N°. 97.
13 2e Jaargang.
1889.
Donderdag
25 April.
Kiezerslijsten.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentïën20 cent per regel. Bij abonnement lager:
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop»
betrekking hebbende dankbetuigingen: van 17 regels 1.50;
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
BEKENDMAKINGEN.
Middelburg 24 April.
Een terugblik.
1810—1814.
LETTEREN EN KUNST.
KERKNIEUWS.
UIT STAD EN PROVINCIE.
middelb mmm com.
Thermometer.
Middelburg 24 April. vm. 8 u. 53 gr.
m. 12 u 60 gr. av. 4 u. 48 gr. F
Verwacht Z. W. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij en te TholenW. A. van Advertentïën
Nleuwenhuijzen.Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenctaen, en nemen ook het algemeen advertentie- j moeten des namiddags te een uur
bureau van Nijgh Van Ditmab. te Rotterdam, en de firma B. van der Kamp te Groningen, voor de Noordelijke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het aan het bureau bezorgd zijn, willen
Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger, voor België A. Grosjean Co. te Brussel. jij des avonds nogworden opgenomen
De voorzitter van den Raad der gemeente
Middelburg maakt bekend
dat de lijsten, de perionen aanwijzende die
binnen deze gemeente bevoegd zijn tot het
kiezen van leden van de T* eede hamer
der Staten Generaal, van de Provin
ciale staten en van den Gemeenteraad
op heden gesloten, in de beneden-voorzaal van
het raadhuis aangeplakt en ter gemeente-secre
tarie voor een ieder ter inzage zijn nedergelegd.
Middelburg, den 24 April 1889.
De voorzitter voornoemd,
SCHORER.
Kleinhandel in Sterken drank.
De burgemeester en wethouders van Middel
burg brengen, ingevolge art. 5 der drankwet,
ter openbare kennis
dat bij hen is ingekomen een verzoekschrift
van G. TIMMERMAN, weduwe van A. H. G.
VAN DE POEL, waarbij zij vergunning vraagt
om in het perceel in het Bagijnhof lett. E n"
194 den kleinhandel in sterken drank van af
den 1 Mei a. a. te mogen voortzetten.
Middelburg, den 24 April 1889.
Ds burgemeester en wethouders voornoemd,
SCHORER.
De secretaris,
J. W. DE RAAD l. s.
ii.
Deze ellenden, Gaan volenden
En, verpletterd wordt het juk
W. Bilderdijk.
Tot in het najaar van 1813 drukte de hand
des Franschen keizers zwaar op Nederland,
zonder dat eenig uitzicht bestond dat het
ondragelijke juk zou worden afgeschud.
Toen echter de noodlottige afloop van Napo
leons veldtocht naar Rusland bekend werd,
gloorde een vonkje van hoop, dat, na den
bloedigen veldslag bjj Leipzig, (16, 18 en 19
October 1813) waarbij de verbonden mogend
heden op de Franschen de overwinning behaal
den, meer en meer licht verspreidde, zoodat
velen zich in het geheim verbonden om eene
poging te doen tot bevrijding van het vaderland.
In November van bet jaar 1813 nam de
spanning onder het volk, dat reeds lang de
Franschen met bitteren haat haatte, zoodanig
toe dat generaal Lebrun, hertog van Plaisance,
die in Amsterdam het hevel voerde, zich daar
niet meer veilig achtte en naar Utrecht de wijk
nam, welke plaats hij echter reeds 15 Novem
ber gedwongen was ook weder te verlaten. De
meeste Fransche ambtenaren volgden bun chef
en eenige der voornaamste ingezetenen vormden
een voorloopig bestuur, zonder dat men zich
echter nog voor den prins van Oranje dorst
verklaren.
Hoe bet verder is gegaan, wat er te's Gra-
venhage voorviel, wat men daar deed met bet
drietal: Yan Hogendorp, Yan der Duyn van
Maasdam en Van Limburg Stirum aan bet
hoofdhoe 30 November de prins van Oranje
te Scheveningen landde en 1 December 1813
te Amsterdam als Willem I werd uitgeroepen,
wij hebben dit nog kortelings geleden
herinnerd.
De Zeeuwsehe eilanden, die reeds sedert lang
in staat van beleg verklaard waren, bevonden
zich echter nog steeds in de macht der Fran
schen en Walcheren werd weldra eene schuil
plaats voor de van elders gevluchte ambtenaren,
Op het laatst van November verscheen een
Engelsch blokkade-eskader op de Schelde en
angstvallig werd iedere beweging van de vloot
gevolgd, die echter steeds in de Noordzee
bleef kruisen.
In Middelburg en Vlissingen gingen de
Franschen voort met requisitiën te heffen en
arrestatiën te doenzoo werden de oud-bur
gemeester van Middelburg de heer J. H. Schorer,
de heeren D. J. Schorer, N. C. Lambrechtsen
van Ritthem en J. C. de Bruyn gearresteerd
en naar Vlissingen overgebracht en later ook
de heeren M. C. E. Versluijs en S. Eendrix
gevangen gftiomen. Eerst na eenige weken
werden allen weder in vrijheid gesteld.
De eischen van goederen en geld van de
burgerij werden dagelijks dringender en vele
magazijnen van oorlogsbehoeften werden geheel
geledigd, natuurlijk zonder dat betaling volgde.
Den 8 Dec. werd Schouwen bevrijd, Duive-
land volgde en op 20 December wapperde de
Hollandsche driekleur van bjjna alle torens van
Zuid-Beveland.
Walcheren bleef in handen der Franschen,
die in den nacht van 3 op 4 Januari 1814 van
Vlissingen uit eene poging aanwendden om
Borasele opnieuw te bemachtigen, doch met
bebloede koppen terugkeerden.
Intusschen moesten de landlieden al hun
vee in de vestingen brengen op straffe van het
in brand steken hunner woningen, wat de
onrust onder de hoeren niet weinig vermeer
derde, waartoe ook veel bjjdroeg dat de En-
gelsche vloot bleef en steeds verder op de
Zeeuwsehe stroomen doordrong.
In de steden bleven de Franschen hun macht
en invloed behouden, doch onder het landvolk
nam de spanning al meer en meer toe en werd
in onderscheidene deelen van het eiland naar
de wapens gegrepen. Den Hen Februari ver
zamelden zich een aantal landlieden bij het
huis Om tusschen Serooskerke en Brigdamme
om den strjjd tegen de gehate Franschen aan
te hinden.
De poging om den vreemdeling nu reeds te
verdrijven miilukte echter en het landvolk,
dat naar Middelburg was opgetrokken, keerde
na korten strijd met het garnizoen weder terug
Een der landlieden werd gedood, anderen wer
den gekwetst en nog anderen gevangen genomen
en naar Vlissingen gevoerd.
Den 13en Februari werd de zetel der pre
fecture naar Vlissingen overgebracht en was
de communicatie met Frankrijk geheel gestremd.
Toen het daardoor den gouverneur aan geld
begon te mangelen riep hij den 20en Febr. een
twaalftal ingezetenen van Middelburg bijeen
en vorderde van dezen een voorschot van
fr 400,000. Overeengekomen werd dat de be.
lastingen over het loopende jaar zouden worden
opgevorderd en dat dertig ingezetenen van Mid
delburg zich zouden verbinden om wat er den
31 Maart aan dat bedrag ontbrak te zullen
storten. Op den 8 April dekten die burgers
het tekort, dat ƒ106,443 bedroeg.
De Engelsche vloot bleef op de Zeeuwsehe
stroomen doch deed geene troepen landen, zoo
dat de toestand in Walcheren stationnair bleef.
Gouverneur Gilly ging voort om bulletins te
verspreiden van overwinningen, door de Fran
schen behaald, en nog den 27 Maart werd door
het klokkenspel van den Abdijtoren te Middel
burg een zegepraal van Napoleon verkondigd.
Den 6en April kwam de blijde tijding op
Walcheren dat de geallieerden te Parijs en de
Engelschen te Bordeaux waren, welke tijding
wel door het Journal hebdomadaire tegengespro.
ken doch al spoedig bevestigd werd.
Den Hen April kreeg men nadere berichten
en den 15en dier maand kwamen te Middel
burg eenige heeren bijeen, teneinde maatregelen
te nemen om bij eene ontruiming der stad
door de Franschen de rust te bewaren.
Dientengevolge werd den 16en de maire, de
heer C. G. Bijleveld bij den prefect ontboden,
hevig doorgehaald en den volgenden dag in
zijne betrekking geschorstdie schorsing werd
echter door den gouverneur, die den 17en April
kennis kreeg dat het keizerlijk bewind in
Frankrijk afgeschaft was, niet goedgekeurd,
zoodat de heer Bijleveld zijn ambt bleef vervullen.
De gouverneur verspreidde op denzelfden
17en April eene proclamatie aan de ingezetenen
van Walcheren, waarin hij op de volgende
wijze van de plaats gehad hebbende verandering
in het bestuur kennis gaf:
>Het keizerljjk bestuur in Frankrijk is afge
schaft de natie heeft hare oude koningen
teruggeroepen. Het eerste gevolg dezer be
langrijke gebeurtenissen zal zonder twijfel de
vrede der wereld zijn. Inmiddels zult gij onder
worpen moeten blijven aan het voorloopig
bewind, hetwelk Frankrijk regeert in naam van
zjjne majesteit Lodewjjk XVIII en elke daad
van uwe zijde, daarmede in strjjd, zou eene
misdaad zjjn.
»Ik heb aan den admiraal-opperbevelhebber
der Engelsche zeemacht op de beide armen van
de Schelde een wapenstilstand doen voorstellen.
Ik twijfel niet of hij zal dat voorstel aannemen
van dat oogenblik af zullen alle communieatiën
geheel vrij zijn gelijk voorheen."
Toen de ingezetenen dit vernamen en 's mid
dags de witte vlag der Bourbons op den Abdij
toren te Middelburg zagen wapperen, stak men
overal de driekleur uit en sierden velen zich
met Oranje. Te Middelburg werd het dragen
van Oranje oogluikend toegestaan doch te
Vlissingen bleef het streng verboden.
Den 23 April was de Fransche tekst uit het
Journal hebdomadaire verdwenen en den 26 April
bracht de Middelburgsche Courant het ontwerp
eener grondwet voor de Vereenigde Nederlanden.
Enkele dagen had men nu nog last van de
Franschen, doch op Zaterdag 30 April kwam
generaal graaf d'Abboville van wege de nieuwe
Fransche regeering te Vlissingen om de ont
ruiming van Walcheren te hevelen.
Te Middelburg geschiedde dit vertrek gere
geld, doch te Vlissingen vielen eenige onlusten
voor, waarbij enkele soldaten sneuvelden.
Den 6 Mei vertrokken de laatste Franschen
naar Duinkerkenen was Walcl^ren bevrijd van
het juk, waaronder het zoo lang had gebogen
en geleden. (Slot volgt.)
Het Handelsblad komt nader op het aanhan
gige wetsontwerp tot wjjziging der schoolwet
terug, om het door de liberalen, naar zijne
meening, aan te nemen standpunt te ontvouwen.
Erop wijzend dat de liberalen in de Eerste
kamer het in hun macht hebben elk voorstel
te verwerpen, dat hun voorkomt strijdig te
zijn met 's lands belang, uit het blad de hoop
dat dit niet het einde zal zijn van deze her
vatting van den schoolstrijd.
De liberalen moeten ditmaal toonen dat het
hun niet te doen is om een monopolie, niet
om onderdrukking van anderen, niet om wei
gering van recht, om miskenning van billijkheid,
maar enkel en alleen om waarborgen voor
goed volksonderwijs
Een subsidie-stelsel in een of anderen vorm,
als maatregel van billijkheid, is dan ook reeds
lang door vele liberalen als een volstrekt niet
verwerpelijke zaak beschouwd. Het is alleen
de vraag, waarvoor geld uit de staatskas wordt
gegeven. En daarom is voor het Hbld. het
zwaartepunt in den schoolstrijdwaarborgen
voor algemeen en goed onderwijs. Kunnen die
worden verkregen door wettelijke bepalingen,
door het stellen van eischen waaraan de ge
subsidieerde school moet voldoen en door deug
delijk toezicht, opdat aan die eischen inderdaad
worde voldaan dan zal het volksonderwijs
door het verleenen van subsidie veeleer worden
gebaat. Daarnaast echter mag geenerlei inbreuk
op de deugdelijkheid der openbare school wor
den toegelaten. En eindelijk moet thans met
nadruk worden gestreefd naar invoering van
hetgeen tot dusver, vooral door het zoogenaamd
monopolie der openbare school, hier te lande
onmogelijk werd genoemd de leerplicht,
Het is de overtuiging van het H bid. dat zulk
een onderwijsprogram met liefde door de
liberale partij kon worden aanvaard. Niet wie
het onderwijs geeft, zij de hoofdzaak, maar
wel de algemeene volksontwikkeling en het
gehalte van het onderwijs. Aan deze eischen
zou het Hbld. het ontwerp van liberale zjjde
willen toetsen en waar het tekort schiet aan
dringen op en trachten naar aanvulling en ver
betering.
Laten wij toch, zegt het Hbld. ten slotte
te gelijk met het streven naar oplossing van
de schoolquaestie, alle krachten inspannen om
het onderwijs goed en algemeen te maken.
Het ingediend ontwerp zij dus voor de liberale
partij nu zij nog een krachtig woord heeft
mede te spreken een aanleiding, niet om
den schoolstrijd tot het uiterste voort te zetten,
maar integendeel om toenadering te toonen,
zoeveel dat geschieden kan zonder dat het
onderwijs achteruitgaat. Het zij bovendien
haar streven, naast een onverzwakte openbare
school een goed bijzonder onderwijs te erlangen
en aan het nog zoo ontzaglijk treurig school
verzuim door wetteljjke bepalingen een einde
te maken. Zulk een streven zal der liberale
part|j weder krachtig leven schenken en haar
meer dan iets anders in staat stellen het vader
land een onschatbaren dienst te bewijzen."
Dit verzoenend woord, in den geest van het
vroeger ook door ons en anderen aangenomen
standpunt, klinkt anders dan het onverzettelijk
non-possumus, door mannen als De Savornin
Lohman e. s. geuit, die bf alles bf niets wilden
hebben; en de onvaderlandslievende woorden
deden hooren»De schoolstrijd mag niet worden
opgegeven, al mocht, wat God verhoede, het
land ten gronde gaan".
Op een andere plaats maakt hetzelfde bJad,
ook naar aanleiding van dit ontwerp, eene
opmerking, die evenzeer algemeen de aandacht
verdient. Het wijst er op hoe uit de cijfers
der regeering bljjkt dat de uitgaven ook
voor de plattelandsgemeente ni
vooral daar waar nog vele on
derween gemist worden, volgenB
het ontwerp eerzuilen toenemen
dan verminderen.
W|j vestigen daarop in het bijzonder de
aandacht, vooral van de liberale kiesvereeni-
gingen. Bij de aanstaande vei'kiezingen voor
de provinciale staten zal stellig door de rech
terzijde getracht worden, de kiezers ten platte-
lande, door het voorspiegelen van groote finan-
cieele verlichting, ten gunste der anti-liberale
candidaten te stemmen. Het is dus van het
grootste belang, dien kiezers duidelijk te maken,
dat die verlichting slechts schjjn is en dat
inderdaad, ook volgens het ontwerp, de ge
meenten nog meer dan thans voor haar onder
wijs zullen hebben uit te geven.
Laat elke liberale kiesvereeniging voor zijn
district de rekening opmaken, ten einde dé
kiezers naar waarheid voor te lichten.
De Eerste kamer kwam Dinsdagavond in
korte zitting hjjeen tot hervatting der werk
zaamheden.
De van de Tweede kamer ingezonden en,
door haar aangenomen wetsontwerpen, waar
onder die tot 't tegengaan van overmatigen
arbeid voor jeugdige personen en vrouwen,
werden verzonden naar de opnieuw saamgestelde
afdeelingen.
Vermoedelijk tegen 30 April worden, naar
wij vernemen, de kamers in vereenigde ver
gadering bijeengeroepen.
Naar ons van welingelichte z|jde wordt ver
zekerd, is Z. M. de koning niet op de hoogte
gesteld van den politieken toestand. Vad
De audiëntie van de ministers van marine
en koloniën op Vrijdag 26 April a. s. zullen
niet plaats hebben.
Door de ministers van hinnenlandsche zaken
en van financiën is afwijking van het verbod
van in- en doorvoer uit het buitenland van
varkens, van verseh en gezouten varkensvleesch
en van afval van varkens toegestaan voor
varkenshaar, bewerkt voor de fabricage van
borstels.
Volgens het Dagblad zal het verslag der
staaticommissie voor de defensie tegen half
Mei in druk verschijnen hij de firma De
Gebroeders Van Cleef te 's Gravenhage.
Ter vervulling van twee plaatsen van adjunct-
Ijker der maten en gewichten zal op den
20sten Mei e. k. in het gebouw van de Poly
technische school te Delft een vergelijken d
examen worden afgenomen. Aan die betrek
king is verhonden eene jaarwedde van dui
zend gulden. Wie aan het examen wenscht
deelt te nemen, moet zich vóór 10 Mei e. k.
bij gezegeld adres wenden tot den minister
van waterstaat, handel en njjverheid met op
gaaf van familienaam, voornaam en woon
plaats en overlegging van eene geboorte-akte
en eene verklaring van een geneesheer, waar
uit blijkt, dat Hij is van een gezond lichaams
gestel en zonder voor de uitoefening der be
trekking hinderlijke gebreken. (Men zie verder
de Staatscourant van 24 April.)
Volgens het jaarverslag over 1888 omtrent
de Prins Hendrikstichting te Egmond aan Zee
heeft het gebouw weder eeue uitbreiding
ondergaan, zoodat de zieken nu in een afzon
derlijk gedeelte verpleegd worden.
Onder de verpleegden, die ten getale van
27 in het afgeloopen jaar werden geplaatst,
bevonden zich 4 gehuwde paren, een maatregel
die nuttig en voordeelig werkt, aangezien nu
een groot deel van betaalde werkkracht bespaard,
en alle naai-, stop- en breiwerk in huis kan
verricht worden.
Het getal verpleegden bedroeg 31 Dee. 80,
terwjjl aan enkele candidaten wellicht spoedig
een plaats kan worden toegewezen.
Met dankbaarheid wordt melding gemaakt
van de vele geschenken, die den directeur
toevloeiden, zoo in natura als in geld.
Het aantal leden vermeerderde met 46, dat
der donateurs met 197, te zamen bedragende
f 1109.85. Op 31 Dec. had de stichting 258
leden en 948 donateurs.
De berichten met deze mail, over Batavia
dt. 22 Maart, uit Atjeh ontvangenfbljjven gun
stig luiden. De gezondheidarapporten z|jn zeer
bevredigend. De vroeger zoo aanzienlijke sterfte
heeft plaats gemaakt voor een veelvuldig herstel
der zieken en de beri-beri is voor 't oogenblik
grootendeels geweken.
Sommige bladen te Batavia kunnen zich dat
niet goed begrijpen en het Bat. Hand. schrijft
o. a.«Ziedaar een tooneelverandering als in
een tooverballet en daarom onderhevig aan
gegronden twjjfel."
Het programma voor het tweedaagschmuziek
feest, door de zangvereeniging tot Oefening en
Uitspanning alhier op 17 en 18 Mei aanstaande
te honden, is vastgesteld als volgt:
Eerste dag: Ouverture Euryanthe, van
Von Weber; die Jahreszeiten, oratorium van
Haydn.
Tweede dag: Ouverture Egmont, van
Von Beethoven Gesang der Parzen van Brahms;
Loreley van Mendelssohn4e symphonie van
SchumannWotans Abschied von Brunhilde
uit die Walkure van Wagner solo-voordrachten
der solisten slotkoor uit die Jahreszeiten.
Ons dunkt, er wacht het mnziekminnend
publiek die dagen veel en groot genot.
Met schrjjft ons uit Antwerpen
De vereeniging Kunstmin uit Middelburg gaf
Maandagavond in den stads schouwburg alhier
eene tooneelvoorstelling ten bate van de na
gelaten betrekkingen der Belgische loodsen te
Vlissingen.
De schouwburg was niet bijzonder bezet, wat
te meer te betreuren was, omdat, waar de kunst
liefhebbers uit Middelburg zich eene lange reis
en veel moeite voor onze landgenooten ge
troosten, zij meer waardeering hadden verdiend.
Doch het mooie lenteweder had voor velen
meer aantrekkelijkheid dan de schouwburgzaal.
De Middelburgsche heeren voerden op mr
Brooshoofts Zijn meisje komt uit, dat zij, om
welke reden is ons niet recht duidelijk, voor
deze gelegenheid Anna Stuart gedoopt hadden.
Het spel van allen was keurig netde
groepeering der tooneelen en de zuivere taal
voldeden zeer.
De heeren kweten zich allen uitmuntend van
hun taak en ook de vrouwenrollen waren in
goede handen. Anna Stuart (mej. Morin) was
wezenljjk de vurig minnende maar lijdende
verloofde, ofschoon w|j haar in sommige too
neelen wel wat sympathieker, wat zachter
hadden willen zien.
Ook mevr. Goedhart (mej. Duran) muntte uit
door een eenvoudig en gevoelvol spel, terwjjl
hare dochter (mej. Kool w|jk), het bedorven gansje,
de algemeene goedkeuring mocht verwerven.
Na de opvoering van Anna Stuart werd door
mej. A.G. Koolwijk het verbroederingslied Noord
en Zuid allerliefst gezongenzjj was gekleed
in het kostuum van oud-Bataafsche vrouw,
met den koperen helm op de lange blonde
haren en omringd van herauten, wapenschilden
en tropheën.
Dat bij de regels
't Volk is één in Zuid en Noorden
Grenzen scheiden broeders niet 1
het publiek van zijne instemming bljjk gaf
behoeft zeker niet gezegd te worden.
Het geheel voldeed dus goed en Kunstmin
laat hier aangename herinneringen na.
Ook het Handelsblad van Antwerpen maakt
met waardeering van de opvoering gewag.
Nog in dit speelseizoen zal het gezelschap
van de hh. Le Gras en Haspels te Rotterdam
Vorstenschool van Multatuli vertoonen. Mevr.
Beersmans koos het stuk voor haar benefice*
voorstelling.
Onder de namen van de Nederlandschö
schilders, wier arbeid aangenomen is voor de
Nederlandsche afdeeling van fraaie kunsten op
de Parjjsehe tentoonstelling, komt ook nog voot
die van den heer H. J. van der "Weele.
De bekende Fransche sterrenkundige, dö
heer Warre de la Rue, is op 74jarigen ouder*
dom overleden. Het werk, waardoor hij zich
vooral een naam maakte, handelde over eene
toepassing van de photographie op verschijn
selen aan den sterrenhemel. In dat opzicht
heeft hij der wetenschap belangrijke diensten
bewezen.
De heer J. Zegers, predikant te Haam
stede e n beroepen naar Koedijk, hield Maandag
namiddag zjjne afscheidsrede naar aanleiding
van Philippensen 1 vers 27a.
De firma E. H. Boasson en Co heeft hare
zaak, die zjj sedert veertig jaren op den Langen
Burcht dreef, overgebracht naar het fraaie win
kelhuis op de Groote Markt alhier.
In de ruime, in een nieuw kleed gestoken,
lokalen vindt de firma beter dan tot dusver
gelegenheid om hare artikelen te étaleeren en
het bewjjs te leveren dat zij zoowel in manu
facturen als tapjjten enz. in allerlei qualiteit
en prijs uitstekend gesorteerd is.
De handel in behangselpapier en matten
bljjft de firma uitoefenen, doch die artikelen
zijn geheel afgescheiden van de manufactuur-
zaak en vinden in een aangrenzend lokaal een
goede plaats.
Geen twijfel of de firma Boasson, die op den
Langen Burcht haren goeden naam grond
vestte en door het groote debiet tot verplaatsing
