N°. 204.
132® Jaargang.
1889.
Donderdag
29 Augustus.
Middelburg 28 Augustus.
FEUILLETON.
EEN BEIS IN DG GOBGGNSCHGNGBINB.
Deze courant verschijnt dagelijks;
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.—=3
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentïën20 cent per regel. Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50
iedere regel meer 0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
BEKENDMAKINGEN.
GEMEENTE-GYMNASTIEKSCHOOL
VOOR JONGENS.
MDDELB1 Iil.Sllll
Thermometer.
Middelburg 28 Aug. vm. 8 u. 63 gr.
ai. 12 u 70 gr. av. 4 u. 65 gr. F
Verwacht Z. W. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peul, te Zierikzee: A. C. de Mooij en te Tholen: W. A. van Advertentïën
Nieuwenhuijzen. Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie- moeten des namiddags te sen uur
bureau van Nijgh Van Ditmar te Rotterdamde Gebr. Belineante, te 's Gravenhage, en het Algemeen advertentiebureau van A. de la Mar Azn, te Amsterdam, aan het bureau bezorgd zjjn, willen
annonces aan. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger. zjj des avonds nogworden opgenomen
De burgemeester en wethouders van Middel
burg maken bekend
dat de lessen aan genoemde school weder den
2 September 1889 aanvangen.
Aanvraag tot toelating dient schriftelijk te
geschieien bij het hoofd der school (Groen
markt B 29).
Middelburg, 27 Augustus 1889.
De burgemeester en wethouders voornoemd,
W. J. SPRBNGER, L. B.
De secretaris,
J. W. DE RAAD, L.S.
In een nader schrijven uit Sas van Gent
wordt, onder dankzegging voor de door ons
verstrekte inlichtingen, nog gewezen op de
financieele bezwaren, aan de oprichting van een
telephoonkantoor verbonden. In Philippine,
waar vele visschers wonen, die druk van de
telegraaf gebruik maken, is het bestaan van
zulk een kantoor mogelijk maar Sas van Gent
zou zich de kosten daarvan niet kunnen ge
troosten.
Wij gelooven dat de schrijver zich van die
kosten een verkeerde voorstelling maakt; en
wij meenen daarom hem, en waarschijnlijk ook
anderen, geen ondienst te doen door even hier
omtrent enkele inlichtingen te geven, welke
wij wederom aan de welwillendheid van een
deskundige danken.
Waarlijk, de kosten, aan de oprichting van
telephoonkantoren verbonden, behoeven geen
enkele gemeente, van eenige beteekenis, af te
schrikken, zelfs waar zjj gedeeltelik geholpen
is door een spoorwegkantoor. In den regel
toch wordt aan den beheerder van het tele
phoonkantoor slechts een jaarwedde geschonken
van 60 tot ƒ70; wordt nu als zoodanig de
brievengaarder benoemd, (wat meestal het ge
val is) die uit den aard der zaak in 't bezit is
van een kantoorlokaal, waaraan hij eenige
uren daags verbonden isdan behoeven de
uitgaven nergens hooger te zijn. Immers de
bestelkosten kunnen voor rekening der geadres
seerden worden gebracht, die gaarnenaar
gelang zij binnen of buiten den kom der ge
meente wonen, 5 of 10 cent voor hun telegram
zullen betalen. Dat men bij de vaststelling
der diensturen ook rekening kan houden met
die van het spoorwegkantoorbehoeft geen
betoog.
En eenmaal in 't bezit van zulk een kantoor,
zal men daarvan het gemak en het voordeel
spoedig leeren inzien en waardeeren.
In onderscheidene gemeenten in ons land,
waar men het genot eener telegraphische ver
binding leerde kennen door een spoorweg
kantoor, voelde men na korteren of langeren
tijd, dat zulk een kantoor niet ten volle vol
deed aan billijke eischen van snelheid en, bij
Vit het Duitsch.
van C. Kar lw eis.
i.
Doctor Löhner vervolgde zijn verhaalDe
ondeugende Fanny had altijd gelachen als het
spook verscheendoch den derden keer had
het zijn magere hand naar haar uitgestoken
en met een knokeligen vinger zwaar op haar
linkerschouder gedrukt. Sedert was Fanny
scheef gewordenhaar linkerschouder was
lager dan de rechter.
Nelly slaakte een zucht, toen het verhaal
geëindigd was en zei»Scheef haar geheele
leven scheef 1 Hoe vreeseljjk 1"
Clara schudde het hoofd en zei zeer beslist
met hare welluidende altstem»Ik geloof er
niets van 1 Er zjjn geen spoken."
Daar sloeg de deur achter haar open en de
meisjes sprongen gillend overeind.
»Er zijn immers geen spoken herhaalde
de doctor lachend en wilde naar zjjn kamer
terugkeeren. Maar Nelly hield hem bjj zjjn
jas vast. Nu was zjj wezenljjk bang en ver
zocht hem bevend om nog even te bljjven.
berichten in vreemde talen vooral, ook van
juistheid.
Is het eerste een gevolg van het voorgaan
van eigen dienst, het tweede versehjjnsel is een
noodwendig gevolg van de hoogere eischen,
gesteld bjj de examens, zoowel van taalkennis
als technische ontwikkeling, voor telegraaf
ambtenaren bjj het rijk, en de geringe eischen
der spoorwegmaatschappijen, die van hare tele-
graafbeambten weinig meer vorderen dan be
drevenheid in de behandeling der toestellen,
het seinen en opnemen van berichten.
Ziedaar de voornaamste oorzaken van de be
zwaren, die de schrjjver uit Sas van Gent heeft
geopperd. Het voorbeeld van Philippine, waar
nevens het telegraafkantoor van den spoorweg
Gent—Terneuzen een telephoonkantoor is opge
richt, kunnen wjj hem waarljjk ter navolging
aanbevelenons dunkt Sas van Gent, waar ook
de industrie zich meer en meer ontwikkelt, zou
door de oprichting van zulk een kantoor ook
aan de nijverheid een grooten dienst be wjjzen.
Naar het Batav. Handbld. uit de beste bronnen
verneemt, is de pacificatie van Atjeh een stadium
ingetreden, dat slechts met veel geldelijke
opofferingen tot een bevredigende uitkomst
kan leiden.
De hoofdvoorwaarden van de leiders der
oorlogspartij komen neer op groote geldeljjke
eischen, die der regeering te exorbitant schjjnen
om daarin maar dadeljjk toe te happen.
De Vossische Zeitung wijdt een hoofdartikel
van ruim twee kolommen aan «Nederland en
Atjeh". Het jongste gevecht geeft het Ber-
ljjnsche blad aanleiding de geheele geschiedenis
van den oorlog nog eens op te rakelen en
daaruit de gevolgtrekking te maken, dat alleen
het aanstellen van een sultan, die door alle
stamhoofden wordt erkend en door een resident
wordt gesteund, een duurzame onderwerping
der Atjehers mogeljjk maakt.
Het blad zegt volkomen terecht»Dit is
zeker, dat, indien men slechts het tiende ge
deelte van het geld, hetwelk tot dusver voor
den oorlog is uitgegeven, had besteed voor éen
krachtige expeditie, dan zou nu het voornaam
ste werk verricht zjjn. Nu is het einde van
den strijd niet te voorzien, want de Neder
landers hebben te doen met een taaien vjjand,
die voorloopig nog niet aan onderwerping denkt.
In tegenstelling met hetgeen in verschillende
bladen gemeld werd, ontvangt het N. v. I).
van zjjn correspondent te Apeldoorn bericht,
dat 's konings toestand volstrekt niet ongun
stiger is.
Dr. Yan Vlaanderen bezoekt Z. M. op de
gewone wjjze. Dr. Yinkhujjzen is in geruimen
tjjd niet op het Loo geweest.
In onze eerste editie konden wij gisteren
niet opnemen het slot van de Dinsdag gehou
den zitting der Tweede kamer.
Na den heer Zaayer verklaarde de heer Djjck-
meester om utiliteitsredenen te willen mee
werken aan het tot stand komen van dit
ontwerp. Hjj vertrouwt op de verklaringen
der regeering en van de heeren Lohman en
Schaepman omtrent beëindiging van den
Haar moeder en de heer Walzl zouden dadelijk
komen.
Clara zag haar vriendin toornig aan en zei
«Schaam je toch 1 Wat zou dat nu
kunnen zjjn
«Kjjk dan eens wat het is, als gij zoo
moedig zjjt", zei de doctor spottend.
«Odat doe ik al I" antwoordde het
meisje geraakt en begaf zich naar de deur, die
opengesprongen was.
Clara!" riep Nelly bevreesd, maar deze
betrad moedig het donkere vertrek. Het bleek
dat de tocht de sleehtgesloten deur had doen
openspringen en nu liet Nelly wel de jas van
den doctor los, maar zjj verzocht Clara toch
om die akelige deur goed te sluiten, daar het
zoo ongezellig was als de deuren altjjd door
van zelf opensprongen, en zjj liet den doctor
niet heengaan voordat haar moeder thuis was.
Eindelijk kwam deze en begroette het zeldzame
bezoek van den hooggeëerden doctor met zulk
een overdreven verrukking en zulk een over
weldigenden woordenvloed dat de gevierde
terstond naar zjjn kamer vluchtte en den sleutel
tweemaal in het slot omdraaide, als vreesde
hij voor een terugkeer van den vjjand.
Den volgenden avond werd doctor Raimond
Löhner echter in het geheel niet gestoord
het was zelfs zoo stil in de huiskamer,
die naast zijn kamer lag, als hjj het maar
bjj mogeljjkbeid irenschen kon. Maar 't was
schoolstrjjd, terwijl het subsidiestelsel hem niet
afschrikt.
De heer De Meijier bestreed het subsidie
stelsel principieel, evenals verplichte schoolgeld
heffing, beide middelen om de openbare school
ter wille van de bijzondere te dooden.
De heer Mees verklaarde zich voor het sub
sidiestelsel mits er behoorlijke waarborgen
werden gegeven tegen ondermjjning der open
bare school. Verplichte schoolgeldheffing be
streed hjj echter pertinent.
De heer Van der Kaay vreest dat men met
het subsidiestelsel noodwendig te ver gedreven
zal worden.
Ten slotte deed de heer W. K. van Dedem
eenige vragen omtrent den invloed van het
ontwerp op de financieele verhoudingen tus-
schen rijk en gemeenten.
In dezelfde zitting had nog een vermakelijk
intermezzo plaats. De heer De Mejjier herin
nerde er aan hoe op 1 April 1886 de heer
Lohman zeide«Wjj verlangen geen subsidie
voor onze scholen." Deze schjjnt nu van mee
ning veranderd te zjjn.
Hierop riep de heer Lieftinck uit„Het was
op 1 April I", wat natuurljjk tot groot gelach
aanleiding gaf.
Bij kon. besluit is aan den ontvanger der
dir. belastingen N. E. Servatius, te Leeuwarden,
op zijn verzoek, eervol ontslag uit 's rijks dienst
verleend, behoudens aanspraak op pensioen.
De staatscommissie voor het maritiem vraag
stuk in Indië is Maandag, onder voorzitterschap
van den heer J. D. Fransen van de Putte, in
eerste vergadering bjjeengekomen om hare
werkzaamheden aan te vangen.
Zaterdag verleent de minister van buiten
landsche zaken geen audiëntie.
Door de regeering is bij een ontwerp tot
verhooging van hoofdstuk Y der staats begroo
ting voor 1889 eene verhooging van 50.000
voorgesteld voor het noodige materieel der
telling.
De regeering wenscht nl., in afwisseling van
de vroeger gebezigde wijze van tellen, gebruik te
maken van individueels telkaarten.
Dit stelsel heeft deze voordeelen, dat het
hoofd van een gezin, voor elk lid van dat ge
zin eene kaart moetende invullen, er eerder
toe geleid wordt, elke vraag voor elk nauwgezet
te beantwoorden, en dat meer waarborg bestaat
voor nauwkeurigheid bij het opmaken der uit
komsten.
Door kaarten van verschillende kleur te
nemen, b. v. voor mannen en vrouwen, en voor
tjjdeljjke aanwezigen, voorkomt men de onnauw
keurigheden die samengaan met een ruime
toepassing van het pointeering-systeem, dat
met de vroeger gebruikte gezinsbiljetten moet
gevolgd worden, en met het overschrijven van
de tijdeljjk aanwezigen op de «carte de dépouil-
lement," hetgeen noodig is om de opgaven
betreflende de tjjdeljjke aanwezigen te zenden
naar de gemeenten, tot welker bevolking zjj
behooren.
Ook wenscht men bjj de volkstelling gegevens
zonderling nu stoorde hem juist die
ongewone stilte. Hjj kon niet werken en nau-
weljjks met aandacht lezen. Steeds dwaalden
zijne oogen naar de gesloten deur, gedurig
luisterde hjj of er geen beweging daar naast
kwam. Eindeljjk kon hjj het niet langer uit
houden. Hjj sprong driftig op en wilde gaan
zien wat er in de huiskamer gebeurde, of liever
niet gebeurde. Doch halverwege bleef hjj
staan. Wat wilde hjj eigenljjk Zich beklagen?
Waarover Dat zijn wensch naar rust ver
vuld was Dat ging toch niet aan. Hjj keerde
dus langzaam naar zjjn schrijftafel terug en
beproefde om zich in een boek te verdiepen,
dat daar open geslagen lag. Een poos las hij
rustig door. Doch daarna ging hjj achterover
in zjjn stoel liggen om over het gelezene na
te denken. Ja, wat had hjj eigenljjk gelezen?
Hjj wist er niets meer van. Weer begon dat
onbewuste kjjken naar de deur dat onwille
keurige luisteren neen aan dien toestand
moest een einde gemaakt worden «Laat
ons stelselmatig te werk gaanzeide hjj
bjj zich zeiven en legde de hand over de oogen
om ongestoord te kunnen nadenken. «Wat
hindert u De rust Neen, dus het gebrek
aan leven Dat lijkt wel. Het onderscheid
tusschen gisteren en heden is dan ook te plot
seling, te groot om de hoop, laat staan het
vertrouwen op het voortduren van dezen nieu
wen toestand te rechtvaardigen zonder deze
te verzamelen voor eene beroepsstatistiek,
zooals reeds ten vorigen jare overwogen werd,
In het bijzonder is het voor het welslagen
van de beoogde beroepstelling, waarvoor bjj
het dépouillement schifting in vele rubrieken
(aard der beroepen, positie in het beroep,
leeftijdsklassen enz.) noodig is, van groot belang
individueele telkaarten te gebruiken.
In haar antwoord op het voorloopig verslag
der Tweede kamer omtrent het ontwerp, hou
dende bepalingen betreffende een voort te zetten
arbeidsenquete door een staatscommissie, ver
klaart de regeering dat de omschrjjving van
het mandaat der commissie ongetwjjfeld ruimer
is dan de opdracht, aan de vroegere parlemen
taire commissie gegeven. Inderdaad beoogt het
wetsontwerp een onderzoek van alles wat be
trekking heeft op de verhouding van alle
werklieden tot hunne werkgevers. De vraag,
of een onderzoek omtrent de verzekerings- en
ondersteuningsfondsen van werklieden daaron
der begrepen is, moet dan ook toestemmend
worden beantwoord voor zoover die fondsen
verband houden met den arbeid in fabrieken
en werkplaatsen, waarbjj al dadeljjk zij opge
merkt, dat de uitdrukkingen «fabrieken en
werkplaatsen" hier niet de beteekenis heeft,
daaraan in de wet van 5 Mei jl. toegekend.
Die wet zegt alleen wat zij onder fabrieken
en werkplaatsen verstaatin dit ontwerp denke
men daarbjj minder aan eene localiteit als
daar wordt omschreven dan wel aan eene
inrichting, die, hoe er ook gewerkt wordt, in
de spreektaal als fabriek of werkplaats wordt
aangeduid.
Juist nu eene ruime omschrijving wordt ge
geven van het veld, waarover de enquête zich
uitstrekken zal, behoeft niet te worden gevreesd,
dat de uitkomsten van het onderzoek, door de
heeren Struve en Bekaar ingesteld, eene andere
opdracht aan deze commissie wenscheljjk zul
len maken.
De veldarbeid kan in het mandaat der te
benoemen commissie niet -worden begrepen.
Wel ontbreekt vooralsnog voldoende kennis
van de toestanden met betrekking tot den
landbouwarbeid, doch tot de aanvulling daar
van wordt thans reeds jjverig gewerkt door
eene andere commissie, die uit deskundigen is
samengesteld, nl. de landbouwcommissie.
Tegen eene omschrjjving, die ook de midde
len van vervoer omvat, heeft de regeering geen
bezwaar.
Zjj erkent gaarne de wenscheljjkheid daarvan.
Hoeveel tjjd voor het onderzoek, in den be
doelden ruimen zin opgevat, noodig zal zjjn
is moeiljjk vooraf te bepalen.
De regeering heeft geene bedenking tegen
de redactie van art. 1, zooals die in het voor
loopig verslag in overweging wordt gegeven,
noch in hoofdzaak tegen het daar voor de con
siderans van het wetsontwerp voorgestelde.
Alleen kan nu nog moeiljjk als vaststaande
worden aangenomen, in hoeverre de sociale
wetgeving zal worden aangevuld.
Het bedenkeljjke van het toekennen van een
zoo groote macht aan de staatscommissie als
in dit onderwerp wordt voorgesteld kan de
reg. niet inzien, indien maar met die uitge
breide bevoegdheid rekening wordt gehouden
bjj de keuze van de leden.
zekerheid is de rust erger dan de onrust, want
die is toch iets bepaalds. Het is dus noodza
kelijk om de oorzaken dier rust te onderzoe
ken, daarom moet ik daar ginds gaan zien
wat er gebeurt of wat er voorbereid wordt".
Inderdaad gesterkt en tot rust gebracht door
deze uitkomst van zjjn stelselmatig handelen
stond de doctor ten tweeden male op en begaf
zich naar de deur.
«Of dat aardige kind met die donkere
oogen er weer zou zjjn?" dacht hjj, toen hjj
den sleutel omdraaide en de hand op de kruk
legdemaar Clara was er niethjj vond
niemand dan juffrouw Wendelin, die druk zat
te naaien bjj het schjjnsel van een klein lampje;
doch eer hjj weer kon teruggaan was zjj opge
sprongen en vroeg heel gedienstig wat hjj
verlangde. Daar stond hjj na wat zou hjj
vragen Gelukkig placht de bedrjjvige weduwe
nooit het antwoord op hare vragen af te
wachten, maar niet zoolang door te praten als
er iemand was die naar haar luisterde. Rai
mond zweeg dus en juffrouw Wendelin praatte
voort. Zjj vertelde dat Nelly zich in den tuin
van Schwarzenberg op het jjs was gaan ver
maken want het kind was een volmaakte
schaatsenrjjdster, geljjk zjj alles wat zjj aan
pakte voortreffeljjk deed. De onderwjjzer was
meegegaan om haar te begeleiden, maar zjj
zou hem waarschijnljjk erg beetnemen, want
die goede, dooh hoogst onhandige mjjnhear
Het voordeel van de medewerking van werk
lieden bjj de te houden enquête kan niet wor
den ontkend, doch daaraan zjjn ook nadeelen
verbonden. Daarom is het wellicht het veiligst
dat voor de opneming van werklieden in de
commissie men zich bepale tot het gebruik
maken van het voorlaatste lid van art. 4. Op
die wjjze kan van hunne voorlichting nut
worden getrokken, zonder dat de nadeelen van
een permanent lidmaatschap zich voordoen.
Daar openbaarheid van de verhooren niet is
voorgeschreven, zullen deze met gesloten deuren
plaats hebben. De mededeelingen van getuigen
en deskundigen zullen daardoor in belangrjjk-
heid winnen. Het bjjwonen van de verhooren
door leden eener andere afdeeling der staats
commissie, ook al treden zjj niet als plaats
vervangers op, behoeft echter niet te worden
verboden. Het nieuwe laatste lid van het artikel
vergunt zulks nu uitdrukkeljjk.
Toch is het wenscheljjk bij de wet een ter-
mjjn te stellen, die desnoods later kan verlengd
worden, opdat er èn voor de staatscommissie
èn voor de regeering een prikkel zjj om den
arbeid met de noodige voortvarendheid te
volbrengen.
Het is intusschen vrjj zeker dat het tijdstip,
in art 18, van 1 Januari 1891 door een later
zal moeten vervangen worden. Met het oog op
de onzekerheid wanneer het ontwerp, indien
het de goedkeuring der wetgevende macht weg
draagt, tot wet zal worden verheven, is in het
gewijzigd ontwerp in art. 18 de datum voor
loopig oningevuld gelaten. De regeering zal
zeker niet nalaten, ook reeds, vóór den loop
der enquête, die voorstellen te doen, waartoe
de aanvankelijke uitkomsten haar in staat
mochten stellen.
In eene Transvaalsche correspondentie van
de Zwolsche Crt. lezen wij
«De Hollandsehe invloed in Transvaal is zeer
ten ondergang neigendeverschillende oorzaken
werken daartoe mede, te veel om ze allen op
te noemen.
«De spoorwegkwestie o. a. doet ons, te recht
of te onrecht, zéér veel kwaad, de couranten
wemelen van de felste en wreedaardigste stukken
tegen deze «schandeljjkste aller concessiën". Men
kan geen sljjk genoeg vinden om het op eene
maatschappjj te werpen, die reeds circa 124,000
pd. st. op onkosten-rekening boekte en nog
geen spade in den grond stak, die het geld
van het land verkwist, waarom? «om er
de zakken van enkele Holl. heeren mede te
vullen"men weet volksraadsleden ertoe over
te halen moties voor te stellen tot een her
nieuwd onderzoek der zaak en eene heiopening
der debatten (gelukkig zonder succes). Men
is er in geslaagd de verlenging van de tram
Boksburg-Johannesburg tot Krügersdorp voor
dit jaar af te stemmen, enfin een zekere partjj
(natuurljjk bezield met de meest onbaatzuchtige
oogmerkenlaat niets onbeproefd om lo. da
spoorw.-maatsch. en 2o. door haar den Holl.
invloed verdacht te maken en te knakken.
«De gegrondheid van deze en andere beschul
digingen laat ik natuurljjk daarik wensch u
alleen een blik te geven op de stroomingen
die hier heerschen."
Verder wjjst de schrjjver op het oordeel, door
Walzl kwam heden voor het eerst op het jjs.
Van het vriendinnetje harer dochter sprak zjj
niet, doch toen de doctor terloops naar Clara
vroeg kreeg hjj terstond uitvoerig bericht over
dat kind, dat eigenljjk geen kind meer was,
en door haar tante, die waarschijnljjk ook geen
tante was, maar een moeder, doch een slechte,
gedwongen werd nog met die korte rokken
te loopen, ten spot van alle mannen en tot
ergernis der vrouwen daar in huis."
De korte inhoud dezer langgerekte mededee
lingen was het volgende. Clara Olbrich was
het nichtje of de dochter der zangeres
Olbrich, die in het voorgedeelte van het huis
een prachtig kwartier bewoonde en veel men-
schen zag, doch hootdzakeljjk heeren. Agathe
Olbrich had over het algemeen geen slechter
reputatie dan andere opera-zangeressenmen
vertelde alleen dat zjj er steeds op uit was
om jeugdige talenten te ontdekken, die zjj dan
voor het tooneel liet ontwikkelen. Tot nog
toe was er echter geen enkel vrouwelijk wezen
onder de aanzienlijke schare harer bescherme
lingen geweest. Clara werd in het huis harer
moeder niet liefderjjk behandeldals er men-
schen waren mocht zjj mevrouw Olbrich nooit
moeder noemen, daar zjj altjjd voor haar nicht
moest doorgaan. Van daar zeker het stugge
en ontoeschieteljjke van het meisje, dat vaak
uren lang kon zitten zonder een woord ta
spreken, doeh dan eensklaps opsprong, als ®es
