N°. 376.
132e Jaargang.
1889.
Donderdag
21 November.
„Eigen Haard."
Middelburg 20 November.
Deze courant verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.-i
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentïën20 cent per regel. Bi] abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop"
betrekking hebbende dankbetuigingen: van 1—7 regels 1.50;
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
LETTEREN EN KUNST.
Thermometer.
Middelburg 20 Nov. vm. 8 n 38 gr.
m. 12 tl 38 gr. av. 4 u. 3*7 gr. F
Verwacht verand. wind.
Agenten te Vlissingen: P. Gr. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Krniningen: F. v. d. Peul, te Zierikzee: A. C. de Mooij te TholenW. A. van
Nieuwenhuijzen en te TerneuzenM. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de
advertentie- bureau's van Nijgh Van Ditjiak te Rotterdam, de Gebr. Belintante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger.
Advertentiën
moeten des namiddags te een unr
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
I zjj des avonds nog worden opgenomen
Elke poging die wordt aangewend om den
arbeidersstand het gemakkelijk en aangenaam
te maken in de eerste plaats in zijn „tehuis"
verdient waardeering, vooral in dentegen-
woordigen Sturm unci Drangperiode, waariD
van zoovele zijden allerlei pogingen worden
gedaan om ontevredenheid te zaaien,
onvoldaanheid aan te kweeken.
De gemeente Middelburg heeft vooral op
dit oogenblik bij zulk een pogen te meer
belang, omdat gelukkig verschijnsel
in den laatsten tijd op industrieel gebied
gunstige teekeuen zijn waar te nemen, die
getuigen van hernieuwd leven, van vooruit
gang.
Er komen, dank zij eenige nieuwe inrich
tingen in de gemeente die haar bloei zullen
verhoogen, meer werklieden in ons midden;
en die arbeiders hebben op hun beurt natuur
lijk woningen noodig.
Hun die te verschaffen zoo goed en zoo
practisch mogelijk is een te waardeeren
streven; want, laat ons 't bekennen, uit het
oogpunt van hygiène laten vele arbeiders
woningen te wensehen over.
En dan een eigen tehuis ten slotte te
krijgen heeft ook veel waarde vooral wan
neer de kans daartoe wordt geopend zonder
dat een buitensporig hooge huur van den
bewoner wordt gevorderd.
Die huur mag, dunkt ons, daarom niet te
hoog zijn, omdat er vele werklieden zijn
wier belangen het niet meebrengen jaren
achtereen in een gemeente te wonende
licht begrijpelijke zucht naar lotsverbetering
drijft hen vaak naar elders. Maar als ge
wettigde prikkel om ze te binden kan het
vooruitzicht van een eigen woning ook zijn
groot nut hebbenhet weerhoudt vaak van
al te groote veranderlijkheid, het maakt den
hand tusschen werkgever en werkman allicht
vaster en geeft dan aanleiding dat de laatste,
bij eventueel aanbod elders, eerder eens
met zijn patroon overlegt en deze op zijn
beurt ook allicht geneigd is iets meer loon
te geven.
Van verschillende kanten hekeken is het
duukt ons, daarom nuttig goede arbeiders
woningen te bouwen, teneinde die „bij voorkeur
te verhuren op eene wijze dat de bewoner
na een aantal jaren in hetzelfde huis te
hebben gewoond, door het enkel betalen
eener niet buitensporige huur, eigenaar zal
zijn geworden van het perceel".
Voor zulk een poging is sedert eenigen
tijd het initiatief genomen door een paar
onzer stadgenootenmen heeft het in de
verslagen van onze raadszittingen kunnen
lezen hoe door de heeren dr J. C. Bolle en
F. M. Wibaut met dat doel grond werd
aangevraagd, wat hun is toegestaan.
Thans heeft zich een Naamlooze vennoot
schap Eigen Haard geconstitueerd, waarvan
het bestuur, behalve uit die heeren, bestaat
uit de heeren L. K. v. d. Harst J J.z., M.
C. Ghysen, mr M. J. de Witt Hamer, J. A.
Zip en P. J. v. d. Leijé.
Zij wensehen thans een leening te sluiten,
groot zestien duizend gulden, verdeeld in 64
obligatiën ad 250 elk, rentende 3 percent
's jaars.
Over de financieele waarborgen laten wij ons
natuurlijk niet uitvoerig uit; dit zij hun overge
laten die op dit punt beter thuis zijn dan wij.
Maar bij het deelnemen in die leening,
waarvan het plan toch ook is opgemaakt
door mannen die op het gebied der finaneie-
kunst zich steeds bewegen, is er een andere
factor waarop wij vooral wijzen, omdat het
bestuur ook daarop het meest het licht wil
doen vallen.
Dat bestuur toch schrijft in een heden
verspreide circulaire
„Waar de obligatiën als belegging eene
redelijke veiligheid aanbieden, wenseht het
bestuur niet in het wijzen hierop de kracht
te vinden van het betoog om u tot deel
neming op te wekken. Die kracht ligt in
het doel, dat de vennootschap beoogtwerk
lieden in de gelegenheid te stellen zich
geleidelijk een eigen huis te verschaffen.
„Het verhuren van arbeiderswoningen is
gewoonlijk een bedrijf dat zijne winsten
moet afwerpen een vrij belangrijk deel der
huur, die de arbeider betaalt, is bestemd voor
winst en betaling der risico van den eigenaar.
„In de woningen der vennootschap is dat
anderszoo de bewoner dezelfde huur be
taalt, die hij voor een andere woning zou
moeten besteden, dan wordt een groot deel
dier huur aangewend om het huis voor hem
te koopen werklieden die jaren lang een
vast loon genieten, en zoo zijn er velen in
onze stad, komen op deze wijze zonder
merkbare grootere uitgaven in het bezit van
een eigen huis. Wanneer zij op gevorderden
leeftijd zijn gekomen en het betalen eener
hooge huur wellicht lastig zou vallen, hebben
zij in liet geheel geen huur meer te voldoen en
laten bovendien hunne kindereu een huis na.
„Het vooruitzicht op de mogelijkheid dat
de betrokkene woning huil eigendom kan
worden doet hen reeds dadelijk die woning
liefhebben, er zorg aan besteden om het
huisje goed te onderhouden, en er naar
streven oin het een goed tehuis te doen zijn.
Zoo het mogelijk is nu en dan een klein
bedrag over te leggen, hoe zal men het
beter aanwenden dan tot aflossing van het
hnis eenmaal goed op weg gaat die aflossing
sneller en sneller en wordt de prikkel
grooter om ze te bespoedigen. De aanstaande
bezitter gaat de maatschappij anders be
schouwen dan toen bezit hem onbereikbaar
scheen en zijne gewijzigde meening kan op
zijne omgeving niet anders dan gunstig
werken.
„Wijl de vennootschap beoogt goede wo
ningen te bouwen verwacht zij dat hare
werkzaamheid van guustigen invloed zal
ziju op de soort der door anderen te bouwen
arbeiderswoningen, daar zulke, die in ver
houding tot de huur slecht zijn, hij aan
wezigheid van betere, moeilijk huurders
zullen vinden.
„Al deze overwegingen geven het bestuur
de vrijmoedigheid haar streven met warmte
in uwen steun aan te bevelen en het vertrouwt
dat gij van uwe sympathie voor het doel
der vennootschap door deelneming in de
gelaleening blijk zult geven."
Aan de statuten der vennootschap ontlee-
nen wij dat het doel daarvan is: a. Het
aankoopen van terreinen in Middelburg en
het daarop doen bouwen van goede arbei
derswoningen; b. Het verhuren dier wonin
gen op zoodanige wijze, dat de bewoner
door liet betalen der huur langzamerhand
eigenaar wordt van het perceel, en c. Bij
gebreke aan bewoners, die eigenaars wen
sehen te worden, de woningen eenvoudig
verhuren.
Als huurders der perceelen neemt de ven
nootschap alleen aan personen die a. geene
armenbedeeling genieten; en 6. die te goeder
naam bekend staan, ter beoordeefing van
het bestuur.
De huurprijzen worden door het bestuur
bepaald. Voor gewone huur, zonder recht
om later de woning in eigendom te bekomen,
is die prijs bepaald op minstens zeven en
een half procent van den kostenden prijs van
elk perceel.
Voor woningen, waarop wij hoofdzakelijk
het oog hebben en die de bewoner najaren
als zijn eigendom kan beschouwen, wordt
een huurprijs met inbegrepen aflossing be
paald van minstens negen ten honderd
's jars van dien kostenden prijs.
Door het bestuur wordt eene rekening ge
houden met ieder der bewoners, die een
afschrift dezer rekening ontvangen.
In het debet dezer rekening wordt ge
bracht De kostende prijs der woning, een
evenredig deel in de algemeene kosten, de
rente ad drie ten honderd ;s jaars, de lasten,
die de eigenaars gewoonlijk betalen, de kosten
van brandverzekering, de kosten van onder
houd voor zoover dit niet door den bewoner
wordt verricht.
In het creditDe betaalde huur en alle
meerdere stortingen, die de bewoner ter be
spoediging der aflossing mocht doen.
Zoodra het 'debet en credit der rekening
gelijk staan, draagt het bestuur den eigen
dom der woning aan den bewoner over.
De kosten en rechten op de overdracht
zijn ten laste van den kooper.
Ziedaar in hoofdtrekken het plan van de
bouwvereeniging Eigen Haard.
Haar pogen is niet de eenige in de ge
schiedenis van onze stad. Hetzelfde denkbeeld
dat zij beoogt, joeg ook eenmaal de hier
bestaande Nijverheids-vereeniging na, toen zij
de aan de Nieuwe poort gebouwde arbeiders
woningen te huur stelde en den huurders
gelegenheid gaf om tegen 2.50 's weeks
als huurprijs na verloop van een zeker aan
tal jaren eigenaars der woningen te worden
De vereeniging heeft daarop geen succes
gehad en zij is geëindigd met die woningen
weer op de gewone wijze te verhuren.
Wij gelooven echter niet dat dit Eigen
Haard behoeft af te schrikken.
De huurprijs, die de Nijverheidsvereeniging
vorderde, komt ons ook te hoog voor. En
dan werden vergissen wij ons niet
hare woningen in tweeën verhuurd. Eigen
Haard stelt zich ten doel enkele woningen
te bouwen, die door éen gezin kunnen
bewoond worden, wat zeer veel voor heeft
Eigen Haard zal verder naar wij meenen
billijker huurprijs kunnen vragen, en zeker
beneden 2.50 per week blijven.
Aan liet bezwaar, verhonden aan het ver
trek naar elders, werd bij de Nijverheids-
vereeniging te gemoet gekomen door de
bepaling dat de gestorte som voor een deel
kan worden terugontvangen of het aandeel
aan derden was over te doen. Dit laatste
ging niet gemakkelijk; wij gelooven zelfs
dat daarvan nooit gebruik is gemaakt.
Dat er in zulke gevallen door de bewo
ners, eigenaars in spé, eenig nadeel zal
moeten geleden worden ligt voor de hand
maar dit tot een minimum te beperken ligt
zeker in de bedoeling van Eigen Haard.
Die bewoners zullen in ieder geval terug
krijgen het verschil tusschen den huurprijs,
dien gewone huurders en dien welken zij
betalen.
Eigen Haard kan wellicht voordeel trek
ken van de ervaring, die de Nijverheids-
vereeniging op dit punt heeft opgedaan,
en zij zal hierdoor het beoogde doel beter
en gemakkelijker kunnen bereiken.
In ieder geval verdient het pogen der
nieuwe bouwvereeniging waardeering en
ondersteuning, thans in de eerste plaats van
de mannen die over kapitaal kunnen be
schikken. Voor een goed doel is bij hen
nooit te vergeefs een beroep gedaanen
waar bovendien aan het deelnemen in de
uitgeschreven geldleening zeer weinig of
geen risico verbonden is, omdat er voldoende
waarborgen zijn dat die te bouwen panden,
welke zoozeer zullen uitmunten boven andere,
spoedig verhuurd zullen zijn, zij het dan
ook op gewone wijze, daar durven wij ons
niet voorstellen dat de mannen van geld
zich hier zouden onttrekken, waar het betreft
eene vernieuwde poging om den werkman
eene geriefelijke, aangename woning te ver
schaffen, waardoor zijne huiselijkheid, zijne
spaarzaamheid, zijn stoffelijk welzijn en door
dit alles zijn geluk worden bevorderd.
De Tweede kamer onderzocht heden in de
afdeelingen de ontwerpen tot regeling van het
militair onderwijs, betreffende pensioenen voor
minderen bij de zee- en landmacht, de kust
vaart in Indië, militaire inundatiën, de her
ziening van de consulaatrechten en het voorstel
Reekers betreffende het visschen met de moord
kuil op de Zuiderzee.
Door een twintigtal naamlooze vennootschap
pen, in Nederland gevestigd, maar die haar
bedrijf in Indië uitoefenen, is voor 1887/88 aan
patent betaald te zamen 209.951. Meer dan
de helft, nl. ƒ114.330, kwam uit de winsten der
Delimaatscha ppjj.
De minister van koloniën is niet ingenomen
met de bestaande regeling, volgenB welke die
in indië behaalde winsten geheel in de Neder -
landsche schatkist vloeien. Hij is met den
minister van financiën en de Indische regeering
over dit onderwerp in overleg getreden.
De minister van koloniën verleent a. Vrjj-
dag geen audiëntie.
Het verslag der commissie, belast met de
behandeling van het vraagstuk der koffie iii
Nederl.-Indië, is verschenen zjj komt tot de
volgende slotsom.
De inkoopsprijs per pikol worde gebracht op
20, met handhaving der verplichte levering.
Tot afschaffing der gedwongen cultuur worde
in beginsel besloten, dit in toepassing te brengen
vijf jaren na het afkondigen van eene des be
treffende regeling.
Gedurende die 5 jaren worden voorberei
dende maatregelen genomeno. a. worde aan
de bevolking, die uit eigen beweging in het
gebergte koffie gaat planten, in verschillende
opzichten vrijdom of verlichting van lasten
toegekendworden de planters al aanstonds
vrijgelaten in de keuze van het terrein en in
de wijze van grondbewerking en aanplant
diene van stonde aan op den voorgrond te
staan, dat gevolg worde gegeven aan art. 56
6 regeerings-reglement.
Dit alles wat betreft de cultuur op Java en
in Menado. Voor Sumatra's Westkust wordt
eene eenigszins andere regeling aanbevolen, nl.
verhooging van inkoopprijs tot 25, met hand
having der verplichte cultuur, doch met vrije
keuze wat betreft de gronden en de wijze van
aanplantverder invoering van eene hoofde
lijke belasting, als equivalent van den hoogeren
prijs.
Nog wordt aanbevolen, op Java afschaffing
der betrekking van inspecteur der koffiecultuur,
herbossching van vele streken, oprichting zoo
noodig van gouvernements-ondernemingen in
betaalden arbeid, als voorbeeld en aanmoedi
ging.
In eene ofzonderlijke nota verklaart de heer
Wessela zich voor onmiddellijke vrijverklaring
der cultuur, met vrjje beschikking der bevol
king over de koffie, en voor het drjjven der
staatscultures in vrijen arbeid.
Naar aanleiding van dit rapport zegt de
Haagsche correspondent van de Zutph. Ct.
Bij het lezen van het rapport zal de finan
ciers vooral de schrik om het hart slaan. Wordt
toch het advies van de commissie gevolgd, dan
zal de staat voortaan als plantloon voor een
pikol koffie betalen f 20 op Java en ƒ25 op
Sumatra's westkust, terwijl zij tevens voorstelt
reeds in beginsel tot opheffing van de dwang-
koffiecultuur te besluiten. En het afzonderlijk
advies van den heer Wiesels is nog radicaler,
want hij concludeert tot onmiddellijke vrijver
klaring der cultuur. Wel heel mooi, zal de fiscus
zeggen, maar waar zal ik voortaan mijn dub
beltjes vinden De thans ingediende Indische
begrooting sluit reeds met een deficit van ruim
12 millioen en dat tekort zou nog veel grooter
zijn, als de minister niet het geluk had de koffie,
met het oog op de tegenwoordige prijzen, hoog
te kunnen ramen. Mocht het plantloon tot 20
worden verhoogd, dan zal het nog wel niet ge
heel uit zijn met de koffie-millioenen, maardan
zal toch het tekort bedenkelijke verhoudingen
aan gaan nemen. Ik weet wel dat ook in het
staatsbestuur rechtvaardigheid moet gaan boven
de rijksdaalders, maar van dure rechtvaardigheid
was tot heden de Tweede kamer weinig gediend.
Men wil wel recht doen aan de Javanen, maar
alleen als het aan het moederland geen geld
kost. Toch zal men met dat régime moeten bre
ken. Nu wij niet intijds al het mogelijke hebben
gedaan om de bronnen van welvaart te vermeer
deren, nu zal het hoogst bezwaarlijk gaan de
kosten van ons duur bestuur bij voortduring te
vinden uit belastingen en heffingen van een be
volking, die verarmd ia en reeds veel meer op
brengt dan zoowel met de eischen eener ver
standige politiek als met de eischen der recht
vaardigheid is overeen te brengen. Men kan er
zich op voorbereid houden, dat Indië ons in de
naaste toekomst veel geld zal gaan kosten. Niet
alleen is de tijd der batige saldo's voorbij, maar
wjj zullen vrij diep in de beurs moeten grijpen
om onder de tegenwoordige verhoudingen bij
voortduring aan onze staatsrechtelijke verplich
tingen tegenover de inlandsche bevolking te
kunnen voldoen. Met de partijpolitiek heeft dat
niets te maken. Of de min. Keuchenius blijft
of heengaat, de financieele positie zal welvrij
wel dezelfde blijven. Het verkeerde zit hem in
het stelsel en niet in de personen. Er is sinds
jaren te veel verzuimd, en het is onmogelijk dat
in enkele jaren weer goed te maken,
Bij kon. besl. zijn, bij het wapen der inf.,
benoemd tot 2e-luit. bij bet le reg. de serg. M.
van de Siepkamp, van het korps, A. J. van
Gruting en J. M. M. Muller, beiden van het 5e,
N. W. Blom, van het 8e reg. en T. van der'
Ploeg, van het korpsbij het 2e reg., de serg.
W. A. Herold, van het 6e, G. Snel, van het 7e,
en W. F. d'Harvant, van het 5e reg.' bjj het
3e reg., de serg. M. L. Pliester, van het 4e reg.,
G. P. Janssen, van het korps, P. H. J. L. Lien-
ders, van het reg. gren. en jag., H. A. G. L.
La Fors, van het 7e, H. A. 11. Sasburg, van
het 2e, en J. W. von HenniDg, van het 8e reg.;
bij het 4e reg., de serg. L. F. T. Vogel, van
het korps, W. J. Prins, van het instr.-bat., en
L. F. Duymaer van Twist, van het korps bjj
het 5e reg, de serg. H. W. Blokland, van het
7e, en J. Rejjers, van het 3e reg.bjj het 6e
reg., de serg. J. M. Gerritsen, van het 5e, F.
W. H. H. van Straaten, van het le reg., G.
van Swighem, van het regiment grenadiers en
jagers, A. L. P. Vogel, van het 4e, J. Vethake,
van het 8ste, en F. Köhlbrugge, van het 2e
reg. bij het 7e reg. de serg. R. C. van Heeke
ren, van het 3e reg., en D. van der Keilen, van
het regiment grenadiers en jagers bij het 8ste
reg., de serg. D. A. van der Wedden, van het
4de, B. Reynvaan, van het 3e, K. A. Van Herk,
van het 2de, mitsgaders J. H. Albrecht, van
het 6de. Bij het personeel der militaire admi
nistratie zijn benoemd tot tweede-luitenant
kwartiermeester: bij het 7e reg. inf., de serg.
J. H. G. Vermeer, van het korps, bij het 8ste
reg. inf. de serg. W. C. N. de Vries, van het
3de reg. inf.
Voorts bij het wapen der inf. van het leger
in Ned.-Indië, benoemd tot 2e luit. de serg. A.
J. Gooszen, van het 4e, H. van Wjjk, van het
7e, E. F. Grooss, van het 8e, H. O. Schroder,
van het 5e, J. N. H. Lauweriks, van het 8e,
G. J. Velds, van het le, J. van Hasselt, van
het 5e, G. A. F. Altmann, van het 2e, J. E.
Collard van het 6e, A. C. D. Phaff, van het 3e
en J. H. C. van Dompseler, van het 6e reg.
infanterie; A. J. J. G. Prinsen, van het in
structie-bat., alsmede W. G. L. Snjjders, van
het 5e, J. W. Abeleven, van het 7e en A. C.
C. Musch, van het 2e reg. infanterie.
Bij het personeel der mil. administratie van
het leger in Ned.-Indië, tot 2e iuit.-kwartierm.:
de serg. E. M. van Hilie, van het 7e, F. A.
von Balluseck, van het 4e, C. J. M. Bovens,
van het 3e en H. von Mauntz, van het 6e reg.
infanterie.
Verder is aan den surnumerair der posterijen
A. J. Gerdes Oosterbeek, op zijn verzoek als
zöodanig eervol ontslag verleend.
De welbekende, zoo goeden naam hebbende
en verdienende Nederlandsche almanak ran
den heerJH. D. Tjeenk Willink te Haarlem is
ook weder voor 1890 verschenen.
Als altijd onderscheidt hjj zich door keurige
kalenderplaten, portretten van en bijschriften
over bekende of beroemde landgenooten, ter wjj 1
behalve de gewone opgaven, die men in een
almanak wenseht, dit fraaie boek nog tal van
mededeelingen bevat, die men zoo nu en dan
van noode heeft.
Dat dit aantal groot is valt gemakkelijk hieruit
af te leiden dat het alphabetisch register van
den inhoud in drie kolommen eene geheele
bladzijde vult.
Wij wensehen het boekje, dat in een fraaien
kleurigen omslag verscheen, een groot debiet toe.
Wjj ontvingen heden van de firma F. B.
van Ditmar te Utrecht het eerste noinmer van
de Nederlandsche Illustratie, Geïllustreerd Nieuws
van den Dag.
Dit blad stelt zich ten doel in tekst en plaat
de belangrijke gebeurtenissen van den dag te
beschrijven en af te beelden.
Dit eerste nommer bevat een hoofdartikel
Twee droombeelden, (over deu Atjeh-oorlog en
het misbruik van opium) met illustraties van
Joh. Braakensiek. Een beschrijving van de ont
hulling van het standbeeld van koningWillem III
te Brixham, door H. Tiedeman te Londen met
afbeeldingen van Brixham en het beeld een
feestgroet aan ds J. J. L. ten Kate, bij de na
dering van diens 70en geboortedag, door B. H.
van Breemen, met het portret van den dichter;
mejuffr. Roelofsen in de rol van Nora in Ibsen's
drama van dien naam het portret van minis
ter Mackay met bjjschrift, als de eerste eener
reeks portretten van mannen, die zich op het
gebied van staatkunde, kunst of wetenschap
onderscheideneen brief uit Amsterdam, van
den bekenden geestigen correspondent der N.
Rott. Crt, Isaac van Renneswetenswaardige
mededeelingen voor dames; berichten op het
