N°. 103.
132e Jaargang.
1889.
Donderdag
2 Mei.
Ic taieeii Jer onterwijswet.
Jacht en Visscherij.
Middelburg 1 Mei.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.2
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën: 20 cent per regel. Bij abonnement lager.'
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer /0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
BEKENDMAKINGEN.
mmmum
kiiimiih hi.siiii;
Thermometer.
Middelburg 1 Mei. vm. 8 u. 55 gr.
m. 12 u 59 gr. av. 4 u. 58 gr. F
Verwacht Z. wind.
Agenten te VlissingenP. Gr. de Vey Mestdagtt Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Krainingcn: F. v. d. Peijx, te Zierikzee: A. C. de Mooij en te TholenW. A. van
Nieuwenhuijzen. Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie
bureau van Nijgh Van Ditmar te Rotterdam, en de firma B. van der Kamp te Groningen, voor de Noordelijke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het
Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dattbe Cie., John F. Jones, opvolger, voor België A. Grosjean Co. te Brussel.
Advertentiën
moeten des namiddags te een uur
i aan het bureau bezorgd zijn, willen
zij des avonds nog worden opgenomen
II.
(S l o t.)
Bezien wij thans de fmancieele zijde van
de voorgestelde regeling.
De minister becijfert dat de bijdragen aan
de bijzondere school 862.200 van de
schatkist zullen vorderen, terwijl het eind
cijfer der uitgaven voor het onderwijs
slechts een vermeerdering van 350.000
zal aantoouen, daar de groote steden voor
haar uitgebreid lager onderwijs geen toelage
meer genieten, zooals uit den staat, door den
minister overgelegd, blijkt.
Als voorbeeld nemen wij daaruit de cij
fers, die voorkomen bij de gemeenten, welke
behooren tot het hoofdkiesdistrict Middelburg
voor de Provinciale staten.
In het jaar 1887 genoot de gemeente
Middelburg als bijdrage, volgens de bij de
schoolwet voorgeschreven 30 0 0, 13.985.99;
bij het ontwerp wordt als bijdrage voorge
steld 7000
Deze cijfers zijn voor de volgende ge
meenten respectievelijk: Aagtekerke f255
en f2.50; Arnemuiden f 1053,57 en f1550;
Biggekerke f 405 en f 400Domburg f 337,50
en f400; Grijpskerke f366 en f400; Koude-
kerke f 1031.40 en f900; Meliskerke f.384
en f400; Nieuw- en Sint Joosland f 601.50
c-n f900; Oostkapelle f 675 en f700; Oost
en West Souburg f720.30 en f700; Rittbem
f423 en f400; Serooskerke f697 50 en f900;
Sint Laurens f 442.50 en f 400Yeere
f614.51 en f 700; Vlissingen f 12.386.54
en f6000!!; Vrouwepolder f604.50 en
f650; Westkapelle f 1291.20 en f1500,
benevens Zoutelande f 409.50 en f 400.
Blijkens deze cijfers ontvangen 10 gemeen
ten op Walcheren samen 1474.72 meer;
de 9 andere gemeenten op Walcheren samen
13609.23 minder. Neemt men nu in aan
merking dat Arnemuiden en Serooskerke nog
een onderwijzer meer moeten aanstellen,
zoodat hare uitgaven voor ieder met minstens
400 worden verhoogd, dan blijkt dat voor
de gemeenten op Walcheren, te zamen ge
nomen, de nieuwe regeling een verlies zal
opleveren van 12.934,51
De bijzondere scholen daarentegen zullen
de volgende uitkeeringen erlangen teMid
delburg f 4300Aagtekerke 700Bigge
kerke 250Domburg 400 Veere ƒ400;
Vlissingen f 3500te zamen alzoo f 9550.
Op de bijzondere scholen te Aagtekerke
moeten dan echter 1 onderwijzer en op die
te Vlissingen 3 onderwijzers meer worden
aangesteld, waarvoor zeker ook wel minstens
1200 te stellen is. Per saldo wordt dus
8950 minder voor het bijzonder ouderwijs
uit particuliere fondsen bijgedragen, terwijl
de gemeenten f 12.934 meer voor het
openbaar onderwijs zelf te dragen zullen
hebben.
De groote gemeenten voornamelijk zullen
meer aan het onderwijs uit eigen middelen ten
koste hebben te leggen en de slotsom zal zijn
dat de uitgaaf uit de openbare kassen, (rijk
en gemeenten te zamen), voor wat Walcheren
betreft, niet zal verminderen maar zal ver-
me er deren en wol met 800 9550.
De liberalen hebben dan ook bij de ver
kiezingen in Maart 1888 terecht beweerd,
dat het stelsel van subsidiëering groote offers
van de schatkist zal vragen en dat van
bezuiniging geen sprake zal zijn. Immers
het is nu reeds een vermeerdering van ruim
8 ton, en wij zouden niet gaarne de meening
onderschrijven dat deze som voldoende zal
zijn. Wij gelooven ook dat ons volk, zoo
geneigd tot afzonderen en afscheiden, aller-
wege bijzondere scholen zal trachten te
stichten om aan de neiging te voldoen, die
in het bloed schijnt te zijn gevaren.
Dat de vermeerdering voor het rijk slechts
3 ton zou bedragen, wat beteekent dit
bovendien, daar de last van het rijk op de
groote gemeenten wordt gewenteld, die dus
feitelijk het grootste gedeelte zullen moeten
opbrengen van de som, welke aan de bijzondere
school ten goede komt
Men zie slechts bovenstaande opgaaf: het
platteland wordt door deze regeling al zeer
weinig gebaat, terwijl Middelburg en Vlis
singen het gelag betalen.
Wij kunnen het niet billijk noemen dat
gemeenten, die zich werkelijk beijverd heb
ben aan haar opkomend geslacht goed
onderwijs te geven, thans daarvoor gevoelig
in de beurs zullen worden gestraft.
Waarom nie^ de geheele som ridderlijk
op de schouders van het Rijk geschoven?
Zeer gemakkelijk zou dit kunnen, indien
men de noodlottige beperking slechts ophief,
dat nl. geen vergoeding wordt gegeven aan
scholen, die 25 en hooger aan schoolgeld
heffen. Het is wel een klinkende leuze,
wanneer men zegt: de ouders moeten zooveel
mogelijk zelf het onderwijs bekostigen, maar
wij weten toch allen, dat de strijd om het
leven niet alleen zwaar drukt op de minst
met aardsche goederen bedeelden, maar ook
op de talrijke middelklasse, meestal de kern
der burgerij genoemd, die, ofschoon van
tortuin misdeeld, verplicht is haar kinderen
meer en beter onderwijs te doen geven dan
de lagere school verstrekt. Kinderen, die
voor de een of andere staatsbetrekking worden
opgeleid, moeten anders ingerichte scholen
bezoeken, zullen zij later met vrucht het
onderwijs aan middelbare scholen en gymna
sia kunnen volgen. Men wil toch in Nederland
niet terug naar de dagen van voorheen, toen
alleen het bezit van geld de sleutel was,
waardoor men op de maatschappelijke ladder
kon opklimmen Men ziet het nu reeds
welke groote geldelijke offers van de ouders
geëischt worden, die hunne kinderen langs
den meest veiligen weg, langs dien dei-
bijzondere scholen voor Breda, Willemsoord,
posterijen enz. trachten te doen opleiden.
Waar moet het heen, wanneer ambtenaren
en neringdoenden met een inkomen van
f 1600f 2000en dat zijn nog geenszins
de minste! met een talrijk gezin bezwaard,
70, 80 en meer schoolgeld moeten
betalen Ieder onderwijzer, bijzonder of
openbaar, zal getuigen dat scholen van meer
uitgebreid lager onderwijs geen grooter
klassen kunnen hebben dan 25, zoodat daartoe
een grooter personeel noodig is. Dat personeel
moet meer kennis bezitten, waardoor ook
grooter salaris moet worden toegekend. En
al kan men zich neerleggen bij het voorge
stelde verlaagde minimum van onderwijzers,
wij kunnen de meening niet onderdrukken
dat de regeering zich hard betoont tegen
die talrijke klasse in onze maatschappij,
welke voor haar kinderen meer geestesvoedsel
moet vragen dan de volksschool geven k a n,
geven mag!
Een Fransch geleerde, die ons openbaar
onderwijs bestudeerd had, zei daarvan: „dat
is schoon en wijs ingerichtin Nederland
helpt de huisvader zonder kinderen den met
een groot huisgezin gezegende in de opvoe
ding zijner kinderen. In Nederland springt
de bemiddelde den onbemiddelde in de
gewichtigste taak geldelijk bij. Dat is billijk
en in het belang van den staat, want heeft
deze groot belang bij de ontwikkeling en de
opvoeding van het eigenlijk gezegde volk,
dat de beste krachten der natie zich ook
beschikbaar kunnen stellen, om aan den
staat diensten te bewijzen zal toch ook
geenszins hem onverschillig zijn, want nog
steeds blijft het waar dat geld, geboorte en
kennis drie elementen zijn, die meestal
eikaars bijzijn niet schijnen te kunnen verr
dragen".
Hartelijk hopen wij dan ook dat de minis
ter op dit onderdeel van zijn voorstel moge
terugkomen. Daarmee zou hij zoowel de
ouders verplichten, die hun kinderen naar
een bijzondere school zenden, als hen die
nog steeds aan de openbare de voorkeur geven.
En hiermee kunnen wij onze beschouwingen
staken doch niet zonder erop gewezen te
hebben dat in het ontwerp enkele wijzi
gingen worden voorgesteld, welke ook wij
verbeteringen achten, o. a. dat de besluiten
van den gemeenteraad betreffende den leeftijd
der kinderen en het ontslag van onderwijzers
aan de goedkeuring van Gedeputeerde staten
onderworpen moeten worden. Ook het in eere
herstellen der paedagogiek en oer wiskunde,
het facultatief stellen van het examen in de
handwerken en het afschaffen der vergelij
kende examens juichen wij van harte toe.
Toch moeten wij ten opzichte van dit
laatste punt nog een opmerking makeD.
Terecht zegt de minister dat bij het akte
examen genoeg waarborgen worden geëischt
ten opzichte van de bekwaamheid; om een goed
hoofd der school te zijn komt nog iets anders
kijken en wel de geschiktheid. En die kan door
geen examen worden aangetoond. De ver
gelijkende examens kunnen best gemist
worden, getuigen de benoemingen aan mid
delbare scholen en aan kweekscholen. Be
denkelijk achten wij evenwel de nieuwe be
paling, welke de minister voorstelt en luidt:
»Wanneer het getal leerlingen op een school
200 of meer bedraagt, wordt voor een benoe
ming bovendien vereischt het bewijs van min
stens vijfjarige werkzaamheid als hoofd van
eene of meer openbare of bijzondere scholen
van lager onderwijs".
De aanneming van dit artikel zou tal van
verdienstelijke onderwijzers uitsluiten, wan
neer de vacante school 200 leerlingen of meer
telt. Immers de scholen onder dat cijfer
treft men meestal ten platten lande, die daar
boven in de steden aan. Nu is het buiten
kijf, dat vooral de onderwijzer ten platten
lande, zal zijn arbeid vruchtbaar zijn, met
de leden zijner gemeente moet meeleven;
vandaar dat vele bekwame jongelieden, in
de steden opgevoed, meestal op de dorpen
nïec op hun piuais zijn. Toch 'zullen zij
uit eigenbelang nu gedwongen worden
een werkkring te zoeken, die bun niet aan
staat, waarvoor zij niet geschikt zijn, zekerlijk
ten nadeele van het onderwijs. Bovendien
sluit men onnoodig en onbillijk tevens alle
onderwijzers uit, die in de groote steden als
eerste onderwijzer werkzaam zijn. Zij
moeten óf van den maarschalksstaf afzien,
wat de geestkracht verlamt, óf naar een
kleinere school dingen, voor welke zij niet
berekend zijn.
Deze feil van het ontwerp want dat is
het in onze oogen kan echter door een
amendement gemakkelijk verholpen worden
Ons gevoelen over het aanhangige wets
ontwerp thans in 't kort samenvattend komen
wij tot deze slotsomhet ontwerp verzwakt
het openbaar onderwijs; het bedreigt het uit
gebreid lager onderwijshet wil subsidie ver-
leenen aan het bijzonder onderwijs zonder vol
doenden waarborg voor bet degelijk gehalte
daarvan en het brengt geen leerplicht.
Redenen te over om de indiening van het
ontwerp te betreuren.
Doch zwichtend voor de noodzakelijkheid
past het der liberale partij thans niet te
klagen; er moet door haar gehandeld worden.
Doch hoe
Door in het verleenen van subsidie te be
rusten, evenwel onder het uitdrukkelijk beding
dat er voldoende waarborgen geschonken
worden omtrent het gehalte van het
gesubsidieerde bijzonder onderwijs; door
leerplicht te vorderen en door voor de toe
komst zooveel mogelijk stekkeD te helpen
steken, dat het openbaar onderwijs niet in
gehalte kan worden verminderd.
Dit standpunt voor oogen houdend, is dei-
liberale partij nog voldoende ruimte gelaten
om te bewijzen dat zij in genoegzame mate
vaderlandsliefde bezit om, waar ze vroe
ger als heerscheres optrad, nu, als minder
heid, al te doen wat zij kan om een kwestie
van de baan te schuiven, die te Jang reeds
de edelste krachten van het volk heeft
verslonden. En gelukt het langs dien weg
het onderwijsvraagstuk, zooal niet voor altijd
geheel op te lossen dan toch van zijne
scherpe kanten te ontdoen, dan kan de
liberale partij, die daardoor in eigen gelederen
met verlamming was getroffen, weer fier
haar vaandel ontplooien en de aandaclq
vestigen op andere evenzeer gewichtige maat.
schappelijke vraagstukken.
Ook denkbeelden en stelsels volgen de
wet der stofwisseling, die de natuur in zoo
hooge mate te aanschouwen geeft.
De tijden veranderen en wij met hen!
Oprichting van eene Stoommeelfabriek
De burgemeester en wethouders van Middel
burg, maken bekenddat bij bun besluit van
beden aan de wed. Jf. H. C. liaUelïeefee
•Sa. vergunning is verleend om op bet voor
malige bandelsterrein, gelegen aan bet kanaal
door Walcheren, eene sstoommeelfabriek te
stichten en in werking te stellen."
Middelburg, den 30en April 1889.
De burgemeester en wethouders voornoemd
S C H O R E R.
De secretaris,
A. DE VULDER VAN NOORDEN.
De burgemeester van Middelburg, gezien de
circulaire van den commissaris des konings in
Zeeland van den 27en April 1853 A no 2861,
le afdeeling B (Provinciaal blad no 61), noodigt
de ingezetenen, die zftb voor bet dienstjaar
1889/90 van eene jacHt- of viscïiacte wen-
scben te voorzien, uit, zich daartoe van den 15en
Mei aanstaande tot den 30en daaraanvolgende
ter gemeente-secretarie aan te melden.
Middelburg, den len Mei 1889
De burgemeester voornoemd,
SCHORER.
Schouwing van wegen en voetpaden.
De burgemeester en'wethouders van Middel
burg, maken bekend, dat na den 15 Mei 1889
eene algemeene schouwing zal plaats hebben
op de wegen en voetpaden in die gemeente.
Middelburg, den 30 April 1889.
De burgemeester en wethouders voornoemd,
SCHORER.
De secretaris,
A. DE VULDER VAN NOORDEN.
De Zeeuwsche Nijverheidslenloonslelling.
Nu de lijst van inzendingen ter Zeeuwsche
tentoonstelling van njjverheid en van kunst,
toegepast op nijverheidbenevens voor den
wedstrijd voor den handwerksmanin Juni
alhier te houden, geacht mag worden bijna
volledig te zijn, meenen wij onzen lezers geen
ondienst te doen met bet een en ander omtrent
die tentoonstelling mede te deelen.
De vereeniging Uit het VolkVoor het Volk,
die het initiatief nam voor deze voor onze
nijverheid zoo belangrijke zaak, beeft reden
van tevredenheid over bet tot dus ver verkregen
succes, want nu reeds staat bet vast. dat de
inzendingen van dien aard zijn dat al de lokalen
van bet Schuttershof, zoowel als van bet kunst
museum, zullen gevuld zijn met bet beste dat
op verschillend gebied in onze provincie wordt
vervaardigd.
Behalve de lokalen is ook de fraaie tuin
voor de tentoonstelling in beslag genomen
daar zullen enkele fraaie kiosken worden ge
bouwd, waarvan sommige bestemd tot den
verkoop van op de tentoonstelling geëtaleerde
artikelen.
Naar uit de ljjst van inzenders en uit ons
welwillend gedane mededeelingen blijkt, beloven
onder meer de ameublementen van de Zeeuw
sche meubelmakers zeer intressant te zullen
zjjn en treden de schilders in aansluiting daar
mede met fraaie kamer- en plafondschilderin
gen in het krijt. De smeden en timmerlieden
blijven niet achter, evenmin de fabrikanten,
de schoenmakers en andere ambachten.
De photograpbie, lithographie, beeldbouw
kunst, houtsnijkunst, de drukkunst en andere
kunstvakken zullen niet op de tentoonstelling
ontbreken, terwijl daar ook voor de vlasindu
strie plaatsruimte is aangevraagd.
Vermoedelijk, doch dit staat nog niet vast,
wordt ook de oestercultuur met al wat daarbij
behoort op de tentoonstelling aanschouwelijk
gemaakt.
In bet geheel rekent de commissie dat een
driehonderdtal inzenders de eer der Zeeuwsche
nijverheid zal ophouden.
Middelburg beeft daarvan uit den aard der zaak
het leeuwenaandeel, maar ook Hulst, Oostburg,
Sas van Gent, Terneuzen en Zierikzee bielden
zich uitstekend. Goes en Vlissingen daaren
tegen hadden veel, veel meer bunnen inzenden,
wat de industrie aldaar zeker ten goede had
kunnen komen.
^Wanneer men van den tocht door de ver
schillende lokalen vermoeid is, zal in den tuin
een aardig zitje tot rusten uitlokken, 't zjj onder
bet lommer der fraaie boomen, 't zij in een
uitsluitend voor de tentoonstelling vervaar
digd zomerhuisje, terwijl in de fraaie kiosken
tentoonstellingsgebak, eau de cologne en andere
versnaperingen ot verfrisscbingen zullen te
bekomen zijn.
Bij de commissie bestaat verder bet voornemen
om bij gunstig zomerweder eenige matinées
musicales te geven, betgeen zeker grooten in
vloed op bet bezoek aan de tentoonstelling
hebben zal.
Misschien zou bet ook overweging kunnen
verdienen om nu en dan de tentoonstelling
des avonds toegankelijk te stellen. Door tal
van gasvlammen verlicht, zou de etalage van
de tallooze artikelen in onderscheiden vorm
en kleurschakeering een eigenaardig effect
maken dat, wanneer tevens een avondconcert
kon gegeven worden, ongetwijfeld velen tot
een bezoek zal uitlokken.
Verder worden door de commissie der ten
toonstelling pogingen aangewend om goedkoope
reisgelegenbeden in de provincie te verkrijgen,
opdat zooveel mogelijk ieder buiten Middelburg
in staat zij te oordeelen op welke hoogte de
nijverheid en de kunst in Zeeland zich bevinden.
Zooals uit bet bovenstaande valt af te leiden
is bet welslagen der tentoonstelling verzekerd,
maar toch mag bet niet verheeld worden dat nog
velen, die met eere in het vreedzame strijdperk
hadden kunnen treden, zijn achter gebleven.
En in onze omgeving èn in andere deelen der
provincie zijn nog vele nijver on en fabrikanten,
die bet nut en voordeel van eene tentoonstelling
als deze niet schijnen te beseffen, want waar
de inzenders zich geene of slechts zeer kleine
onkosten behoeven te getroosten, bad bij som
migen zelfs eene herhaalde aansporing niet
bet gewenschte gevolg.
Wij twijfelen ot eene hernieuwde opwekking
onzerzijds nog tot bekeering kan leiden, doch
meenen, waar wij op goede gronden veronder
stellen dat de commissie niet al te veel hechten
zal aan den datum, voor de opgaven van inzen
dingen vastgesteld, met al den ernst die bet
belang van de Zeeuwsche nijverheid eisebt, er
nog eens op te moeten wijzen dat in onze eeuw-
van concurrentie op elk gebied eene tentoon
stelling als deze voor handwerksman en fabri
kant de grootste en beste reclame mag genoemd
worden. En wil men niet geacht worden uit
eigenbelang in te zenden, welnu men doe bet
dan uit een vrij wat edeler beweegreden, nl.
om de eer van de Zeeuwsche industrie boog te
houden.
Mag de tentoonstellingscommissie tevreden
zijn over de inzending van de nijveren, wat do
deelname van den handwerksman aan den wed
strijd aangaat kan zij, vooral wat Middelburg
betreft, niet ontkennen meerdere belangstelling te
hebben verwacht.
Hoewel de knecht zelden in de gelegenheid
is aan bet publiek blijk te geven van betgeen
hij zelve kan tot stand brengen, hadden slechts
een honderdtal werklieden in onze ganscbe
provincie opgewektheid om iets voor de expo
sitie te vervaardigen. Wij willen hopen dat,
moge bun aantal betrekkelijk klein zjjn, de
qualiteit van hetgeen door ben wordt ingezon
den, de quantiteit zal vergoeden. Zooveel is
reeds zeker dat er flinke werkstukken verwacht
worden.
Van het Loo meldt men aan bet Hbld.Dé
kentering in den toestand van Z. M. den koning
begon veertien dagen geleden en sedert ging
de beterschap met reuzenschreden vooruit, zóö
zelfs, dat Z. M. in de laatste dagen te zes uur
's morgens reeds gekleed was. Voor- en na
middags neemt de koning echter wat rust}
wat hem door de geneesbeeren geboden is. Van
de chronische kwaal, waaraan Z. M. lijdende
is, heeft bij thans betrekkelgk weinig binder
en reeds sedert een dag of' tien is Z. M. in
zijn uiterlijk aanmerkelijk vooruitgegaan, zoo
dat men waarlijk niet kan zeggen, dat de
koning er slecht uitziet.
Met de noodige voorbereiding is aan Z. M.
mededeeling gedaan van de overneming zijner
regeeringsbezigheden door den Raad van State.
De ziekenoppasser Hemmes kreeg van Z. M.
de medaille van de Eikenkroon.
Zes dagen geleden beeft Z. M. zijn verlangen
te kennen gegeven, te beginnen met 3 Mei
(de datum, is door den koning zelf bepaald)
weder de regeeringstaak te aanvaarden. De
noodzakelijkheid van een regentschap beeft
dus opgehouden te bestaan. In Luxemburg
zal bet regentschap mede een einde nemen.
"Van een buitenlandsche reis des konings is
geen oogenblik sprake geweest. Evenmin wordt
nog een verblijf in de open lucht reeds wen-
schelijk geacht.
Het IV. v. d. D. verneemt uit particuliere
bron het volgende
