N° 216.
130e Jaargang?
1887.
W oensdag
14 September.
Middelburg 13 September
Onderwijs.
Kerknieuws-
Landbouw.
Dit blad verschijnt d a g e 1 ij k s?
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per 8/m, franco 2.—.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent?
Advertentiën 20 Gent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels /F.5Ö
iedere regel meer f 0.20.
Groote letters wordes^ berekend naar plaatsruimte?
Openbare slachthuizen in kleine gemeenten.
MIDDELBIIRGSCHE COURANT.
Agenten te Vlissingen: P. Gr. de Vet Mestdagh Zoon te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. van dek Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te TholenW. A. van Nietjwenhuijzen en te Terneuzen: L. van Wijck.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dahbe Cie., John F. Jones, opvolger.
n.
De abattoirs, die in den laatsten tgd in het
buitenland tot stand kwamen in plaatsen van
30.000 en minder inwoners, wedijveren bijna alle
in doelmatige inrichting en goed beheer en
kunnen daardoor als voorbeelden voor dergelijke
te stichten gebouwen uitstekende diensten bewjjzen.
Eenvoud en zuinigheid, zoowel in aanleg als
exploitatie, zgn hoofdfactoren, die steeds op den
voorgrond zullen moeten staan, willen de onver
mijdelijke onkosten niet te zwaar op de bevolking
drukken.
Alleen groote plaatsen kunnen zich daarbg
eenige weelde veroorloven, en bij haar behoeft de
aanleg zich niet alleen tot het hoogst noodige
te bepalen.
Onder de abattoirs, die wij hier op het oog
hebben, kunnen de volgende in aanmerking komen:
Argentan (dep. Orne) met 6000 inwoners.
Het slachthuis is gelegen op een stuk grond
van ongeveer 19.4 aren grootte en bezit 5 over
welfde slaehtkamers van 8.50 M. lengte, bij 4.40
M. breedte. Op het geheel ommuurde terrein
bevinden zich verder de stallingen voor het slacht
vee en een zoogenaamd penslokaal, waar de
ingewanden en de afval worden gereinigd. Alle
abattoirs bezitten dergeljjke lokalen, die geheel
afgescheiden van de overige inrichtingen liggen
en daardoor veel tot de zindelijkheid bijdragen.
Aan den ingang treft men de woning aan voor
den portier en keurmeester, welke betrekkingen
meestal in één persoon kunnen vereenigd worden.
De bouwkosten hebben bedragen 27.000 en
de inrichting voldoet geheel aan de behoeften van
een stadje met zulk een klein getal inwoners.
Het nieuwe slachthuis te J e n a, een stad met
12.000 zielen, werd in 1885 gebouwd en is aller
gunstigst aan een zij tab der rivier de Saaie ge
legen. Het terrein is 500 M2 groot, waarvan 340
M2 zjjn bebouwd. Het systeem van afzonderlijke
Blachtkamers is hier niet toegepast; men vindt
er twee slachthallen, een voor groot en een voor
klein vee, verder Btalliugeo, een weeglokaal en alle
andere onontbeerlijke inrichtingen. Het geheel is
met gewelven afgedekt, waarhoven zich de woning
van den directeur bevindt. Uiterljjk maakt dit
gebouw een zeer aangenamen indruk. De aanleg-
kosten, met inbegrip van alle machinerieën, weeg
toestellen enz., hebben ongeveer ƒ39.000 bedragen.
Iserlohn, met 17.000 inwoners, bezit sedert
Oct. 1879 een uitstekend abattoir. Het is, even
als het vorige, naar bet zoogenaamde hallensys
teem gebouwd, terwjjl alles mede onder éen dak
ia gebracht, waardoor de aanleg- en exploitatie
kosten belangrijk minder worden. Het wordt in
Duitschland als een type voor dergelijke inrich
tingen beschouwd, hoewel een ijskelder en andere
kostbare onderdeelen bg een slachthuis voor eene
kleine plaats wel gemist kunnen worden.
De gezamenlijke bouwkosten bedroegen ongeveer
ƒ50.000, zijnde voor het eigenlijke slachthuis ƒ48
per M* grondvlak, voor het directiegebouw ƒ98
per M2 en voor de stallingen mede 48 per M2
Na aftrek van 5 rente en 1 amortisatie
verkreeg men in 1880 nog een zuiver overschot
van 600.
Aan slachtgeld wordt gevorderd voor: een rund
1.80, een jong rund 1.20, een varken 0.90,
een kalf 0.45 en een schaap 0.30, terwgl als
weegloon in rekening wordt gebracht voor: een
rund ƒ0.30, een jong rund ƒ0.18, een varken
0.12 en een kalf of schaap 0.03.
Het stalgeld bedraagt per nacht in vorenstaande
volgorde 0.15, 0.09, 0,06 en 0.03 boven
dien hebben de eigenaars van het vee voor de
voeding te zorgen.
Het slachthuis te Mülheim a/d Euhr
(21.600 inwoners) werd in Juli 1876 in gebruik
gesteld. Het ligt tusschen de rivier en een
seheepvaartkanaal en voldoet geheel aan de eischen
van den tjjd.
De gebouwen liggen niet onder éen dak, doch
Zijn van elkander gescheiden links van den ingang
vindt men het slachthuis voor grootvee, rechts
daarvan het directiegebouw, terwjjl een slacht
plaats voor varkens, een voor paarden en de
stallingen aan de achterzjjde van het terrein liggen-
De bouwsom bedroeg iets meer dan 60.000-
Het slachttarief was bjj den aanleg ongeveer
gelijk aan dat te Iserlohn» doch is thans ongeveer
jjQt de helft teruggebracht; de weeglponen en
stalgelden zjjn even hoog als in eerstgenoemde
plaats.
In de jaren 1878—1881 hebben de inkomsten
de uitgaven gedekt; latere opgaven daaromtrent
zjjn mjj niet bekend, doch zullen vermoedelijk
niet ongunstiger zijn, daar de slachters in den
eersten tjjd na de opriehting hun vee in de
buitengemeenten slachtten uit weêrzin tegen het
abattoir. Door vermindering van het slachttarief
is dit verzet overwonnen en wordt thans gretig
gebruik gemaakt van deze nuttige inrichting.
Te Z fi r i c h met 26.000 inwoners bestaat sedert
1868 een nieuw slachthuis, dat gebouwd is ter
vervanging van een oud, hetwelk onbruikbaar
was verklaard. De aanleg geschiedde op breede
schaal; alle gebouwen zjjn onder éen dak met
afzonderljjke stallingen voor het vee. Daar van
het oude gebouw veel werd benuttigd, kunnen
de aanlegkosten moeieljjk als grondslag in aan
merking komen. De directeur geniet een inkomen
van 1200de keurmeester van 900.
Het abattoir te B o c h u m (29.000 inwoners)
dagteekent van 1877 en beslaat een oppervlakte
van 864 M\ De gebouwen zjjn alle afzonderlek
aangelegd; zjj bestaan uit: een directiegebouw,
een slachthuis voor groot vee, een voor varkens
en klein vee, en stallen, verder een vetsmelterjj,
penslokalen, kookinrichting, enz. Als directeur
ia een veearts aangesteld met een bezoldiging van
f 1200, waarboven hjj vrjje woning geniet, doch
verplicht is voor de keuring zorg te dragen.
De aanlegkosten bedroegen ƒ120.000. In 1878»
het eerste jaar der exploitatie, werd, niettegen
staande deze hooge bouwsom, eene zuivere winst
gemaakt van meer dan 7200.
Het slachttarief bedraagt voor een rund 2.10,
een jong rund en een varken 0.90, een kalf
0.45, een schaap 0.30; het stalgeld en
weegloon Btaat gelijk aan dat in de andere ge
noemde plaatsen.
Wjj zouden hier nog talrijke andere voorbeelden
kunnen aanhalen van plaatsen, die in den laatsten
tijd een openbaar slachthuis hebben opgerichtin
hoofdzaak zouden echter deze mededeelingen alle
op hetzelfde neerkomen en slechts eene droge
opsomming van feiten en cjjfers vormen.
Bij de gegeven omschrijvingen hebben wjj de
meest belangrijke bijzonderheden slechts in enkele
trekken medegedeeld, zonder in details te kunnen
afdalen. Voor het doel om te onderzoeken of een
abattoir in plaatsen als Middelburg bestaanbaar
zou zijn, vermeenen wjj genoegzame gegevens aan
de hand te hebben gedaan.
Alvorens daartoe over te gaan willen wjj nog
een bewjjs aanvoeren, waaruit bljjkt, dat onze
naburen het groote gewicht van openbare slacht
huizen ten volle inzien. Het stadje Bad
O e y enhausen met slechts 2000 inwoners, dat
in het badseizoen echter tot 6000 stjjgt, heeft in
1883 eene dergeljjke inrichting tot stand gebracht,
die geheel aan den eisch voldoet en ruim ƒ10.000
heeft gekost het heeft hierdoor een schitterend
voorbeeld gegeven aan zoovele groote plaatsen,
die steeds een toestand bljjven bestendigen, welke
strijdt tegen de eerste begrippen der volksgezond
heid. J. v. S.
De heer dr A. Kuyper te Amsterdam verzoekt
pns opname van de volgende regelen
„Tgdens de verkiezing wierd door u een stuk
uit de Goesche courant overgenomen, waarin ds
J. Verwejj, pred te Ovezand, verklaardelo dat
ik een zeer vreemd kerkideaal najoeg; 2o dat ik
dit kerkideaal geput had uit een Engel schen roman;
en 3o dat ik zelf in mjjn geschrift: Eene Confi
dentie erkend had, dat ik dit aan een Engelschen
roman had ontleend.
Overmits er nu niets van aan is, dat ik
mijne kerkideeën uit een roman putte en er in
de Confidentie niet eene regel voorkomt, waarin
ik dit zou verklaard hebben, had ik gehoopt dat
de heer Verwejj, als eerlijk man, op een vraag
desbetreffende, in de Stand, voorkomende, erkend
zou hebben, dat hij zich in dit opzicht had vergist.
Nu hjj dit niet doet, maar zich verbergt achter
een algemeen betoog, dat hjj eerlang publiek wil
maken, herhaal ik hiermee persoonlek mijn eisch,
dat de heer ds. Verwejj de bladzg uit mjjne Confi
dentie aangeve, waar ik zelf verklaard zou hebben,
mjjn kerkideaal aan een Engelschen roman te heb
ben ontleend.
Is hieraan binnen veertien dagen niet door hem
voldaan, dan zal ik de vrjjheid nemen, het er
voor te houden, dat hg hiertoe buiten
maohje i sen daar ik, als mjjn naam voluit
genoemd wordt, liefst geen impertinente
onvraarhed'en daarbg vermeld ai?; ie bet
mjjn recht ook voor het publiek in uw blad dit
te constateeren."
Tot -welke staatkundige richting behoort baron
Van Pallandt van Neerijnen, die in de Eerste
kamer de plaats zal innemen van zjjn neef, het
oud-lid baron Van Pallandt van Keppel
De Standaard verklaart dat „de nu gekozene,
schoon goedgezind, toch niet tot de onzen behoort.
Hjj is echter, evenals de heer van Nispen, v6or
de Reformhill."
Het oud-lid Van Pallandt heeft vóór de wijzi
gingen in het kiesrecht gestemd en behoort ook
niet tot de Standaard-yttrty. Waarom hem dan
vervangen door zjju bloedverwant, die tevens zjjn
geestverwant is? vraagt het Hbld.
Ligt de verklaring soms in fi e bjj voeging schoon
goedgezind. De heer Van Keppel heeft tegen
het voorstel tot wijziging van art. 194 gestemd,
wat de ^goedgezinde" heer van Neerjjnen wellicht
niet zou hebben gedaan. Maar dat voorstel is
thans immers van de baan, en de nieuwe Eerste
kamer heeft slechts ongeveer een half jaar te
leven
Volgens het Dbld. behoort de heer Van Pallandt
van Neerijnen tot de conservatieven, terwjjl de
Arnh. Crt. van ter zijde vernomen heeft, dat hjj
zich eerder bg de liberalen dan bg de anti-revo-
lutionnairen zal aansluiten. De laatste verzekering
acht de Arnh. echter niet vertrouwbaar.
Aan den heer J. G. van den Bergh, eervol
ontslagen minister van waterstaat, handel en
ngverheid, is een pensioen verleend ten laste van
den staat ten bedrage van 4000 's jaars.
De minister van marine brengt, als vervolg
op de aankondiging van den 5en dezer, ter kennis
van zeevarenden, dat de Üost-Banjaardboei in
hare vorige merken is herplaatst.
Men schrgft ons
Omtrent den lagen prgs van het mosselzaad
(ƒ25 a ƒ30 of ƒ40 per ten), volgens bericht in
het begin dezer maand, kan thans worden mee
gedeeld dat niet de groote hoeveelheid daarvan
als oorzaak moet worden beschouwd, maar wel
de omstandigheid dat de bewuste banken éen
maand te vroeg geopend zgn en bg gevolg het
zaad te jong, te klein en te zwak was om de
bedoelde ontgdige verplaatsing te kunnen verdu
ren, tengevolge waarvan, volgens deskundigen,
50 verloren gaat.
't Is wel treurig dat met zulke toestanden geen
rekening wordt gehouden, want wanneer de ban
ken éene maand later waren geopend kon gemelde
hoeveelheid (6000 ton) op zgn minst genomen tot
18000 tonnen uitgegroeid zgn, en had dan de
waarde, in plaats van zooals nu 0.30, minstens
ƒ0.60 per ton kunnen bedragen. Stel echter de
verkoopwaarde nu gemiddeld op ƒ0.40 per ton
of ƒ2400, en eene maand later op ƒ0.60 per ton
of 10,800, dan zal ieder moeten erkennen dat
zulk een verschil (in 't geheel niet overdreven)
te aanzienlgk is om zulk een feit met stilzwggen
voor bg te gaan.
De officier van gezondheid 2e kl. dr H. A.
Janssen, van het le reg. inf. uit Helder, is over
geplaatst bg het 5e reg. inf. te Ngmegen.
Benoemd tot betaalmeester te Rotterdam mr.
D. de Jong van Polsbroek, thans te Zwolle.
Dr Winkler, die prof. Pekelharing naar Indiè'
vergezelde, is te Utrecht aangekomen.
De collecte voor de scholen met den bijbel
bracht te Bruinisse f 137.80 en te Domburg
31.73^ op.
Zondag herdacht de heer A. Littooy alhier
den dag, waarop hg voor 20 jaar het predikambt
aanvaardde bg de Ghr. ger. gemeente in de Lange
Delft. Hij herdacht dit feit in eene rede, naar
aanleiding van 2 Kron. 8 vers 1 en 2.
De heer J. J. Sik Dgkstra Pz", pred. te
Cadzand, heeft Zondag den dag herdacht, waarop
hg vóór 45 jaren de evangeliebediening te Elle-
woutsdgk aanvaardde, na van 1840 tot 1842
aldaar eerst als hulpprediker gevestigd te zgn
geweest. In 1852 ontving hg een beroep naar
zgne tegenwoordige standplaats, waar hg den 2en
Mei van dat jaar zgne intrede hield. NR. Crt.)
Ds Loeff te Dordrecht Btaat op het drietal
voor predikant te Amsterdam,
Uit Nunspeet schrgft men aan de N. R. Crt.
Het kerkgebouw der Ned. herv. kerk alhier
werd Zondag half 2 's namiddags ontsloten daar
ds. Bax vru Doornspijk, van wege den ring, in.
plaats van den geschorsten predikant J. Knyper
om 2 uur voor de gemeente zou optreden.
Ds. Knyper was echter ook op zijnen post
wel niet in, maar buiten de kerk; daar deelde
hg aan een ieder die het hooren wilde zijue
grieven mede; o. a. dat hij nu al 4§ jaar naar
traktement wachtte, (Hij vergat echter er bij te
voegen of verzweeg het wijselgk, dat dit trakte
ment hem reeds herhaaldelijk en zelfs bg deur
waarders-exploot werd aangeboden, doch dat hij
zelf het hardnekkig blijft weigeren te ontvangen,
omdat de quitantie, die kerkvoogden meenden
daarvoor te moeten vorderen, hem niet aanstond).
Te 2 uur verscheen ds. Bax in de kerk. Toen
ds. Kuyper (die daarop scheen gewacht te hebben)
dit zag, stoof hij ook de kerk binnen en riep
luidkeels: „In naam der^waUserbied ik.^u, dq
Bax! mijnen preekstoel te beklimmen, voor men
mij mijn traktement betaald heett
Dr. Bax stoorde zich echter weinig aan dit
verbod, en deed kalm zijnen plicht; waarna ds.
Kuyper de berk verliet.
Het aantal kinderen dat gedoopt zou worden,
bedroeg op verre na niet het cijfer (circa 40) dat
men meende te verwachten. Een groot gedeelte
werd door den heer Houtzagers van Kootwgk,
die in het lokaal voor de doleerenden preekte
en daar den „kerkeraad" bevestigde, bg de dolee-
rende gemeente ingelgfd.
Een landbouwer uit Walcheren echrgfi ons:
't Begint er op 't land kaal uit te zien. De halm-
gewassen hebben 't veld verlaten, en alleen witte
en bruine boonen, mangels, aardappelen, suiker
en paardenpenen en juin wachten nog om geoogst
te worden. De witte en bruine boonen zgn hier
en daar reeds gekaamd, elders pas getrokken en
gebonden. Het regenachtige donkere weder van
de laatste dagen is voor die vrucht niet deugdzaam,
en als 't zonnetje niet spoedig komt, zullen er
veel geplekte boonen aan de markt komen. De
mangels en suikerpenen zien nog altgd naar
de groote droogte die ze doorstaan moesten
en de knolontwikbeling is daarom ook maar zeer
middelmatig. Naar beweerd wordt, zal het suiker
gehalte der bieten zeker niet minder zgn dan
verleden jaar, daar een droge zomer meestal een
zeer goeden invloed uitoefent op het percentage
aan vaste stof en aan suikergehalte. De aardappelen
beloven veel en van zeer goede opbrengsten zgn
reeds bewgzen voorhanden. In gfeen jaren is het
loof dezer planten zoo lang groen gebleven als
ditmaal, doch daarbg vertoont zich op verscheidene
plaatsen het minder aangename verschgnsel dat
de planten opnieuw bloeien, waardoor de kwaliteit
der knollen miuder wordt. Bemerkte men den
ganschen zomer niets van de bekende ziekte,
thans vertoont die zich hier en daar, en 't is
daarom geraden de aardappelen spoedig te rooien,
v&or dat de schimmelplant den tgd heeft van
't loof de knol te bereiken. Het loof zelf late
men niet op 't land liggen, doch men verzamele
het zorgvuldig op hoopen, die men in brand steekti
dat is 't zekerste middel om de besmetting met
en de voortplanting van 't kwaad tegen te gaan.
De juin heeft het echter zeer kwaad gehad en
in 't algemeen ban men verklaren dat deze
teelt grootendeels is mislukt.
Kwam het zaad reeds zeer onvoldoende en onge»
lgk op door de droogte, later werd de ontwik
keling als 't ware geheel gestremd, zoodat de
knolvorming dan ook zeer gebrekkig kon plaats
vinden. De prgs van dit artikel is gelukkig vrg
hoog. Tegen 1.25 per Hl. of 60 kilo's,
van verleden jaar, kan men nu 2.50 franco
aan boord of wagon bedingen, waardoor het te
lgden verlies althans, eenigszina, vergoed kan
worden. De prgs der aardappelen is daarentegen
steeds dalende. Van 3.zgn de opkoopera
in 't groot, reeds gevallen tot op 1.60 per Hl.
en, daar de opbrengst overal zeer groot is, ver
wacht men nog eerder daling dan rgzing.
Na weken van hongersnood, kan het vea zich
weer tegoed doen in de weiden en ziet de boer
gaandeweg de melkopbrengst stggen, die geruimen
tgd dan ook al zeer min was geweest, wat vooral
moeder de vrouw zeer ten onpas komt, daar deze
uit de opbrengst van melk en boter, zekere uit
gaven voor 't huishouden bestrgdt, die de baas
niet voor zgne rekening neemt De prgs van de
boter is dezen zomer ook al zeer laag geweest
en dat nog wel niettegenstaande de aanvoer ter
markt verre beneden ,'t gewone aantal ponden
