N\ 217.
131e Jaargang.
1888.
Donderdag
13 September.
Middelburg 12 September.
Onderwijs.
Kerknieuws.
Rechtszaken,
Verspreide berichten.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
A d v e r t¥n tien: 20 Cent per regel.
Gebdorte-, Trouw-, 'Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ1.50;
iedere regel meer ƒ0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Het tonnenstelsel te Heidelberg.
FLOR ALIA.
MIDDELRURGSdE COURANT.
Agenten te Ylissingen; P. G. de Yet Mestdagh Zoos, te Goes; A. A. W. Bolland, te Krniningen; P. van dee Peul, te Zierikzee; A. C. de Mooij en te Tholen: W. A. yak Nieuwenhhuzen.
Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomen en nemen ook het algemeen advertentiebureau van Nijgh van Ditmae te Rotterdam, en de firma B. yam dbb
Kamp te Groningen, voor de Noordelijke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John P. Jones, opvolger;
voor België A. Geosjean Co. te Brussel.
In het jongste nommer van het Duitsche blad
Gesundheit, Zeitschrift für öffentliche und private
Hygieine komt voor het jaarverslag over 1887 van
den Heidelberger Tonnenverein.
Nu, volgens zijn onlangs genomen besluit, de
Middelburgsche gemeenteraad meer en meer tot
geleidelijke invoering van het tonnenstelsel schijnt
te willen overgaan, kan het zeker zijn nut hebben
een en ander uit dat verslag over te nemen en
daardoor te wijzen op de, in dat verslag uitge
drukte, zeker geheel onbevooroordeelde meening
uit het buitenland en óp de met dat stelsel te
Heidelberg verkregen resultaten.
Het gebruik van dat stelsel nam in het vorig
jaar in die gemeente belangrijk toe.
In het verslag wordt in korte trekken gewezen
op het nut van dat stelsel uit hygiënisch oog
punt en op de financieele gevolgeneerstens om
daardoor tevens te toonen dat men niet te ver
geefs arbeidde in het belang van den algemeenen
gezonheidstoestand, en ten tweede als spoorslag
voor andere gemeenten om in denzelfden geest
werkzaam te zijn.
Met te meer grond kan nu de vraag omtrent
de resultaten van dat stelsel voor den algemeenen
gezondheidstoestand gedaan worden, nu dat ton
nenstelsel reeds geruimen tijd in Heidelberg be
staat. Bij alle hervormingen op hygiënisch gebied
dient men onderscheid te maken tusschen het nut
daarvan voor enkelen en dat voor het algemeen
omtrent het laatste toch kan eerst uitspraak ge
daan worden, wanneer zulk een reinigingssysteem
in uitgebreiden kring wordt toegepast en het
geruimen tijd bestaat.
Nu blijkt uit het verslag dat in Heidelberg
bij alle deelnemers van dat tonnenstelsel slechts
éen roep opgaat over het gelukkig verschijnsel
dat, met de invoering van dat stelsel, de vree-
selijke lucht, die men tot nu toe had bij beer
putten en afvoer-kanalen, als met een tooverslag
is verdwenen. Dit is wel hoofdzakelijk te danken
aan het strenge toezicht, dat van wege de vev-
eeniging op de inrichting van het tonnenstelsel
wordt gehouden. Daar die tonnen meermalen
in de week worden verwisseldalleen in zeer
enkele huizen, waarin slechts 3 tot 6 menschen
wonen, geschiedt die verwisseling eens per week
kan van gisting der faecaliën geen sprake
zijn. Het ligt voor de hand dat, wanneer om de
een of andere reden een desinfectie der stoffen
doelmatig schijnt, deze ook zeer goed bij een
kleinen bak zooals een ton verkregen zal worden,
wat bij het beerputten-systeem geheel onmogelijk
en bij het kanaalstelsel zeer twijfelachtig is.
Een zeer belangrijk voordeel biedt vooral het
tonnenstelsel aan, omdat elk huis onafhankelijk
is van alle andere en dus geen nadeeligen invloed
ondervindt van de meestal hoogst gevaarlijke
secreetstoffen van de buren.
Nu spreekt het van zelf dat, waar in elk huis
afzonderlijk door het tonnenstelsel de gezondheids
toestand is verbeterd, die, bij de steeds toenemende
uitbreiding van dat stelsel, in het algemeen ook
steeds beter wordthet is dan ook een zeer ge
lukkig en voor andere steden opmerkelijk ver
schijnsel dat in de laatste tien jaren de gezond
heidstoestand van Heidelberg veel beter is ge
worden. Terwijl vroeger op de 1000 inwoners
2526 sterfgevallen voorkwamen, zoo beliep dit
aantal in de laatste jaren 20—21. Typheuze
ziekten werden in Heidelberg zeldzamersedert
jaren kwam typhus daar niet epidemisch voor en
de laatste epidemie daarvan had in 1872 plaats.
Na elke groote overstrooming van de stad door
den Neckar werden vroeger de inwoners door
zulk eene epidemie geteisterd, maar, hoewel sedert
1872 meermalen zulke overstroomingen plaats
hadden, bleef de stad vrij van typhus-epidemie
ja na de vier ernstige inundatiën in den winter
van 18821883, een der ernstigste in deze eeuw,
kwamen in het geheele jaar in (.Heidelberg slechts
36 gevallen van typhus voor, terwjjl in 1872
toen er ook eene overstrooming plaats had, er
nog 383 gevallen van die ziekte te constateeren
waren.
En nu moge het waar zijn dat tot dit verblij
dend verschijnsel ook meewerken allerlei hervor
mingen op hygiënisch gebied die plaats hadden,
zooals een waterleiding, een nieuw afvoerkanaal,
waarin het grootste deel van Heidelberg zich ver
heugen mag, het blijft toch een feit dat die geluk
kige toestand grootendeels te danken is aan
het tonnenstelsel, want dit beschermt den bodem
tegen verontreinigingen zuiverheid daarvan be
veiligt het zekerst tegen typhus en dergelijke
ziekten. Het is bovendien opmerkelijk dat het
meerendeel der huizen, waarin het tonnenstelsel
wordt aangetroffen, oude woningen zijn, gelegen
in het oude gedeelte der stad; en nog opmer
kelijker is het dat [een niet gering aantal dier
huizen, waarin vroeger de typhus veel offers'
eischte, sedert het tonnenstelsel is ingevoerd, van
die ziekte vrij bleef.
Bovendien wordt, tengevolge van dat stelsel,
het water rein gehouden; en dat wil nog al wat
zeggen voor eén stad, waar dagelijks een massa
faecaliën, die vroegerin den Neckarterechtkwamen,
nu uit de rivier verwijderd blijven.
Ook de financieele resultaten, in Heidelberg
verkregen, zijn niet ongunstig. Op bescheiden
voet begonnen door eenige bezitters van tonnen,
is het stelsel nu op ruimer grondslagen ingericht
en de inrichting eene gemeentezaak geworden.
Men heeft zich in betrekking gesteld met land-
bouwvereenigingen om steeds de faecaliën te
kunnen afzetten. De gunstige resultaten, uit dat
oogpunt verkregen, zijn echter niet van zooveel
belang als de gunstige gevolgen, welke dit stelsel
voor den algemeenen gezondheidstoestand heeft
opgeleverd.
Volgens den Haagschen briefschrijver der Zutf.
Ct. is er, hoewel onze koning zich wel is waar
in de laatste dagen weer minder wel gevoelt,
toch geen reden voor ongerustheid.
Z. M. zelf heeft intusschen zijn verlangen te ken
nen gegeven, dat de voogdijwet zoo schielijk mo
gelijk behandeld wordt. »Dezer dagen sprak ik een
geneesheer", schrijft de corr. verder, »die met
's konings gezondheidstoestand geheel op de hoogte
kon zijn en deze zeide mij»Er zijn weinig
patiënten, die zoo stipt de voorschriften van den
medicus opvolgen als Z. M. Bekend is het, dat
de koning lijdende is aan eene ziekte, die naar
alle waarschijnlijkheid niet meer geheel genezen
zal, maar bij de gezonde levenswijze, die Z. M.
volgt, kan de gevreesde slag toch nog zeer lang uit
blijven en 's konings artsen verklaren eenstemmig
dat in verband met de omstandigheden de alge-
meene toestand bjjzonder gunstig is".
>Dit komt trouwens overeen met hetgeen mij
de vorige week werd meegedeeld door een hoog
geplaatst ambtenaar, die door den koning beëedigd
was. Er werd toen juist ook in hofkringen ver
zekerd, dat Z. M. niemand meer staande kon
ontvangen en dat het loopen hem ook uiterst
moeilijk viel. Welnu, bedoelde ambtenaar had
zich persoonlijk kunnen overtuigen hoe overdreven
die geruchten warenZ. M. had zich staande
geruimen tijd met hem onderhouden en zoo
weinig blijk gegeven van vermoeidheid, dat iemand
die het niet wist, Z. M. volstrekt niet als een
patient zou hebben beschouwd. Ondertusschen,
zooals ik reeds schreef, na dien tijd is de toestand
wel iets minder gunstig geworden, zoodat Z. M.
nu voorloopig zijne kamer niet mag verlaten".
De le luitenant F. N. L. Lotsij, van het 4e
bataljon 3e regiment infanterie te Vlissingen, is
op zijn aanvrage op non-activiteit gesteld.
Er moet door de regeering een nieuw wets
ontwerp op den kinderarbeid bij den raad van
state zijn ingediend.
Bij kon. besluit zijn de heeren J. Petersen,
H. L. Sanders en M. P. Spillenaar Bilgen be
noemd en aangesteld tot apotheker 2de kl. bij
den mil. gen. dienst in Nederlandsch-Indië.
Verder is de heer A. C. Kienitz, laatstelijk 2de
hulponderw. aan de o. 1. school te Bandjermasin
(Z.- en O. afd. van Borneo), thans met verlof hier
te lande, op zijn verzoek, met ingang van 1 Oct.
1888, eervol uit 's lands dienst ontslagen, met
toekenning van pensioen.
Ook is de heer W. H. Hajenius, commies bij
het Dep. van Koloniën, op zijn verzoek, met
ingang van 1 Oct. 1888, eervol uit 's lands dienst
ontslagen, met behoud van aanspraak op pensioen.
Zaterdag verleent de minister van binnenland-
sche zaken geen audiëntie.
De le luitenant W. Verheij is door den mi
nister van oorlog belast met de samenstelling
van een leiddraad voor het kader en verder per
soneel der pantserfort-artillerie.
De cadet H. J. Verhuist, 2de studiejaar, genie
O.-T. leger, is overgeplaatst bij de artillerie hier
te lande.*
Te Breukelen is op 66jarigen leeftijd overleden
de heer J. G. Betz, lid van de kamer van koop
handel te Botterdam, directeur der Koninklijke
Nederlandsche Stoomvaart-maatschappij voor Rot
terdam, commissaris van de maatschappij Zeeland,
lid der handelsfirma Betz Va*n Heijst te Vlaar-
dingen. Hij was jaren lid van den gemeenteraad
te Rotterdam.
De Vereeniging voor lijkverbranding heeft sinds
een paar jaren voor hare leden de gelegenheid
opengesteld om, door storting van eene som van
200 in het fonds voor lijkovens, zich het recht
te koopen op lijkverbranding voor rekening dezer
vereeniging. Bij de bepaling van deze som was
geen rekening gehouden met den leeftijd van hen,
die de storting zouden doen, en daarom bestaat
het voornemen om, te beginnen met het volgende
jaar, die som, naar gelang van den leeftijd (in
negen klassen verdeeld), te stellen op ten minste
100 en ten hoogste 300.
Weer drie leden hebben de storting van/200
gedaan, waarvan éen zich bereid heeft verklaard
om, na aanneming van het nieuwe tarief, zijne
storting alsnog tot 225 (volgens de klasse van
zijn leeftijd) te verhoogen.
Het fonds telt thans 14 leden, waaronder 4
dames.
Het toelatings-examen, den lOen en Hen Sep
tember voor de burger-avondschool alhier gehou
den, leverde de volgende uitkomst op
Yan 27 candidaten, die moesten worden onder
zocht, hebben 17 aan de vereischten voldaan.
Hiervan waren 16 voor de eerste en 1 voor de
tweede klasse.
De tweede overgangs-examens worden afgeno
men 12 en 14 September.
De lessen in den nieuwen cursus, die Maandag
17 Sept. aanvangen, worden geopend met 114
leerlingen.
De voortdurende toename van dit getal is
TOorzeker een gelukkig verschijnsel.
Bij de Ned. Herv. gemeente te Goes is
beroepen de heer P. N. Pilaar, pred. te Rhenen.
Ter openbare civiele terechtzitting der arron-
dissements-rechtbank te Middelburg van heden is
de heer mr F. J. N. van Dam, benoemd kanton
rechter te Oostburg, als zoodanig beëedigd.
Voor den Hoogen raad is eergisteren behan
deld de zaak tegen den heer W. E. Willink
Ketjen, door de rechtbank te"'s Gravenhage, be
vestigd bij arrest van het hof, veroordeeld tot
eene geldboete van 25, wegens smaad tegenover
een ambtenaar, in casu den thans afgetreden
minister van koloniën Sprenger van Eyk. Geen
middelen voorgesteld zijnde, concludeerde het
openbaar ministerie tot verwerping der voorzie
ning. De uitspraak is bepaald op 1 October
aanstaande.
Sedert de instelling der Floralia heeft de
bloemenkweek bij den arbeidenden stand steeds
veel sympathie gevonden en vindt die ook nog
heden ten dage, want ook nu weder heeft de
vereeniging Uit het volk voor het volk succes
met haar bloemenieest.
In de netjes versierde kolfbaan van den Edelen
Hove van St. Sebastiaan toch staan wij meld
den het gisteren reeds ongeveer 2000 planten
gerangschikt, die het bewijs leveren dat door vele
aanvragers ook dit jaarofschoon de koude
zomer niet medewerkte, fraaie planten konden
gekweekt worden. Ervaring in het kweeken, maar
vooral zorg en toewijding, liefde tot de bloemen
spreken er uit.
Na een nauwgezette bezichtiging wij waren
ergisteren getuige van hoe de jury wikt en weegt
zijn de prijzen toegekend en heden middag stroom
den reeds vele inzenders naar de tentoonstelling
om zich te vergewissen of zij eene bekroning
verdiend hadden.
De gelukkige prijswinners zijn
Voor verzamelingen van acht plan
ten; le pr. 10 J. Snijders, 2e pr. 7.50 J.
M. Lacor, 3e pr. 5 vrouw Snijders—Plupmers,
4e pr. ƒ3.50 C. J. Casteleijn, 5e pr. 2.50 vrouw
Klerk
voor verzameling van vijf, zes of
zeven planten: le pr, 7.50 H. W. J. Snij
ders, 2e pr. 6 R. R. van de Woestijne, 3e pr.
5 H. Pieters, 4e pr. ƒ3 A. R. van de Woestijne;
voor verzamelingen van vier planten:
le pr. 7.50 Anna Kraak, 2e pr. ƒ6 0. Kraak
en W. C. van Heusden, 3e pr. ƒ5 G. P. de Graaf
en P. H. Bostelaar, 4e pr. 4 W. K. Bos en J
van Leersum, 5e pr. 3.50 vrouw Eblie en Cath.
Hendrikse, 6e pr. 3 J. Kraak en P. Marijs, 7e
pr. 2.50 R. M. Bostelaar en J. P. de Graaf.
De premiën, bestaande uit voorwerpen van
huishoudelijk gebruik of ter versiering der huis
kamer, werden behaald
voor Tradescantia Multicolor le J. J. Groenen-
berg, 2e H. J. Melgers—Roelse, 3e I. J. Hen
drikse, 4e Ma van Lindonck
voor Begonia Dregi Alba le F. v. d. Borre, 2e
I. J. Petiet Seymour, 3e M. van Westen;
voor Tunbergia Alata le J. P. Dikkenberg, 2e
W. J. P. Snijders, 3e A. J. P. Entink—V. d.
Putte, 4e J. Yreke, 5e vrouw De Steur;
voor Coleus Variabilis le J. P. Diesch, 2e W.
A. Entink, 3e A. H. Hendrikse, 4e J. W. Ludik-
huise, 5e J. T. H. Entink;
voor Is olepus Pygmaea le L. Koekman, 2e J*
W. H. L. van Karssen, 3e J. Schrijvers, 4e wed.
Roset
voor Mesembrianthemum Cordifolia le D. Boone,
2e E. Buks, 3e J. Giffara, 4e W. van Es, 5e H.
W. Despinois
voor Lantana Hybrida le Ca. Ja. Guiot, 2e wed.
Yan Heusden, 3e P. Hendrikse, 4e Sa. Hubregtse;
voor Heliotropium peruvianum le K. Casteleyn
Gruson, 2e Ca. Pa. Casteleyn, 3e Ca. Casteleyn,
4e A. v. d. WeelYerhoef, 5e J. de Klerk
voor Pelargonium Peltatum le N. Koekman, 2e
M. Lindonk3e P. Kuyt4e vrouw Murk
Pluymers
voor Fuchsia's in soorten le P. A. Adriaanse,
2e C. M. Dhont, 3e S. Giffard, 4e J. de Keyzer, 5e
F. J. M. v. d. Woestijne, 6e Pa. Hendrikse.
voor Zonaal Pelargonium in soorten: le A. de
Groot, 2e J. van Lindonk, 3e W. van Leersum,
4e Joh. Yerniel, 5e C. M. Pieters, 6e vrouw Snij
ders—Zeevaart
voor Pelargonium Peltatum wit bontle F. D.
Karreman, 2e M. Adriaanse, 3e M. Petiet-Koppejan
voor Begonia Semperflorens Alba le A. Petiet,
2e P. Pieters, 3e J. Koets, 4e J. Z. CornéeYan
Sorgen, 5e P. Sobet;
voor Ageratum blauw le P. Gernler, 2e S. J«
Bostelaar, 3e M. Steketee-Schouten, 4e W. H.
Renierse, 5e vrouw Hendrikse-Dekker, 6e E. J. G.
v. d. Woestijne
voor Ageratumvrïi: le vrouw Bosschaart-Hubrecht-
se, 2e F. de Groot, 3e C. de Klerk, 4e J. de
Klerk, 5e P. v d Weel;
voor Lobelia Erinusle M. Stijnen, 2e M. Plui-
mers, 3e M/Lauret, 4e wed. Mink, 5e J. J. Dhont
voor Cuphea Platicentra le vrouw Verhage, 2e
J. J. Yrage, 3e W. P. Gruson, 4e Mar. Midavaine
voor Chaemnostemma Hispida le J. v. d. Woes
tijne, 2e vrouw Krijger, 3e C. van Aartsen;
voor Cineraria Maritima le J. M. v. d. Woes
tijne, 2e H. Geervliet, 3e P. J. H. Seijbel;
voor Sedum Fabarium: le W. de Lange, 2e J.
Adriaanse, 3e vrouw Moens-Matthijsse
Voor planten, van 1887 overgehouden, werden
bekroond
met den len prijs, een spaarbankboekje, J. B.
Diesch, met de le premie S. J. Bostelaar, 2e L.
Seymour, 3e R. M. Bostelaar, 4e J. W. Z. L.
van Karssen en 5e W. van Leersum. De premies
bestaan ook uit voorwerpen van huiselijk gebruik
Moeder natuur begunstigde heden het feest harer
schoonste kinderen met prachtig weder en een
vriendelijk zonneschijntje verhelderde de kleuren
van bloem en blad. Moge ook morgen bij het
feest-concert en het vuurwerk goed weder de
feestvreugde vermeerderen
Bij de heden door de troepen op Walcheren
uitgevoerde manoeuvre werd dè volgende onder
stelling uitgevoerd
Nadat het bjj de vorige oefening [aan onze
troepen gelukt was den vjjand terug te dringen,
werd nu aangenomen dat hij tevens genoodzaakt
was Vlissingen te ontruimen en alsnu langs het
trand en het fort de Nolle terugging in de
richting van Dishoek, ten einde zich daar in te
schepen.
Om dit inschepen te beschermen werd in de
duinen eene verdedigende stelling ingenomen e»