N°. 34.
132e Jaargang.
1889.
Zaterdag
9 Februari.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal in Middelburg en per post franco f 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 cent.
Adrertentïën20 cent per regel. Bij abonnement lager.'
Geboorte-, Trouw-, DoocU, en andere familieberichten met de daarop
betrekking hebbende dankbetuigingen: van 17 regels ƒ.1.50;
iedere regel meer ƒ0,20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Middelburg 8 Februari,
Het Toon e ei.
LETTEREN EN KUNST.
ONDERWIJS.
RECHTSZAKEN.
lllDlllllil lK.SI III (III II1M.
w
Thermometer.
Middelburg 8 Febr. vm. 8 u. 33 gr.
m. 12 u 39 gr. av. 4 u. 42 gr. F.
Verwacht: W. wind.
Agenten te VlissingenP. G. de Vet Mestdagh Zoon, te GoesA. A. W. Bolland, te KruiningenF. v. d. Peijl, te ZierikzeeA. C. de Mooij en te TholenW. A. van i Advertentlën
Nieuwenhuijzen.Verder worden door alle postkantoren en boekbandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen, en nemen ook het algemeen advertentie- moeten des namiddags te een uur
bureau van Nijgh Van Ditmar te Rotterdam, en de firma B. van dek Kamp te Groningen, voor de Noordelijke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het aan het bureau bezorgd zijn, willen
Buitenland: te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daijbe Cie., John F. Jones, opvolger, voor België A. Grosjean Co. te Brussel. zij des avonds nog worden opgenomen
De Tijd heeft in een drietal artikelen wêer-
legd de bewering van dr Schaepman dat de
beweging tegen den persoonlijken dienstplicht
ontijdig is. Volgens dit blad rest zelfs de
vraag of zij wel tijdig genoeg plaats hadof
zij niet reeds te laat kwam.
Op de vraag waartoe die beweging, gaf het
blad o. a. dit antwoord
«Omdat wij in de afschaffing van de beide
verzachtingen der conscriptie den laatsten
waarborg zien weggenomen, die ons uitzicht
gaf op het voorrecht (in militairen zin) Neder
landers te blijven en geen Pruisen te worden
Omdat de persoonlijke dienstplicht, in beginsel
aangenomen, voor ons ishet stevenen met
volle zeilen naar het Militar, als panacee voor
alle mogelijke maatschappelijke kwalenOm
dat wij, vrije Nederlanders, een hart wenschen
te toonen voor onze ons nog niet ontnomen
vrijheden, en aan den staat het recht ontzeg
gen om naar willekeur over de toekomst onzer
kinderen te beschikken 1"
Hierop levert het Utr. Dbld. de volgende
zeer juiste k^ntteekening
«Zoo lang ten opzichte van de vervulling van
den militieplicht de bevoorrechting voor de
gegoeden, die zich een plaatsvervanger of
nummerverwisselaar kunnen koopen, blijft ge
handhaafd, komt het ons, minstens genomen,
zonderling voor te gewagen van een hart, dat
voor onze nog niet ontnomen vrijheden wenscht
op te komen en van het ontzeggen van het
recht aan den staat om naar willekeur over de
toekomst onzer kinderen te beschikken. Tellen
dan de kinderen onzer minder door de fortuin
begunstigde landgenooten in dit geval niet
mede?"
De geheele beweging van de Tijd is trouwens
louter gebaseerd op de vrees dat er soms schade
aan de kerk zou kunnen toegebracht worden
door de invoering van dien dienstplicht. Dit
ligt duideljjk opgesloten in deze woorden,
waarin het blad protesteert tegen het beginsel,
dat aan den persoonlijken dienstplicht ten
grondslag ligt. «Dat beginsel is valsch, is ver
derfelijk en bedreigt niet alleen, maar schendt
feitelijk reeds de onvervreemdbare rechten der
kerk op haar bedienaren. Als genade zal zij
moeten aannemen wat zij als haar rechtmatig
eigendom mag vorderen."
De liefde van de Tijd voor onze vrijheden
treedt hierdoor in een bijzonder licht.
Naar aanleiding van de polemiek over dit
vraagstuk tusschen het katholieke blad en de
Standaard doet laatst genoemd orgaan een
belangrijke mededeeling omtrent de verschil
lende programs van actie, die bij de verkie
zingen van 6 Maart door de anti-revolutionnaire
en door de katholieke partij waren vastgesteld.
De gastvrouw zelve kwam Donderdagavond
in onzen schouwburg wel wat laat op de reeeptie)
en dan vertoonde zij zich niet van eene aan
gename zyde aan hare gasten, die in grooten
getale tot ons genoegen meer dan bij eene
vorige gelegenheid waren opgekomen.
Mevrouw Romer, die als schrijfster naam
maakte, verwierf al haar roem ten koste van
haar gezin zoodat de opvoeding van haar twee
dochters nog al vrij wat te wenschen overliet;
en het voor haar echtgenoot een groote scha
duwzijde opleverde de man van een beroemde
vrouw te zijn.
Om zich te verzetten tegen de verveling in
huis komt bij baron Romer Saarstein een
goedig man de oude Adam weer boven, hij
wordt weêr verzot op liefdesavontuurtjes.
Gelukkig voor hem en voor den huiselijken
vrede, om niet van huiselijk geluk te spre
ken, wordt hij verliefd op een zangeres, die
van dergelijke amourettes niets wil weten en
onder de hoede staat van een tante, wie de
levenservaring heeft geleerd op practische en
geestige wijze dergelijke aanbidders in bedwang
te houden.
O zij kent de mannen zoo goed, die aardige
tante Paula Hartwig, zij weet dat wie het
nichtje het hof wil maken, moet beginnen met
de tante, en zjj is al zoo dikwijls als brug ge
bruikt om haar nichtje te naderen, dat zij spoedig
genoeg merkt, waar de schoen wringt als een
heertje haar, de oude vrouw, complimentjes
maakt. Die heeren noemt zij brug-ingenieurs.
En toch heeft er een ook haar hart weten
it steleneen Hongaar, een origineel die
De Tijd had nl. beweerd dat de anti-revolu
tionnaire partij in de kamer, eenmaal door de
hulp der katholieken en op de basis van dat program
gekozen, zich aan felonie zou schuldig maken
en overloopen tot den vijand, tegen welken
het tijdelijk bondgenootschap gesloten was, als
zij voor den persoonlijken dienstplicht stemde.
Hiertegen nu komt De Standaard met nadruk
op. Het redebeleid van De Tijd gaat, zegt De
Standaard, uit van de voorstelling, alsof bij de
stembus van 6 Maart jl. de twee genoemde
staatspartijen tot de aanvaarding van een
eensluidend program van actie waren geraakt.
Deze voorstelling is echter onjuist. Men heeft
het wel beproefd, maar is niet geslaagd. Het
resultaat der onderhandelingen was, dat elke
partij haar eigen program van actie zou procla-
meeren, en deswege ook bij eerste stemming
geheel Laar eigen weg zou kunnen gaanmet
dien verstande, dat men zich alleen verbond
bij herstemming over en weder den candidaat
te steunen, die het program van actie, hem
door zijne eigene partij voorgelegd, aanvaard had.
De Standaard laat nu de beide verschillende
programs van actie volgen.
Dat van de anti-revolutionnaire
p a r t ij luidde aldus
(Eerste gedeelte.)
1. In zake het kiesrecht: wegneming van
het onrecht, thans in het behoud van de vijf
meervoudige districten gelegeninvoering van
een kieswet op billijker en minder beperkten
grondslag, en herziening van het kiesrecht voor
de gemeenteraden (grondslagen van het kies
recht en recht der minderheden).
2. Ter eerbiediging van den dag des heeren
betere verzekering van de Zondagsrust.
3. Het openstellen van de gelegenheid tot
het optreden van kamers van arbeid op coöpe
ratieven grondslag ter voorlichting van de
overtieid, en het beschermen van den arbeid
door de wet.
4. In zake het onderwijs schoolgeldheffing
van wie betalen kan inkrimping van de rijks
inrichtingen voor middelbaar onderwijs en van
die voor de opleiding van onderwijzersbezui
niging op de uitgaven der drie rrjks-universi-
teitenherstel van gewetensvrijheid op school
gebied voor den arme, en opheffing van den
vaccinedwang, althans voor de vrije scholen.
5. Regeling bij de wet van de uitbetalingen,
die geschieden krachtens art. 171 (168) van de
grondwet, mede ter bevordering van rechtsge
lijkheid.
6. Gelijkmaking van den belastingdruk voor
de verschillende bestanddeelen van het natio
naal vermogenvermindering van den druk dei-
accijnzen (o. a. zout en zeep), en herziening
van onze iiaadelstarieven, ook in verband met
de handelspolitiek van andere mogendheden.
7. Verbetering van het leven in de kazerne,
zoo in Nederland als in de koloniën; afschaffing
van de plaatsvervanging, mits onder voorbehoud
van de noodige vrijstellingen, en beterregeling
van de militaire rechtsverhoudingen.
8. Breking met het tot dusver ten opzichte
van het opium gevolgde stelselwegneming
van hinderpalen, aan de zending in den weg
gelegdopheffing van de staatskerk in de ko
loniën bevordering van de vrije ontwikkeling
van handel, landbouw en nijverheid, mede ter
wegneming uit de koffiecultuur en de landrente
Ottilie Frisland, de zangeres, oprecht bemint,
en die de tante wel degel jk weet te winnen
voor zijne plannen.
Door die tante en haar nicht nu wordt baron
Römer-Saarstein alleraardigst om den tuin ge
leid. Zijne beide dochters winden papa even
zeer om de vingers, en groeien in 't wild
op, terwijl mama, de beroemde vrouw, in Italië
nieuwe stof gaart voor romantische beschrij
vingen.
De wildzang Herma, een der twee veelbelo
vende dochters, is een natuurkind, die, jongens
achtig in hare manieren, er een .kazernetaaltje"
op na houdt, maar toch een erg goed hart heeft.
Zij verlangt wat naar mama, maar mama
schijnt niet naar haar man en kinders te ver
langen.
Eindelijk wordt die mama per telegraaf, of
liever per telephoon, wij zagen deze nieuwe
uitvinding op het tooneelvoor hen die naar
zulk een inrichting voor Middelburg verlangen,
was het om te watertanden verzocht terug
te komen. Een oom van Herma, Ulrich Von
Traunstein, heeft zich verzekerd van haar liefde
en vraagt nu per draad om haar hand aan
de moeder te Milaan, met verzoek dat mama
zelve die toestemming kome geven.
Daaraan wordt voldaan, maar de beroemde
vrouw is zoo vervreemd van haar gezin, dat
zij haar man, die tot inkeer is gekomen en
haar met hartelijkheid tegemoet treedt, koel
bejegent, en naar de club verjaagt. Dit bezorgt
haar eene ernstige réprimande van tante Paula
Hartwig, die haar braaf de les leest over hare
schromeljjke overdrijving, waardoor zij kaar
plichten als huisvrouw verzaakt ter wille van
u.-ar zucht om zich aan de literatuur te wjjden.
van den daarin voor de bevolking gelegen druk
eenheid van tolgebied tusschen het rijk in en
buiten Europa, en herziening van de compta
biliteitswet.
Tweede gedeelte.
1. Herziening van het grondwets-artikel,
regelende het kiesrecht, door alleen aan gezins
hoofden (mits natuurlijk geene vrouwen) het
kiesrecht toe te kennen.
2. Herziening van de grondwets-artikelen,
regelende de vaststelling van het budget, ten
einde te geraken tot splitsing van de uitgaven
in vaste en jaarlijksche, met behoud van het
recht voor de Staten-generaal om tot wijziging
der eerste het initiatief te nemen, en de laatste,
evenals de middelen daarvoor, aan de kroon te
ontzeggen.
3. Herziening van de grondwets-artikelen
regelende de verhouding van den staat tot de
kerk, ten einde den financieelen band tusschen
den staat en de kerkgenootschappen los te
maken.
4. Herziening van het grondwets-artikel,
regelende het onderwijsb. v. in den zin,
waarin dit in Juni 1887 door het votum der
Tweede kamer reeds was aangewezen.
Het program der katholieke party
luidde daarentegen als volgt
Art. 1. Herziening der wetten op het hooger,
middelbaar en lager onderwijs, met het oog op
decentralisatie, bezuiniging en rechtsgelijkheid.
Art. 2. Enkele districten, ook in de groote
steden en herziening van het gemeentelijk
kiesrecht, vooral wat de basis betreft.
Art. 3. Hervorming en verbetering van de
sociale wetgeving.
Ait. 4. Hervorming van ons belastingstelsel,
met dien verstande, dat gestreefd worde naar
eene gelijkmatige verdeeling van lasten over
de verschillende belastbare voorwerpen, en dat
eene a'.gemeene inkomstenbelasting blijve uitge
sloten. Afschaffing der accijnzen op de eerste
levensbehoeften, bijv. zout en zeep. Herziening
van onze tarieven van in- en uitgaande rechten,
met het oog op de handelspolitiek van andere
rijken.
Art. 5. Beperking van de kosten en lasten
der defensie, met dien verstande, dat de ver
dedigbaarheid des lands ten volle blijve ver
zekerd.
Na mededeeling van deze beide programma's
zegt De Standaard: «IJlt vergelijking van deze
programma's blijkt, dat het progiamma dei-
antirevolutionaire party zeer beslist en duidelijk
afschaffing van plaatsvervanging, mits onder be
houd van de noodige vrijstellingen, eischt, en dat
daarentegen het R. K. program er over zwijgt
er zich noch voor, noch tegen verklaartalthans
niet met zoovele woorden.
Ten opzichte van bare beschuldiging van
félonie (trouwbreuk), door de Tijd der anti-
revolutionnaire party ten laste gelegd, doet
dit blad thans amende honorable.
Het Bchryft«Wij haasten ons te erkennen
dat ons oordeel over een eventueel votum der
anti-revolutionnairen te kras.was geformuleerd.
Ook in hun program vani actie toch staat met
terdaad «afschaffing van plaatsvervanging" te
lezen, terwjjl het program van de katholieken
De oogen worden geopend en de verzoening
tusschen de beroemde vrouw en haar man
heeft plaats, tegelijk met de verloving tusschen
de zangeres Ottilie Friedland en den Hongaar
graaf Beta Palmy.
Het huwelyk van Ottiliedie nog pas een
buitengewoon succes als zangeres behaalde en
een zeer yoordeelig contract met een impres-
sario kon sluiten, zou zeker door de kunst
worden betreurd, omdat zy zich verbond in
't vervolg alleen voor haar man te zingen,
tante Paula vond dat zij voor zich zelve een
beteren weg tot geluk insloeg dan langs het
doornig pad der kunst.
Ziedaar in korte trekken de hoofdinhoud van
het stuk, dat Donderdag zoo veel, zoo rjjkelijk
genot verschafte.
In korte trekken slechts, want het mee te
deelen in al zijn geestigheid, weer te geven
al de grappige tooneelen, de aardige zetten
waarvan in het stuk als 't ware een kruisvuur
plaats had het is ons niet mogelijk en zou
toch nog niet weergeven den indruk, dien een
en ander maakte.
In geruimen tijd zagen wij geen stuk, dat
ons zoo veel genoegen verschafte, dat zoo goed
in elkaar zit, waarvan de figuren zoo goed zijn
uitgewerkt.
Geen geforceerde aardigheden kwamen er in
voor; alles liep geleidelijk en tot op het laatste
oogenblik hield het stuk aangenaam bezig.
Bij zooveel goeds leggen wy dan ook liefst
het ontleedmes der critiek terzij.
Waartoe zouden wij den goeden indruk willen
wegnemen, waarmee, wij durven gerust zeggen
bijna allen, zoo niet allen, na afloop der voor
stelling huiswaarts keerden Het zou geen nut
het woord niet noemt en alleen gewaagt van
«beperking van de kosten en lasten der defensie".
«Indien er hier van schuld sprake wezen mag,
zou die geheel te vinden zijn aan önze zijde.
Aan de onnadenkendheid, aan de domheid dei-
katholieke kiezers, die er maar op toe stemden,
hier en daar en lang niet zelden reeds bij de
eerste stemming, op een onderteekenaar van
het anti-revolutionnaire program met persoon
lijken dienstplicht en al
«Is echter zulk een voorstelling wel geheel
en al juist?... Naar de letter zeker! maar
ook naar den geest, waarin toen door de anti-
revolutionnairen zeker evenmin als door de
katholieken samenwerking gezocht en verkregen
wi rd Eigenljjk en in den grond der zaak
is gemeenschappelijke actie van twee politieke
partyen op een program, dat voor de eene ook
maar één bepaling zou inhouden, die door de
andere bestreden dient een kolossale dwaas
heid Maar heeft men bij overeenkomsten als
deze niet te rekenen met de «gedienstigheden
der practijk"
Er staan nog heel wat andere punten op het
anti-revolutionnaire program van actie (natuur
lijk le gedeelte), waarvan we de verwezenlijking
in de eerste veertien dagen niet zullen bele
ven Bijv. «verbetering van het kazerne
leven", die ook het anti-rev. Program van Actie
altijd nog vóór «afschaffing van de plaatsver
vanging" stelt
Het is wel grappig dit alles te lezen, vooral
die tiraden over de domheid en dwaasheid dei-
katholieke kiezers.
Wie deed hen zoo dom en dwaas zijn
vragen wij op onze beurt.
Toch wel de leiders, dunkt ons.
En tot belooning worden zij op zulk eene
lieflijke wijze behandeld
De kwestie van den dienstplicht brengt de
vrienden hoe langer zoo meer in een moeilijk
parket.
Van eene rede, door den heer A. de Savornin
Lohman in Den Haag gehouden, was het uit
gangspunt, dat de beweging, die overal is waar
te nemen, de levendigheid in alle gemoederen,
voortspruit uit ontevredenheid. Er wordt ge
haakt naar verandering, naar hervorming, zonder
zich bewust te zijn van haar aard en strekking.
De oorzaak hiervan zoekt spreker in de eenzijdige
richting, waarin de volksontwikkeling in de
laatste dertig jaren is gestuurd.
Ontevredenheid is waarlijk geen maatschap
pelijk verschijnsel, dat zich alleen in ae tweede
helft dezer eeuw voordoet. Zoolang de maat
schappij bestaat zjjn er ook menschen, en vele
menschen geweest,, die niet tevreden waren.
Wat het haken naar verandering betreft, reeds
uit de oude kerkelijke liederen leeren wij dat
alles hunkert naar verandering. Ook dit is eene
mensehelyke eigenschap, die zich openbaren
zal, in welke richting men de volksontwikkeling
hebben en wij zouden vreezen tot kleingeestige
fitterij te vervallen. Het ligt toch voor de hand
dat op het tooneel menige figuur met te sterke
kleuren moet worden gemaaldmaar daartegen
over staat dat het hoogst moeilijk is uit te maken
of er geen personen bestaan met al hunne
exentriciteiten of eigenaardigheden, zooals wij
b. v. in den Hongaar graaf Bela Palmy er een
zagen voorgesteld.
De schrijvers Von Schönthan en Kadelburg
hebben de gevolgen willen schetsen van de
overdreven zucht eener gehuwde vrouw om zich
naam te maken.
Hierin zijn zij goed geslaagden de on
bekende vertaler wist in zuiver Nederlandsche
taal hun gerecht voor ons appetijtelijk te maken.
Maar dit alles zou nog niets gebaat hebben
wanneer zij niet zulke uitstekende vertolkers
hadden gevonden in het gezelschap der heeren
Legras en Haspels.
Dat was spel, zooals wij het zelden te zien
krijgenen dit deed opnieuw waardeeren,
welke uitstekende tooneelspelers en tooneel-
speelsters wij bij ons nationaal tooneel bezitten.
Het was weer een genot mevrouw Beersmann
en den heer Haspels te zienbeide het karakter,
dat zij moesten .weergeven, ons voorstellend
met een zeldzaam talent. Dat was de goede
mevrouw Paula Hartwig, met haar guitige en
menschkundige opmerkingen; haar eigenaardige
manier om de waarheid te zeggen. En dan de
neer Haspels, die den baron RomerSaarstein
ons te zien gaf zonder overdrijving, zoodat
men ten slotte sympathie gevoelde voor den
zelfden sul, die eerst onzen lachlust opwekte.
Rond hen schaarden zich de jongeren met
mej. Marie Vink aan het hoofd die Herma
ook stuurt. Maar dat deze van alle niet goede
dingen de schuld krijgt weten we nu eenmaal.
(Arnh. Ct.)
In de dagbladpers werd er een grief van ge
maakt aan jonkheer C. Hartsen, dat hij 't
grootkruis der orde van Karei III van Spanje
aannam, hoewel de onderhandelingen over het
handelstractaat door zijn voorganger, jonkheer
van Karnebeek, waren gevoerd.
Men moest zich liever eerst op de hoogte
stellen van de diplomatieke gebruiken, alvorens
uit een of ander feit aanleiding te nemen tot
oppositie.
De zaak is dat in dergelijke gevallen steeds
de homme en place met het ridderkruis wordt
begiftigd, waarom dan ook jonkheer van Kar
nebeek indertijd het grootkruis van het Legioen
van Eer ontving voor het handelsverdrag met
Frankrijk, hoewel zjjn ambtsvoorganger, jonkheer
van der Does de Willebois, over bet verdrag
't overleg had gepleegd. Daarenboven wordt
een particulier, gelijk de heer van Karnebeek
thans is, nimmer tot grootkruis benoemd.
De heer Hartsen heeft dus ook weder in deze
zaak aan een onwelwillende en volkomen on
juiste critiek blootgestaan. (Dagblad).
Te 's Gravenhage is een nieuwe liberale
kiesvereeniging opgericht, onder den naam van
Vrijzinnige vereenig mg. Zij. zal naast de bekende
vereeniging De Grondwet werkzaam zijn om de
verkiezing van liberale leden voor verschillende
colleges te bevorderen. Het bestuur bestaat uit
de heeren H. G. J. Maas Geesteranus, J. J. van
Kerkwijk, dr J. Zaaijer Azn., W. A. Schroot,
M. M. Couvée Jr., mr H. M. A. baron van der
Goes van Dirxland, B. G. Stempels, SI. Vas-
Dias, mr G. J. Goekoop en mr A. J. W. van
Roijen.
De bekende componist van dansmuziek
Jozeph Gungle is te Weimar in den ouderdom
van 79 jaar overleden.
Benoemd tot onderwijzer aan het instituut
voor doofstommen te Groningen de heer J.
Ruzius, kweekeling der rijkskweekschool te
Middelburg.
Arrondissements-rechtbank te Middelburg.
Heden, Vrijdag, zijn veroordeeld wegens:
beleediging van een ambtenaar
P. v. d. S. 53 j., arbeider Breskens, tot 7 d. gev.
mishandeling E. d. P. 29 jlandbouwer
Breskens (Nieuwsluis), tot 2 m. gev.P. d. K.
17 j., landbouwersknecht Wissekerke (Camper-
speelde om te stelen. Zoo'n ronde, vrooljjke,
ongebolsterde en toch lieve, bekoorlijke jonge
juffrouw bracht het publiek in verrukking.
De heer Tartaud maakte een uitstekende type
van den verliefden Hongaar, terwijl mevrouw
Burlage-Verwoert, die de ondankbaarste rol,
die van de beroemde vrouw, had te vervullen,
mej. Beukers, welke wij met genoegen een mee r
omvangrijke rol zagen spelen en die daarbij vele
goede eigenschappen van haar talent open
baarde, en de beer Jan C. ae Yos het geheel
met recht volmaakten.
En zoo dacht ook het publiek erover, want
er heerschte meer enthousiasme dan bij eenige
voorstelling in dit seizoen tot nu toe het geval
was.
Applaus bij open scherm na het heengaan
van enkele hoofdpersonenterugroeping bij elk
bedryf, en aan het einde nog wel tot tweemaal
toe, waren welsprekende bewijzen vaD de waar
deering, die de vertooners ditmaal ondervonden.
Een volgend maal, wanneer het gezelschap
der heeren Legras en Haspels hier weêr speelt
28 Maart zal het, dunkt ons, dan ook
weêr niet ontbreken aan een talrijk bezoek. Wij
vinden dit vooral zoo gelukkig, omdat daardoor
de vrees: dat een volgend jaar dit genot ons zou
ontvallen, wordt weggenomen.
De vereeniging met ben langen naam zal zeker
in het succes van gisterenavond wel een spoor
slag vinden om ben ingeslagen weg nog niet
te spoedig te verlaten.
