N°. 218. 132° Jaargang. 1889. Zaterdag 14 September. RAMP TE ANTWERPEN. Middelburg 13 September. Deze courant verschijnt d a g e 1 fj k s J met uitzondering van Zon- en Feestdagen! Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.-=J Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a "5 cent. Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lager! Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50 iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte! De oplossing der sociale kwestie door opheffing van het privaat grondbezit. ttll)l)i:iJ{| R(,MIIt (IIIRAM. Thermometer. Middelburg 13 Sept. vm. 8 n 63 gr. Verwacht W. wind. jn. 12 Iburg n 7C 0 av. 4 u. 72 gr. F Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij en te Tholen"W. A. van NnrowENHULTZEN. Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie bureau van Nijgh Van Ditmar te Rotterdamde Gebr. Belinfante, te 's Gravenhage, en het Algemeen advertentiebureau van A. de la Mar Azn, te Amsterdam, annonces aan. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger. Advertentiën moeten des namiddags te een uur aan het bureau bezorgd zjjn, willen zjj des avonds nog worden opgenomen Ten einde in onze omgeving een ieder in de gelegenheid te stellen eene bijdrage te verleenen voor de ongelukkigen, die door deze ramp, behalve het gemis van menig kind of bloedverwant, have en goed verloren verklaren wij ons bereid giften voor dat doel in ontvangst te nemen. Een bus is daartoe aan ons bureau ge plaatst. Van de ingekomen giften zullen wij, zoo als gebruikelijk, mededeeling doen in ons blad, terwijl wij die zullen overmaken aan den voorzitter der Hollandsche Club te Antwerpen. Eene verdere opwekking om voor dat doel eenige bijdrage te offeren achten wij overbodig. Wij ontvingen tot heden van: R.S. ƒ50; V. B. 5N. N. 1N. N. 5.25 aan los geld 1 05. Te zamen 62.30. VI. (Slot.) Welke zijn de gevolgen van den door den Bond voor Land-nationalisatie in het leven te roepen toestand voor den kapitalist en voor den arbeideren welke is de taak der regeering in dien staat der toekomst? Ziedaar de laatste vragen, die de heer Stoffel behandelt. En als antwoord daarop schrijft hij o. a. het volgende Stellen wjj ons voor, dat de geheele afkoop van het privaat grondbezit heeft plaats gehad, dat de staat uit zijn grond een inkomen geniet van 250 millioen en dat de rente van 3 milliard nog onaf geloste pandbrieven tegen lij be draagt 45 millioen. Na aftrek der rente heeft de staat dus een winst van 205 millioen. De kosten der staatshuishouding zijn door de vereenvoudiging van het bestuur gedaald tot 75 millioener is dus een overschot van 130 millioen, waarvan 30 millioen wordt besteed aan openbare werken en 100 millioen aan aflossing van pandbrieven. Naarmate de aflossing vordert, daalt de rente, wordt de winst van den staat grooter, terwijl de grondrente stjjgt, zoodat na 20 jaren de geheele schuld is afgelost en de staat in het onbezwaard bezit is van allen grond en ook van alle verbeteringen. Hij trekt hieruit een reusachtig inkomen, dat aan allen ten goede komt en voortdurend toeneemt, terwijl de kapitaalrente is gedaald tot J De gemeenten hebben het hypotheek monopolie aan zich getrokken en geven hypo theek op huizen en fabrieken tegen J rente en zjj stellen gas, water, warmte en ook kracht voor industrieele doeleinden voor de burgers beschikbaar. De staat heeft de spoorwegen en de kanalen aangekocht en exploiteert die voor eigen rekeninghjj geeft bankbiljetten uit, neemt de levensverzekering op zich en belast zich in het kort, met alle zaken, die uit hun aard monopolies zijn. Evenals in ons land wordt ook in alle andere beschaafde landen de veilige belegging in grond, in staatsschuld en in monopolies aan het groot kapitaal onttrokken en geleidelijk komt ook daar de gemeenschap in het bezit van alle vaste waarden. Wat zal de kapitalist onder die omstandigheden met zjjn kapitaal doen Hoe zal hjj dan nog rente kunnen maken >Hjj zal een groote fabriek bouwen", zal men zeggen, »en die inrichten met kostbare machines en hjj zal de producten zóo goedkoop en met aanwending van zóo weinig arbeids kracht kunnen fabriceeren, dat hij de kleine fabrikanten, die niet zoo goed zijn ingespannen, er onder werkt en tal van arbeiders broodeloos maakt, en dan zal hij, wanneer hij al zijne concurrenten heeft verdrongen, den prjjs stellen naar zjjn goedvinden en een groote winst maken ten koste zijner medeburgers". Wanneer hjj fabrikant wil worden, staat hem dit natuurljjk vrij en hij kan met behulp van zijn kapitaal de waren goedkooper leveren dan zjjne concurrenten, en de fabrikanten, die niet zoo goed zjjn ingespannen en niet tegen dien prjjs kunnen leveren, zullen met produceeren vaq die artikelen moeten ophouden en de ar beiders, die overbodig zjjn gewordenzullen ander werk moeten zoeken. Het gevolg van de aanwending van het kapi taal tot vergrooting der productie zal dus zjjn: lagen prjjs voor het productwaarvan alle consumenten zullen profiteeren, en de prijs zal zoo laag mogeljjk dalenhet zal niet in de macht staan van den kapitalist om zich ten koste zjjner medeburgers een hooge winst te verzekeren, want, wanneer de winst van den kapitalist eenigszins stjjgt boven zjjn onderne- mersloon d. i. arbeidsloon, dan krjjgt hjj direct concurrentie van zjjn collega-kapitalist, die ook niet weet, waar hij met zjjn geld heen moet, en die ook gaarne wil profiteeren van onder nemerswinst en daartoe ook een fabriek opzet van hetzelfde artikel, eveneens toegerust met de beste machinerie, en zjj beiden drijven dan door onderlinge concurrentie den prjjs van het artikel omlaag, totdat er voor den ondernemer niet anders dan ondernemersloon (d. i. arbeids loon) en risicopremie overbljjft. Maar wanneer nu de produceerende kapita listen met elkander een verbond, een trust sluiten, ten einde bjj onderling overleg de productie te verkleinen en daardoor den prijs op te drij ven, zooals tegenwoordig zoo dikwert gebeurt? Dan treedt in den staat der toekomst een concurrentie op, waartegen zelfs de grootste kapitalen niet bestand zullen zjjn. Zij is de arbeiders-associatie, de coöperatieve productie- vereeniging, die van de gemeente of den staat tegen lage rente geld kan krijgen, ten einde zelfstandig, onafhankeljjk van den kapitalist, te kunnen produceeren. Ik geloof, dat in de toekomst alle productie den coöperatieven vorm zal aannemen. Ik stel mij voor dat, wanneer zulk een trust van ka pitalisten winsten begint te maken boven het arbeidsloon, dat dan de gemeenschap voor een vereeniging van arbeiders, die zich daartoe aanbiedt en de noodige waarborgen kan geven door soliditeit en bekwaamheid, een fabriek zal bouwen, om die aan hen te verhuren tegen zoodanige huur, dat de arbeiders kunnen ver onderstellen daarmede een voldoend loon te kunnen verdienen, om met succes te concur- reeren tegen de fabrikanten, die een monopolie winst willen maken. De overmacht der fabri kanten is dan gebroken en zjj moeten zich tevreden stellen met hun ondernemersloon. De reden, waarom zjj thans met goed gevolg de prjjzen kunnen opdrijven en de loonen verla gen, ligt alleen in de moeielijkheid, die de arbeid ondervindt, om kapitaal te krijgen en in het gebrek aan werk. Wanneer hieraan een einde wordt gemaakt, dan kunnen de werkge vers onmogeljjk hunne arbeiders uitzuigen en het publiek afzetten. Men kan mjj echter tegenwerpen, dat ook de arbeiders-associaties een trust kunnen vormen teneinde hun loon te verhoogen ten nadeele van den verbruiker. Zulk een trust is echter onmogeljjk, want zoodra de arbeiders in zekeren tak van nijverheid dit wilden beproeven, en het loon daardoor steeg boven het normale, dan zouden direct de arbeiders van andere groepen zich aan de vervaardiging van het meer winstgevend artikel gaan wjjden en vraag en aanbod zonden er voor zorgen, dat het loon in iedere afdeeling der nijverheid evenredig werd aan de bekwaamheid en de vljjt van den arbeider en het meer of minder moeiljjke van elk soort van bedrjjf. Ook land zoude de kapitalist met zijn geld niet in groote hoeveelheid kunnen pachten, teneinde het door huurlingen te laten bewerken. In den eersten tjjd zoude de wet moeten waken tegen te veel pachtland in éen hand. Later zoude zulk een beperking niet meer noodig zjjn, want de kapitalist zoude er onmogeljjk voordeel van kunnen hebben om meer land te pachten, dan hjj zelf in gebruik kon nemen hij zoude bjj het pachten moeten opbieden tegen menschen, die het wel zelf bewerkten en daarbjj genoeg eigen kapitaal bezaten om van het land de grootst mogeljjke vruchten te kunnen plukken, of dit tegen lage rente van de gemeente zouden kunnen leenen. De laatsten zouden natuurlijk altjjd meer kunnen bieden dan de kapitalist. De gevolgen van den afkoop van het privaat grondbezit voor den kapitalist zullen dus zijn 1. Dat hjj zijn kapitaal behoudt, maar dat de rente daarvan wordt onderworpen aan de wet van vraag en aanbod en bjj toeneming van het kapitaal wordt neêrgedrukt tot een minimum. 2. Dat hij zich geen monopolie winst meer kan verschaffen en met zijn kapitaal, hoe groot ook, niemand meer kan benadeelen. 3. Dat hjj, door het besparen van een ge deelte van zjjn jaarljjksch inkomen, niet meer in staat zal zjjn kunstmatig de productie te verhoo gen en de consumtie te verkleinen, waardoor hjj »overproductie" en swerkgebrek" veroorzaakt Zjjn sparen zal dan een zegen zijn voor de menschen en geen vloek zooals nu. Yoor den arbeider zouden de directe voor- deelen van de toepassing van landnationalisa tie zjjn le. Dat door staats- of gemeentebezit alle beschikbare grond, voor zoover daaraan be hoeften bestaat, onmiddelijk verkrijgbaar wordt gesteld voor den arbeid en voor de productie. 2e. Dat bjj gemeentebezit de pachtvoor- waarden bjj de wet kunnen geregeld worden, in overeenstemming met den wil des volks. Willekeur is buitengesloten en het recht op schadeloosstelling voor werken, die den grond hebben verbeterd, bljjf t den pachter gewaarborgd. 3e. Dat door landnationalisatie de rente daalt tot een minimum, zooals schrjjver heeft aange toond. Daardoor zal het kapitaal in ruime,mate op den grond worden aangewend, die in dat ge val wel 3 of 4 maal meer kan opbrengen dan thans, zoodat het totaal product enorm zal toenemen, waardoor het loon voor den arbeider en de grondrente, die aan allen gezamenljjk behoort, zullen stijgen, en verder stelt de ge meente tegen lage rente kapitaal beschikbaar voor den alleen of ,in associatie werkenden arbeider, om daarmede zjjn grond te verbeteren of machines te koopen, teneinde zjjn arbeid meer productief te maken. 4e. Dat de gemeenschap reeds direct een deel van haar grooter inkomen en van haar besparing op de staatshuishouding kan beste den als werkgeefster. Zij kan meren droog maken, heide ontginnen, spoorwegen bouwen, kanalen en havens aanleggen en huizen en fabrieken stichten, voor zoover daaraan be hoefte bestaat. Zjj kan op die wjjze werk verschaffen, het loon doen stijgen en daardoor productie en consumtie vermeerderen, terwijl zjj tevens haar eigen kapitaal vergroot. 5e. Dat overschot, dat na de betaling van alle regeeringskosten in de handen der gemeen schap bljjft, jaarlijks gelijkelijk onder alle burgers, die dezelfde rechten en dezelfde plich ten hebben, wordt verdeeld. Dit aandeel bljjft aan allen gewaarborgd en geeft zekerheid tegen mogelijke armoede en ellende. Naarmate dit gemeenschappeljjk kapitaal toeneemt, streeft de maatschappij naar meer gelijkheid voor alle menschen. Daardoor houdt de dierljjke strijd om het bestaan, die nu de maatschappjj ver scheurt, op, en maakt plaats voor gemeen schapszin en broederljjke liefde. Yan den staat der toekomst stellen wjj ons voor, dat hjj publieke werken ten algemeenen nutte zal aanleggendat hij het bankwezen en de levensverzekering onder zjjn beheer zal nemen; dat hij kosteloos onderwjjs zal geven aan allen; dat hjj bibliotheken en musea zal inrichten ten gebruike van alle burgersdat hjj permanente tentoonstellingen zal houden van alle nieuwe uitvindingen en ontdekkingendat hjj uitvin ders zal beloonen, maar hunne vinding tot ge meen goed zal maken,dat hjj, evenals hjj nu water, licht, bestrating en rioleering verschaft, ook warmte en kracht (voor industrieele doel einden) zal beschikbaar stellen dat hjj huizen en fabrieken laat bouwen, om die te verhuren aan hen, die dit wenschen, en geld voorschiet aan arbeiders, die door aanwending van kapitaal hun arbeid meer vruchtdragend willen maken; dat hjj, naarmate de behoefte daaraan meer wordt gevoeld, alle verrichtingen zal op zich nemen, die niet of niet zoo goed aan particu lieren kunnen worden toevertrouwd, en daar door de maatschappjj meer en meer zal ver vormen tot een groote coöperatieve vereeniging, die niet door dwang, maar door associatie van onafhankeljjke burgers vrjjwillig is ontstaan. De regeering van dien staat, die dan inderdaad gevormd zal worden door de bekwaamsten en edelsten der burgers, zal, naarmate zelfzucht en hebzucht verdwijnen, minder behoeven te regeeren en zich meer kunnen bepalen tot leiden en den weg wjjzen tot hoogere ontwikkeling. Hiermee zijn wij aan het einde van onze aanhalingen uit de belangrijke beschouwing van den heer Stoffel. Natuurlijk dat wij hier en daar neven opmerkingen lieten rusten om niet te uitvoerig te worden. Zij verdui delijken echter in menig opzicht de bedoeling des schrijvers; en wij bevelen daarom de lezing van zijn brochure in haar geheel ten zeerste aan. Gransch en al den toestand, zooals de heer Stoffel dien schetst, in al zijn gevolgen over zien wie zal dat kunnen Dien beoordeelen en nagaan is een moei lijke taak; daartoe worden tijd en een onbe vangen blik geëischt. Maar éen bezwaar is er, dat in onze oogen nog al ernstig weegt, en dat is ditWil zulk een land der toe komst kunnen bestaan, dan moet het geen eenling zijn, maar naast zich vinden landen, waar dezelfde toestand bestaat. De schrijver stelt dan ook hierboven als eerste voorwaarde dat ook „in alle andere beschaafde landen de veilige belegging in grond, in staatsschuld en in monopolies aan het groot kapitaal worde onttrokken en de gemeenschap geleidelijk in het bezit van alle vaste waarden komt." Is dit niet het geval dan zal de kapitalist elders zoeken, wat hij in zijn eigen land niet vindt en het doel van dien nieuwen toestand niet worden bereikt. En al is in alle beschaafde landen de toestand op die leest geschoeid, blijft er dan nog niet gelegenheid voor den kapita list bestaan om in andere deelen der wereld land zich toe te eigenen en te laten ontgin nen Ons dunktzoo gemakkelijk zal het niet gaan de voordeelen van het kapitaal aan banden te leggen en eeuwen zal hetgeen de Nederlandsche bond voor landnationalisatie beoogt een utopie blijven. Want men verlieze bovendien niet uit het oog dat op dit oogenblik het kapitaal nog de grootste macht is en dit allerminst zal meewerken om een toestand in het leven te roepen, die het zijn invloed doet verliezen. Op de dezer dagen te Utrecht gehouden algemeene vergadering der Vereeniging tot bevordering van fabrieks- en handwerksnijver- heden in Nederland had de voorzitter, de heer dr Mouton, de land-nationalisatie tot onder werp van zijn openingsrede gekozen. Hij wees er daarin op, hoe dringend noodzakelijk het zal zijn dat de staat, tot onteigening overgaande, op verlaging van den grondprijs rekene zoodat ook onteigening tegen schade loosstelling ten slotte op kortwieken van de grondeigenaars zal moeten uitloopen. Een algemeene aandrang tot land-natio nalisatie kan het nuttige gevolg hebben, dat de machthebbenden zich met dit vraagstuk gaan bezig houden, en verwezenlijking van dat denkbeeld achtte hij hoogst waarschijnlijk. Edoch wanneer Als een edel pogen blijft echter in ieder geval het streven van den bond ten volle onze opmerkzaamheid verdienen. En als zoodanig vroegen wij voor dat idee dan ook de aandacht onzer lezers. In de Donderdag gehouden Tweede-kamer-zit ting is zooals wij gisteren aan het grootste deel van onze geabonneerden hebben gemeld, het amendement-De Beaufort, om schoolgeldheffing facultatief te stellen, verworpen met 51 tegen 42 stemmen. Ten slotte is het regeeringsvoorstel, gewijzigd in dien zin dat het minimum van het school geld bepaald wordt op 20 cents per maand en, onder voldoende waarborgen, vrijstelling van verplichte schoolgeldheffing mogeljjk wordt, aangenomen met 72 tegen 21 stemmen. Het was een der belangrijkste beslissingen in deze kwestie. Over de concessie, door de regeering in deze gedaan, verschillen de gevoelens. De beer Yan Houten meende dat de dag van Donderdag voor de anti-liberale partij eene journée des dupes is geweestde opvatting van den beer Kerdjjk was dat de tegemoetkoming, door de regeering aan de liberalen getoond, in bet wezen der zaak niet veel beteekende. De verschillende opvattingen, die aldus om trent de strekking en de gevolgen van het gewijzigde regeeringsartikel aan de linkerzijde der kamer bleven bestaan, spiegelden zich ook af in de eindstemming, zegt de schrijver van het overzicht in de N. R. Crt. Terwijl de linkerzijde eerst eenparig zich verklaarde vóór het amendement-De Beaufort, stemde hare eene helft daarna met de rechterzijde vóór het regeeringsartikel. De beslissing, die Donderdag viel, is daarom zoo belangrijk, wijl aan de linkerzijde over wegend bezwaar tegen het oorspronkelijk voor gestelde regeeringsartikel bestond, waardoor de aanneming van het wetsontwerp voor hen onmogeljjk zou zjjn geweest. Yoor een deel der liberalen bljjkt door de nu aangenomen wijziging dat groote bezwaar te zyn vervallen, zoodat de aanneming van het geheele wets ontwerp met medewerking van een deel der liberale partij nu althans mogeljjk geworden is. Yolgens den verslaggever van het Vad. wist de heer Schaepman, die bjj afwezigheid van den héér Lohman alleen het gewicht van het debat had te torsen, met een eigenaardig sans- gêné de zwenking der regeering goed te praten. De volgers hadden te volgen. De vergadering was ten slotte zeer woelig. Bp de stemming waren de liberale leden juist in twee geljjke deelen verdeeld. 21 stemden voor en 21 tegen [het regeeringsvoorstel, terwjjl de rechterzjjde een stemmig, maar met henepen stem, de lezing der regeering goedkeurde, hopende de wet ta redden. Wjj dienen nog even te wjjzen op een feit, dat Dinsdag in die kamer plaats had. Toen sprak voor het eerst de heer R. K. Okma, af gevaardigde voor Wolvega. Een aangena- men indruk schijnt hjj niet gemaakt te hebben. Het Vaderland schrijft ten minste aan het slot van zjjn overzicht van die zitting Pro memorie vermelden wjj de treurige mai denspeech (als de zetter er meiden-speech van maakt, nemen wjj 't hem niet kwaljjk) van den heer Okma, niet zonder ergernis uit te spreken, dat de era van het christeljjk bewustzjjn ons met volksvertegenwoordigers opscheept, dia dermate de risée zjjn der gansche kamer, ja van hun eigen vrienden. De heer Okma las voor van een openbare school, waar het lezen .ellen dig" geleerd werd wjj zouden durven ver moeden, dat de geachte afgevaardigde daar zjju opleiding heeft ontvangen. Het Handelsblad zegt er van De kiezers van Friesland zullen wel doen andere afgevaardigden te zenden dan den heer Okma, wiens maidenspeech zeker niet kan strek ken ter vereering van het district, dat hem afvaardigt, noch van de partjj waartoe die afgevaardigde behoort. Meer zullen wjj van de onder de voortdurende hilariteit der verga dering gehouden gebrekkige voorlezing niet zeggen. Is de heer Okma naar de kamer ge zonden als illustratie van de stelling, dat er aan het lager onderwjjs in Friesland nog heel wat hapert, dan is zeker het doel volkomen bereikt. In een schrijven aan de Tweede kamer heeft de heer Van Kerkwjjk, afgevaardigde voor Zierikzee, kennis gegeven dat hjj als vertegen woordiger der regeering en als lid van het bestuur, het Internationaal spoorwegcongres te Parijs behoort bij te wonen, waardoor hjj in de eerstvolgende zittingen der kamer niet kan tegenwoordig zjjn. De zitting van het Internationaal spoorweg congres is indertijd bepaald op half September, omdat der kamer, alsdan gesloten en geopend wordende, zijn afwezigheid niet zou schaden. Hg bad niet aan de mogelijkheid geloofd, dat op dien tjjd de schoolwet zou behandeld worden, zooals door de meerderheid is beslist, Bjj kon. besl. is tot voorzitter van de Eerste kamer der staten generaal, gedurende de zitting die zal aanvangen op den derden Dinsdag van September 1889, benoemd mr. A. van Naainen van EemneB, lid dier kamer; en is dr. B. F. Mattbes, te 's Gravenhage, benoemd tot ridder in de orde van den Ned. Leeuw. Bjj Zr. Ms. besluit is de adspirant-ingenieur der marine J. 't Hooft bevorderd tot ing. 2e kl., en aan M. Groeneveld, eervol ontslagen sluiswachter aan de Helsluis, pensioen verleend ten bedrage van 282 'sjaars. Bjj het toezicht op de spoorwegdiensten en het stoomwezen in Ned.-Indië is vacant de betrekking van inspecteur 3a kl., waaraan is verbonden eene bezoldiging van r 3900 's jaars Zjj, die daarvoor in aanmerking wenschen te komen, moeten zich binnen veertien dagen na dagteekening dezer bekendmaking (12 Sept.) bjj gezegeld adres aanmelden bjj het departement van koloniën onder overlegging van de stuk ken, genoemd in de Staatsct. van 12 dezer. In de Donderdag te Utrecht voortgezette algemeene vergadering van de Vereeniging tot bevordering van fabriek- en handwerksnijver- heid werd in zake wisselprotest besloten dat bet hoofdbestuur een adres zal richten tot den minister van justitie met gebruikmaking van het rapport der heeren Molengra&ff, Van Berckel en Kouion. Een afschrift van dit adres zal aan de commissie voor de herziening van het wetboek van koophandel wórden gezonden. De commissie, bestaande uit de heeren Rujjsch, Elias en Nellenstejjn, zal werkzaam blijven voor het museum van njjverheidshygiène, en uit maken waar dit gevestigd moet worden. Een uitvoerige discussie voor en tegen een octrooi-wet werd gevoerd, maar de beslissing hjerqver aangehouden tot het velgend jaar;

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1889 | | pagina 1