N°. 280. 132e Jaargang. 1889. Dinsdag 26 November. Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s met uitzondering van Zon- en Feestdag en: Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco i 1.~=\ Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentiën20 cent per regel. Bi] abonnement lager: Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50 iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. Middelburg 25 November. LETTEREN EN KUNST. ONDERWIJS KERKNIEUWS. UIT STAD EN PROVINCIE. Thermometer. Middelburg 25 Nov. vm. 8 u 46 m. 12 n 46 gr. av. 4 u. 44 gr. I Vervracht W. wind. Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Krniningen: F. v. d. Peul, te Zierikzae: A. C. de Moolf te TholenW. A. van Advertentiën Nieuwenhuijzen en te Terneuzen lvl. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de j moeten des namiddags te een uur advertentie-bureau's van Nijgh Van Ditmar te Rotterdam, de Gebr. Belinfante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. aan bet bureau bezorgd zjjn, willen Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. zjj des avonds nog worden opgenomen In een der vorige nommers van het Sociaal Weekblad bestreed de redactie bet artikel van prof. Buys in de Gids over het school wetont- werp en wees er o. a. op dat bet betoog lijn recht in strjjd was met hetgeen prof. Buys eenige jaren geleden in zijn commentaar op de grondwet heeft geschreven. Prof. Buys heeft nu in het jongste nommer van dat Weekblad het artikel beantwoord. Hi] doet daarin o. a. uitkomen dat de wetgever van heden niet on bevoegd is een regeling te treffen, al past zij niet in den gedacbtenkring van den wetgever van 1848. Wel zou dat niet aangaan als zoo doende een gebiedend voorschrift der grondwet ontzenuwd werd. Maar daarvan is in bet tegenwoordig ontwerp zelfs geen sprake. De vrees van den grondwetgever van '48 voor kerkelijke scholen hebft enkel geleid tot h°t gebod dat er overal in het rjjk van overheids wege voldoend lager onderwijs zou worden ge geven en dat gebod wordt in de toekomst in al zjjn omvang volkomen gehandhaafd. »Zij, die de subsidiën voor de bijzondere scholen ongrondwettig noemen, beweren dan ook niet aldus vervolgt de hoogleeraar dat zij aan een stipte uitvoering van het giond- wettig gebod in den weg staan, maar enkel dit, dat zjj niet te rijmen zijn met de denk beelden, welke bij de redactie van art 192 der grondwet voorzaten. Ik erken het feit volko men, maar is de gevolgtrekking, die daaruit wordt opgemaakt, wel juist, en gaat het aan te beweren dat de wet, welke geen getrouwe tolk is van de denkbeelden van den grondwet gever, ook daar waar die niet in een positief voorschrift staan uitgedrukt, als inconstitutio neel moet worden veroordeeld Ik durf niet toestemmend antwoorden, en zij, die dit wel durven, mogen wel bedenken, dat zij door zulk een antwoord op dit en op zoo menig ander gebied in de toekomst de voorwaarden van een goede wetgeving geheel prijs geven. Als de begrippen omtrent schoolwetgeving, die in 1848 aan den grondwetgever voor oogen stonden, de begrippen moeten bljjven van de toekomst, althans zoolang de grondwet bestaat, dan ont valt het vermogen ons voordeel te doen met den schat van ervaring, in den loop der tijden opgedaan. Wij worden dan gebonden niet alleen aan de positieve voorschriften van de grondwet, maar ook aan de begrippen van den grondwet gever en dit laatste verband is te knellender, omdat het in elk geval voor ons een diep ge heim blijft, of die begrippen van vroeger ook zijn begrippen van beden zijn zouden. Immers de denkbeelden van '48 werden beheerscht door de toen bestaande maatschappelijke toestanden Hoe zou de grondwetgever geoordeeld hebben, als hij onze toestanden voor oogen had gehad? Op die vraag kan niemand antwoorden en toch komt op haar beantwooiding alles aan." De redacteur van 't Sociaal Weekbladmr A. Kerdijk, is niet overtuigd door dit betoog. Hij wees er op dat er uit een grondwettelijk oog punt groot verschil is tusschen het facultatief verleenen van financieelen steun uit de staatskas aan bijzondere scholen, welke naar het oordeel der bevoegde macht zulke steun waard zijn, en het imperatieve subsidiestelsel, zooals dit in het aanhangige wetsontwerp is neergelegd. Hierby geldt het niet de aanvulling van het openbaar onderwijs door het bijzondere, noch een billijkheidsvergoeding voor uitgespaarde kostenhier geldt het de beschikbaarstelling van als een recht toegekende penningen dei- gemeenschap voor een doel, waarbjj de naïfste kan het niet ontkennen bestrijding van ,het openbaar onderwys, overheersching van de bijzondere school, zeer sterk op den voor grond treedt. Dat wordt door den staatkun digen adviseur thans met klem aanbevolen. Dat werd twee jaren geleden door den staatsrecbt- leeraar genoemd in het stelsel der grondwet »in den volleD zin des woords ongerijmd," »met de stellige en duidelijke bedoeling van de grondwet in strijd." Heeft men hier dan niet te doen met een wit van heden, staande tegen over een zwart van gisteren vroeg mr A. Kerdyk. Thans, na het antwoord van prof. Buys, vestigt mr. K. de aandacht op de zachtere uitdrukking, nu door den hoogleeraar gekozen tegenover de straffe van vroeger en eveneens op de omstandigheid dat prof. Buys in '87 sprak van de duidelijk uitgesproken bedoeling van de grondwet en thans, van de gedachten van den grondwetgever. Zijn meening dat de hoogleeraar thans in strijd komt met vroegere adviezen, wordt daarop nog nader door hem toegelicht. Uit Heerenveen meldt men aan het D. v. N. dat de heer F. Domela Nieuwenhuis, wegens voortdurende ongesteldheid, zijn ontslag zal nemen als lid der Tweede kamer. Dit bericht verdient zeker slechts onder groote reserve geloof. Bij kon. besluit zijn benoemd tot ontvanger der registratie en domeinen te Goes J. Ter Pelkwijk, thans te Eist (reeds in ons nommer van Zaterdag medegedeeld) te Zuidbroek, J. Terpstra, thans te Rhenen. Terder is in zijnen rang overgeplaatst bij het regiment grenadiers en jagers de eerste-luite- nant-kwartiercueester T. C. Broeksma, van het 8ste reg. infanterie. De audiëntie van den minister van waterstaat enz. zal aanstaanden Zaterdag, 30 November, niet plaats hebben. Aan de regeering is door de heeren G. W. H. van Tijen, H. C. van der Houven van Oordt en mr J. Kappeyne van de Coppello ingediend een plan voor eene indijking van het Wad tusschen Ameland en den vasten wal, met rijks-steun. De stukken daaromtrent moeten sedert eenigen tijd bij het hoofdbestuur van 's rijks waterstaat in overweging zjjn. Het kapitaal, dat door de bestaande maat schappij tot landaanwinning tusschen Ameland en den vasten wal voor dit doel is verwerkt, bedraagt ƒ600.000, en door het rijk en de provincie is aan de maatschappij verstrekt door elk een subsidie van ƒ200.000. Te Groningen is overleden de heer dr L. AH Cohen, geneeskundig inspecteur. Deze algemeen bekende landgenoot, vroeger journalist, was den 6en Oct. 1817 te Meppel ge boren; bezocht de Latjjnsche school aldaar, studeerde te Groningen in de geneeskunde en vestigde zich daar als arts. Na het oprichten der buerau's voor statistiek aan de griffies der provinciesin 1858 werd hij chef van het bureau te Groningen. Toen de geneeskundige wetgeving door Thorbecke werd voorbereid, was hij een der medewerkers van dezen staatsman na de invoering der wetten, in 1865, werd hij insp ec- teur van het geneeskundig staatstoezicht, eerst voor Overijsel en Drente en later sinds 1 Jan. 1869 voor Friesland en Groningen. In 1872 werd op zijn initiatief de Ned. vereeniging tot het bevorderen van koepokinenting opgericht, en hij zelf tot lid van 't hoofdbestuur gekozen. Voor de provincie zijner inwoning werd bovenal veel nut door hem gesticht op velerlei gebied. Niet alleen de wetenschap, ook de kunst verliest in hem een waardigen steun. Tal van werken op 't gebied der hygiene o. a. een Handboek der openbare gezondheidsregeling en der geneeskundige politie en een werk over de algemeene gezondheid en fabrieksnijverheid getuigen van zijn werkzaamheid. De overledene was ridder der orde van den Ned. Leeuw, een welverdiende onderscheiding voor de vele aan zijn vaderland bewezen diensten. Ook 't Israël, kerkgenootschap, waartoe bij behoorde, en zijn talrijke familiebetrekkingen en vrienden ver liezen in dr Ali Cohen een dierbaar bloedver want en oprecht raadsman en vriend, Aan het departement van binnenlandsche zaken heerscht in den laatsten tijd groote drukte wegens de voorbereidende maatregelen voor de a. s. zevende algemeene tienjaarljjksche volkstelling. In honderden pakketten wordt het benoodigde materieel telkaarten, verzamel kaarten, registers voor de volkstellers enz., aan de commissarissen des konings gezonden voor de provinciale bureaux van statistiek, die op hunne beurt aan de gemeentebesturen het voor ieder benoodigd materieel doen toekomen. Men zal zich eene kleine voorstelling van den om vang van het werk kunnen maken, als men weet, dat aan de landsdrukkerij o. a. moesteff worden gedrukt pi. m. 4J millioen telkaarten, voor mannen en vrouwen, ruim 200,000 tel kaarten voor tjjdelijk aanwezige mannen en vrouwen, 900,000 verzamelkaarten voor hoofden van gezinnen, 70,000 kaarten voor afzonderlijk levende personen (voor iedere soort op eene andere kleur gedrukt papier), 65,000 ontvang bewijzen voor schippers, 40,000 vellen voor de registers met instructie voor de volkstelling, enz. De telkaarten met de daarbij behoorende verzamelkaarten moeten tusschen 26 Dec. en 1 Jan. aan de ingezetenen bezorgd en vóór 10 Jan. teruggehaald zyn. Aan de besturen van gebouwen, gestichten of schepen, van welker bevolking afzonderlijke registers worden ge houden, bedoeld in het kon. besluit van 27 Juli 1877 (Staatsblad no 142), worden afzonderlijke biljetten ter invulling gezonden vóór 10 Dec. Zoodra de tel- en verzamelkaarten by de gemeentebesturen zjjn terugontvangen, worden zy van hunnentwege terstond nagezien en met den inhoud der bevolkingsregisters vergeleken. Daarna worden zij uiterlijk op 1 Mei bij ge sloten pakketten, in overeenstemming met de wjjken, afdeeliügen, dorpen, gehuchten of buurt schappen der gemeenten, aan de commissarissen des konings gezonden voor de verdere bewer king aan de bureaux van statistiek, volgens nader door deD minister van binnenlandsche zaken vast te stellen voorschriften. Met de hoofdleiding der werkzaamheden is belast de heer mr A. F. baron van Lijnden, referendaris, chef van de afdeeling medische politie aan het departement van binnenland sche zaken. (TV". R. Crt.) De Rotterdamsche bladen roemen wat wij niet anders hebben verwacht om het zeerst bet spel van den heer Alex. Faassen in de rol van Noël in Men sterft niet van blijdschap. Omtrent de Zeepbel schrjjft een dier bladen sEene Zeepbel is een intrige-bljjspel met een strekking, en wel deze, dat achterdocht belache lijk kan worden, aangetoond door de historie van een onschuldige carnavalscherts, die hoogst dramatische gevolgen had kunnen hebben, of die eigenlyk in beginsel reeds heeft, 't Stuk heeft niets buitengewoons kenmerkends, tenzij men de gebreken van andere tooneelproducteri wil gaan opsommen, om daardoor de verdiensten van dit stuk aan te toonen. Dit willen wjj niet doen, wjj kunnen volstaan met de mede- deeling, dat de heer Bersezio vele klippen heeft weten te ontzeilen, waarop Fransehe en Duitscbe collega's van hem gestrand zyn. Het is een weinig vrooljjk, een weinig dramatisch, een weinig effectvol en een weinig komisch en het bevat geen smakeloosheden, het wekt de belangstelling juist genoeg op om den avond te vullen, zonder een succes te beoogen door knaleffecten of allerlei koddigen onzin, van welk laatste artikel de getrouwe schouwburg bezoeker spoedig te veel krijgt. »Een gunstige uitzondering maakt Een Zeep bel voornamelijk op Duitsche bljjspelen en wel deze, dat de stof niet al te ruim is en geheel wordt uitgewerkt, terwjjl er geen gebrek is aan samenhang en aan onze lichtgeloovigheid geen al te sterke eischen worden gesteld. Een vroo ljjk stukje dus, geen meesterwerk, maar beschaafd en natuurlyk van toon." Overal waar dit stuk werd opgevoerd bad het gezelschap daarmee groot succes. In de Mannen van Beteekenis zyn van de hand van den heer P. L. Tak verschenen de levensbeschrijvingen van de Duitsche sociaal democraten Liebknecht en Bebel. Den 1 December a. s. zal in het Museum van Kunstnijverheid te Haarlem eene tentoon stelling worden gehouden van uit bamboe vervaardigde meubelen met het doel de fabri- katie en den verkoop dezer meubelen hier te lande te bevorderen. Alle fabrikanten van bamboe artikelen wor den uitgenoodigd bun fabrikaat in te zenden. Onkosten zijn hieraan niet verbonden. Franco inzendingen worden nog ingewacht tot 29 November uiterljjk. Yoor verdere inlichtingen wende men zich tot den conservator van genoemd museum, Door een mededeeling van Robert Byr, een zwager van Alfred Meiszner, wordt de waarheid van Hederich's beweren bevestigd, dat hjj het was, die Alfred Meiszner's boeken schreef. Op zyn sterfbed bekende Meiszner dat hjj met Hederich saamgewerkt heeft. Diens eischen werden langzamerhand zoo hoog, dat A. Meiszner, die het vermogen zjjner kinderen bedreigd zag, een einde aan zyn leven maakte. De heer Jan de Witt Hamer van Goes is geslaagd voor het eind-examen machinisten- kweekschool te Amsterdam. Beroepen by de Ned. herv. gemeente te Westkapelle de heer K. Loggers, cand. tot de H. d. te Goes. Wanneer men dezer dagen onze winkel straten passeert en een oogenblik wjjdt aan de bezichtiging van de kleine permanente ten toonstellingen in vele winkelkasten, dan zal het de aandacht trekken dat daarin iets meer dan gewoons geschikt is en de winkeliers hun best doen de voorbijgangers te nopen tot be zichtiging van hetgeen achter de spiegelruiten is uitgestald. Dat kan ook niet anders, nu slechts weinige dageD ons nog scheiden van bet feest van den heiligen Nicolaas, een der feestdagen waarop de meeste cadeautjes worden gegeven en ge kocht, en er velen zyn die door het kjjken naar hetgeen achter de spiegelruiten is uitgestald tot koopen worden gelokt. Ook wjj zjjn gewoon enkele winkels, welker eigenaars ons blijk geven dat zjj daarop prijs stellen, te bezoeken en, ook de etalages van binnen beziende, de aandacht te vestigen op het nieuwste en beste, het aardigste of lek kerste, het doelmatigste of sierljjkste, dat we hier en daar aantroffen. We doen dit ook nu en vestigen dan in de eerste plaats de aandacht op de keurig nette St Nicolaas etalage van den heer C. Aves op den hoek van de Lange Delft en de Burg. Wij zagen daar tal van prachtige geschenken voor dames, o. a. een hoogst elegante handschoenen doos met necessaire van licht kleurig pluche met gebrocheerd satjjn met een erbjj behoorende byouteriedoos, zeer BierHjke dames-necessaires van houten vlechtwerk, groote en kleine albums, gemakkeljjke en sierlyke kaarten-etuis, tal van fraaie zaken in cuivre fumée, in cuivre poli zoowel als in leder, in hout en in pluche. Bovendien nog honderderlei zaken, tot het fijne galanterievak in betrekking staande en daaronder vele heeren artikelen, als rookgerief, schryffcafel-garnituur enz. Het geheel is zoo geschikt, dat men een ge makkelijk overzicht heeft en zoowel de houder van een goed gespekte portemonnaie, als hjj die bescheidener in zjjn eischen is, er zeker zijne keuze vindt. De heer P. Augustjjn in de Lange Delft ont ziet ook geen moeite om zjjn porselein, glas- en aardewerk een zoo gunstigen indruk te doen maken al» slechts mogeljjk is. Wjj zagen bjj hem, behalve tal van nuttige zaken voor het huishouden, zeer fraai blauw porceleinen met goud en wit bewerkte vazen en bloembakken, keurig kaga porceleinen stellen, mooie serviezen zelfs lieve serviesjes voor de kinderkamer en gebakschalen, die tevens als muurversiering kunnen worden aangewend. Ook sierlyke beeldjes in onderscheidene steensoorten zoekt men er niet te vergeefs. Nog trokken onze aandacht een nieuw soort artistiek gevormde bloemenbakken van terra cuite uit de bekende fabriek van den heer J. F. Fak Brouwer alhier, benevens de op dezelfde inrichting vervaardigde andere voortbrengselen van dit materieel. Dat de heer Augustjjn voorzien is van een groote collectie der natuurlijke zeer nabjj komende kunstbloemen, behoeft bier wel niet meer afzonderljjk vermeld te worden. Etaleeren is eene knnst, die de heer C. W A. Schutters in den Korten Delft met veel succes beoefent, getuige de wjjze waarop hjj nu weder zjjne artikelen, tabak, sigaren en chocolaad heeft geschikt. Hjj biedt den liefhebbbers van rooken eene groote keuze sigaren in allerlei prjjs, waaronder de Docks en de Buerra Aroma, beiden in kistjes van 50 stuks verpakt en daardoor ook aardige St. Nicolaas-cadeau's, bijzonder vermelding verdienen, dit is ook het geval met de assor- timents-kisten, zoowel van sigaren als van sigaretten. Vooral in het laatste artikel is de heer Schutters goed gesorteerd, o. a. heeft hjj in voorraad de bekende Egyptische sigaretten van Alexi Gondika en Francisco Safradis. Geïmporteerde havanna en manilla sigaren ontbreken niet en aardige surprises evenmin. Zooals onzen lezers uit de gegeven publi citeit bekend kan zjjn, zal aanstaanden Vrijdag den 29 dezer in den Schouwburg alhier door miss Annie Eve Fay uit, Boston eene soiree scientifique gegeven worden. Van deze dame gaat een groote roep. Een aantal bin den hebben aan hetgeen zjj verricht kolommen druks gewjjd en vele geleerde, zeer geleerde, ja zelfs hooggeleerde bieren hebben hunne verbazing geuit over hetgeen zjj door miss Fay zagen doen en verklaard niet te begrijpen op welke wjjze zy de »wonderen", die zjj vertoont, bewerkstelligt. Om iets te noemen. Miss Fay wordt met gebonden handen, het hoofd bevestigd aan een ring, dien toeschouwers zeiven van nabjj in de plank zien slaan en vastschroeven, met een koord stevig om de enkels gebonden, in eene kleine tent van loshangend doek geplaatst, welke vooraf, evenals de bodem door zeildoek en tapjjt bedekt, nauwkeurig door een paar heeren wordt onderzocht. Tot hooger waar borg worden de linnen windsels, waarmede zjj gebonden is, aaneengenaaid en overplakt met hechtpleisters. Nauweljjks is de tent gesloten, of tamboerijn, en gitaar, schellen en mondharmonica doen luide tonen klinken en worden door eene met een afhangend doek bedekte opening naar buiten geworpen en onmiddelljjk hoort men het woord right, waarop de voorhang wordt weg geschoven en miss Fay roerloos en gebonden op haar klapstoeltje zit. Verder neemt Miss Fay, overal gekneveld, een glas water, dat op haar schoot op een tamboerjjn is gezet, in hare tanden en drinkt het uit. Iets later wordt zjj in een engslui- tende kast gezet, waarin juist haar lichaam past. Slechts haar hoofd steekt er uit. Als om dit tegen de aanraking met het hout te behoeden, wordt er een doekje tegen haar hals gelegd dat op hetzelfde oogenblik door eene onzichtbare macht weggetrokken wordt. De handen, die eerst onderzocht zjjn of zjj ook met kleefstof zyn bestreken, legt zjj vlak op de zitting van een stoel op een tafel en deze tilt zjj op, zelfs, wanneer de zjjden fou lard van een der aanwezigen er overgespreid is. In het noorden van ons land schjjnt miss Fay minder succes gehad te hebben dan in het centrum, o. a. schjjnt te Hoogezand, waar zjj dezer dagen ook eene voorstelling gaf èn het publiek èn zjj zelve verre van voldaan te zjjn Indertjjd, we meenen in 1885, werd ook hier door een tweetal Engelsche heeren en zekere miss Fey een antispintistische seance gegeven, waarbjj op ongeveer geljjke wjjze gewerkt werd als nu het geval zijn moet. Die seance had slechts matigen bjj val. Het kleine verschil in den naam van de toenmalige miss Fey met de tegenwoordige is opvallend en zal misschien de vraag doen rijzen, of wjj hier niet met dezelfde persoon te doen hebben. Of alles waar is, wat wjj in de verslagen der groote bladen omtrent deze Amerikaansche miss Fay lezen, kunnen wjj natuurljjk niet beoor- deelen, maar ook, al ware er eenige overdrijving in het spel, en al dienen wjj in ieder geval ons door de zeker wel overdreven reclame-ma kende beschouwingen in sommige bladen niet te veel te laten meesleepen, toch zjjn wjj nieuws gierig naar de soiree op a. Vrjjdag, omdat zjj toch zeker veel raadselachtigs zal aanbieden. Wjj gelooven dat velen onzer lezers in het zelfde geval zullen verkeeren en verwachten op den bewusten avond eene volle schouwburg zaal. Het hoofdbestuur der Maatschappij ter be vordering van landbouw en veeteelt in Zeeland benoemde tot lid der commissie ter bevordering en ter aanmoediging van de verbetering der paardenfokkerij in Zeeland den heer H. J. Kegelaer, provinciale veearts te Hontenisse. De benoeming geschiedde ter voorziening in de vacature, ontstaan door het bedanken van den heer C. Mazure, provinciale veearts te Middelburg. De kiesvereeniging Eendracht maakt macht alhier zal Donderdag avond te acht uur eene -ergadering honden, in verband met de Zaterdag te houden vergadering van de Liberale Unie, waarin de by de Eerste kamer aanhangige onderwijswet zal worden besproken. Zr. Ms. torpedoboot (groot model) Foka, die, zooals gemeld, Zaterdagmiddag haar offici- eelen proeftocht deed, is Zondagmorgen van Vlissingen binnendoor naar de marinewerf te Amsterdam vertrokken, om aldaar aan de autoriteiten te worden afgeleverd. Genoemde boot, vervaardigd aan 's rijkswerf te Amsterdam, heeft hare machine van 't tri ple compound systeem aan de fabriek der kon. m" de Schelde te Vlissingen bekomen. Uit Goes schrijft men ons *De beurze leeg, t gebouw in staat Maakt menschen wijs maar wel wat laat". Deze dichtregelen van Oats komen telkens in mij op als ik verneem van het restaureeren van historische gebouwen. Ook nu weder, nu men misschien ertoe overgaan zal om het kerk gebouw der Ned. hervormde gemeente alhier te restaureeren. Bekend is het verhaal van dentnftn, dis zjjne woning binnen- en buitenshuis geheel list

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1889 | | pagina 1