N°. 206.
132e Jaargang.
1889.
Zaterdag
31 Augustus.
Middelburg 30 Augustus.
Deze courant verschijnt dagelijks;
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.—
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentïën20 cent per regel. Bij abonnement lager;
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingenvan 1—7 regels 1.50
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte;
Bij deze courant behoort een Bijvoegsel.
8 FEUILLETON,
EEN REIS IN DE MORGENSCHEMERING
LETTEREN. EN KUNST.
KERKNIEUWS.
f
IHIDDE1BIIBHE C
Agenten te Vliasingen: P. G. de Yet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij en te TholenW. A. van 11
Nieuwenhtjijzen. Yerder "worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie- j moeten des namiddags te een -r?*1*
bureau van Hijgh Yan Ditmar te Rotterdamde Gebr. Belineante, te 'a Gravenbage, en bet Algemeen advertentiebureau van A. de la Mar Azn, te Amsterdam, aan bet bureau bezorgd zjn, willen
annonces aan. Hoofdagenten voor bet Buitenland: te Parjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger. zj des avonds nog worden opgenomen
Thermometer.
Middelburg 30 Aug. vm. 8 u. 65 gr.
sa. 12 u 78 gr. av. 4 u. 75 gr. F
Yerwacbt Z. W. wind.
In de Tweede kamer zijn gisteren de alge-
meene beraadslagingen over het ontwerp tot
wijziging der onderwijswet geëindigd.
Menig lezer zal met ons zeggen gelukkig.
Hoe verdiensteljjk, hoe talentvol menig lid
zjjn standpunt ook verdedigt, uit den aard der
zaak kunnen er door hen maar weinig nieuwe
gezichtspunten geopend worden over een kwestie
die al jaren lang van zoovele verschillende
zjden is bekeken.
Vóór bet einde der algemeene beraadslagin
gen weerlegde de heer De Savornin Lohman
verschillende liberale sprekers.
Hj bestreed o. a. het stelsel van den beer
Tak en ontkende dat bet ontwerp bet openbaar
gezag zou ondermijnen. De strijd zal, volgens
hem, voortduren maar met vr je keuze tusscben
de openbare en de bjzondere school.
Verder verdedigde hj bet subsidiestelsel als
middel van gelijkstelling, het eenig mogelijke
als men de openbare school wil laten voort
bestaan. Wordt het ontwerp verworpen dan
zal de schoolstrjd de gebeele politiek bijven
bebeerscben.
De heer Mutsaers ontkende dat de katho
lieken in bet Zuiden geen behoelte aan bj-
zonder onderwjs zouden hebben en verzekerde
dat de schuld eener eventueele verwerping
niet op de reehterzjde kan geladen worden,
daar waar zj onredeljke eiscben weigert in
te willigen.
De beer De Beaufort waarschuwde tegen
aanneming van een compromis zonder mede
werking der linkerzjde.
De minister van binnenlandsche zaken repli
ceerde en hield vast aan zjne reeds afgelegde
verklaringen. Volgens hem is geen wjziging
van bet karakter van het openbaar onderwjs
te wachten.
Thans meldt het Utr. Dbld.
De toestand van Z. M. den koning is sedert
ons laatste bericht gelukkig weder verbeterd,
zoodat men zich vleien mag met de hoop, dat
Z, M. zich weldra weder in denzelfden gun-
stigen toestand zal bevinden als een dag of
tien geleden.
Dr. Vlaanderen, die sedert 21 Augustus den
koning ook des avondB bezocht, heeft die be
zoeken weder kunnen staken en komt weder
alleen des morgens om acht uur zjndageljksch
bezoek aan Z. M. brengen. Bljkbaar zjn de
versehjnselen, die zich in de laatste dagen voor
deden, niet van ernstigen aard geweest, want
de overkomst van dr. Vinkbuizen of van prof.
Rosenstein, hoewel die door den met de
dageljksche waarneming van den patient be
lasten geneesheer wel geregeld op de hoogte
zullen worden gehouden van Zr. Ms. toestand,
schjnt niet noodig te zjn geacht.
Vit het Duitsch.
van C. Karlweis.
ii.
De lange schrale schoolmeester, wiens groote
handen steeds om zjn ljf rondtastten,
als zochten zj een zak, om zich te verbergen,
begroette den doctor, voor wien hj een onbe
grensde hoogachting koesterde, vrj linkscb en
ging naar de tafel, waaraan Nelly gezeten had
af en toe streek hj over haar naaiwerk, ter-
wjl Raimond nog steeds met krakende
laarzen door de twee kamers wandelde.
Juffrouw Nelly is zekeruitgegaan
vroeg "Walzl eindeljk bedeesd.
Raimond knikte en zei
>Ja om naar juffrouw Olbrich te zien,
die van daag niet gekomen is."
Walzl boog, nam het naaiwerk voorzichtig
met twee vingers op, legde bet neer en nam
het weer op. Daarop begon hj met den vin
gerhoed te spelen en toen Raimond weer eens
langs hem kwam zag hj op en zei blozend,
terwjl hj den vingerhoed liet vallen»Een
fuvrdig dingetje", daarop tastten zjne handen
Men schrjft ons uit Amsterdam
In een druk bezochte, soms nog al rumoerige
vergadering van de radicale kiesvereeniging
Amsterdam, is Donderdag avond de kwestie-
Gerhard behandeld, of liever, een voorstel van
het bestuur, om dezen heer (hoofd eener open
bare lagere school), ingevolge eene bepaling
van het reglement, van het lidmaatschap ver
vallen te verklaren, omdat hj in eene vorige
bjeenkomst verklaard had »sociaal-democraat
te zjn", welke confessie niet past in het kader
der Amaterdamsche radicalen.
De heer Gerhard was over die verklaring,
zoowel in een brief van het bestuur als in
een alhier verschjnend dagblad hard gevallen,
ja, men had hem zelfs van oneerljkheid be
schuldigd, daar hj toch lid der vereeniging
was gebleven, met de wetenschap, dat sociaal
democraten in deze kiesvereeniging niet geduld
worden.
Over deze beschuldiging wenschte de heer
G. door de leden gehoord te worden, en had
hj een openbare vergadering verzocht, welke
het bestuur tevens tebaat wilde nemen, om den
heer G. van de ledenljst te rojeeren.
In een uitvoerige rede trachtte de heer G.
de beschuldiging van oneerljk te zjn geweest,
of een slag om den arm gehouden te hebben,
door niet altjd rond voor zjn overtuiging of
sociaal-democratische gevoelens te zjn uitge
komen, te weerleggen. Hj verklaarde dan ook
niet tot den S. D. bond te behooren, omdat
die zjn denkbeelden ingang wil doen vinden
op eene wjze, waarmede hj zich niet kon ver
eenigen, doch ronduit verklaarde hj het grond
beginsel der sociaal-democratieafschaffing
van privaat en overgang daarvan in algemeen
bezit te deelen. Daardoor had hj zich niet
schuldig gemaakt aan huichelarj, want de
redactie van de AmsterdammerDagblad voor
Nederland, die geen gering aandeel had in de
oprichting dezer vereeniging, wist reeds voor
5 jaar wie hj was en hoe hj over privaat
bezit dacht. Met citaten uit zjn geschrift in
genoemd blad, den Nieuwen Gids en Groninger
Weekblad toonde hj aan, dat men kon weten
in welken zin hj de soo.-dem. denkbeelden
was toegedaan.
De lange redevoering van den heer Gerhard,
die gedurig met gloed en kracht werd uitge
sproken, lokte herhaaldeljk stormachtige toe
juichingen uit, die de voorzitter menigmaal
niet met hamerslag wist te doen bedaren.
Zoodra echter de heer G. maar weer het
woord opnam, kon men weer een speld in
de zaal hooren vallen. Uit dit feit bleek dan
ook duideljk, dat het bestuursvoorstel bj
stemming zou worden verworpen, wat zonneklaar
aan het licht kwam, toen het bestuur b j zitten
en opstaan wilde uitgemaakt zien dat een
motie van den heer Van der Goes op het be
stuursvoorstel (royement van den heer Gerhard)
geen onderwerp van debat zou uitmaken. Met
overgroote meerderheid besliste de vergadering
in ljnrechten strjd met het verlangen van
het bestuur, waarop alweer luide hoera's door
de zaal weerklonken.
Mr Treub verdedigde hierop het bestuurs
voorstel, doch meende dat de heer Gerhard
door het royement zich niet gekrenkt behoefde
te gevoelen, ja dat hj wel degeljk het recht
weer naar een zak en zei hj na een poos, den
doctor vragend aanziende
»Er zal toch niets ergs gebeurd zjn
De doctor haalde de schouders op. -
Walzl boog, zei met een zucht»Het zal
wel niets ergs zjn 1" en begaf zich naar zjn
kamerdeur, waar hj met de hand op de kruk
bleef staan en weer begon»Juffrouw Clara
is een lief meisje, ja." Toen keek bj weer
naar den vingerhoed en er kwam een lach op
zjn gelaat, die er een beminneljke uitdruk
king aan gaf. Hj deed den mond open, hief
de hand op, als wilde hj iets zeer belangrjks
zeggen, doch bracht het niet verder dan een
lang gerekt »ja a adat als een diepe
zucht klonk.
Eensklaps liet hj de deur los, stapte op
Raimond toe en tikte hem vertrouweljk op
den ajm.
>Juffrouw Clara kan heel lief zjn, dat
trek ik volstrekt niet in twjfel neen zeker
niet 1 Maar zj heeft zoo iets vreemds, iets
hoogmoedigs gj moet het mj niet kwaljk
nemen. Het is ook heel goed dat een meisje
haar waarde kent en tegenover u zal zj wel
bescheiden zjn, dat geloof ik wel, een man als
gj, een doctor bjna professor, zooals juf
frouw Wendelin zegt, lieve tjd dat is ook
heel wat anders. En dan zoo rjk, zoo'n goed
inkomenAls ik maar de helft bezat dan zou
ikh j zag «chuw om zich heen en ging
voort i
had voor zjn overtuiging uit te komen
enz. enz. In het royeeren lag niets onaan
genaams (Vele stemmen: jawel), maar
men constateert er alleen door, dat de heer
Gerhard in de vereeniging niet thuis be
hoort. Krachtens het reglement wordt hj uit
geworpen, omdat de leden geen sociaal-demo
craten zjn, of in sociaal-democratische richting
wenschen gestuurd te worden.
In den breede trachtte de heer Treub nu aan
te toonen, dat de heer Gerhard zich in eene
scheeve verhouding gesteld had. Spr. werd
echter herhaaldeljk in de rede gevallen, en
toen bleek dat het meerendeel der vergadering
niet langer luisteren, maar stemmen wilde,
liet de heer Treub tot driemalen de waarschu
wing hooren, dat het bestuur zou aftreden,
wanneer zjn voorstel verworpen werd en de
heer Gerhard als lid gehandhaafd bleef.
Onder velerlei stemmen van »flauw", »laf",
«pressie uitoefenen" enz., stond nu de heer
Gerhard op. Hj verklaarde gerehabileerd te
zjn. De meerderheid der vereeniging was voor
hem, maar dit was hem nu ook voldoende en
hj verklaarde verder voor het lidmaatschap
der vereeniging Amsterdam te bedanken.
Na deze verklaring verlieten de meesten de'
zaalhet was inmiddels half twaalf geworden.
Voor meer onbevoordeelden is dus dien
avond duideljk gebleken, dat deze vergadering,
die zeker door 300 a 350 leden werd bjgewoond,
voor 3/4 gedeelte de gevoelens waren toegedaan,
die de beer Gerhard voorstond, en in geschrift
en in openbare bjeenkomsten verkondigt.
De kiesvereeniging Amsterdam is door de
zelfopoffering des heeren Gerhard alzoo staande
gebleven. Of haar invloed na dezen avond
niet verminderen zal, dit zal een volgende
verkiezing wel leeren.
Wj hadden Donderdagavond wêer het voor
recht het stafmuziekkorps van het derde regi
ment infanterie, onder de flinke leiding van
den heer N. A. Bouwman, te hooren.
Alles werkte mee om dat voorrecht dubbel
te doen waardeeren. In tegenstelling met eene
bewering, dat b j concerten in den Theetuin het
weer altjd ongunstig is eene bewering die
langzamerhand als een axioma gold, doch nu
niet meer als zoodanig gelden kan was het
een verrukkelijke avond, zooals wij er slechts
weinige hebben.
In den tuin op het Noord-Bolwerk 's avonds
te zitten zonder dat men van koude iets ge
voelt, het komt zeldzaam voor.
En toch, zoo was het gisteren.
Het was blad-stil en de kinderen waren even
stil. Dit laatste getuigen wj met waardeering
en erkenteljkheid.
Wj waren daardoor in de gelegenheid om
de schoone uitvoering te volgen met eene
aandacht, die door niets werd afgeleiden
zeker tot groot genoegen van den directeur
werd dit ook door het talr jk aanwezige publiek
gedaan.
Reeds dadel jk b j het begin van het concert
werden wj voor de zooveel ste maal weer ge
troffen door het uitstekend ensemble, bj dit
»Ik ben een tjd lang jaloersch op u ge
weest, doctor 1 Wees niet boos, maar Nelly
sprak altjd over u, op een toon, met een uit
drukking Nu weet ik dat zj het maar
deed om mj te plagen ja om mj te
ergeren 1 Zj heeft het mj zelf gezegd."
Wederom vloog dat blijde lachje over zjn
gelaat.
Raimond, die hem ongeduldig aangehoord
had, lachte kortaf en niet heel vriendeljk;
doch toen hj den verliefden schoolmeester in
de oogen zag, werd hj plotseling stil en stak
hem de hand toe. Op hetzelfde oogenblik
ging de buitendeur open. Nelly kwam bin
nen en zei gejaagd
»Clara is ziek, naar ik vrees ernstig ziek.
Haar hoofd gloeit en hare handen zjn koud
Zj heeft koorts 1"
Raimond zag het meisje aan, als wilde hj
iets antwoorden, maar hj zweeg, keerde zich
om en ging naar zjn kamer. Na een poos
viel hem in dat hj vergeten had Nelly te be
danken voor hare moeite; en toen hj de deur,
die op een kier stond, opende zag hj dat zj
weer aan haar werktafel zat, doch niet naaide
maar garen op wond, waarbj de groote han
den van den schoolmeester als haspels dien
den. Zj zaten stil en keken elkaar slechts
met schitterende oogen aan. Dit tafereel,
waarover Raimond anders stellig zou gelachen
hebben, ergerde hem nu. Hj wierp de deur
hard ia het slot, zoodat de jonge lieden op*
corps zoo bewonderenswaardig. Men bemerkt
oogenblikkeljk, dat het een krachtige, flinke
hand is, die het geheel leidt.
De congres-feestmarsch van den heer Bouw
man, het eerste nommer van het programma,
is een opgewekt, melodieus muziekstuk, dat
dadeljk het publiek in de gewenschte stem
ming brengt. En vervolgens kregen wj een
aangename verscheidenheid van nommers te
hooren, die allen zonder uitzondering zeer goed
werden uitgevoerd, maar waarvan een afzon-
derljke bespreking niet op onzen weg ligt.
Wj wjzen er op dat alle nommers zeer goed
voldedenen dat, toen het slotnommerFan-
taisie uit Mejersbeer's Les Huguenots uitste
kend was afgespeeld, opnieuw luide ge-
applaudiseerd werd, wat den directeur zoo beleefd
deed zijn een extra-nommer te geven.
"Wj gelooven dat het velen ging als ons
slechts noode scheidden wj dien avond van
onzen theetuin, omdat ons daar een waarljk,
degeljk musicaal genot was geschonken, dat
wj hopen nog meermalen, zj het niet in dit
dan in een volgend seisoen, te mogen smaken.
Toezegging van beroep naar de her. gem.
te Hoogland is gedaan aan ds G. W. A. de
Veer te Middelburg.
De beer P. J. W. Klaarhamer, predikant
bj de Ned. Ger. kerk (doleerenden) te Middel
burg, heeft bedankt voor het beroep naar Leiden,
Op Woensdag den 25 Sept. e. k. zal in de
vergaderzaal van de Provinciale staten alhier
eene kiesvergadering worden gehouden ter ver
vulling van drie plaatsen in het Provinciaal
college van toezicht,op het beheer der kerkeljke
goederen en fondsen van de hervormde gemeente
in Zeeland, t. w. a. van 2 gewone vacatures, te
ontstaan door de aftreding met 1 Jan. 1890
van de heerenJ. P. I. Buteux en mr. Ph. J.
Callenfels, b. van 1 buitengewone vacature, ont
staan door het overljden van den heer M.
Mazure, die ook met 1 Jan. 1890 zou hebben
moeten aftreden.
Bj de oprichting van het tegenwoordig
kerkgebouw der oud-gereformeerde gemeente te
Borssele verzuimde het bestuur zich de vr je be
schikking over den grond te waarborgen. Du
eigenaar van de bebouwde plaats, die destjds
voorganger van de gemeente was, heeft dezer
dagen o. a. ook dien grond verkocht aan iemand
van elders, die opruiming van het kerkje stipu
leerde. De gemeente zal zich derhalve van eene
andere plaats moeten voorzien.
Vereeniging van leeraren aan inrichtin
gen van middelbaar onderwijs.
24e algemeene vergadering.
Voor het begin zie men het bijvoegsel.)
Na de pauze de vergadering heropend zjnde,
bleek het aantal aanwezigen 24 heeren te be
dragen.
De voorzitter ving aan met zjn dank en
dien der vergadering te brengen aan den ver
slaggever der Middelburgsche Courant voor de
sprongen, bromde iets van een liefdelooze pop
en een verliefden ezel en verdiepte zich in
het schrjven eener brochure, waarin hj zjn
tegenstander zeer gevoelig de waarheid zei.
Den volgenden morgen verzocht hj juffrouw
Wendelin om naar de zieke te gaan vragen
maar de goede ziel was hem reeds voor geweest
en zei geheel ontdaan
»Ik mag niet bj haar komen. Verbeeld
u aan de deur word ik afgescheept met
de boodschap dat het alweer beter gaat, maar
ik geloof het niet. Die daarginds vinden onze
deelneming lastig en zj schamen zich dat zj
nog geen doctor gehaald hebben zulke
menscben geen doctor En toen in het najaar
de mopshond, dat akelige vieze dier, maar een
beetje hoestte, toen moest hj dadeljk naar het
hondenhospitaal. Bovendien hebben zj tot
laat in den nacht piano gespeeld en gezongen.
Mevrouw Olbrich heeft weer een nieuwen tenor
ontdekt, een Italiaan, dien ze voor de opera
wil opleiden Toroffi, of hoe hj heeten
mag. Voor dien was het heele feest, voor hem
en voor een paar courantiers, die zich over
hem ontfermen moeten. Ik heb het van de
keukenmeid gehoord, die een halfslag orden-
teljk mensch is, en niet langer wil bijven,
omdat zj dat huishouden niet langer kan aan
zien. Het ergste is echter de kamenier, Aranka
heet dat lievertje 1 Die zoekt zich bj de moeder
aangenaam te maken door het kind, onze
4rme Clara, te mishandelen, Q, dat is een
nette, accurate en spoedige wjze, waarop hj
het verslag der vergadering samenstelde en
onder de oogen der leden bracht. De vergade
ring gaf van hare instemming bljk.
Hierna werd door de daartoe benoemde com
missie rapport uitgebracht omtrent de rekening;
zj stelde voor die goed te keuren onder dank
zegging aan den penningmeester voor zjn ge
houden beheer en de keurige, accurate wjze,
waarop hij de rekening samenstelde.
Het derde vraagpunt, de behoefte aan ver
betering van het programma voor de exa
mens B en C voor werktuigkundige ingenieurs,
voorkomende in art. 64 der wet op het mid
delbaar onderwjs, betreffende, zou worden inge
leid door den heer A. Huet, leeraar in da
werktuigbouwkunde aan de Polytechnische
school.
Aangezien de heer Huet niet aanwezig was,
werd dit punt buiten bespreking gelaten en
aan de orde gesteld het vierde vraagstuk »De
phonetiekhaar nut voor de school", dat door
den heer W. F. Wolters werd ingeleid.
Hj zette uiteen wat de phonetiek of spraak-
geluidkunde is, nl. de wetenschap, die zich
bezighoudt met het geluid, zooals het door het
menschel jk orgaan bj het spreken wordt voort
gebracht. Ze heeft het levende geluid tot haar
onderwerp en staat dus naast de geluidkunde,
die het doode geluid behandelt. Tot hare
practische resultaten behoort de orthoëpie of
uitspraakleer der talen.
Na aangetoond te hebben dat het doel van
het taalonderwjs in de eerste plaats is eene
taal te leeren spreken, zooals ze gesproken
wordt door de meerderheid der beschaafden
onder het volk, dat de onderwezen taal de zjne
noemtin de tweede plaats de gesproken taal
te leeren schrjven volgens de orthographische
beginselen, aangenomen door het volk, dat da
taal spreekten ten derde het geschrevene te
leeren lezen, ging de inleider na welke methode
wordt gevolgd en bewees h j met voorbeelden dat
die methode niet de goede is om eveneens met
voorbeelden de voordeelen der Phonetieka
methode in het licht te stellen.
Zjne conclusie was dan ook dat de Phonetiek
als hulpmiddel wel degeljk in de school thuia
behoort.
Na deze theoretische uiteenzetting kwam spre
ker tot eene practische toepassing der Phone-
tische methode, verduideljkt door teekeningen
en voorbeelden.
H j wees er ten slotte op dat, om het denk
beeld in toepassing te brengen, noodig is een
ljvig handboek voor den onderwjzer en een
beknopt leesboek voor den leerling en wenschte
dat de vergadering zich zou uitspreken over
het al of niet wenscheljke van de samenstel
ling van zoodanige werken. Hj drong aan
op toepassing van het stelsel op de voorbe
reidende lagere school.
De heer Van de Wjnpersse van Bergen op
Zoom trad daarna in eene beschouwing over de
moeiljkheid, die de leeraren in talen hebben
bj het onderwjs van zuivere klanken der
vreemde talen en ook van de moedertaal. Hj
steunde dus ten zeerste hetgeen de inleider
heeft voorgesteld.
De heer Horn wees er op dat, waar slechts
enkele leeraren in taal tegenwoordig zjn,
brutale, arglistige persoon, die ik tot alles in
staat reken God vergeve mj de zonde!"
Raimond bedankte haar kortaf voor de mede-
deeling en juffrouw Wendelin hoorde hemden
heelen morgen heen en weder loopen. Bljkbaar
hield een groot besluit hem bezig en tegen den
middag kwam hj dan ook in zjn zwarten rok,
met een hoogen hoed, voor den dag en begaf
zich regelrecht naar het voorgedeelte van het
huis. Hj wilde zelf met de moeder van Clara
gaan spreken, waartoe h j zich na r jp beraad,
als leermeester en vaderljke vriend, niet alleen
gerechtigd, maar zelfs verplicht gevoelde, en
in dien zin wilde hj die dame onverholen zjn
meening zeggen. Een dikke, goedig uitziende
dienstmaagd deed hem open. Dat was bljkbaar
de halfslag ordenteljke keukenmeid. Zj liet
hem, toen hj zijn naam gezegd had, in een
klein salon, en deelde hem met veel omhaal
mede dat Clara nog altjd niet beter was de
koorts was toegenomen en den heelen nacht
had het arme kind hardop gepraat meestal
over hem, over haar leermeester.
>Zj moet heel graag bj u leeren," besloot
zj met een vertrouweljk lachje en ging heen
om hem aan te dienen. Na een poos kwam
mevrouw, in een ruischend gewaad binneneen
vrj jeugdige knappe vrouw, doch ge blanket en
geschilderd, met brillant poeder in het geel
blonde haar en schitterende ringen aan de
vingers, terwjl zj bij elke beweging welriekende
geuren om sioh heen verspreidde. Het v»g«i
