N° 273.
130
1887J
Zaterdag
19 No\ ember.
Middelburg 18 November.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 8/m, franco 2.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels/1.5Ö
iedere regel meer f 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze oourant behoort een BIJVOEGSEL.
De zaak-Smit voor een nieuwe
vierschaar.
I1DDELBURGSCHE COURANT
Agenten teVlissingen: P. G. de Vet Mestdage Zoon te Goes: A. A. "W. Bolland, te Eruiningen: F, tan deb peijx,te Zierikzee: A. C. de Mooij,te TholenW. A. tan Nieuwinhuijzen en te TerneuzeD: L. van Wlfcjc.
Verder worden door alle postkantoren en boekhandelaren abonnementen en advertentiën aangenomenen netnen ook het algemeen advertentiebureau van Nltgh van Ditmae te Rotterdam, en de firma Erven B, van de»
Kamp te Groningen, voor de Noordel jjke provinciën, annonces aan. Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G, L. Daube Cie., John.F. Jones opvolger
In het heden ontvangen nommer van de Berich
ten en mededeelingen van de vereeniging van
leeraren aan inrichtingen van middelbaar onderwijs
komt voor een antwoord van het hoofdbestuur
aan het departement Noord-Holland, inzake eervol
ontslag van dr J. M. Smit.
Dit antwoord is vastgesteld in de vergadering
van het hoofdbestuur, Zondag jl. 13 November te
Bergen op Zoom gehouden.
In dat antwoord wordt meegedeeld, dat het
nieuwe hoofdbestuur, onmiddelijk nadat het de
taak van het afgetreden hoofdbestuur overgenomen
en dus feiteljjk de leiding der vereeniging aan
vaard had, reeds uit eigen beweging, het
eervol ontslag van dr J. M. Smit, als leeraar aan
de koninklijke H. B. S te Apeldoorn, tot een
punt van onderzoek heeft gemaakt. Het kwam toch
dat bestuur voor, dat het niet op een aansporing
van de zjjde der departementen of der leden moest
wachten, om te trachten zich volledig op de
hoogte te stellen van alles, wat met deze kwestie
in verband staat. Het stelde dit onderzoek in
om een antwoord te vinden op de vraag, of het
al dan niet op den weg van het hoofdbestuur
lag, het initiatief te nemen tot het samenroepen
eener buitengewone algemeene vergadering, ten
einde de leden te kunnen raadplegen over het
doen van stappen in deze zaak. Nu dit onderzoek
het bestuur niet overtuigd heeft van de wen-
sehelijkheid om in dezen handelend op te treden
zoude het uit eigen beweging ook niet zijn overge
gaan tot het mededeelen van de verkregen resultaten
aan de departementen. Vooreerst toch, omdat de
verschillende departementsbesturen z. i. even
goed een Ondersoek hadden kunnen instellen,
indien zij dit noodig hadden geoordeeld, en,
naar gelang van den uitslag, a 11 jj d nog bij
het hoofdbestuur op het nemen van maatregelen
hadden bunnen aandringen. Ten anderen, omdat het
den leden van het hoofdbestuur eenparig toescheen
dat zij, ambtgenooten van den ontslagen leeraar,
- geen termen kunnende vinden om te zijnen
behoeve op te treden zich liever van elke
openlijke uitspraak in deze kwestie moesten
onthouden. Nu echter door het departement van
Noord-Holland tot het hoofdbestuur het verzoek
was gericht, om te trachten meer licht te verkrij
gen en te verspreiden en dit verzoek in de pers
besproken is, achtten zjj zich gerechtigd en ver
plicht, de resultaten van hun onderzoek en de
overtuiging, die hun dit gaf, mede £a deelen.
Het hoofdbestuur heeft zich om inlichtingen
gewend tot den inspecteur van het M. O. dr
Van Eyb, tot de commissie van toezicht op het
M. O. te Apeldoorn, tot den directeur der konink
lijke H. B. S. aldaar, den heer W. J. Hakkert,
tot dr J. M. Smit zelf en tot enkele particulieren
te Apeldoorn en elders. Uit de menigte, zoowel
mondeling als schriftelijk verstrekte inlichtingen,
deels van vertrouwlijken aard, deels ter openbaar
making geschikt, is gebleken
1° dat dr J. M Smit reeds sedert een drietal
jaren als politiek redenaar in verschillende plaatsen
van ons land is opgetreden;
2® dat in den laatBten tjjd de wjjze en de
toon, waarop hij zjjn meeningen verkondigde,
bp de autoriteiten en ook bjj particulieren (o. a.
blijkens verschillende uitingen hunnerzijds in de
pers) afkeuring hadden verwekt, terwijl voorna
melijk aanstoot had gegeven het feit, dat hij de
gelegenheid om voor algemeen stemrecht te jjveren,
te baat nam tot het doen van aanvallen op het
koningschap en op regeeringseolleges en personen;
3® dat daardoor te Apeldoorn de vrees werd
gekoesterd, dat een dergelpke wjjze van
optreden' van een leeraar niet dan schade zou
kunnen toebrengen aan den bloei der inrichting,
waaraan hjj verbonden is
4" dat het toch niet onbekend was, dat de
ouders van verschillende leerlingen over de han
delingen van dr Smit ontevreden waren, aangezien
zjj meenden te bemerken, dat bp hun kinderen
het voorbeeld van dien leeraar, als ook de w ij z e
waarop deze met hen omging, eene
zekere minachting van het gezag teweegbracht;
terwjjl autoriteiteü en particulieren reden hadden
te vreezen, dat op den duur dit voorbeeld, ook
jii verkondigde dr Smit zjjn meeningen niet
rechtstreeks aan zjjn leerlingen, op hun geestes
richting niet zonder invloed zou bipsen. In. een
gesprek met een lid der commissie van toezicht,
in November 1886 gehouden, werd dr Smit reeds
op ernstige en gemoedeljjke wijze de mogelijkheid
onder 't oog gebracht, dat zjjne handelwpze hem
te eeniger tjjd in moeielijkheid zou kunnen brengen,
5o. dat het optreden van dr Smit in eenige
steden van Zeeland, in April 1887, der commissie
van toezicht aanleiding heeft gegeven om hem
te ondervragen en aan den inspectenr om hem
uitdrukkelijk te waarschuwen voor de
mogeljjke gevolgen
6o. dat in een vergadering, door de commissie
van toezicht met den heer inspecteur dr. Van
Eyk op 5 Mei gehouden, en door den directeur
der H. B. S. bijgewoond, dr Smit is verschenen,
waarop hem is mededeeld, „dat de autoriteiten
het ten nadeele van de school en van het mid
delbaar onderwjjs zouden achten, als hij voort
ging, op de wjjze, door hem in den laatsten tpd
gevolgd, zjjn politieke denkbeelden te verbreiden
7o. dat dr. Smit, hoewel toen in het midden
latende of hij te Goes zóo over het koningschap
had gesproken, als de Nieuwe Botter dams che
Courant van 26 April vermeldde, niet uit eigen
beweging, doch eerst op aandrang der
commissie van toezicht en,.van den inspecteur, in
de N. R Crt. van 8 Mei j. 1. heeft verklaard,
die woorden niet te hebben gebezigd
8o. dat dr. Smit op de eategorisch gestelde
vraag van den voorzitter der vergadering heeft
verklaard, te zullen voortgaan op dezelfde
w jj ze als politiek redenaar op te treden, aan
gezien zijn grondwettig recht als staatsburger hem
daartoe de vrijheid verleent
9o. dat hem daarop door den inspecteur -werd
voorgehouden dat' bij als gemeente-ambtenaar
verplicht is na te laten, wat den bloei der school
kan bedreigen dat hp dus bij het voortzetten
zjjner tot dusver gevolgde gedragslpn in botsing
zou komen met zijn verplichting als leeraar en
gemeente-ambtenaar en zich zou blootstellen aan
hoogst onaangename gevolgen. Om
die reden werd hem in ernstige overweging ge
geven eens goed na te denken over de vraag, of
het hem als leeraar der jeugd en ambtenaar der
gemeente wel vergund was, zoodanig gebruik
van zijn vrijheid als staatsburger te maken
lOo. dat hierna dr Smit i s voortgegaan, op
heftige wijze, zoowel mondeling als schriftelijk
zjjno denkbeelden te verspreiden. Door deze
vernieuwde aanvallen zpnerzpds op regeerings
eolleges en personen werden de autoriteiten ver
sterkt in hun meening, dat d eze wijze van
optreden van dr Smit in strijd moet geacht wor
den met zpn plichten als leeraar en als gemeente
ambtenaar
llo. dat daarop door de commissie van toe
zicht is voorgesteld. Dr Smit eervol ontslag te
geven.
Er is nog een voorname factor, die, volgens
het hoofdbestuur, niet over het hoofd mag worden
gezien bjj de beoordeeling dezer zaak. Het is dit
bestuur namelijk gebleken, dat de goede verstand
houding tusschen dr Smit en den directeur der
koniuklpke hoogere burgerschool veel te wenschen
overliet en de commissie van toezicht ook nog
enkele grieven tegen eerstgenoemde had. Dit bljjkt
trouwens ook duideljjk uit het voorstel, door de
commissie van toezicht dd. 5 September aan den
gemeenteraad van Apeldoorn gedaan, om dr Smit
met 1 Januari eervol te ontslaan. Wij lezen
daarin„Te meer gevoelen wjj ons tot dezen
maatregel gedrongen, omdat ook de houding van
den heer Smit tegenover de directie van de school
en het gebrek aan mededewerking zijnerzijds tot
bevordering van een goeden gang van het onderwijs,
zijn verwijdering wensohelpk maken."
Het niet altijd in acht nemen door dr Smit, als
leeraar en ambtenaar,van den noodigen en passenden
eerbied tegenover de autoriteiten der school; zpn
somtpds eigenmachtig handelen, waar hjj als
leeraar verplicht ware geweest die autoriteiten
vooraf te raadplegenhet gemis aan ernst,
waarvan het optreden van dr Smit tegenover de
leerlingen vaak getuigde dit alles moge niet
de aanleiding zjjn geweest tot het ontslag, maar
heelt toch zeker er toe bjjgedragen het nemen
van maatregelen te verhaasten en de verschillende
autoriteiten tot instemming te bewegen met het
voorstel tot ontslag. Wellicht is het alleen toe
te schrjjven aan welwillendheid jegens dr Smit,
dat dit punt in de vergadering van den gemeente
raad te Apeldoorn slechts ter loops in aangeroerd
en in het besluit geheel is verzwegen.
De bovengenoemde resultaten van het ingestelde
onderzoek zijn breedvoerig besproken en hebben
liet hoofdbestuur tot de eenparige overtuiging
gebracht, dat dr Smit niet is ontslagen wegens
zpn staatkundige meeningen of wegens zjjn op
treden als politiek redenaar in het algemeen, doch
wegens de wjjze waarop hjj, zelfs na vooraf
ontvangen waarschuwing, meende zpn denkbeelden
te moeten verspreiden, en wegens den toon zjjner
aanvallen op regeering en staatsgezag. De heftige
wjjze, waarop bij in den laatsten tpd de bestaande
toestanden aanviel, heeft de aandacht der auto
riteiten op zijn optreden gevestigd.
Het hoofdbestuur meent te mogen aannemen,
dat de verslagen, door verschillende verslaggevers
van de improvisaties van dr Smit opgemaakt, voor
een zeer groot deel getrouw weergeven, in welken
geest door hem is gesproken. Dr Smit moge na
zjjn ontslag ontketd hebben, deze of gene hem
toegeschreven uitdrukking te hebben gebezigd, er
blijft genoeg over om zich een denkbeeld te
kunnen vormen van de wjjze, waarop hjj optrad
en van de scherpte jjjner aanvallen op het staats
gezag en de staatswetten. Te meer is dit het
geval als men die verslagen in verband beschouwe
vooreerst met hetgeen in dagbladen van uiteen-
loopende staatkundige richting, hetzjj door de
redaeties, hetzij door inzenders gezegd wordt van
de door hem gehouden redevoeringen vervolgens
met het hetgeen door dr Smit zelf, o. a. in het
Groninqer Wiekblad van 8 September, is medege
deeld omtrent zjjn staatkundige gevoelensen
eindelijk met de wjjze waaaop hjj die aldaar uit.
Aldus leerde men zjjn meeningen omtrent regee
ring en regeeriDgsvorm kennenzag men, hoe hjj
vaak tegenover een veeltpds minder ontwikkeld
publiek zpn kracht zocht in. het bespotten van
regeeringspersonen en regeeringseolleges, in het
geven van overdreven en scbeeve voorstellingen
betireSfadO verS^ffiStingeti
en staatkundige toestanden, in het opwekken
van verbittering bjj de minder bevoorrechte
klassen des volks, enz. Dit gevoegd bjj hetgeen
natuurlijk in de omgeving van dr Smit bekend
was omtrent zjjn beschouwingen over onderschei
dene zaken, bracht de autoriteiten tot de overtui-
tuiging, dat dr Smit moet worden genoemd een
politiek agitator in den slechten zin van het
woord. Als de heer Smit op bezadigde en waar
dige wjjza bv. voor algemeen stemrecht had geij
verd, dan zou er voor de autoriteiten geen enkele
reden zjjn geweest hem daarin te bemoeilpken en
zij zouden daarin ook geen gevaar voor de H.
B. S. hebben gezien. Dit is de stellige imeening,
die het hoofdbestuur uit zjjn onderzoek heeft
verkregen. Nu echter uit zpn optreden in den
laatsten tjjd zjjn geest van verzet tegen de be
staande toestanden bleek, en de nadeelige ge
volgen daarvan reeds merkbaar waren bjj enkele
leerlingen der school, tot groot ongenoegen der
ouders, werd dr Smit eerst ernstig gewaar
schuwd en, toen hjj op de vroegere wjjze
voortging; ontslagen.
Zonder zich te verdiepen in het opsporen der re
denen, die ieder lid van den gemeenteraad mogen
geleid hebben tot het medewerken aan het ontslag
van dr Smit, staat bjj het bestuur de overtuiging
vaBt, dat het voornaamste motiet niet is geweest
een dubbelzinnig gezegde door hem hier of daar
gebezigd, doch dat de oorzaak daarvan wortelt in
het verschil van opvatting tusschen de autoriteiten
en dr Smit omtrent het beginsel: of en in hoe
ver een leeraar bjj het M. O. buiten de school
onbeperkt en onbelemmerd aan zjjn
meeningen en gevoelens mag uiting geven. Dr
Smit meent, zoo als hjj door zijn optreden en
schrjjven na de ontvangen waarschuwing ten
duideljjkate heelt getoond, dat een leeraar bjj het
middelbaar onderwijs dit o n b e p e r k t en on
belemmerd mag doen. Deze opvatting bljjkt
ook uit het antwoord, dat dr Smit heeft gegeven
op een schrjjven, vanwege het hoofdbestuur tot
hem gericht.
Daarin werd dr Smit verzocht het hoofdbestuur
bekend te willen maken met het ware wezen der
zaak en vooral te letten op deze twee vragen, die
tot allerlei tegenstrijdige berichten aanleiding
geven:
Primo: Is door u werkeljjk in de meeting te
Goea gezegd, in verband met algemeen stemrecht,
en het volk in krasse termen aangeraden „als één
man op te staan" en van oproer en revolutie ge
sproken?
Secundo: Zjjn bjj u ook andere oorzaken bekend,
die de C. v. T. er toe hebben kunnen bewegen
uw eervol ontslag voor te stellen?
In zjjn antwoord hierop schreef dr Smit
„In het afschrift van het besluit tot ontslag is
de reden daarvan duideljjk opgegeven. De zaak
is dus zuiver ven staatsrechterljjken aard; geen
andere motieven dan mjjn optreden worden in
genoemd besluit aangevoerd. De vraag is slechts:
kan en mag een gemeenteraad eischen dat een
ambtenaar afstand doe van zpn staatsburger]jj ka
rechten
„Zooals gjj zult inzien, doen de beide door u
gestelde vragen niets ter zake. Hoe en wat ik
gesproken heb en of er tusschen de directie en
mjj een goede of slechte verstandhouding bestaat,
heeft met de kwestie van mjjn ontslag niets te
maken. Trouwens uit het verslag der gemeente
raadszitting, voorkomende in de Amstet dammerj
bljjkt voldoende, dat de door u gestelde vragen
van geen invloed waren."
„Na ontvangst van dit schrjjven hebben wp,
aldus besluit het hoofdbestuur zpn rapport, ge
meend, dr Smit niet met verdere vragen te moeten
lastig vallen, daar wp ons met deze ziens wjjze
niet konden vereenigen en het ten duidelijkste
bleek, dat dr Smit het onnoodig achtte ons met
het wezen der zaak bzkend te maken, terwpl
hjj bovendien beide vragen, als geheel overbodig,
ter zjj Je stelt.
»Wel zpn ook wp overtuigd, dat een leeraar
het meest volledig recht bezit, om buiten de
school vrjj zpn meeningen in woord en geschrift
te verkondigen, van welk recht trouwens door
een menigte leeraren in onderscheidene deelen
van ons land sedert jaren ongehinderd een ruim
gebruik wordt gemaakt. Doch wjj erkennen
tevens, dat de wjjze waarop dit geschiedt,
niet onverschillig kan wezen voor hen, die ge
roepen zjjn voor de belang' n van het onderwjjs te
waken. Het komt ons voor, dat bjj deze zaak niet
alleen betrokken is de staatsrechtelijke vraag om
trent de verhouding van een ambtenaar tegenover
zpn autoriteiten, maar bovenal de yaedagcgi*
'scae vraag, öf en in boever de bannelingen va®
eeii leeraar buiten de school op de leerlingen van
invloed kunnen zjjn. En dan is onze overtuiging,
dat het belang van het onderwps eischt, dat de
leeraar, waar hp in het openbaar optreedt ter
verspreiding zjjner meeningen, dit met kalmte en
bezadigdheid doe, en dat hjj in het bjjzonder,
waar hp bestaande staatkundige of maatschappe
lijke toestanden aan afkeurende critiek meent te
moeten onderwerpen, dient te zorgen, daarbp niet
te vervallen in bittere aanvallen op het staatsge
zag en op regeeriDgspersonen, niet uit het oog
dient te verliezen de nooJige zelfbeheersching, die
men van een leeraar en ambtenaar, belast met
het onderwps aan het opkomend geslacht, mag
verwachten. Dat nu de wjjze van optreden van dn
Smit bjj velen, zoo te Apeldoorn als elders, o m
die reden afkeuring heett verwekt, is ons ten
volle gebleken en wjj zien in het feit, dat door
ouders van leerlingen te Apeldoorn aan de auto
riteiten van deze afkeuring is bljjk gegeven (zjj
't dan ook, dat dit toch nog toe niet anders dan
officieus is geschied) een zeer bedenkelpk ver*
schpnsel, hetwelk door de commissie van toezicht
aldaar o. i. niet mocht worden voorbjjgezien. Dat
de afkeuring zich zelfs vrp sterk uitte, bljjkt o.
ook uit het feit, dat de vader van een der leer*
lingen te Apeldoorn niet onduidelpk zpn voor*
nemen te kennen gat zpn zoon van de school te
nemen, alsmede uit het aanplakken van een
exemplaar van Bet Huisgezin van 28 April 1887
(waarin een scherpe critiek van een rede van
or Smit voorkomt) aan het gebouw der H. B. S
te Apeldoorn. Wjj willen het gehalte dezer de*
monstratie hier niet karakteriseeren, doch ver
klaren het uit een paedagogisch oogpunt onge»
wenscht te achten, dat een leeraar door zpn wjjz©
van optreden daartoe aanleiding geeft.
Wjj gelooven, dat het niet op onzen wag
ligt in nadere beschouwingen te treden over het
ontslag, aan dr Smit verleend. Wjj meenen echter
genoegzaam te hebben aangetoond, waarom o. i°
noch voor het hoofdbestuur, noch voor de vereeni
ging van leeraren aan inrichtingen van middelbaar
onderwjjs aanleiding bestaat in deze zaak verder
handelend op te treden terwjjl wp nogmaals
verklaren niet dan noode te zijn overgegaan tot
het openbaarmaken van de hierboven meegedeelde
beschouwingen.
Meergenoemd hoofdbestuur bestaat uit de heeren
dr J. J. Couvée, leeraar H. B. school te Middel
burg, majoor H. J. Erantz, le officier aan de K. M.
academie te Breda, A. v. d. Wjjnperse, directeur
H. B. S. te Bergen op Zoom, W. C. Hediok,
directeur der H. B, S. Breda, K. F. L. Weber,
leeraar aan de K M. academie en A. S. Kok,
leeraar aan de H. B. S., beiden te Breda, benevens
de heer Herm. Snjjders, leeraar aan de H. B. S,
te Middelburg, secretaris.
mc*
