N". 265.
132° Jaargang.
1889.
Vrijdag
8 November.
Verspreide Berichten.
Deze courant verschijnt d a g e 1 lj k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.—J
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentïën: 20 cent per regel Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Middelburg 7 November.
LETTEREN EN KUNST.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
VERKOOPINGEN. ENZ.
niDDEIJI! RESCUE COURANT.
Thermometer.
Middelburg 7 Nov. Tm. 8 u 45 gr.
m. 12 u 52 gr. ar. 4 u. 51 gr. F
Verwacht W. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. w. Bolland, te Krniningen: P. v. d. Pbijl, te Zierikzee: A. o. de Mooij te TholenW. A. van Adver en
Nieuwenhuijzen en te Terneuzen: M. de Jonge. Verder nemen alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aan, evenals de moeten des namiddags te eenuur
advertentie-bureau's van Nijgh Van Dit mak te Rotterdam, de Gebe. Belintante, te 's Gravenhage, en A. de la Mar Azn, te Amsterdam. aan het bureau bezorgd zyn, willen
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parps en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. zjj des avonds nog worden opgenomen
Dr Bronsveld uit in het jongste nommer der
Stemmen voor waarheid en vrede de meening dat
aanneming der schoolwet aan het vaderland
geen vrede zal schenken. De twee partyen, die
tegenover elkander staan, verschillen op meer
punten dan op het stuk van lager onderwijs.
Het beginsel, dat men met den onjuisten mam
van .rechtsgelijkheid" aanduidt, en dat nu een
begin van toepassing verwierf op de lagere
school, zal men ook toepassen willen op het
hooger onderwijs. Niet lang zal het duren, of
men zal subsidies eischen voor »vrjje universi
teit" en .vrjje gymnasia," en seminaries. Men
zal daarvoor met het noodige gedruischopkomen,
totdat conciliante gemoederen zullen toegeven
.Zal men, vraagt dr Bronsveld, ook dezelfde
gedragslijn moeten volgen, als men komt te
staan tegenover de vraagal of niet persoon
lijke dienstplicht
.Zal het Btreven naar pacificatie niet kunnen
leiden tot groote afwijkingen van het beginsel,
ja tot het doen van hetgeen men eigenlijk
niet wil
.Wij zien geen tyd van vrede, maar van
strijd tegemoet. Het kan niet anders. De
beginselen druischen lijnrecht tegen elkander
in. En de oprechtheid, de warmte der over
tuiging, gepaard met liefde voor het vaderland,
gedoogt geen lauwheid, maar eischt een man
nelijk opkomen en pal staan voor hetgeen men
waar en heilzaam acht.
.Voor ons is de vraag nietzal hier het
liberalisme of het ultramontanisme zegevieren
Wjj nemen een derde mogelijkheid aan. Wjj
kunnen ons denken een groep van Nederlan
ders, die staatkunde en godsdienst uit elkander
willen houden, die, evenmin een godsdienBt-
loozen als een theocratischen staat begeerende,
zich verzetten tegen de doctrinaire liberalen
en de verbonden kerkelijke partyen, om de
beginselen van het evangelie te gehoorzamen,
die op elk gebied het rechte spoor wyzen, en
voort te bouwen op den grondslag, die gelegd
is door 's lands historie. Wie gelooft aan de
mogelijkheid, om op die wjjze te ontkomen
aan het dilemmaradicaal of clericaal moet
zich voorbereiden op een geduchten strjjd met
tegenstanders ter linker- en ter rechterzijde,
maar de moed mag niet prjjs gegeven worden."
Zulk een positie geeft, meent de heer Brons
veld, groote zedelijke kracht, welke op den
duur het aanzien der dingen moet en zal
veranderen. Moge men in de minderheid bljjven,
dan bedenke men wel, dat zy, die het recht
aan hun zyde hadden, byna altjjd in de min
derheid waren.
De St. Crt. bevat een kon. besluit van 2 Nov.
(St. bid. no 167) waarby de uitvoer uit Goes
van levende varkens en van vleesch, mest en
afval dier dieren zonder schriftelijke vergunning
van den burgemeester dier gemeente is verboden.
Die vergunning wordt niet verleend dan onder
de voorwaarden, daarbjj door den burgemeester
voorgeschreven, den districts-veearts gehoord.
Dit besluit treedt in werking op den vyfden
dag na dien der afkondiging.
Aanstaanden Zaterdag verleent de minister
van waterstaat enz. geen audiëntie.
In het voorloopig verslag der Tweede kamer
over de begrooting van waterstaat lezen
wjj o. a.
Terwjjl sommige leden met instemming de
plannen begroetten, tot het maken van loskaden
langs het kanaal Terneuzen, hadden andere
leden tooh bezwaar tegen de uitgaaf van
70.000, ook omdat naar hun oordeel de
spoorwegmaatschappijen Gent—Terneuzen en
MechelenTerneuzen dit werk behoorden nit
te Toeren.
Opnieuw werd, ook in het financieel belang
van den staat, de vraag gedaan of de groote
rijkswegen niet in onderhoud kunnen worden
overgedragen aan de provinciën.
De voorgenomen verbetering van de Neder-
landsche paardenrassen werd door verscheiden
leden goedgekeurd, en enkelen hadden in het
betrekkeljjk rapport van de landbouw-commissie
met genoegen eene protectionistische strekking
gezien. Vele andere leden daarentegen betwij
felden, of de maatregelen, welke de landbouw-
commissie wenBcht te nemen, wel veel nut
zullen aanbrengen zjj achtten het beter de
bevordering der paardenteelt over te laten aan
het particulier initiatief en het toezicht der
provinciale besturen- Eene derde groep van
leden wilde de kamer in elk geval niet ge
bonden zien zonder stellig te weten welk stel
sel de regeering wenscht te volgen. Gelijke
opmerking werd gemaakt omtrent den memo-
riepost voor proefvelden.
Over de voorgestelde subsidie voor de ten
toonstelling van vee te Buenos-Ayres bestond
verschil van gevoelen. Eenerzyds meende men,
dat men hier slechts te doen heeft met eene
speculatie in veeanderzijds werd het voorstel
verdedigd met het oog op de belangen van
handel en veeteelt en in verband ook met de
door de provinciën toegezegde deelneming in
het waarborgfonds.
Uitbreiding werd verlangd van maatregelen
in het belang van de Zondagsrust der beambten
van de posteryen en telegraaf, maar inacht
neming van de belangen van den dienst werd
daarbjj a^s voorwaarde gesteld, o. a. voor het
plattelandversterking van personeel scheen
daartoe het 'middel.
Verlaging van het tarief voor de verzending
van effecten over de post werd verlangd
meer nauwkeurigheid scheen niet overbodig
bjj het verzenden van pakketten met brieven
verlaging van den prys der briefkaarten tot
2è cent werd in overweging gegevenbetere
inrichting van den vorm der postbladen werd
gewenschthet port voor kleinere couranten
wilde men op j cent per 35 gram bepaald zien.
De voorgenomen uitkeering aan de postbe
ambten van toelagen wegens gemis aan emo
lumenten werd verschillend beoordeeld. Som
migen vreesden, dat de belangen van het
publiek daaronder zouden ljjden. In elk geval
werd nadere toelichting noodig geacht.
Is de vermindering in de toeneming van het
vervoer met de pakketpost ook toe te schryven
aan de vrjj omslachtige formaliteiten bjj de
verzending? vroeg men.
Yerbetering van de positie der telegrafisten,
in verhouding tot die der postbeambten, werd
wenschelijk geacht, waartoe eene vermeerdering
van het aantal klerken zou kunnen bydragen.
Onder het opschrift: De wasch in de Tweede
kamer tracht het katholieke Centrum een loopje
te nemen met de kamerleden, die in het voor
loopig verslag over de staatsbegrooting opnieuw
de afschaffing van den zeepaccyns, in het be
lang van de lagere klassen, bepleiten.
Na aanhaling der zinsnede, waarin betoogd
wordt, dat de surrogaten van zeep, die, als
gevolg van de belasting, worden gebruikt, nog
nadeeliger uitkomen dan het betalen van den
accjjns zelf, en wel. omdat zy nadeelig zijn
voor de goederen, die daarmede gewasschen
worden, laat het Utrechtsch blad onderstaande
tirade volgen
»Wjj durven er om te wedden, dat het vader
land deze hoogst belangryke aanmerking en
berekening te danken heeft aan juffrouw Heldt.
Haar man, de zoo waardige vertegenwoordiger
van Neerland's hoofdstad, heeft het te druk
met zjjn vieze nieuw-malthusiaansche boekjes,
en de kunst om den welstand des werkmans
te bevorderen door hem te doen verdwynen,
dan dat hy zich met zeep kan bezighouden".
De minachting voor den man, die, als de
heer Heldt, door taaien jjver, volharding en
jjzeren wil zich eene eervolle positie heeft weten
te verwerven en in die positie, naar zjjne krach
ten, voor de belangen van zjjne standgenooten
en hun welzjjn strjjdt, evenaart bjj dezen Cen
trum- schrjjver de hooghartige onverschilligheid
voor de lichamelijke beschaving van de lagere
standen, voor welke zeep en water de onont-
beerljjkste en doeltreffendste middelen zyn.
Borrels, ja, gunt men den werkman twee
per dag; maar dat het brood belast zal worden
en dat moeder de vrouw zich, ter wille van de door
den staat duur gemaakte zeep, moet behelpen
met een lastig en minder geschikt mengsel, by
een harer gewichtigste huishoudelijke bezighe
den, dat laat de geestelijke heeren volkomen
koud. (Gelria).
Van wel ingelichte zijde wordt ons medegedeeld
dat de berichten, welke nu eenigen tjjd geleden
in de Nederlandsche en Indische pers de ronde
deden betrekkelijk het hadjischap van dr Snouck
Hurgronje, te eenenmale onjuist zyn. Bedoelde
geleerde is niet tot den Islam overgegaan, kan
dus geen hadji of moefti wezen, en gaat ook
niet als zoodanig gekleed. De waarheid is een
voudig deze dat aan den heer Snouck Hur
gronje door de Nederlandsche regeering een
wetenschappelijke zending is opgedragen, be
trekking hebbende op de zaken van den Islam
in Nederlandsch-Indië. Onze berichtgever meent
te weten dat de aard van de zending van den
heer Snouck Hurgronje het voor hem niet
wenscheljjk maakt, veel daarover in dagbladen
te schryven, en dat het waarschijnlijk aan deze
omstandigheid moet worden toegeschreven, dat
de heer Snouck Hurgronje niet reeds tegen de
hier en in Indië omtrent hem in omloop zjjnde
verhalen in het openbaar is opgekomen.
(Tijd.)
Het bericht aan de N. R. Crt., ontleend, dat
de heer J. H. Nivel, thans chef van dienst bij
de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoor
wegen, benoemd is tot secretaris en plaatsver
vangend directeur-generaal bjj de staatsspoor
wegen is onjuist. De heer Nivel is op de
voordracht geplaatst voor directeur der Zuid-
Ajrikaansche Spoorweg-Maatschappij in de plaats
van den heer J. L. Cluysenaer.
De muziekuitvoering,
Woensdagavond in de Concertzaal alhier door
mej. Marie Berdenis van Berlekom gegeven,
heeft aan een overtalrjjk publiek een aange-
namen avond verschaft, hetgeen duidelyk bleek
uit de toejuichingen, die na elk nummer van
't programma, en vooral na de legende Prin-
zessin Ilse werden vernomen.
Het was een aardig eD ongewoon gezicht
zoo'n schaar jeugdige meisjes onder leiding van
een dameZe zongen de koornummers mis
schien hier en daar een beetje schril, enkele
keeren eenigszins minder zuiver, doch met
zekerheid en aplomb. De gunstige omstandig
heid dat de meeste harer leerlingen en leden
der zangvereeniging Tot Oefeningen Uitspanning
zyn, heeft daartoe natuurlijk veel bygebracht.
Opmerkelijk was ook de goede gang, die in
't geheel zat, en hoe mej. Yan Berlekom, of
schoon een pasbeginnend directrice, reeds zooveel
routine bezit en, wat wjj een verdienste achten,
zoo weinig beweging maakt.
Ook als accompagnatrice was zjj goed op
haar plaats.
De sopraan-soliste (een dilettante) zingt cor
rect haar stem spreekt gemakkelyk aan, maar
mist die buigzaamheid en welluidendheid die
onze Duitsehe naburen Schmelz noemen. Dit
is jammer, doch zy is nog jong en kan waar-
schjjnljjk door yverige stemoefening nog veel
verbeteren.
Van de heeren solisten heeft de heerFlintz,
bariton te Dusseldorp, een flink geluid, dat nu
en dan eenige moeite toonde in de verbinding
der registers.
De heer Schmeink, tenor te Amsterdam, ljjkt
ons nog een nieuweling. Zyn stem heeft weinig
omvang, bezit weinig metaal en schjjnt ons nog
ongeoefend.
Op éen punt bereidde hij ons een aangena
me verrassing, namelijk door het zingen van
Hollandsche tekst. Hoe liefeljjk klonk ons dit
in de ooren tusschen die menigte scherpe sis
klanken, die der Duitsehe taal eigen zyn en
ons vooral ook in het declamatorisch gedeelte
van Prinzessin Ilse opvielen.
Het is mogelijk dat mej. Eberle te Rotter
dam een goed declamatrice is, doch als muzi
kaal verslaggever ligt de beoordeeling daarvan
minder op onzen weg.
Het programma toonde een goede keuze. De
sonate voor twee piano's van Mozart werd door
mej. Yan Berlekom en den heer Krause, mu
ziekdirecteur te Barmen, netjes gespeeld.
Laatstgenoemde accompagneerde insgelijks
zyn eigen compositie Prinzessin Ilse, een werk
dat weinig oorspronkelijks bevat (het Lentelied
deed denken aan die Jahreszeiten, de Hochzeitszug
aan Lohengrin) doch den componist als een er
varen musicus doet kennen.
Verder zong het koor Von Biiumlein, een
allerliefste compositie van Reinecke, en Ave
Verum van Gounodde heeren solisten lie
deren van Schumann, Brahms, Löwe, Kes en
Zweers (de beide laatsten Nederlanders; bravo!)
De prachtige lbachvleugel was uit het ma
gazijn van den heer Ant. Mes, piano-fabrikant
alhier. Hjj heeft den concertgevers een grooten
dienst bewezen door een dusdanig instrument
disponibel te stellen. Zjj, die bekend zyn met
de groote moeite en onkosten aan het ver-
krjjgen van een goeden concertvleugel verbon
den, zullen den ondernemingsgeest van den
heer Mes zeker waardeeren.
Tot zoover onze musicale verslaggever. Wy
meenen op een enkel punt zyn verslag te moeten
aanvullen door de mededeeling dat mejuffrouw
Amande Eberle op uitstekende wijze zich van
hare taak kweet. Duideljjk, met gevoel en
met nadruk, droeg zij het declamatorisch ge
deelte van Prinsessin Ilse voor. Zy bewees
geheel doorgedrongen te zyn in den geest en
de beteekenis van deze Rubezühl Legende.
Aan het einde van het concert ontving de
heer Krause een lauwerkrans en werd aan
mejuffrouw Marie Berdenis van Berlekom ook
eene welverdiende hulde gebracht. Haar werden
een corbeille met bloemen en een krans aange
boden.
De Amsterdamsche correspondent der N.
R. Crt. schrjjft
Na hunne tournée door vele steden des vader
lands, zyn de jonge artisten van het Salon des
Variétés eindelyk tot ons teruggekeerd om Nora
nu ook in het eigen huis in de Amstelstraat
te vertoonen. En het is opmerkelijk dat het
werk van den Noorschen dichter ook op het
75 cents-publiek van de Variétés zijne werking
niet mist. Met ademlooze stilte wordt de loop
der handeling en het spel der artisten gevolgd.
Uit de opmerkingen, die men in de pauze's
hoort, blijkt wel dikwyls, dat de strekking niet
altoos in hare juiste beteekenis gevat wordt,
en er worden dan ook niet zelden de wonder
lijkste opmerkingen gemaakt. Maar, bewust of
onbewust, het publiek geraakt onder den in
druk van het ongewone en voelt zjj het dan bjj
instinct zich overmeesterd door den diepen
ernst van het dichterwoord. »Het lijkt wel geen
comedie meer" hoorde ik een eenvoudig man
zeggen »maar het is of men achter de deur
bjj de menschen in hun woning staat te luiste
ren". Voor het overige wordt men niet onthaald
op zóóveel platte oordeelvellingen omtrent
Nora's heengaan uit haar huis, als van sommigen
onder het zoogenaamd meer ontwikkelde publiek
indertjjd bjj Van Lier. Eene juffrouw, die het
stuk voor de tweede maal kwam zien, vertelde
aan haar buurmeisje, dat ze »er gister nacht
niet van slapen kon, zóó had die Nora haar in
de verbeelding gezeten". Nu moge men beweren,
dat het niet de roeping is van het tooneel om
den menschen hun slaap te ontrooven maar
aan den anderen kant moet niet worden verge
ten, dat, over het algemeen genomen, de men
schen eer te veel dan te weinig slapen.
Binnenkort zal het Theatre-Libre van Parijs
te Brussel negen voorstellingen geven. Opge
voerd worden het nieuwe werk van Jean Aicard,
door de Comédie Franraise afgewezenPere
Lebonnard, l'Amante de Christ van Rodolphe
Darzens, Madeleine van Emile Zola, les Inse
parables van Georges Ancey en Rolande vaD
Louis de Gramont.
Te Oost- en West-Souburg is beroepen ds
J. W. Gunning jr, pred. te Eerbeek.
Heden morgen omstreeks half negen is
een werkman bjj de werf de Volharding in de
kaai alhier te water geraakt en door middel
van een boot gered.
Een uit den dienst tjjdelyk ontslagen
militair te Vlissingen, zekere S., heeft zich
door oplichting in het bezit gesteld van een
zestal zilveren horloges.
Een dier uurwerken beleende hy in de bank
van leening en met de overige toog hjj naar
Middelburg.
De politie aldaar, door de Vlissingsche ver
wittigd, stelde een onderzoek in en mocht erin
slagen de vjjf horloges op verschillende plaat
sen in beslag te nemen en den oplichter te
arreiteeren. Deze zit thans achter slot en
grendel.
Te Goes breiden de mazelen zich meer en
meer uit. Heden stierf in een en hetzelfde
gezin het tweede kind aan die ziekte.
Dinsdag avond trad voor het IVtótdepar-
tement Noordgouwe de heer dr W. Haverkamp
uit Bergen op Zoom als spreker op. In eene
naar men ons schrijft zeer onderhoudende,
nu eens luimige, dan weer ernstige causerie
verdedigde hjj met tal van sprekende voor
beelden twee stellingen lo. Ieder kan meer dan
hij meent en 2o. Ieder is rijker dan hy meent,
voornamelijk met het doel om aan te toonen,
hoe men met goeden wil, ijver, geduld, vol
harding en wat goeden «maak er toe komen
kan, om uit schjjnbaar waardelooze zaken in
ledigen tjjd voorwerpen voor huiselyk gebruik
te maken en hoe dit voor den werkman soms
een bron van inkomsten kan zyn. Hy kwam
dus als verdediger van al, wat men onder den
naam van huisvlijt samenvat en, naar wy ge-
looven, met groot succes.
Het woord van dank en waardeering, hem
door den voorzitter gebracht, was zeker naar
het hart der hoorders en hoorderessen, die vrjj
talrijk waren opgekomen.
Naar wjj vernamen, zal de heer Haverkamp
in nog enkele plaatsen van Zeeland optreden.
Laat ieder, die kan, niet verzuimen om hem
te hoorenLes absents auront tort
Onder Westdorpe werd Zaterdag een zon
derlinge dief gearresteerd. Verleden week had
de man te Sluisjgestolen2 konijnen, een brood
en een kort jasje. De jas trok hy aan en de
konjjnen werden in de zakken geborgen. Zoo
stapte hjj naar Brugge en vroeg daar wie de
diertjes wilde koopen. Een man der politie
vroeg waar hjj deze gehaald had en het ant
woord waslk heb ze te Sluis gestolen. Een
wandeling naar het politiebureau volgde en
daarna werd de man, de konjjnen moest hy
achterlaten, over de grenzen gezet. Inmiddels
was de Hollandsche politie verwittigd en het
signalement van den dief wa» weldra ook bjj
de brigade alhier bekend. Men had slecht»
goed op het jasje te letten, dat juist aange
duid werd. De dief kwam, na een wandeling
over Oostburg, Schoondjjke, Biervliet, Philip
pine, Bouchaute, Assenede, Sas van Gent, Ter
neuzen, terug van Terneuzen naar Sas van
Gent en vandaar weer naar Terneuzen over
Axel te Westdorpe aan, waar hjj in zjjn ge
stolen jasje herkend en gearresteerd werd.
Thans zit hjj reeds te Middelburg. De man is
zeer gelaten en tevreden in zyn lot. Nu zal
hy dan ook geen honger lyden, zooals hy ver
zekerde veel geleden te hebben. (Scheldebode.)
Bjj eene openbare tweede veiling op
Woensdag te Terneuzen ten verzoeke van den
heer P. P. Standaert, van het bótel Rotterdam
met aanhoorigheden aldaar, alsmede een win
kelhuis enz., daaraan grenzende, was daarvoor,
gecombineerd, het hoogste bod f 17.000; daar
voor is het echter niet gegund.
Op de voordracht ter voorziening in da
vacature van mede-directeur der Nederlandsche
bank, ontstaan door het vertrek des heeren
Zeverjjn, komen voorde namen der heeren
A. L. Wurfbain, H. J. de Marez Oyens en D.
Cordes. De deelhebbers zjjn bijeengeroepen
tegen 16 dezer, tot het doen van eene keuze.
De ambtenaren bjj de Maatschappij tot
Exploitatie van Staatsspoorwegen, die hun jaar-
ljjksch recht op vrjj vervoer van steenkolen,
bestemd voor huiselyk gebruik, op hunne col
lega's hadden overgedaan, zyn gestraft geworden
met de bepaling, dat zy gedurende twee, som
migen gedurende drie jaren geen aanspraak
zullen mogen doen gelden op het kosteloos ver
voer hunner brandstoffen. Den ambtenaren,
die agenten zyn van Duitsehe en Belgische
steenkolenmijnen is aangezegd, dat zjj met 1
Januari 1890 voor die agentschappen hebben
te bedanken. Alles een gevolg van de geble
ken misbruiken, waarvan wy onlangs melding
maakten.
In het jongste nommer van de Wagtnin-
ger wordt de quaestie van het al of niet ge
oorloofde van vleescheten besproken. De heer
J. H. Breyer verklaart zich een bepaald voor
stander van het vegetarisme en in een artikel
noemt hy het een vergryp tegen Gods bedoeling,
dat een mensch vleesch eet. Hy besluit dan ook met
de woorden»Naar mjjne innige overtuiging,
in mjj gewerkt door den inhoud onzer Heilige
schriften, is 't by my boven allen twyfel
verheven, dat het vleesch wordt gebruikt
tegen Gods bedoeling."
De redactie van de Wageninger antwoordt
daarop met een verwyzing naar Gen. 9, vs. 2
en 3. »A1 wat zich roert dat levend is, zy u
tot spjjze."
Wy voegen by die terechtwijzing nog deze
vraag wanneer het niet in Gods bedoeling ligt,
dat de mensch vleesch zal eten, waarom wordt
dan in Leviticus XI, vs. 3 gezegd»al wat
onder de beesten den klauw verdeeld en de kloot
der klauwen in tweeën klieft en herkauwt, dat
zult gjj eten."
En wanneer toch het gebruik van vleesch
niet in Gods bedoeling ligt, waarom wordt
dan uitvoerig in de 47 verzen van dat hoofd
stuk aangegeven welk vleesch rein en welk
onrein is (Arnh. Courant
