Mohamedaan- «chen opperpriester, en wees verder op 's minis ters geheimzinnigheid in de Atjeh- en opium- politiek, onder opmerking dat de aan den gouverneur van Atjeh door den minister toe gekende vrijheid om uitvallen te doen geheel streed met zijn pleidooi voor een passieve ver dediging op Atjeh. Ook critiseerde hjj de hooge ramingen der koffieprijzen en betoogde in éen woord dat de minister niet meer de man is van voorheen. De minister van koloniën gaf nog nadere inlichtingen omtrent Atjeh, waaruit bleek, dat hjj een geheele blokkade der kust onnoodig en onuitvoerbaar acht en onze invloed in de ku«t- staatjes zeer wordt gewaardeerd, waarin een der voordeelen ligt van het concentratiestelsel. Zjjn financieel beleid handhaafde hij. Een termijn, binnen welken de pacificatie van Atjeh te wachten is, kon hij niet opgeven. Intusschen kon de kamer altijd van hare meening in het Atjeh-vraagstuk doen blijken. Wellicht zal hjj in zake de koffieregeling voorstellen doen zonder raadpleging van den gouverneur-generaal. Na verschillende replieken, waarhij van ver schillende zijden nogmaals op een krachtiger optreden in Atjeh werd aangedrongen, ver klaarde de minister dat hij die vrijheid onge schonden wil laten. Het algemeen debat werd daarna gesloten. Wegens de in Duitschland in de nabijheid der Hollandsche grens heerschende veeziekte moeten de in Engeland landende Hollandsche runderen eene driedaagsche quarantaine onder gaan, alvorens geslacht te worden. Bij kon. besluit zijn benoemd tot raadsheer in het gerechtshof te 's Gravenhage mr. L. A. A. van Wensen, thans vice-president der arrondissements-rechtbank te Amsterdam tot raadsheer in het gerechtshof te Amsterdam, mr. J. G. Yogel, thans president der arron dissements-rechtbank te Alkmaar tot kanton rechter te 's Gravenhage mr. A. J. W. van Roijen, thans kantonrechter-plaatsvervanger aldaar en tot griffier bij het kantongerecht te Yianen mr. W. M. van Haaften, advocaat te Dordrecht, tevens beëedigd klerk ter griffie van de arrondissements-rechtbank aldaar. Het hoofdbestuur van het Nederl. Onderw. Genootschap had besloten geen adres in zake het ontwerp tot wjjziging der wet op het lager onderwijs aan de Eerste kamer der Staten Generaal te zenden. Nu evenwel verschillende afdeelingen de wenscheljjkheid uitspreken, dat het hoofdbest. op zijn genomen besluit terugkome, heeft dit zijn plicht geacht alle leden des genootschaps in de gelegenheid te stellen om de vraag te beantwoorden of zij het wenschelijk achten, dat alsnog een adres aan de Eerste kamer ge zonden worde, waarin de paedagogische bezwa ren, die erin het wetsontwerp zijn overgebleven, nog eens duideljjk worden uiteengezet. Zij betreffen het premiestelsel bij de oplei ding van onderwijzersde verhouding tusschen het aantal leerlingen en onderwijzersde be vordering der oprichting van kleine, slecht georganiseerde scholen en het gemis van leer plicht. Daar de tjjd dringt, verlangt het Genootschap vóór 1 Dec. a. s. bericht. Men heeft slechts voor pf tegen het zenden van een adres te stemmen. Het telegram over Atjeh van den gouver neur-generaal, door den minister van koloniën gisteren in de Tweede kamer voorgelezen, luidt als volgt «Reis naar Kemala van Toekoe Nei en andere hoofden is afgeloopen. «Volgens gouverneur geven de voorloopige mededeelingen nog niet uitzicht op spoedige onderwerpingmaar bewjjzen dat wjj op den goeden weg zijn. Grootste tegenstand Pedir. Blokkadegebied noordkust wordt daarom eer lang door Gouverneur uitgebreid. Vloot aldaar wordt versterkt met drie schepen. Pijnacker. De bekende Nederlandsche taalgeleerde professor dr. Matthias de Vries vierde Donderdag zijn veertigjarig jubilé als hoogleeraar. De Vries werd den 9 November 1820 ge boren te Haarlem, studeerde en promoveerde te Leiden in de letteren en werd er in 1846 praeceptor aan het gymnasium. Den 28n November 1849 werd hij tot hoogleeraar aan de Groningsche hoogeschool en in 1853 als zoo danig aan de Leidsche hoogeschool benoemd, en wel in het vak, dat hem toen reeds zoo lief was geworden, de Nederlandsche taal- en letterkunde. Tal van bijdragen tot de kennis der Neder landsche en vooral der Middel-Nederlandsche letterkunde werden door hem geleverd. Zijne «proeve van Middel-Nederlandsche taalzuive ring" zijne «grondbeginselen der Nederland sche spelling" met Te Winkel uitgegeven, zijn bekend maar vooral de werkzaamheden van De Vries ten gunste van wat hij zich als zijn ideaal had gesteld, de uitgave van het groot woordenboek der Nederlandsche taal, sedert 1865 in afleveringen verschijnend, heb ben aanspraak op de erkentelijkheid van allen, die onze taal liefhebben. Van alle zijden kwamen de blijken van be langstelling toe8troomen. Eene feestelijke her denking van zijne veertigjarige werkzaamheid als zoodanig stond echter de gezondheidstoe stand van den hoogleeraar niet toe. Voor de serenade, hem door het Leidsche studentencorps aangeboden, moest de 69-javige geleerde be danken. Maar in het middaguur kwamen de heeren mr H. E. Moltzer, dr W. L. van Heiten en dr J. Verdam in commissie waarbij zich tevens hadden gevoegd twee der redacteuren van het groot Nederlandsch Woordenboek, de heeren drs Kluyver en Muller den hoogleer aar gelukwenschen, en boden hem een geschenk aan, zeker voor hem van ze«r groote waarde, een prachtwerk nl. bevattende bijdragen van de hand van oud-leerlingen, elk op hun gebied. Talloos vele waren nog de blijken van deel neming in het feest, doch geen zal zeer zeker den bejaarden meester zóózeer hebben getroffen als bovenbedoelde bundel bijdragen, de bewijzen van de toenemende vruchten van het onderwijs gedurende die veertig jaren door den hoog leeraar gegeven. Hbld Te Antwerpen bestaat het voornemen op zichtbare wjjze hulde te brengen aan de nage dachtenis van Jan van Beers, hetzij door een gedenkteeken op zijn graf, hetzij door eene fontein met zijn medaillon-portret, in het stads park aldaar. Ook te Amsterdam heeft zich daartoe eene commissie gevormd, bestaande uit de heeren mr. H. P. G. Quack, mr. J. N. van Hall, mr. W. W. van Lennep, mr. C. H. van Tienhoven en M. A. Perk, die eene oproeping in dien zin tot onze landgenooten hebben gericht. laatsten tijd speciaal toelegt in allerlei vorm en grootte en daaronder de allernieuwste soorten, zoowel wat vorm als bewerking betreft. Onder de nieuwe artikelen kunnen wij ook noemen mooie, tevens goedkoope, lichtschermen van doek en papier in zachte en harde kleuren en in onderscheiden vorm. Eene groote collec tie photographieën met erbij behoorende kaders, fraai porceleinen schotels voor wandversiering, en duurder of goedkooper galanterieën enjeder- waren worden geflankeerd door fijne houten of ivoren schr jjftafel-benoodigdheden, terwijl men in luxe post met zijne keuze bijna in de war raakt. Dat er in dezen winkel vele goedkoope aar digheden en surprises verkrijgbaar zijn, bewijst alreeds de fraaie etalage in de winkelkasten en behoeft dus geen afzonderlijke vermelding. Toen een dezer dagen de heer C. F. Diesch aankondigde dat in zjjn sigaren-magazijn Very tine St. Nicolaas-cadeau's in lossing lagen, zal menigeen verbaasd hebben opgekeken. Die verbazing echter zal ophouden als men een kijkje neemt in dat keurig en van een goeden voorraad voorziene magazijntje in de Graven straat, waar eene meer dan honderd jaren oude tjalk (sprietschip) in lossing ligt en men bemerkt welk een groote voorraad van aardige cadeau's reeds is ontscheept. Behalve fijne soorten sigaren in eigenaardige, tot surprises zeer dienstige, verpakking, vindt men er een groote keuze in gewone sigaren in den prijs van 21 en 3 cent per stuk, waaronder het bekende merk Very fine vermelding verdient. Verder tabak in soorten en eene groote collectie fraaie meer schuimen en houten pijpen, onder de laatste de carricatuur en de gemakkelijk te reinigen pijp. De Gravenstraat passeert men niet eiken dag in deze dagen mag men wel eens eene uitzon dering maken, in korten tjjd kwam daar veel verbetering tot stand. Ingeschreven is door de heerenJ. Vink te Brouwershaven voor 335, "W. Ringelberg te Duivendjjke voor 325, C. Kappers te Brou wershaven voor f 323, D. C. Ornée te Eikerzee voor f 315 en M. Arnold te Brouwershaven voor f 299 en 2o het onderhoud gedurende 1890, 1891 en 1892 van den rijksdam, de terp en den regis treerenden getijmeter te Bath, medebehoorende tot de zeewerken in Zeeland en geraamd op f 277 per jaar. Inschrijvers waren de heerenJ. de Jonge te Biezelinge voor 298 en L. van Verre te Kruiningen voor 240. Door den notaris Le Nobel is Woensdag te Oostburg voor de erven wijle wede. Kareis verkocht1 h. 44 a. 97 c. a. bouwland, langs den Bavodijk te Groede, voor ƒ1450, en het woonhuis aan de tol te Oostburg voor 1625. De gemeenteraad van Clinge benoemde tot onderwijzer aan de school te Kapellebrug den heer A. van Waterschoote te Clinge en tot onderwijzer aan de school aan de Gravenstraat den heer A. van Mierlo van Raamsdonck. Het staat als een paal hoven water dat, als men «winkelen" gaat om St Nicolaas-cadeau's te zien en te koopen, men J. J. Ceulens magazijn in de Lange Delft niet voorbijloopt. Dit maga zijn, dat in de volgende maand op zijn 35jarig bestaan mag bogen, heeft steeds en terecht de gunst van het publiek ondervonden en verheugt zich in eene immer toenemende clientèle. Als altijd zijn ook dit jaar verschillende artikelen keurig geëtaleerd en vindt men er eene ruime keuze. Wij zagen er albums op de leveriDg waarvan de firma zich in den Van de officieren der jongste benoeming zijn bij het bataljon te Middelburg ingedeeld de 2e-luitenants G. P. Janssen en H. A. R. Sas burg. Door de rechtbank te Middelburg is de afkoopsom van het jachtrecht op gronden, ge legen in den Nieuwekraaiertpolder (onder 's Hee- renhoek enz.) voor de onlangs vermelde vijf eigenaren vastgesteld op 13 en 15 per hectare, in verband met de waardevermindering van het overschietende jachtveld. Op de vergadering, door de afdeeling Hein kenszand van de Zeenwstfie Maatschappij van Landbouw Dinsdag gehouden werd nog door den voorzitter rapport uitgebracht omtrent de vergadering van het hoofdbestuur, den 6en dezer te Middelburg gehouden. Uit die mede deelingen blijkt o. a. dat op initiatief van den voorzitter der Noord-Brabantsche Maatschappij een plan in bewerking is, om aaneensluiting te verkrijgen van de drie maatschappijen in het Zuiden des lands (Limburg, Noord-Brabant en Zeeland) tot aanstelling van een zuivel consulentvoorts dat op een adres om vrijdom van tolrechten, voor het vervoer van kunstmest, door den min. van fin. afwijzend is beschikt; en eindelijk, dat, in plaats van den heer J. M Kakebeeke te Goes, die als zoodanig ontslag genomen heeft, tot vice- voorzitter van de maat schappij is benoemd de heer mr. L. A. Bijbau burgemeester van Colijnsplaat, Cortgene en Cats Uit Waarde schrijft men ons Hetzelfde feit als onlangs uit Hoedekenskerke werd gemeld doet zich hier voor. Door het overlijden van onzen eenigen naald ridder, die tevens barbier was, zijn diens be trekkingen open. Reeds een maand lang zien we naar een flink vakman uit, doch hij laat zich nog steeds wachten. Voor het geval, dat onze huismoeders hierin niet voorzien, zullen we spoedig met gescheurde broeken eh met de ellebogen door de mouwen moeten loopen. De leurder J. V., van Zaamslag, is op den grintweg van Axel naar Zaamslag, op weg naar huis zijnde met een pas gekocht varken, plotseling overleden. Hij zette zich even neer op zijn kruiwagen maar was eenige oogenblik- ken daarna een lijk. Eendracht maakt macht. Heden werd aan het gebouw van het gewestelijk bestuur alhier aanbesteed lo het onderhoud gedurende 1890, 1891 en 1892 van de rijkswerken op de binnenreede en van den registreerenden getijmeter te Bron wershaven, behoorende tot de zeewerken in- Zeeland en geraamd op 347 per jaar. De liberale kiesvereeniging, die bovenge- noemden naam draagt, vergaderde Donderdag avond op de bovenzaal der sociëteit de Verge noeging alhier, om zooals het citatie-biljet vermeldde het wetsontwerp betreffende het lager onderwijs in de Eerste kamer der Staten- Generaal te hespreken. De vergadering scheen ons niet zoo druk bezocht als wjj, met het oog op dit belangrijk vraagpunt, wel verwacht hadden. De voorzitter, de heer mr W. A. van Hoek, opende de vergadering en hield, na lezing en goedkeuring der notulen, de volgende toespraak «Het bestuur heeft deze vergadering bijeen geroepen naar aanleiding van de op verzoek van eenige afgevaardigden te houden ver gadering der Liberale Unie, ter behandeling van het wetsontwerp betreffende het lager onderwijs in de Eerste kamer der Staten-Gene- raal en de adresbeweging. «Vóór de oproeping der vergadering door de liberale Unie achtte uw bestuur eene vergade ring der kiesvereeniging onnoodig en werd het daartoe ook noch officieel noch officieus door leden aangezocht. Thans meende uw bestuur eene vergadering te moeten beleggen ten einde onze afgevaardigden in de gelegenheid te stellen de meening dezer vergadering te hooren. «De vraag zal dus moeten behandeld worden, niet of het wetsontwerp op het'lager onder wjjs behoort te worden verworpen, ma ir of het wenschelijk is dat de liberale Unie in dien zin een adres tot de Eerste kamer richt «Deze vraag wordt door de meerderheid van uw bestuur ontkennend beantwoord. «Zij meent dat, waar de liberale partij verdeeld is omtrent de vraag of verschillende omstandigheden verwerping al dan niet zouden wettigen, en waar alzoo ten deze van geen partjjwet sprake kan zijn, het belang en de toekomst der liberale partij dringend vorderen om door de liberale Unie geen deel te doen nemen aan de adresbeweging bij de Eerste kamer, wier roeping eene zoo geheel andere is dan die der Tweede kamer. «De minderheid van uw bestuur acht al deze overwegingen van minder belang, waar het een zoo allergewichtigst onderwerp geldt als het onderwijs. Zij meent dat geen poging moet worden nagelaten om de vernietiging van ons volks-ideaal, het neutraal openbaar onderwijs, te voorkomen. Geen poging mag daarbjj om utiliteitsredenen worden nagelaten, al mocht daarvan ook langer dan zeer tjjdeljjk eene scheuring onder de vrijzinnigen het gevolg kunnen worden, wat zij niet vreest. «Als gevolg van de beraadslagingen van uw bestuur wordt daarom door de meerderheid aan uwe vergadering de volgende motie voor gesteld «De vergadering besluit «de wenschelijkheid uit te spreken, zulks met het oog op de verschillende stroomingen in de liberale party en met het oog op de roeping der Eerste kamer onzer Staten-generaal dat de liberale Unie geen adres tot haar zal richten om aan te dringen op de verwer ping van bet wetsontwerp op het lager onder- wijs; «te verzoeken dat de afgevaardigden dezer kiesvereeniging op deze uitgesproken meening zooveel mogelijk,zullen willen letten." Daarna stelde de voorzitter de motie, door de meerderheid van het bestuur aanbevolen aan de orde. Woordvoerder daarvan was de heer Herm Snijders, die in hoofdzaak het volgende beweerde Om in deze zaak een juist oordeel te vellen moest men, betoogde hjj, haar in verband be schouwen met den sterabusstrpd van 1888; Toen was de strjjd tegen de openbare scboo het wapen, dat de anti-liberalen hanteerden t en 'teind was, dat de liberalen werden gesla gen. Het kon dus niet uitblijven, dat de te genpartij thans haar denkbeelden op onder wijsgebied in een ontwerp ging belichamen* Welnu, het ontwerp kwam en het viel mee. Toen lag het op den weg der liberale partij er verbeteringen in aan te brengen, en ook dat is in zooverre gelukt, dat in de Tweede kamer vele liberalen zich daarvoor konden verklaren, wat zij ook zedelijk verplicht waren na de getoonde verzoeningsgezindheid. Hij achtte da adresbeweging, die eerst toen het ontwerp hij de Eerste kamer was gekomen ontstaan is, wel wat laat en niet gemotiveerd. De hoofdbezwaren, welke tegen het ontwerp worden aangevoerd, besprekende, achtte spreker die zeer overdreven. Zoo wees hij op het aantal onderwijzers. Keurt men zeiile hjj de beperking af, dan moet men toch ook in aan merking nemen, dat de tegenwoordige wet niet wordt uitgevoerd en niet kan worden uitgevoerd, een onhoudbare toestand. Met de nieuwe wet, die de minister beloofd heeft te zullen uitvoeren, gaan wij in vele gemeenten, bij den actueelen toestand vergeleken, vooruit. Wat aangaat de verplichte schoolgeldhefifing wees de heer Snijders er op dat men vergeet hoe in de overgroote meerderheid der gemeenten reeds schoolgeld wordt - geheven, en dat de heffingen na als voor aan de goedkeuring van ged. staten en den koning onderworpen blijven. Met betrekking tot de subsidiekwestie toonde spreker aan dat het juist is wat de meerderheid der kiezers verlangt, en 't niet aangaat zich daartegen te verzetten. Ook moet men de billjjkheid toegeven om hen te steunen, die de openbare kas heel wat besparen. Het ontwerp ontneemt niets aan de openbare school dan het «dwingt ze om in te gaan." Zij blijft nog in bevoorrechte positie en behoeft de concurrentie niet te schromen, als zij zorgt voor goed degelijk onderwjjs. Ook de grief, dat geen leerplicht wordt in gevoerd, besprak de heer Snijders, maar, hoezeer hij voorstander daarvan is, kan hjj zich voor het oogenblik daarbjj wel neerleggen. De liberale partij heeft bjj de totstandkoming der wet van 1878 geen leerplicht gewild juist toen zij de gelegenheid had om dezen in te voeren. Een motie van den heer Moens om na zekeren tjjd die invoering mogeljjk te ma ken werd met verpletterende meerderheid, ook van liberalen kant, verworpen. Maar ook mag men niet blind zjjn voor de staatkundige zijde van het vraagstuk en juist op staatkundige gronden ried de inleider een adres ernstig af uit een oogpunt van lands belang om tot verzoening te komen en voor een eerste reeks van jaren erger af te weren. Ten tweede, omdat vertrouwen moet gesteld worden in de leiders in de kamer, die deza oplossing aanraden. Ten derde uit een oogpunt van staatkundig beleid, daar verwerping leiden zal tot veel bitterder strjjd en eindeljjk tot veel ongunstiger oplossing. Ten vierde omdat de Eerste kamer zooveel mogeljjk boven de partjjen behoort te staan, en zij niet moet be werkt worden om haar hoog standpunt prjjs te geven. Ten vjjfde in 't belang der liberale partij zelve, die door zich blind te verzetten tegen gematigde eischen, nadat zjj eerst zelf op formuleering van eischen heeft aange drongen, nog meer zal achteruitgaan. Volgens spreker moet de Liberale Unie zich onthouden invloed uit te oefenen op de Eerste kameraan de leden van die kamer moet de beslissing over deze kwestie worden gelaten. Zjj zullen, naar de heer Snijders hoopt, weten wat zjj doen. De heer A. de Haas, namens de minderheid van het bestuur sprekende, meende dat, nu de onderwijs-kwestie tot een stadium genaderd is als zjj nog nimmer was, de Liberale Unie zich moet uiten. Als reden daarvoor noemde deze spreker verschillende paedagogische bezwaren. Hij erkende dat enkele verbeteringen in het ontwerp zijn gebracht, als opname van teeken-en gymnastiekonderwjjs, maar het bevat nog groote gebreken. Onder die gebreken noemde spreker de voorgestelde, slechte opleiding van onderwjjzers, waardoor het geven van goed onderwjjs onmo gelijk wordt gemaakt. Verder de verhouding tusschen het aantal leerlingen en onderwijzers; het ontbreken van den eisch dat minstens 40 leerlingen recht zou geven op subsidie, dat bepalingen ontbreken op beter en langduriger schoolbezoek of op herhalingsonder wijs. Spreker toonde aan dat het beginsel dei openbare school goed en de strjjd ertegen, door de tegenpartjj gevoerd, overdreven is, om ten slotte ernstig erop aan te dringen dat de ver gadering met de meening der minderheid medega»

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1889 | | pagina 1