N°. 134. 132® Jaargang. 1889. Yrijdag 7 Juni. Een „teel" GMs-artitel. Ee Zeemde TentDonstelIii van eii te MiMelt Middelburg 6 Juni. Deze courant verschijnt dagelyks; met uitzondering van Zon- en Feestdagen? Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco 2.—=2 Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent. Advertentlën20 cent per regel. Bij abonnement lager? Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50 iedere regel meer/0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte? BEKENDMAKINGEN. AFSLUITING VAN WEGEN. MDDELBI1HE (III RANT. Thermometer. Middelburg 6 Juni. vm. 8 u. 72 gr. m. 12 u 82 gr. av. 4 n. 81 gr. F Verwacht O. wind. Agenten te Vlissingen: P.G. de Vet MestdaghA Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij en te TholenW. A. van Nietjwenhttijzen. Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie bureau van Nijgh Van Ditmar te Botterdam, en de Erven B. van dee Kamp te Groningen, voor de Noordelijke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G.L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger, voor België A. Grosjean Co. te Brussel. Advertentlën moeten des namiddags te een uur aan het bureau bezorgd zjjn, willen i zjj des avonds nog worden opgenomen Maandag, Tweeden Pinksterdag, verschijnt geen Middelburgsche courant. Wij noemden gisteren het jongste nommer van de Gids over het geheel zeer interessant en wij hadden daarbij, behalve op de be schouwing van dr Kalff, het oog op een belangrijk opstel, geschreven door den heer mr W. H. de Beaufort, het bekende lid der Tweede kamer, die stof tot zijne opmer kingen, daarin vervat, gaarde uit de toespraak van dr A. Kuyper, gehouden ter opening van de tiende Deputaten vergadering. Men weetals grondslag voor zijne rede koos de leider der anti-revolutionnaire partij het eeuwfeest der Fransche revolutie; en met zijn bekend redenaarstalent bekoorde of liever betooverde hij zijne hoorders door een stroom van welsprekende woorden, die, gelijk bij een vuurwerk de in de hoogte uit elkaar spattende gekleurde vuurbollen, een kreet van bewondering hun ontlokten. Maar nu die rede in druk is verschenen, en daardoor tot kalm lezen en overwegen gelegenheid is gegeven, nu kan woorden praal niet meer verblinden, en treedt de kern van het betoog als van zelf meer op den voorgrond. En dan komen bij hen, die met aandacht lezen, honderden vragen op, omdat telkens, trots den schoonen vorm waarin het betoog is gehuld, de beteekenis van menig woord en tal van uitdrukkingen voor hen duister is. Terecht meent de heer De Beaufort dan ook dat op de rede van dr A. Kuyper van toepassing is wat, na afloop van een preek van den proponent Nathanael van der Goot, meester Peperkamp te Diepenbeek zeide „Begrijpen, ik begrijp juist dat men het niet behoeft te begrijpen." Waar bij het lezen der rede zoo velen nog in onzekerheid verkeeren omtrent vele der uitspraken van dr Kuyper, en stuiten op menige tegenstrijdigheid, daar ligt het voor de hand dat de deputaten zelve op het booren alleen evenmin den zin zullen hebben gevat. Edoch, voor hun voorzitter was dit wel licht juist geen bezwaar. Een orakel-taal heeft voor hem veelal iets aantrekkelijks en gewenschts, en de bewondering voor hun leider, gepaard aan de noodige bescheiden heid, weerhoudt de deputaten om inlichting te vragen. Niet alzoo de niet-deputaten. Zij hebben recht om licht te vragen over zoo menig punt. Maar met den heer De Beaufort meenen wij dat dit hun weinig baten zou, want, stel dr Kuyper ware zoo welwillend om dat licht te verschaffen, „een breeder en nog schitterender woordenpraal zou de begrenzing der begrippen nog nevel achtiger maken." Toch heeft het zijn nut, vooral wanneer dit geschieden kan aan de hand van een bekwaam en gematigd man als de heer De Beaufort, enkele van die nevelachtige uit drukkingen uit dr Kuypers redevoering van naderbij te beschouwen. Zijn invloed en die van zijn aanhang op ons politiek leven is te groot om met stilzwijgen voorbij te gaan, wat hij zegt of doet. Dr Kuyper spreekt o. a. van een volle dige onderwerping van den Staat God, als beginsel der anti-revolutionnaire partij. Die uitdrukking, zegt de heer De Beaufort- smoge liefeljjk klinken in de ooren van gods dienstige mensehen, die over staatkunde wei nig nadenken, voor den ernstigen protestant, die zich rekenschap geeft van de beteekenis van elk woord, kan zjj inderdaad geen zin hebben. Van een volledige onderwerping van den Staat aan God, kan voor hem geen sprake zijn; niet eerst sedert de Fransche revolutie maar sedert de kerkhervorming der zestiende eeuw. Het protestantsch beginsel, dat geen aardsch gezag het recht geeft aan het men- scbeljjk geweten datgene op te leggen, wat het niet na eigen onderzoek kan aannemen, sluit plke onderwerping uit aan een ge ag, dat zich voordoet als vertegenwoordiger van Gods wil op aarde. De protestant wil niet onderworpen wor- denaan God door middel van de overheid, die hem regeerthjj kent geen andere onderwerping aan God dan die het eigen geweten hem ge biedt. Een onderwerping van den staat aan God heeft voor hem, öf de beteekenis dat de Staat tusschen hem en zijn geweten zal staan, öf in het geheel geen beteekenis. Zij is öf het oude roomsch-katholiek beginsel, öfeene niets zeggende leus. Misschien was dr Kuyper wel bevreesd dat er onder de deputaten nog zouden zjjn, die dit eerste aannamen, en heeft hjj daarom, aan het slot zijner rede, waar hjj de schim van Groen van Prinsterer oproept om ten voordeele van het bondgenootschap met de roomsch-katho- lieken te getuigen, nog even hunne aandacht bepaald bjj de >»principieele tegenstelling"", waarmede zij »»op het punt der vrjjheid van het woord tegen het systema van Rome ën de pauseljjke hiërarchie overstaan."" »Veel be lang heeft in zjjn oog die tegenstelling niet, »»overmits de voorspiegeling als kon dit systema in ons vrjje Nederland ooit weer triomfeeren, wel als vogelverschrikker bjj de stembus dienst kan doen, maar bjj niet een onzer nadenkende mannen, hjj zjj dan vrjjzinnig of roomsch of calvinist, ooit als overtuiging post vat."" »Ik zie" zoo schrjjit de heer De Beaufort >in mjjne verbeelding enkele deputaten gedu rende het uitspreken van deze woorden met moeite worstelende om een glimlach te onder drukken. Niet een glimlach van twjjfel aan de verzekeringen van den spreker, maar een glim lach, opgewekt door de ^treffende overeenstem ming tusschen de gedachten van dr Kuyper over de R. katholieken en die van hen zei ven over hunnen voorzitter. »Of zouden er niet onder de deputaten ge weest zjjn, die alleen daarom in die vergaderzaal tegenwoordig waren, »»overmits"" bjj hen de overtuiging vaststaat, dat de democrafisch-cal- vinistische denkbeelden van hunnen voorzitter, in Nederland, noch in de kerk, noch in den staat ooit zullen kunnen triomfeeren Waarom zjj dr Kuyper dan getrouw blijven Er is een zeker staatkundig conservatisme, voor den gods dienst vrjj wel onverschillig en van cynisme moeie- lijk geheel vrij te pleiten, dat in de R. K. kerk het krachtigste verdedigingswerk ziet tegen radicalen en socialisten. Hoe meer de vrees voor dezen laatsten toeneemt, hoe meer de con servatieven van dit gehalte zich ook gestemd gevoelen om met ruime hand concessies te doen aan die kerk en hare volgelingen. In tjjden, wanneer de inbrekers de stad buitengewoon onveilig maken, geeft men immers aan de nacht wacht eene dubbele fooi. Welnu, datzelfde conservatisme waart ook onder dr Kuyper's deputaten rond. Zoo het de zekerheid meent te hebben aan het R. katholieke anker vrjj vaBt te liggen, ten opzichte van de waarborgen, die dr Kuyper oplevert, is het niet geheel gerust. Hjj is de felste en machtigste bestrjjder van het liberalisme, dien Nederland in deze eeuw heeft zien optreden, en als zoodanig een onschatbare leider, maar hjj heeft daarbjj sterke democra tische neigingen, die velen met bezorgdheid vervullen. Vandaar dat zjj, bjj alle hulde die zjj hem bewijzen, er toch steeds op bedacht zijn, hem zooveel mogeljjk in een conservatieven dampkring besloten te houden, die zjjn radicalen vleugelslag belemmert. Zoo zij hem in zijne staatkundige vaart vergezellen, het is alleen omdat zjj de remschoenen zjjn, die door onver moeide werking de gevaren, aan de vaart ver bonden, temperen. s Want ook deze machtige leider moet oogen- blikken hebben, waarin hjj zich machteloos gevoelt. Zelfs in de kerk, waar bjj niet met bondgenooten, maar alleen met volgelingen te rekenen had, heeft hjj voor het conservatisme op de gansche linie de vlag moeten strijken. En al moge hjj juichen, »>dat de liberalisten zich bjj dien kerkeljjken strijd deerlijk hebben misrekend,"" omdat de staatkundige eenheid zjjner partjj er niet door leed, naast den juich toon, dien hjj voor zijne deputaten aanhief, zal in het binnenste van zjjn gemoed wel een klaagtoon zjjn opgerezen, bjj de gedachte, dat die eenheid alleen daardoor behouden werd, doordien de radicale bestormer der kerk in het staatkundige de conservatieve kluisters niet durft afschudden, waarmede hjj aan zjjne vrienden is vastgeboeid. »Toen dr Kuyper voor zjjne deputaten de genetische scala der Fransche revolutie ont vouwde, noemde hjj natuurljjk het liberalisme en ook, op het gevaar af van de deputaten uit Amsterdam en Schoterland eene koude rilling op het ljjf te jagen, het radicalisme en het socialisme, maar hjj sprak van het pseu- do-conservati8me. Het wezenljjke conservatisme schjjnt dus nu buiten den stamboom der revo lutie te liggen, terwjjl het in vroeger dagen, door Groen van Prinsterer, wel degelijk als van revolutionnairen oorsprong en principieel van het liberalisme niet verschillend, werd gekenschetst. Het zou zeker een van de merk waardigste verschjjnselen in onze staatkundige geschiedenis zjjn, indien de gang der gebeur tenissen van lieverlede dr Kuyper de rol op drong van patroon van het conservatisme, dat, om zjjne eigen woorden over de Eerste kamer te gebruiken, »als de Kriihwinckler Landsturm achter de volksbeweging aankomt." >Er zjjn mannen, die haken naar macht of gezag, alleen omdat die hun de gelegenheid verschaffen om hunne beginselen toe te passen er zjjn anderen voor wie het genot, aan de uitoefening van macht of gezag verbonden, op zichzelf reeds de grootste voldoening is. Voor de gemoedsrust van dr Kuyper is het zeker te hopen, dat hjj tot de laatsten behoort. Want anders is het toch inderdaad te vreezen, dat »»de macht der liefde, waardoor de voorhoede zijner partjj het onuitputteljjkst geduld bezit om hare achterhoede in te wachten,"" bjj hem op te zware proef zal worden gesteld." Het citaat is lang, wij bekennen het gaarne; maar loont het lezen daarvan de moeite niet De burgemeester en wethouders van Middel burg, gezien een schrijven van Gedeputeerde staten van Zeeland dd. 31 Mei 1889 no. 220982, maken bekend dat aan het bestuur van het waterschap Walcheren, vergunning is verleend tot het af sluiten voor het verkeer met rjj- en voertuigen en vee van den ouden Kleverkerkschen weg in de ge meente Middelburg, van 1 tot en met 4 Julia.; den Groenenweg, op de grens der gemeente Koudekerke en Oost- en West-Souburg, op 5, 6, 8, 9 en 10 Juli a. Middelburg, den 4 Juni 1889. De burgemeester en wethouders voornoemd, SCHORER. De Secretaris, J. W. DE RAAD, l. s. II. Eene hoogst belangrijke inzending is die van de naamlooze vennootschap Beetwortelsuïker- fabriek te Sas van Gent, welke in een aantal glazen bekers het wordingsproces van de beet wortelsuiker aantoont. Weinige bezoekers zullen vermoeden, dat deze stof zooveel verschillende bewerkingen moet ondergaan, alvorens tot den staat van volmaaktheid te geraken, die als bekroning der étalage zichtbaar is. Teekenen wjj hierbjj nog aan, dat deze fabriek de eenige van dien aard in onze provincie is. Op een zeer goed afgewerkt buffet in blank Amerikaansch greenenhout, vervaardigd door de heeren P. Krjjger en Zoon alhier, hebben drie brouwerjjen, twee uit Koewacht en een uit Vlissingen, hunne bieren uitgestald, terwjjl een vierde uit Oostburg in de onmiddeljjke nabjj- beid een étagère met gevulde flesschen heeft geplaatst. De Zeeuwsche roomboter- en kaasfabriek Zelandia, van de firma Locker de Bruyne en Hoogenboom te Noordwelle, stelt roomboter en verschillende kaassoorten tentoon. Wanneer men af mag gaan op den smaak van het publiek, en wjj gelooven hier een goeden waar borg te hebben, dan laat dit fabrikaat niets te wenschen overvan verschillende zijden toch werd met lof gewag gemaakt van beide artikelen en den omzet, dien de firma reeds te Middelburg bezit, zal zeker door deze nadere kennismaking toenemen. Met genoegen zagen wjj de verschillende artikelen van G. Wissede ingelegde zuren zien er frisch en smakelijk uit, terwjjl de be- standdeelen om zeep te vervaardigen en de stjjfselglans getuigen van den praktischen blik van den vervaardiger om met deze huishoudeljjke benoodigdheden in het strjjdperk te treden. De wind- en stoommolen van den héér Joh. Verschaftël te Sas van Gent heeft een twaalf tal bokalen gevuld met verschillende meel soorten, Te midden der genoemde voedingsmiddelen ontmoeten wjj eene duidelijke voorstelling van eene nieuwe vinding op het gebied der gas industrie van den heer P. Polet, waarbjj de onderrollen bjj fabrieksregulateurs worden ver vangen door krulveeren. Tot goed begrip der nuttige werking dezer veeren is daarbjj eene gedrukte verklaring gevoegd. De jalouzieën van den heer W. P. van Pagé kunnen, zoowel in prjjs als bewerking, wedjjveren met alles wat van dien aard in ods land wordt vervaardigduit zjjne werkplaats zien wjj hier een buitenjalouzie met kap en loopers. Op een lange tafel, langs den wand, zjjn tal van kleine voorwerpen van uit verschillenden aard uitgestald. Vooraan staat een toonkastje met keurige chocolade van Van der Made naast het gunstig bekende ciroboëeth (hulp middel bjj het scheren) van Van Belsen Co. te Hoedekenskerke vinden wjj monsters mosterd uit Hontenisse. Van onschuldiger aard dan met den eersten oogopslag zou vermoed worden is de kogel piramide, daar ze bestaat uit poetsballen om glans aan kachels en ander jjzerwerk te geven. Keurig bewerkt is een uit de hand gedreven koperen ketel met komfoor; houten modellen van prisma's en andere lichamen en van ma- chinedeelen kunnen bjj het onderwijs goede diensten bewjjzen. Het model van de waaiersluis te Terneuzen is een weinig beduidend knutselwerk. In het loodgietersvak ontmoeten wij eenige zinken vangbakken, goed van bewerking en teekening, en een aquarium. Aan den wand zjjn een aantal stalen hout en marmerschilderwerk opgehangen, waaronder zeer goede. Op 't gebied van decoratieve schil derkunst vinden wjj hier twee inzendingen, die wedjjveren in goeden smaak en onberispeljjke uitvoering. De heer Heyboer geeft ons een zaalwand te zien, die terecht de bewondering van aJle bezoekers wekt, terwjjl de heer Mache- naud Jr. een gedeelte plafond heeft geschilderd, dat in ljjn en kleur getuigt van de technische vaardigheid van den bewerker. Tegen de geschilderde wandbekleeding heeft de firma M, K. Jeras en Zonen een vloer gelegd van een nieuw materiaal, Xylolith genaamd, die er zeer behageljjk uitziet en volgens inge wonnen mededeelingen zulke goede eigenschap pen moet bezitten, dat wjj er eene ruime toepassing van tegemoet zien. Op deze vloer stelt de firma F. M. Beunke en Zoon een viertal keurige meubels tentoon. Bjj eene onberispeljjke afwerking is het nog te prjjzen, dat de aangebrachte versieringen echt beeld houwwerk zjjn, in tegenstelling van het plak werk van carton pierre en andere surrogaten, dat tegenwoordig eene bjjna algemeene toe passing vindt. Links omslaande komen wjj aan eene kleine opene ruimte, in 't midden waarvan een fraaie bloemversiering is aangebracht. Ons oog wordt hier dadelijk geboeid door de inzending van Dirk L. Broedertwee piramiden van fles schen, gevuld met troebelpunch, bessenwjjn en advocaat flankeeren een stellage, waarop drie vaatjes zjjn geplaatst en waartegen op geestige wjjze tusschen ranken en planten een tweetal jolige drinkebroers klouteren met het doel om den top te bereiken, waarop Punch zich reeds aan Broeder's algemeen geprezen vocht van dien naam te goed doet. Den be werker van dit keurig boetseerwerk, een kunst vaardig stadgenoot, komt alle eer daarvan toe. De stalen marmer- en houtschilderwerk, welke daarnaast staan, kunnen ons niet bekoren wjj begrijpen niet waarom men toch altjjd zoo solt met die nabootsingen van de natuur, waar zulk een ruim veld is voor vlakversiering, doch hierover later. Bril uit Sas van Gent zond zes flesschen met zouten en pekel in. Aan de overzjjde heeft de firma Jan Fak Brouwer eene plaats bekomen voor hare etalage van bessen- en frambozenwjjnen. Sedert vele jaren worden deze door den heer Fak Brouwer met het beste gevolg in den handel gebracht. Thans wacht ons eene uitgebreide inzending, nameljjk die van den heer L. Vogel. Wjj zouden kunnen volstaan met bovenstaande mededee- ling, want waarljjk, Vogel's fabrikaat is alom zoo gunstig bekend, dat een aanbeveling om er nog nader kennis mede te maken hier bijna overbodig is. Wat echter vooral de aandacht verdient is het prachtige keukenfornuis, waar bjj sierljjkheid en keurige bewerking, gepaard gaan met eene zeer practische oplossing van het verwarmingsprobleem. Een vjjftal brandkasten en twee haarden, benevens enkele kleine voorwerpen, alle met de meeste soliditeit afgewerkt, voltooien deze belangrjjke inzending. De Zeeuwsche chocolade beeft sedert onheu gelijke tjjden zulk een goeden naam dat men zich tot vóór enkele jaren geen chocolade kon voorstellen, zonder het praedicaat Zeemosch er voor. In den laatsten tjjd dreigen 'echter eenige groote reclamemannen alle fabrieken van bescheidener aard met volkomen ondergang; het echte Zeeuwsche product ducht echter van dien kant geen gevaar, daar het in alle op zichten kan wedjjveren met hetgeen op dat gebied wordt voortgebracht. De firma Fak Brouwer, onze eenige fabrikante in Middelburg, heeft eene flinke uitstalling van haar chocolade- en cacaosoorten opgericht en wie nog geen kennis heeft gemaakt met het smakelijke en voedzame fabricaat, is in de gelegenheid om dit op de tentoonstelling te doen. Men zal daarbjj overtuigd worden van de waarheid van het bovengeschrevene. Naast de chocolade maken wjj kennis met de Zierikzeesche zoutziederij van P. P. de Crane, die hare verschillende voortbrengselen in glazen flesschen heeft ingezonden. Behalve zoutsoorten voor verschillende doeleinden treft men er broodjes van fijn tafelzout, alsmede de stof in zjjn ruwe vorm aan. Deze fabriek i3 de grootste van dien aard in Zeeland. De Middelburgsche Broodfabriek handhaaft haar reeds gevestigden naam door hier tegen woordig te zjjn met verschillende broodsoorten en klein gebak, waaronder het salonbrood en de Weenerbroodjes zeer de aandacht trekken. De ruime bestellingen, die dageljjks aan de étalage worden gedaan, zjjn voorzeker een bewjjs dat het fabrikaat in den smaak valt en meer algemeen bekend zal worden. De bessenwjjn van Bal is eene oude goede bekendede tal rjj ke bekroningen die haar reeds ten deel vielen, getuigen van de deugd van dit vruchtensap. De bitter van Hilderniase en de azjjn van Snoep zjjn mede in deze rei vertegenwoordigd. Het zandgebak van Van de Putte uit Vlissingen is goed van smaak. Ons omwendende staan wjj voor een tweetal deurende kamerdeur in eikenhout is uitste kend afgewerkt naar XVIIe eeuwsche motieven; de voordeur in blank Amerikaansche greenen hout is een degeljjk werkstuk van goede op vatting. De vervaardiger had zich echter wel wat werk kunnen besparen door eene meer sobere behandeling der versieringen. Het geheel had daardoor nog gewonnen. Het daarachter staande tafeltje van dezelfde hand is zeer bezienswaardig. Aan de kachels uit Terneuzen is zeker niet veel meer oorspronkelijks Zeeuwsch dan de arbeid van het in elkaar zetten. Het gesmeed jjzeren anker van Schippers te Bruinisse is een flink stuk werk. De breede middelrei wordt aan weerszoden ingenomen door de inzendingen der drie Zeeuw sche ambachtsscholen. De Middelburgsche heeft, behalve eenig smidswerk, waarbjj goedemodellen zjjn geraadpleegd, eenige werkstukken in hout geleverd, die bewijzen dat deze jeugdige inrichting geheel aan de eischen van een prac tische opleiding voor den handwerksman voldoet. De Zierikzeesche school geeft onderdeelen van verschillende trapconstructies, alsmede van ko- zjjnen en ramen, benevens een paar meubeltjes, in renaissancestijl. Het tafeltje is uitstekend bewerkt, het kastje, hoewel goed behandeld, vol deed ons minder en wjj vroegen ons af onder welke afdeeling dier school dit wel gebracht wordt; als timmerwerk, dat wjj moeten gelooven uit het vastnagelen in plaats van ljjmen der opleg- Ijjstjes, mist het zjjn doel, daar het zeker meer gewenscht is, dat de toekomende ambachtsman geheel in zjjn vak bljjft, dan zich te wagen aan werk dat buiten zjjn kring ligt. Voor meubelmakerswerk moeten wjj hoogere eischen stellen en dergeljjk meubeltje zou alsdan zeker in een fijnere houtsoort zjjn behandeld. De verschillende modellen dezer nuttige stichting zijn overigens zeer prijzenswaardig uitgevoerd. Eene uitgebreide verzameling smeed - en tim merwerk geeft ons de Goesche inrichting ta m. Vooral onder het Bmeedwerk is veel goeds; het deurpaneel wordt door deskundigen zeer geprezen. De houtconstructies zjjn goed bewerkt en getuigen van degeljjk onderricht. Het is jammer dat men voor het hout der deur geen beter kwaliteit nam; bij eene ten toonstelling moet ook een beetje rekening wor den gehouden met den goeden smaak van het publiek. F. Bjj kon. besluit zjjn benoemd: tot bewaarder van de hypotheken; het ka^ daster en de scheepsbewjjzen te Arnhem jhr C. D. Röell, thans bewaarder te Dordrecht tot ontvanger der registratie en domeinen, te Assen A. C. Stork, thans in geljjke betrek* king te Qud-Bejjerlandte Venlo A. A. Th. A<

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1889 | | pagina 1