N°. 145.
132" Jaargang.
1889.
Y rijdag
21 Juni.
Het oude lied.
Deze courant verschijnt d a g e 1 fj k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.—
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën: 20 cent per regel. Bij abonnement lager?
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50
iedere regel meer f 0,20. Groote letters worden* berekend „paar plaatsruimte?
Middelburg 20 Juni.
Maar als men om aan die gevoelens uiting
ONDERWIJS.
RECHTSZAKEN.
MDDELBI IS(.S(ili; (III I51M.
Thetmometei.
Middelburg 20 Juni. m 8 u. 65 gr.
m. 12 u 73 gr. av. 4 tl 69 gr. F
Verwacht N. O. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoo», te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. C. db Moou en te TholenW. A. van Advertentiën
Nieu wenhtjijzen.Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie- moeten des namiddags te een uur
bureau van Nijgh Van Ditmab te Rotterdam, en de Erven B. van dek Kamp te Groningen, voor de Noordelijke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het aan het bureau bezorgd zjjn, wille*
Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger, voor België A. Geosjean Co. te Brussel. zjj des avonds nog worden opgenomen
De redactie van de Scheldebode is natuur
lijk niet gesticht over hetgeen wij onlangs
in ons buitenlandsch overzicht schreven naar
aanleiding van de onthulling te Rome van
het standbeeld van Giordano Bruno.
Dit bewijst het nommer van dit blad van
Zaterdag jl.
Verwonderen doet van die zijde zoo iets
ons niet, want hare gevoelens beter kennend
dan, gelijk nu blijkt, zij zeiven s c h ij n t te
doen, hadden wij van haar niet anders ver
wacht.
Maar in hare opgewondenheid over onze
beschouwing vertelt zij rare dingen van ons
en verliest zij daarbij de meest eenvoudige
regelen der welvoegelijkheid uit het oog.
Als men een beklagenswaardige ontmoet,
wiens verstand niet recht in orde is, dan
zegt men hem dat niet, maar heeft men de
deferentie om daarover in zijn bijzijn te zwijgen.
Zoo niet de redactie. Zij oppert openlijk
zoo'n meening omtrent onsen wel naar
aanleiding van onze bewering dat het katho
lieken zijn geweest, die Bruno vereerden.
Die meeniug van het blad pleit al reeds
dadelijk tegen het goed recht van zijn redactie.
Zij schijnt over hare lezers ook al even
ongunstig te denken als over ons, dit doet
ons haar oordeel nog al met kalmte dragen,
want zij kan toch niet in ernst meenen dat
die zoo onnoozel zullen wezen om slechts op
gezag van haar aan te nemen dat al die
duizenden en nog eens duizenden, welke in
Italië strijden tegen de ultra-partij en
voor de geestelijke vrijheid, enkel protestan
ten en ongeloovigen zijn. Van uit alle stre
ken in Italië, waar toch de overgroote
meerderheid katholiek is, stroomde het
volk met Pinksteren samen. Van uit andere
Roomsche landen waren er eveneens opgegaan
naar Italië's hoofdstad. Men moet dus al
vrij overmoedig wezen om, met zulke feiten
voor oogen, onze bewering te durven logen
straffen. Edoch het is 'toude lied dat tel
kens weer gezongen wordt. Men wil niet
hooren van verschil in meening, van strijd
en scheiding onder de zonen van éen kerk.
Maar niet alleen is de redactie wat zon
derling in hare redeneeringen; zij is kort
vafi memorie.
Zij beweert dat de Middelburgsche Courant
gewoon is om, als de Scheldebode haar hier
of daar attent op maakt, doodeenvoudig te
zwijgen.
Wij herinneren ons nog goed, hoe wij meer
dan eens dat blad aanhaalden en daarin ge
uite meeningen bestreden. Maar de uitvallen
van dit blad tegen de Middelburgsche courant
Werden er niet fijner opde opmerkingen
niet juister, doch wel kleingeestiger en zijn
toon lokte niet meer uit tot eene polemiek.
En dan, haar redactie deed al even zonder
linge eischen als zij er stellingen op nahoudt.
Zij vroeg onlangs, waarom wij haar blad
een ultramontaansch orgaan noemden. Die
vraag klonk ons zoo vreemd in de ooren
zij scheen ons zoozeer het vragen naar den
bekenden weg dat wij meenden haar gerust
onbeantwoord te mogen laten.
Wat iedereen opmerkte en wat reeds lang
algemeen bekend was, zou zij zelve niet weten!
Het was al te dwaas om dit te durven
denkenen wij kwamen dus tot de conclusie
dat het eigenlijk van haar zijde slechts een
praatje was voor de vaak; een vraag om
slechts een vraag te doen.
Maar zij komt nu nog eens op die vraag
terug, en dat nog wel aan het einde van
hare redeneering over^het groote teest dat
met Pinksteren in Rome plaats had, een
opstel waarin zij zich zelve geheel karak
teriseert.
Waarljjk ons antwoord op haar vraag is
nu gemakkelijk genoeg.
Iemand die schrijft zooals zij over het
Iirunofeestiemand die met schijngronden
de waarheid der geschiedenis van Brnno
tracht te verbloemende waarde van het
gewichtige feitde oprichting van een stand
beeld voor dien strijder tegen dweperij en
heerscbzucht wil verkleineniemand die
duizenden van zijn eigen geloofsgenooten
aanvalt en als 't ware hun het recht ontzegt
zich katholiek te noemen, omdat zij naast
hun geloof hun vrijheid en hun land lief
hebben, en zich niet willen krommen onder
het juk der priesterheerschappij van Rome,
-zoo iemand noemen wij een ultramontaan.
En als de redactie eerlijk en oprecht was,
zou zij van haar standpunt op zulk een
naam even trotsch wezen als wij op dien
van liberaal.
Of heeft die titel van ultramontaan bij
haar geen goeden klank
Wij weten zeer goed dat voor tal van
katholieken dat woord verre van aangenaam
klinkt, omdat bet herinnert aan de verder
felijke macht, welke de Jesuïten uitoefenen,
die zich van de kerk meester maakten om
alle andere richtingen te bestrijden en alles
aan zich te onderwerpen.
De Scheldebode zinspeelt er op dat in
Zeeuwsch-Vlaanderen nog altijd velen ge
vonden worden, die liberaal willen zijn en
tevens goed katholiek. Die zijn er gelukkig
overal in ons land en daarbuiten.
Welnu, voor hen kan hetgeen te Rome
onlangs plaats had niet anders wezen dan
een heugelijk feit, dat hen aansporen zal om
den moed niet te verliezen.
Onder den rook van het Vaticaan, waar
de ultra's zich van de macht hebben
meester gemaakt, waar zij den meest
vrijzinnige dwingen voor hun wil te bui
gen, is men ijverig en steeds met toene
mend succes bezig voor de vrijheid een lans
te breken, van de zucht naar ontwikkeling
te getuigen.
En dat die strijd gestreden wordt door
katholieken zelve, dat houden wij vol al
beweerde het ultramontaansche blad in onze
provincie honderdmaal het tegendeel.
De redactie der Scheldebode deed verkeerd
door boven haar opstel waarin zij, eere wien
eere toekomt, zoo eerlijk is om onze beschou
wing over Bruno een plaats te verleenen,
het opschrift te zetten: „De liberalen en
de katholieke kerk". Dit had, dunkt ons,
om der juistheid wille, moeten luiden: „De
liberalen en de ultramontaansche
part ij."
Maar de redactie weet wel, waarom
zij dit doet. Zij kent de kaart van het
land te goed om niet te begrijpen dat, door
aldus met woorden te spelen, zij menig
goedgeloovige het spoor bijster maakt.
Daarvoor juist doet men aan haar kant
al het mogelijke om de ultra-partij met
de katholieke kerk te vereenzelvigenstrijd
tegen hen te teekenen als een bestrijding
van die kerk als zoodanig.
Daarvoor moeten misbruiken, die weleer
bestonden en bij gelegenheid van het
in 1888 gevierde teest van Z. H. den paus,
erkende pastoor Brouwers in zijne welspre
kende en boeiende feestrede rond en eerlijk
dat die misbruiken er waren worden ver
bloemd en de historische feiten op allerlei
wijze worden verminkt.
„Giordano Bruno werd niet verbrand 1 Dit
is niets dan een legende, een fabel.
„Giordano Bruno was een der onzedelijkste
onder alle ontuchtigen van zijn tijd".
Aldus klinkt het al sinds lang door de
gelederen der ultramontanen.
Wij zullen den verheerlijkten persoon van
Bruno niet in alle opzichten verdedigen; hij
was mensch en bleef mensch; hij had als
zoodanig zijne menschelijke deugden en
zwakheden. Eu de geest va zijn tijd drukt
als van zelf op zijne dade i en werken zijn
stempel. Maar wij weten dat hem, die
zich keert tegen een machthebbende, laster
niet wordt bespaarddat, als men zoo iemand
niet bereiken kan of diens nagedachtenis
vreest, er niet tegen op gezien wordt de
geschiedenis te verkrachten, die nagedachte
nis te bezoedelen.
Hoe men geschiedenis weet te schrijven
de wijze waarop men sommige feiten uit
onze eigen historie voorstelt leert het ons.
Onzen worstelstrijd tegen Spanje en den
naam van Willem den Zwijger behoeven wij
slechts even aan te stippen om de herinne
ring te verlevendigen aan meer eigenaardige
dan juiste voorstellingen over hetgeen in de
tweede helft der zestiende eeuw in ons land
voorviel.
Al de geschiedschrijvers, die over Bruno
schreven, zijn verkeerd ingelicht, beweren
na zoovele jaren zijne bestrijders.
Dr Weber schrijft onwaarheid als hij in
zijn zoo vertrouwbaar handboek zegt: „Het
fijn beschaafde Italië was rijk aan nieuwe
scheppingen, maar door de wufte levendig
heid van het volk verviel de wijsbegeerte,
evenals de theologie spoedig tot het bande-
looze, onhoudbare en dwepende. Giordano
Bruno, een man, toegerust met buitengewone
gaven en kennis, werd na vele lotswisselin
gen te Genève, Parijs, Londen en Witten
berg door de Venetianen aan de Inquisitie
uitgeleverd, omdat hij het gewaagd had te
Padua wij8geerige voordrachten te houden.
Na twee jaren in den kerker gezucht te
hebben werd hij te Rome in het openbaar
verbrand."
Zulk eene mededeeling kan gewraakt wor
den maar ditzelfde kan geschieden met
zoovele andere, van meer gezag hebbende
historici. In de dagen van Bruno ging het
natuurlijkerwijze niet zoo gemakkelijk als
tegenwoordig om feiten van gewicht aan de
vergetelheid te ontrukkenen daarom is het
een handige, doch niettemin af keurens waar
dihe, zet van hen, voor wie Bruno's beeld
een ergernis is, om het in 1600 gebeurde
stoutweg te loochenen.
Wat baat daartegenover een beroep op
het uitstekende werk van John William
DraperHistory of the conflict between reli
gion and sciencewat doet men in deze met
de vruchten van een rijp en ernstig onderzoek
van tal van wijsgeerige mannen
Ook zij voeren uitstekende gronden aan
voor hun bewerengronden die evenveel
reden van bestaan, evenveel recht op geloof
hebben als de beweringen van hen, die, louter
om een slechte zaak ongedaan te maken,
zulke feiten trachten te loochenen.
Maar wat juist in het voordeel der be
wonderaars vau Bruno pleit, is het feit van
tal van andere executies die niet te looche
nen zijn en die evenzeer spreken van den on-
christelijken, onvrijheidlievenden geest, welke
destijds zoo menige kerk, zoo menigen gods
dienst aankleefdo.
En het gaat toch niet aan om al die
getuigenissen voortestellen als van nul of
geen er waarde. Er ontbreekt nog aan dat
men, evenals den voor de kerk noodlottigen
datum van 17 Februari 1600, den dag
van Bruno's verbranding, al zijn werken,
getuigenissen van zijn wijsgeerigen geest, als
niet geschreven ons voorsteltja, beweert
dat Bruno in bet geheel niet heelt bestaan
In plaats van de fouten, die de kerk in
vroeger eeuwen aankleefden, te peilen; juist
daardoor hare waarde in het tegenwoordige
te meer te doen uitkomen, omdat zij thans
andere wegen bewandelt, zij het ook tegen
den zin wellicht van de ultra's, tracht men
door onwaarheid en valsche voorstellingen
haar eer te redden.
Voor allen Katholiek of Protestant,
Israëliet of ongeloovige die den grooten
strijd strijden voor gematigdheid en voor
vrijheid en ontwikkeling, is hetgeen in Rome
is voorgevallen een opwekkend teeken.
In den tegenwoordigen tijd, waarin de
ultramontaansche partij, nu zij in andere
landen, in Italië zelf, terrein erliest, tracht
elders macht te veroveren, is het goed dat
er eens op voorbeelden als die van Bruno
wordt gewezendat men, door zijne nage
dachtenis te huldigen, protesteert tegen
overheersching en gewetensdwang.
Wij gunnen den tegenstanders van die
demonstratie het genoegen om allen, die
daaraan meededen, „verblinden" te noemen;
wij betwisten hun in geen enkel opzicht het
recht om bij het Vaticaan te protesteeren.
Zij blijven daardoor zuiver op hun terrein
aan hun vrijheid op dit punt zouden wij niet
gaarne iets te kort willen doen.
te geven, optrekt onder de leuze„Rome
aan den Paus" dan is aan den anderen
kant waakzaamheid goed, opdat men niet
ongemerkt te ver ga in zijn protest en te
genover het grootste deel van het katholieke
Italiaansehe volk een al te vijandige hou
ding aanneme, die ons allicht moeilijkheden
zou kunnen berokkenen, omdat zij ons iB
eene valsche positie tegenover een bevriende
mogendheid brengt.
In deze dagen, waarin aan alle kanten de
brandstoffen voor eene uitbarsting zich op
eenstapelen, is voorzichtigheid meer dan
noodig, willen kleine staten niet in gewaagde
ondernemingen worden meegesleept.
Woorden uit een protest, door de Tijd
dezer dagen voorgesteld.
By kon. besluit zjjn
benoemd by het wapen der inf. by bet 3e
reg. tot luit.-kol. de maj. G. van Nouhuys, van
het korpsby het 6e reg. tot maj. de kapt.
W. L. de Petit van het reg. gren. en jagers
by het wapen der art., by het 4e reg. vest.-art.
tot kapt. de le luit. adj. jhr. A. J. B. Six van
het 3e reg. veld-art.by het wapen der genie,
by den staf van het wapen tot kapt. de le
luit. J. Z. Stutentot le luit. de 2e luits. C.
Lankhout en J. E. Verbrugh, allen van dien
stafby het korps genietroepen tot kapt. de
le luit. W. J. A. Colthoff, off. voor speciale
diensten by het korps
de luit.-kol. H. van den Bosch van het 6e
reg. inf. en de ritm. C. M. Sprenger, adj. van
het 3e reg. huzaren, op pensioen gesteld en het
bedrag van het pensioen bepaald, van den eer
sten op 1800 en van den tweeden op 1300
verleend de volgende pensioenen, als aan
J. A. Z. graaf van Rechteren Limpurg, commieB
der posteryen le kl. te Dordrecht, ƒ969 J. P.
Bent, brievenbesteller te Amsterdam, 428
B. J. R. van Hasselt, commies der posteryen 2e
kl., te Vlissingen, 570.
Verder is, als bljjk van Z. M. goedkeuring
en tevredenheid, de bronzen medaille en een
loffelyk getuigschrift toegekend aan C. J. van
Hoepen, te Vlissingen, wegens het met levens
gevaar redden van een knaap uit het water
der Kaaskade aldaar, op 28 Juni 1888.
De regeering heeft een wetsontwerp inge
diend tot verandering van de grenzen tusschen
de gemeenten Biervliet, IJzendijke, Philippine,
Sas van Gent, Terneuzen en Hoek, met het
doel om de ingedykte Vergaer- en Angelifle-
polders in te deelen respectievelijk by de ge
meenten Philippine en Biervliet. Aan deze
wijziging gaat ook een grensverandering tus
schen die gemeenten en IJzendijke gepaard,
teneinde een natuurlijke grensljjn te stellen
in de plaats van eene, op het terrein moeilijk
aan te wjjzen scheiding tusschen de genoemde
drie gemeenten.
Aan Philippine wordt voor verlies van grond
gebied schadeloosstelling gegeven door toevoe
ging van den Vergaerpolder,terwjjl, zoolang
in dien polder nog geen grondbelasting wordt
geheven, aan Philippine zal worden uitgekeerd
het bedrag aan gemeentelijke opcenten op de
grondbelasting, 't welk Biervliet zal heffen op
het deel van den Angelinapolder, dat haar
wordt toegevoegd.
De by het le reg. inf. tot le luit.-kwartierm
benoemde 2e luit.-kwartierm. W. P. van Leeu
wen bljjft gedetacheerd by den intendance
cursus te 's Hage.
In het district Arnhem is tot lid der prov,
Staten van Gelderland gekozen, met 1175 van
de 1183 geldige stemmen, de heer G. A. van
Nispen, voor wien, toen hjj bjj de laatste staten
verkiezingen in het district Doesburg niet
herkozen was, de heer Staats Evers zyn zetel
beschikbaar had gesteld. Er waren geen anti
liberale candidaten gesteld.
Hjj hoorde met genoegen het concert aan
met misschien nog meer ingenomenheid aan
schouwde hy een ballet, en hy bracht ook eea
bezoek aan het Arabische gezelschap Abdullah,
dat in het paleis eenige dansen en zangen
uitvoert.
De shah heeft aan eene Amsterdamsche firma
de opdracht gedaan om in 14 kruisen van
onderscheiden rang der ridderorde van de Zon
en den Leeuw den staanden leeuw te veran
deren in een liggenden leeuw, zynde noodig
voor het doel waarvoor die kruisen moeten
worden gebruikt. Voorts zyn by die firma be
steld 25 commandeurskruizen met de bybehoo-
rende plaques en 25 ridderkruizen.
Aan welke gelukkigen zullen die worden
uitgereikt
Het Nieuws van den Dag, welks directie steeds
er op bedacht is iets nieuws in het leven te
roepen, zal nu in het vervolg een financieel
weekblad uitgeven. Daarvan verscheen een
proefnommer in hetzelfde formaat als het blad.
Naar men uit Atjeh aan het Bat. Hand.
schryft, zou generaal Van Tejjn er zich over
uitgelaten hebben, dat hy ongaarne zyn tegen
woordige positie zou willen prijsgeven voor die
van inspecteur der infanterie en daarom ver
zocht heeft zoo mogelijk te Atjeh in functie
te mogen bljjven. Wordt hjj echter officieel
als chef der infanterie naar Batavia overge
plaatst, dan zal hy natuurljjk aan dien last
moeten gevolg geven.
Intusschen wordt uit Atjeh gemeld dat de
gouverneur in den laatsten tjjd aan hevige
buikaandoeningen ljjdende is.
De regeering is onmiddellijk op het voorstel
van den militairen commandant van Atjeh en
Onderhoorigheden ingegaan en heeft de sub
sidie voor de langs de W. kust van Sumatra
als ziekenschepen dienstdoende stoombooten
ingetrokken. Hierdoor heeft zjj haar budget
met 10,000 's maands verlicht, doch moet zjj
ook toezien dat de evacuatie harer mindere
militairen met schepen van kleiner charter
geschiedt.
Bljjft de beri-beri binnen hare tegenwoordige
grenzen, dan is dat bezwaar zeker zoo heel
groot niet.
Honderd-zestien kinderen der christelyke
school te Goes deden heden, vanwege het voor
die school werkzaam comité tot wering van
schoolverzuimeen uitstapje per stoomboot
Admiraal de Ruyter.
Des morgens acht uur verzamelden de kin
deren zich aan de school, trokken eerst eenige
straten door en gingen daarna aan boord op
weg naar Cortgene, waar de heer W. J. Vader
een weiland voor hen beschikbaar had gesteld.
De kinderen werden onthaald op broodjes,
kerzen en melk, terwijl zij zich uitstekend ver
maakten met verschillende spelen. Te vjjf
uren werd de terugreis ondernomen.
Als blyk van tevredenheidsbetuiging over het
kranig manoeuvreeren van de marine bjj zyn
bezoek aan de marine-etablissementen, is door
den shah van Perzië 500 geschonken, om het
personeel van De Wassenaar daarvoor een feest
dag te bereiden, benevens Z. M., portret om als
voortdurend aandenken in dien bodem op te
hangen.
Woensdagavond woonde de hooge gast, met
klein gevolgj een gala-concert bjj in hetVolks-
paleiB, waar een duizend of zes menscben zyn
komst verbeidden.
Kantongerecht te Goes
Dinsdag zjjn veroordeeld wegens
het als bestuurders op een openbaren Weg itt
Zeeland rjjden met eene kar, aangespannen met
twee honden, welke niet voorzien waren van
een muilkorfJ. K. Jz,, P. K. Bz., Borssele, J.
v. D., 's Heerenhoek, G. B., Goes, ieder tot f 1
b. s. 1. d. h. j het zonder recht loopen over
eens anders grondJ. de R., C. N., Yerseke,
M. J., Schore, A. M., Kapelle, C. P., Kwaden-
damme, C. G., Wolfaartsdjjk, ieder tot ƒ1 b.
s. 1 d. h.het by nacht bejagen van eens anders
jachtveld zonder akte of vergunningM. P.,
Yerseke, tot 2 maal 20 b. b. 8 d. h. voor
iedere boete bet aanwenden van pogingen om
wild te bemachtigen door middel van een
wildstrikA. P., Cats, P. V., 's Heer Arends-
kerke, J. de J., Oudelande, ieder tot 5 b. s.
4 d. h.het in gesloten jachttjjd met geladen
schietgeweer zich bevinden in het jachtveld
G. Z., Krabbendyke, A. M., Kapelle, A. S.t
Hoedekenskerke, ieder tot J 5 b. s. 4 d. h.
het in gesloten jachttyd bejagen van eens anders
jachtveld zonder akte of vergunningJ. M.,
Kruiningen, F. P., Ellewoutsdjjk, ieder tot 2
maal 5 b. s. 4 d. h. j het loopen langs den
spoorweg zonder recht daartoe en het opgeven
van een valschen naam: H. de B., Goes, tot
ƒ1 b. s. 1 d. h. en f 10 b. s. 5 d. h.het
loopen langs den spoorweg zonder recht daartoe S
M. G., 's Heer Arendskerke, tot ƒ1 b. s. 1 d. h.
en openbare dronkenschap J. L., Krabbendyke(
tot 1 b. s. 1 d. b.
Alle* tevens in de bosteni
