N°. 65.
132° Jaargang.
1889.
Maandag
18 Maart.
Middelburg 16 Maart.
Statistiek van Middelburg
Brieven nit de Hofstad.
Deze courant verschijnt d a g e I ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Advertentiën20 cent per regel. Bij abonnement lag».
Geboorte-, Trouw-, Dood-, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingenvan 17 regels 1.50
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
BEKENDMAKINGEN.
LETTEREN EN KUNST.
MIDDEL
Thermometer.
Middelburg 16 Maart. vm. 8 u. 30 gr.
m. 12 u 38 gr. ay. 4 u. 39 gr. F j
Verwacht W. wind.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. v. d. Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij en te Tholen: W. A. van
Nieuwenhtjijzen. Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie
bureau van Nijgh Van Ditmab, te Rotterdam, en de firma B. van der Kamp te Groningen, voor de Noordelijke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het
Buitenland: te Parijs en. Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daübe Cie., John F. Jones, opvolger, voor België A. Grosjean Co. te Brussel.
Advertentiën
moeten des namiddags te een uur
aan het bureau bezorgd zjjn, willen
zij des avonds nog worden opgenomen
Het zal den kiezers in het district Goes
zeker niet aan voorlichting en opwekking
ontbreken met hel oog op de verkiezing voor
de Provinciale staten, die hun Woensdag
20 Maart e. k. wacht.
Voegen wij onze stem bij die van zoovelen,
dan geschiedt dit onder waardeering van
den ijver en de goede leiding die thans,
vooral in tegenstelling met een vorig maal,
valt waar te nemen onder de vrijzinnigen
in dat district, waarvan eensgezindheid en
eenstemmigheid het gelukkig gevolg zijn.
Maar wij doen dit vooral, omdat de ver
kiezingen voor de Provinciale staten in be
langrijkheid toenemen.
Aan de tegenovergestelde zijde, met de
regeering aan het hoofd, doet men thans alles
om juist het politiek gewicht dier verkiezingen
op den voorgrond te stellen, en de practische
belangen der provinciën op den achtergrond
te schuiven.
Niet als bijzaak beschouwen wij den staat
kundigen invloed dier staten bij vroegere
gelegenheid bewezen wij dit maar toch
op den voorgrond staan bij ons de belangen
van het gewest en zijne onderscheidene
deelen.
En daarom juist te meer verheugt het
ons dat in het district Goes op zulk eene
eervolle wijze de heer J. J. Ochtman tot
candidaat werd gesteld, en dat men toont te
begrijpen hoe het de moeite waard is zich
voor die candidatuur in te spannen, zich ijver
en moeite te getroosten.
De verdiensten van den heer Ochtman,
als wethouder van Goes, als man van kennis,
als man van zaken, en vooral als man van
de praktijk, zullen zeker door anderen in
het breede den kiezers zijn ontvouwden
de stemgerechtigden in de gemeente Goes
zullen daardoor wel niet het minst geprik
keld zijn om voor hunne belangen zich te
weren, ten einde zijne verkiezing te bevorderen.
Over al die punten kunnen wij echter
zwijgen; de taak der voorlichting in deze
is in uitstekende handen.
Ons woord zij eenvoudig een woord tot
opwekking om deel te nemen aan den strijd.
Ons woord heeft ten doel om allen, die
nog warm zijn voor deze verkiezing, die
belang stellen in de publieke zaak, die eeD
open oog hebben voor den ernstigen toestand
waarin het land op dit oogenblik verkeert,
toe te roepenverleent uwe hulp zooveel
gij kunt om de candidatuur van den heer
J. J. Ochtman te dóen slagen.
Spant alle krachtien in.
Laat ieder leider zijn in kleinen ot in
grooten kring.
Wekt de onverschilligen op uit hunne
lauwheid.
Overtuigt de twijfelaars van uwe meening
dat de heer J. J. Ochtman in velerlei opzicht
verre staat boven zijn tegen-candidaat.
Dit kunt gij met gerustheid doen, zonder
daardoor aan de waarheid tegenover dien
tegenstander in eenig opzicht te kort te doen.
De meerdere aanbevelingswaardigheid van
den heer Ochtman, in tegenstelling met den
candidaat der tegenpartij, is een gevolg van
geheel verschillende opleiding, gansch andere
levensomstandigheden.
En daaraan heelt de heer Ochtman ook
te danken zijn ruimen blik en zijne kennis
van zaken.
Laat de strijd Woensdag in éen slag be
slist zijn.
Nu er eenstemmigheid heerscht, ontbreke
het niet aan opgewektheid
Dan bestaat er kans dat de heer J. J.
OCHTMAN tot lid der staten van Zee
land gekozen worde en het distriet Goes als
afgevaardigde een waardig opvolger ver-
krijge van den man, die in deze staten jaren
lang eene eervolle plaats innam.
Ten behoeve der ongelukkige 40 wee-
zen en 10 weduwen van Belgische
loodsen, te Vlissingen, slachtoffers van de
schipbreuk bij Schouwenbank, ontvingen wij
nog vaD V B. 10.leerlingen en het
onderwijzend personeel der openbare school
te Heinkenszand, hoofd de heer H. Jonge-
pier, ƒ8.795; leerlingen van school no. 1
Yerseke, hoofd de heer Z. Bouwens, ƒ9.305;
leerlingen der school te Sasput (Schoondijke),
hoofd de heer I. J. de Groote, f 2.76; de
E. K. Zusterschool te Middelburg, ƒ12 50,-
W. K. en M. te Westkapelle, samen 2
leerlingen der openbare school te Zoutelande,
hoofd de heer J F. C Rozenberg, ƒ2.19;
leerlingen der openbare school te Cortgene,
waarnemend hoofd de heer D. Sanderse,
6.73 leerlingen van school no. 2 te Yerseke,
hoofd de heer M. de Korte, 5.50los
geld ƒ2.50.
In het geheel ontvingen wij tot heden
409,23 s.
De burgemeester en wethouders van Middel
burg maken bekend: dat gedrukte exemplaren
van eene door den heer M. Kokker, gemeente
ontvanger, samengestelde statistiek van
Middelburg over de jaren 18641887
zoo lang de voorraad strekt bij de stads
drukkers J. C. en W. Altorffer verkrijgbaar
zijn gesteld tegen betaling van 0.75 per
exemplaar.
Middelburg, den 12 Maart 1889.
De burgemeester en werhouders van Middelburg,
SCHORBR.
De secretaris
A. DE VULDER YAN NOORDEN.
15 Maart 1889.
In onzen tijd, die zoo bijzonder vruchtbaar
blijkt in allerlei bonden en vereenigingen, is
het niet te verwonderen, dat de eene plaats de
andere tot voorbeeld neemt en dat men hier
noode mist een vereeniging, die elders bestaat
en daar bij hare oprichting natuurlijk werd
begroet met de afgezaagde verklaring, dat zj
in eene lang gevoelde behoefte voorziet. Het
vereenigings-leven is tegenwoordig sterk ont
wikkeld, althans voor zoover men zich bepalen
kan tot het lid worden en contributie betalen
want aan het bijwonen van vergaderingen, aan
het bijzetten van leven en geest aan eene ver
eeniging, hebben de meesten onzer een broertje
dood. Vereenigingen helpen oprichten is aan
de orde van den dag en gaat dan ook gemak,
keljjk genoegze in stand houden en vooral
ze uit den slaap houden is moeilijker. Telkens
worden weer nieuwe onderwerpen uitgedacht,
die een vereeniging zich tot werkkring kan
kiezen, en kan men er zelf geen meer uitden
ken dan speelt men leentje-buur bij anderen.
Den Haag mag natuurlijk niet achterblijven bij
andere gemeenten, als het er op aankomt tetoo-
nen, dat men in het algemeen belang werkzaam
wil zijn. Andere plaatsen hebben hare vereeni
gingen tot bevordering van het vreemdelingen
verkeer de residentie moest er ook een zoo
danige scheppen, zij het ook onder een eenigs-
zins anderen naam. Zoo ronduit te zeggen
dat het te doen is om vreemdelingen naar Den
Haag te lokken vond men wel wat vreemd;
pogingen daartoe zijn dan ook waarlijk geheel
overbodig: onze stad spreekt in dit opzicht voor
zich zelve en heeft geen kunstmatige aantrek
kingskracht noodig. Trouwens de plaatsing van
een bank hier en van een muziektempel ginds,
het maken van een pad door dit boschje en
het hakken van wat struiken in het gindsche
ter verkrijging van een vergezicht, het aanleggen
van een bloempadhier en van een vijvertje daar,
zijn altemaal middelen, die in een pas opkomend
plaatsje hun uitwerking mogen doen. gevoelen,
hier zouden zij niet eens geteld worden. Er
zijn zelfs al veel te veel effen wandelpaadjes
met gladde kantsteentjes en .verrassende" uit-
kijkjes, en al veel te veel .mooie" ijzeren banken
in onze Scheveningsche bosschen en aan mu
ziektempels hebben wij ook al geen behoefte,
evenmin als aan bloemperken, die reeds in
ruime mate onze pleinen sieren en waarvoor
de gemeente-ontvanger jaarlijks duizenden uit
betaalt. Men richtte hier evenwel toch eene
vereeniging met dat doel op en wel onder den
ondubbelzinnigen naam van Verfraaiings-comité.
"Wie zou denken, dat de Nederlandsche Hofstad
nog een verfraaiings-comité noodig heeft
Door het geheele land en ver buiten de rijks
grenzen wordt de schoonheid van het vorstelijk
's Gravenhage geroemdieder vreemdeling, die
herwaarts komt, heeft nog lang daarna den
mond rol van de prachtige pleinen en wegen,
die hij hier zag. Aan verfraaiing in den ge
wonen zin, waarin dergelijke vereenigingen
hunne taak in den regel opvatten, heeft Den
Haag inderdaad geen behoeftewat men door
de gebruikelijke kleine middelen tot verfraaiing
zou willen doen, zou gevaar loopen het tegen
overgestelde nit te werken, ten minste in het
oog van hen, die het .fraaie" niet uitsluitend
zoeken in een verdringen der natuur en een
overmeesteren van het waarlijk schoone door
een popperige kunst. De omstreken van Den
Haag bieden «ntegenzeggelijk nog veel schoons
aan voor dengene, die het weet te vinden of
wel de moeite neemt van een eenigszins flinke
wandeling te doen, hem door een liefhebber
aangewezen buiten de gewone, als steen zoo
hard getreden paden van de Scheveningsche
bosschen, niet langs den .hoogen weg" of rond
den .eersten vijver". Als men de vlakte van
Waalsdorp heeft bereikt langs een, rechts met
kreupelhout en links met glooiende, hier en
daar met dennenboschjes beplante, duinen om
zoomden, smallen weg, heeft men maar te kiezen.
Links ligt een vrij uitgestrekt bosch, gedeel
telijk van sparren, gedeeltelijk van eiken- en
berkenhout, dat zich tot dicht bij Scheveningen
voortzet en waardoor zich over en onder langs
heuveltjes een landelijke zandweg slingert, die
meer dan voldoende koele schaduw biedt om
den wandelaar zich te doen getroosten, dat hij
nu en dan wat diep in het mulle zand zinkt,
van welke vermoeienis hij trouwens een eind
verder weer kan uitrusten als zijn weg verder
loopt over een tapijt van mos en heidegras,
rijk doorweven met kleine veldviooltjes, en als
hij zich op den hoogen berm of op een bjjna
horizontaal groeienden boomstam kan nederzet
ten. Rechts verlaat men de vlakte van Waals
dorp om bijna tot Wassenaar toe te wandelen,
aan de éene zijde langs een breede gracht, die
tot grensscheiding van verschillende in elkaar
loopende buitenplaatsen en landgoederen dient,
aan de andere langs vrij hooge duinen, wier
kruinen en helling zijn beplant met zware
eiken van de grilligste vormen, die tegen' de
zonnewarmte beschutten.
Het zou te vreezen zijn, dat indien een .ver
fraaiings-comité" zijne zorgen ook tot die aan
de Geldersche dreven herinnerende duinvallei
ging uitbreiden, het spoedig met hare roman
tische schoonheid, met hare maagdelijke beval
ligheid zou gedaan zijn glad geschaafde banken
en beschelpte laantjes misstaan in een tot
dusver aan de natuur overgelaten boschachtige
streek. Slechts éen ding is daar noodig, en om
daartoe te geraken heeft men geen .verfraaiings
comité" van noode: de geheel vrjje wandeling
bestaat daar niet meer sedert de invoering van
het nieuwe strafwetboek. Dat voortbrengsel
van wetgevenden arbeid moge al den lof ver
dienen, die er aan is toegekend, éen artikel
dat ongelukkige artikel 461, roept bij velen een
verwensching op de lippen. Om de vijftig pas
wordt men er aan herinnerd door een nijdig
bord, dat, onder verwijzing naar die wetsbepaling,
het teleurstellende .verboden toegang" te lezen
geeft. Het is zeker niet een te groote toevloed
van bezoekers, die tot de plaatsing van de
borden deed besluiten, want van de tien Hage
naars zijn er op zijn best twee, die weten, dat
daar een werkelijk schoon duinlandschap gelegen
is, en lang niet van elk tiental is er een, die
het wel eens heeft aanschouwd.
De oorzaak, die de eigenaars dier goederen
tot het sluiten van die wandeling voor het
publiek deed overgaan, is gelegen in het mis
bruik, dat wildstroopers er van maakten; om
die nu ook onder het bereik van den straf
rechter te kunnen brengen al worden zij niet
op het bemachtigen van wild betrapt, stelde
men die verwenschte borden, en zoo moeten de
goeden het met de kwaden bekoopen. Als er
iemand was, die een middel wist toe te passen
om die wandeling weer te doen openstellen
zonder dat een soort van vrijbrief aan de stam
pers werd gegeven, hij zou zich de dank
baarheid van alle echte wandelaars en bemin
naars van natuurschoon verwerven.
In een ander opzicht zou een .verfraaiings
comité" hier misschien goede diensten kunnen
bewijzen, indien het namelijk eenigen invloed
kon uitoefenen op den aanleg van nieuwe
straten en parken. In die kunst is men hier
niet ver gevorderd, of liever, de kunst heeft
daarbij wat al te veel de overhand. Wanstaltige
villa's met belachelijke torentjes vindt men
tegenwoordig overal, maar zóo weinig als men
hier partij weet te trekken van het terrein
waarop men bouwt, om dit een aantrekkelijk
aanzien te geven of zelfs te doen behouden, is
eenvoudig treurig in vergelijking met andere
plaatsen. Het zoogenaamde Prinsevinkepark,
dat sedert een paar jaren in wording is, levert
daarvan een nieuw bewijs. Te midden van de
Scheveningsche bosschen lag daar een omheind
buitenplaatsje met heuvelachtig terrein, beplant
met mooi hout. Het plaatsje werd verkocht
om er een park met villa's van te maken. In
stede van hier en daar tusschen het geboomte
een open vak te maken om er een huis neer
te zetten, begint men met al het hout te rooien
en daarmede nog niet tevreden gaat men het
terrein geheel effenen door de heuveltjes af te
graven en de diepten aan te vullen, liefst met
klinklaar duinzand, opdat de te planten boomen
toch vooral niet te spoedig groot zullen zijn
Het is erbarmelijk om san te zien, hoe daar is
geknoeid en bedorven. Daarop moest het
gemeente-bestuur, met name de bouw-politie,
meer acht gevendeze behoorde niet alleen
op veiligheid, maar ook op schoonheid bedacht
te zijn en vooral te zorgen, dat niet het schoone
dat er is worde vernietigd. Reikt hare macht
thans niet zoover, dan moest die worden uit
gebreid, en in zulke aangelegenheden zou een
.verfraaiings-comité" uitstekend van advies
kunnen dienen.
Yoor het hier opgerichte is echter ook die
taak niet weggelegd, omdat de vereeniging reeds
weder is ontbonden zonder nog iets te hebben
kunnen uitrichten. En wonderlijk genoeg,
juist hij, die het denkbeeld tot oprichting deed
ontkiemen, heeft de jonggeborene weer dood
getrapt," zooals de voorzitter zich uitdrukte.
Naar de meening van den geestelijken vader
waren de verzorgers van de jeugdige spruit
niet de daartoe geschikte personen, en deze
hadden öf zooveel eerbied voor dit minder
vleiend oordeel, öf wel zij stemden er bij nadere
overweging zoozeer mede in, dat zij zich on
middellijk terugtrokken en het geheele comité
deden ineenstorten. Is de laatste veronderstel
ling juist, dan hadden zij de zaak niet moeten
beginnen, maar aan anderen overlatenin het
eerste geval hadden zij, dunkt mij, wel eens
kunnen beproeven te toonen, dat zij wel ge
schikt waren voor hun taak. Hoe het ook zij,
Den Haag moet het nu weer, evenals vroeger,
zonder .verfraaiings-comité" doen.
Nu, dit is niet zoo erg als bijv. zonder
waterverversching, wat wij in de laatsten tijd
weer volop ondervinden. De onverkwikkelijke
standjes tusschen het gemeentebestuur en het
hoogheemraadschap Delfland over aanstelling
van en instructiën voor beambten bij de water
verversching, deden weer de onverkwikkeljjke
geuren uit onze grachten oprijzen, als ware
er geen grootsch werk tot spuiing aangelegd.
De verversching is nu sinds maanden niet toe
gepast, en straks hebben wij Juni, en dan be
gint weer de groote zomerrust ten behoeve
van de badplaats. Alle aandrang om dan toch
te spuien zal niet baten, omdat men zal wor
den afgescheept met de opmerking, dat de
gelegenheid heeft ontbroken om na te gaan
of op den duur verontreiniging van het zee
strand het gevolg zal zijn, en bij gemis van
ondervinding op dit punt zal men het zekere
maar voor het onzekere nemen en niet spuien.
Alsof het de schuld van de Hagenaars is, dat
den ganschen winter bijna geen gebruik is
gemaakt van het kostbare werk en alsof zij voor
de standjes van de groote heeren moeten boeten
in hun reukorgaan
Er wordt heel wat gepraat over de instelling
van een tijdelijk regentschap. Ik geloof echter
niet, dat de regeering er éen oogenblik aan
denkt en het schijnt, dat men vooral met het
oog op den wensch der koningin niet tot
de instelling besluiten wildeze toch zou zeer
beslist zich hebben uitgelaten niet als regen
tes te willen optreden vóór 's konings dood
de redenen zijn licht te vatten. Yan het ver
haal dat eene correspondentie over dit onder
werp is gevoerd tusschen ministers en Raad
van state, is dan ook geen woord waar. De
koning begint gelukkig nu en dan weer eens
een stuk te teekeneno. a. is afgedaan de
machtiging om het nieuw benoemde kamerlid
Mutsaerts te beëedigen, en is verlof verleend
aan een officier, die sinds een paar weken
daarop zat te wachten om te kunnen voldoen
aan den dringenden raad zijner geneesheeren,
om zich onverwijld in het belang zijne gezond
heid naar het Zuiden van Europa te begeven
de man offerde liever zijne gezondheid verder
op dan deserteur te worden.
Het Vad. meldt heden dat er Vrijdag weer eeD
aanvang gemaakt is met het spuien.
Omtrent Z. M. luidt heden het bulletin op
Het Loo als volgt
De toestand des konings bleef ook de laatste
dagen oxer het geheel onveranderd en is tooi;
het oogenblik niet ongunstiger.
Morgen, Zondag 17 Maart, zal het juist 40
jaar geleden zjjn dat koning Willem II overleed.
Vóór veertig jaar werd dus onze tegenwoor*
dige vorst aan het bewind geroepen.
Onze koning schijnt toch dezer dagen een
paar besluiten te hebben geteekendmen meldt
nl. dat Z. M. zijne handteekening plaatste onder
de besluiten betreffende het militie-contingent
en de machtiging tot beëediging van den heer
mr Mutsaers als lid der Tweede kamer.
Donderdag was het 50 jaren geleden, dat de
minister van staat, mr J. Heemskerk Az", thans
lid van den Raad van state, aan eene vaa
Neêrlands hoogescholen promoveerde. Zser velen
uit het land en uit 's Gravenhage deden den
staatsman van hunne belangstelling in dezen
gedenkwaardigen dag bljjken. Collega's, oud-
ambtgenooten en juristen boden hem te zijnen
huize hunne gelukwenschen aan, bij welko
gelegenheid door den jubilaris een diner werd
gegeven.
Het centraal bestuur van het Algemeen Ne-
derlandsch Werklieden-Verbond heeft een adres
gericht aan de Tweede kamer, waarbij het
verzoekt in het aanhangigjwetBOntwerp,houdende
bepalingen tot het tegengaan van overmatigen
en gevaarlijken arbeid van jeugdige personen
en vrouwen;
lo. den leeftijd, heneden welken het verboden
is een kind arbeid te doen verrichten, uit te
breiden tot dertien jaar;
2o. dat verbod als regel eveneens toe te paBse*
op den veldarbeid-,
3o. in geen geval uit te sluiten de werk
zaamheden voor het bedrjjf van den vader, de
moeder of den voogd, indien deze dat bedrjjf
uitoefenen zonder andere hulp dan huisgenooten
4o. te handhaven het verbod van nachtarbeid,
de beperking van den arbeidsdag en de ver
plichting van één rustdag per week, voor jon
gelieden beneden 18 jaar en voor vrouxen van
eiken leeftijd;
5o. te handhaven eveneens dat de arbeid van
jongelieden en vrouwen in ieder geval des
avonds minstens te 7 uur eindige
6o. den werktijd van jongelieden van 13 tot
15 jaar te beperken tot acht uur per dag
7o. te handhaven het verbod van vrouwen
in fabrieken en werkplaatsen, vier weken na
haar bevalling
8o. te handhaven in ieder geval de instelling
van inspecteurs, doch aan de regeering zoo
danige wenken te geven, dat de taak dier
ambtenaren worde, niet alleen om het toezicht
en het opsporen van overtredingen te leiden,
maar ook om de hoofden en bestuurders van
bedrjjven an ondernemingen van raad te diene*
en de regeering te rapporteeren en te adviseeren,
ten opzichte van uitbreiding en aanvulling
der wetgeving, mede ter bescherming en ter
verzekering van de gezondheid, het leven e*
de toekomst der werklieden,
Door den heer K. Ie Cointre, uitgever alhier,
zal ten bate van de Ylissingsche wednwsn en
weezen binnen eenige dagen worden uitgege
ven een werkje, getiteldBe genomen proef of
de man gered en een huisgezin gelukkig gemaakt
naar het Engelsch van mevr. Henr. Beecher
Stowe.
Behalve dat het hier eene poging geldt om
het ongelukkige lot van vele weduwen en wee
zen in onze omgeving te lenigen en te ver
zachten is de naam der schrjjfster waarborg
dat men aangename en tevens nuttige lectuur
ontvangen zal.
De inteekenprijs is zeer gering en, zooals
wij boven zeiden, de geheele zuivere opbrengst
ten voordeele der slachtoffers van de jongste
zeerampen in onze omgeving.
Een kort verhaal van het drama bjj Schou
wenbank zal het werkje voorafgaan.
Aanbeveling is bij bet goede doel zeker
overbodig te achten.
Het feestconcert, door Johan Coenen gis
teren avond gegeven in het Paleis van Volksvlijt
te Amsterdam, ter gelegenheid van zjjn veer
tigjarig jubilé als muziekdirecteur, had groot
succes. De jubilaris werd bij zijne komst op
het orkest met gejuich en bloemen ontvangen
en de compositie van Coenen, het eerste bedrjjf
zjjner opera Bertha en Siegfried, werd hoog ge
roemd. Het is een werk, dat hem geheel ka
rakteriseert uit een technisch oogpnnt onbe
rispelijk, kleurrjjk en smaakvol georcheptreerd,
en mét groot talent gebouwd op breede, vaak
