N° 201,
180e Jaargang^
1887.
Zaterdag
27 Augustus.
Middelburg 26 Augustus.
De strijd Tan den
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 8/m, franco 2.
Afzonderlijke nommers ziin verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels /1.S0
iedere regel meer f 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
middëlriirgsche courant.
w
Agenten te Ylissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon te Goes: A. A. W. Bolland, te Xruiningen: F. van der Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te TholenW. A. van Nieuwenhuijzen en te Terneuzen: L. van Wijck.
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger.
„Na dit kijkje in heide gelederen; na deze
schets van het oogenhlik durven wij met ge
rustheid aan de kiezers de keuze overlaten", -
schreven wij aan het slot van ons vorig opstel-
Die schets eischt nog eene korte aanvulling,
nu eerst sedert gisteren hekend is geworden
het besluit, door den hond van R.-Katholieke
kiesvereenigingen betreffende de grondwetsher
ziening genomen. Wie van dat hesluit kennis
nam, zal bemerkt hebben dat onder het katho
lieke deel der anti-liberalen zich hetzelfde
verschijnsel voordoet als bij de anti-revolution-
nairen.
De ultra-partij, aan wier hoofd de Tijd met
haar hekenden redacteur, tevens kamerlid
staat, heeft in den Bond haar idee van verzet
tegen de grondwetsherziening niet zien zege
vieren het meer gematigde element, met dr
Schaepman als leidsman, heeft de overwinning
behaaldmaar toch hood men de hand aan
alle afgetreden katholieke leden, zelfs aan
hen die zich tot het laatste toe blijven ver
zetten. En bovendien liet men aan die zijde,
evenals bij de anti-revolutionnairen, in menig
opzicht de afgevaardigden vrij ja ging men
verder dan dezen door het hoofdstuk der
defensie als verwerpelijk te decreteeren.
Wij zijn overtuigd dat onder alle partijen
thans mannen gevonden worden, die het met
deze herziening ernstig meenendie daaraan
hunne stem zullen geven, en dat dus de kansen
voor dezen gewichtigen arbeid gunstig staan.
Maar, zonder vrees voor tegenspraak, dur
ven wij toch beweren dat alleen bij de
liberale leden der kamers tegenover dit werk
thans de gewenschte aaneensluiting te vinden
is, dat dezen alleen recht op het doel af
gaan goedkeuring der herziening.
Bij de andere partijen heeft men verschillende
stroomingen, die men getracht heeft saam te
brengen op kunstmatige wijze. Een formule,
zwak van inhoud, moet dienst doen om zooveel
mogelijk de geschilllen te bedekkente waken
dat niemand uit het verhand wordt verstooten
maar tevens dat niemand's vrijheid te veel
aan banden worde gelegd.
En daarin schuilt bij ons juist het eenige
gevaardaarom zijn wij het volkomen eens
met hen, die op de vergadering der liberale
kiesvereeniging Goes zich verzetten tegen het
niet-stellen van candidaten. Stellig staat ma
ken kan men op de houding der Goesche af
gevaardigden niet; en zelfs het beroep van
jhr. A. F. de Savornin Lohman op het besluit
der deputaten-vergadering zoo zwak op zich
zelf reeds wordt nog meer verzwakt door
zijne eigen verklaring, dat ieder lid vrij blijft
tegenover elk ontwerp.
Door het schiften, waartoe elk lid nog de
vrijheid behoudt en dat de Standaard zoozeer
aanbeval, mist men den waarborg dat de
grondwets-herziening haar tweede phase zal
doorkomen.
Over den schoolstrijd kunnen wij kort zijn.
Yeel meer dan verleden jaar treedt hij ditmaal
op den achtergrond; men schijnt zelfs te be
grijpen dat, al viel een voorstel-Schaepman,
omdat daarbij te veel gevraagd werdal strijdt
de meerderheid der liberale partij voor behoud
van art. 194, de naaste toekomst brengen zal
eene tegemoetkoming aan de grieven hunner
tegenstandersen er getracht zal worden
recht te doen weervaren, voor zoover dit mo
gelijk is.
Dat in de Tweede kamer stemmen daartoe
zijn opgegaan, hebben wij meermalen aange
toond; maar ook het besprokene in de jongste
zitting der Eerste kamer geeft allen grond
tot die verwachting.
$n dat deze meening niet alleen de onze
is, bewijst wel hetgeen de heer mr J. G. de
Bruijn, lid van ons hoogerhuis voor Noord-
Brabant, in diezelfde zitting sprak.
„Ik neem'' aldus sprak bij „acte va11
vier stellingen, in deze kamer uitgesproken, stel"
lingen, aan welke ik gewicht hecht, die niet
werden weersproken, en die later zullen dienst doen.
„De eerste stelling is van mijn geachten vriend,
den heer Roëllhij heeft herhaald hetgeen hij in
1886 gezegd heeftdat naar zijn gevoelen subsidie
aan vormscholen tot opleiding voor onderwijzers
van bjjzonder onderwijs onder de bestaande grond
wet mogeljjk zou zijn.
„In de tweede plaats, dat de letter van art.
194 het subsidieeren van het bijzonder onderwijs
niet verbiedt, daargelaten of het met den geest
van het artikel zou strooken.
„In de derde plaats constateer ik (en juist
omdat deze stelling uit den mond van den geachten
heer Van Naamen van Eemnes komt, hecht ik
er dubbele waarde aan), dat de wet van 1878 aan
niemand voldoet en niemand bevredigt.
„En in de vierde plaats wijs ik op de belangrijk
ste stelling, die van den minister van binnenland-
eche zaken, die zeide„Ik hel er toe over, om de
meening aan te nemen, dat de grondwet niet
verbiedt het bjjzonder onderwjjs te subsidieeren.
„Dit zijn voor mij de vruchten van dit ernstige
debat en ik hoop, naar aanleiding van die stel
lingen, dat een gunstige terugwerking op het
wetgevend gebied van het lager onderwjjs niet
zal uitblijven, en dat door ons zal kunnen worden
tegemoet gezien een spoedige herziening der ge
wijzigde wet van 1878".
Zich beroepend op erkende liberalen, heeft
deze voorstander van het voorstelSchaepman
tot wijziging van art. 194 zelf geconstateerd,
dat er aan liberale zijde meer en meer een
streven ontstaat om binnen de grenzen van
dat artikel te beproeven den schoolstrijd op
te lossen.
Bij die verklaring behoeven wij niets te
voegen, dan de opmerking dat ook uit dit
oogpunt bet tot stand komen der grondwets
herziening gewenscht is.
Eenmaal die afgeloopen, zal men tijd hebben
om, met andere vraagstukken, ook deze kwestie
tot eene oplossing te brengen.
Of de strijd op Donderdag 1 Sept. hevig
wezen zal
Sommige teekenen deden aan lauwheid en
onverschilligheid denken maar gelukkig ont
waakt in de laatste dagen de belangstelling
meer en meer.
Alleen onverschilligheid en mindere waak
zaamheid zouden dan ook gevaar kunnen op
leveren voor de herkiezing van de heeren
Buteux en Smit, in het district Middelburg.
Van hen is bekend dat zij zullen helpen de
grondwetsherziening tot stand te brengen en
nu verwondert het ons dat door een deel der
anti-revolutionnairen juist voor de korte zitting,
die voor de deur staat, nog candidaten worden
gesteld tegenover deze beide mannen, van
wie zij tóch weten dat zij zullen meewerken
aan het in het leven roepen van de door ben
ook zoo zeer gewenschte kiesrechthervorming.
Van liberalen kant is in sommige districten
wel degelijk een ander standpunt ingenomen,
wanneer men den vasten waarborg had, dat
de anti-revolutionnaire afgetreden leden zich
tegen eene aanneming van alle ontwerpen niet
zouden verzetten.
In hoever dat standpunt juist is, willen wij
hier niet hesprekenvoor ons blijft er om de
aangegeven redenen altijd eenig gevaar schuilen.
Wij wijzen er slechts even op, omdat wij nog
altijd te vergeefs wachten op degelijke ar
gumenten waarom juist ditmaal de heeren
Buteux en Smit door andere moeten worden
vervangen, nu het eenvoudig te doen is om
de goedkeuring van ontwerpen, waarmee men
zegt in hoofdzaak in te stemmen.
Dat men later, wanneer een nieuw kies
stelsel van kracht is, nieuwe districten zijn
geformeerd, weer strijdt voor zijne beginselen
wij kunnen het ons voorstellen. Dan zullen
er ook nieuwe partijvormingen ontstaanen
kan elke partij beter haar macht doen gelden.
Maar als men van anti-revolutionnaire zijde,
zooals men zegt, het eerlijk meent met deze
grondwetsherziening, dan weten wij niet waar
om men onverdachte voorstanders daarvan als
de heeren Buteux en Smit zijn, niet den ar
beid zoude doen voleinden, waaraan zij reeds
hebben meegewerkt.
l'e liberalen zelve zullen zeker niet achter
blijven bun krachten in te spannen in bet
belang eener herkiezing van die twee can
didaten,
In het district Zierikzee zal de strijd
niet hevig zijn maar het kan den voorstan
ders van den heer Van Kerkwijk en van
deze grondwetsherziening niet onverschillig
wezen op welke wijze men het mandaat van
dezen veteraan op parlementair gebied ver
nieuwt.
Voor zijn ijver en zijne toewijding aan de
liberale zaak verdient hij zeker wel een bewijs
van waardeering van de zijde zijner kiezers.
En bovendien, nergens staat men zoo zeer aan
verrassingen bloot als juist bij verkiezingen;
en wat de tegenpartij in dezé in haar schild
voert, valt moeilijk te zeggen. Ook in dat
district zijn dus waakzaamheid en ijver plicht.
In het distriet Goes zal men den strijd
aanbinden met éen candidaat, maar met een,
voor wien men met goeden moed ter stembus
gaan kan.
Reeds bij eene vorige verkiezing verwierf
jhr. J. L. C. Pompe van Meerdervoort, te
Bergen op Zoom, een aanzienlijk aantal stem
men. Zeer bekwaam en ijverig man, heeft
zijn naam in het district een goeden klank.
Weten de leiders der liberale beweging aldaar
hunne partijgenooten tot belangstelling in den
strijd op te wekkendan geven wij den moed
niet op dat het hun gelukken zal een zetel
te winnen, waardoor de kansen voor het wel
slagen der grondwets-herziening zeker zouden
stijgen.
Een tegenstelling.
De anti-revolutionnairen meenen het recht te
hebben van den katholieken heer Van Berckel
een antwoord te vordere* op de vraag, hoe hij
denkt over de grondwetsherziening.
De anti-revolutionnaire heer A. Schimmelpen-
ninck weigert de liberalen te antwoorden op hun
vraag, hoe hp denkt over de Grondwetsherziening.
Vaderland
Voor een weinig talrjjk publiek, waaronder
zich bovendien nog vrij wat politieke tegenstan
ders van den heer mr Th Heemskerk bevondeD,
trad deze, daartoe uitgenoodigd door de anti-
revolutionnaire kiesvereeniginglVederhiMd en Oranje
gisteren avond in de Concertzaal alhier in het
openbaar op.
Nadat de heer C. Verhage, waarnemend voor
zitter van Nederland en Oranjeden spreker aan
zijne hoorders had voorgesteld, schetste deze den
politieken toestand van het oogenblik en zette het
streven der antirevolutionnaire partij uiteen, wat
betreft de grondwetsherziening en daarmee ver
wante kwesties. Hij verklaarde dat de grondwet,
zooals die nu gewjjzigd is, op de hoofdpunten
voor de antirevolutionnaire partij aannemelijk is.
Ook de uitbreiding van het kiesrecht vindt bjj
de antirevolutionnairen steunal zjju zjj tegen bet
behoud van dubbele kiesdistricten als Rotterdam,
Amsterdam, Den Haag en Utrecht.
Dat bjj een lezing van een antirevolutionnairen
candidaat voor de tweede kamer de openbare
school buiten bespreking bljjven zou, is wel niet
te verwachten. Ook de heer Heemskerk liet niet
na in het licht te stellen dat de openbare school,
de zg. aan alle partijen voldoende openbare school,
onverdedigbaar en onrechtvaardig is.
Een eigenaardigen indruk maakte aan het eind
zjjner rede de verklaring van den Bpreker,
dat hij, die thans hier als een der woordvoerders
der anti-revolutionnaire partij optrad, nog niet
zooveel jaren geleden de stelling verkondigde en
verdedigde „de partij van dr Kuyper is gevaarljjk
voor den staat," doch van tegenstander der anti-
revolutionnaire partp tot haar voorstander was
bekeerd.
Ten slotte wees spreker erop dat der anti-
revolutionnaire party ten onrechte wordt verweten
dat zp geloofsdwang uitoefenen wil, terwpl het
integendeel haar streven is de geloofsvrp heid te
bevorderen.
In de gisteravond gehouden vergadering der
R. Kath, kiesvereeniging te (xoea is besloten by
de verkiezing voor de 2e kamer de anti-revoluti
onnaire candidaten te steunen.
De bevelhebber in de IIIe militaire afdeeling
J. H. H. Dommers arriveerde heden middag, ver
gezeld van den kapitein Van den Oudendpk
Pieterse, hier t9 stede met het doel eene inspectie
te houden over de militaire gebouwen en terreinen-
De eerste luitenant H. J. von BruckeD Fock
van het 2 bataljon 3 regiment infanterie alhier,
is, krachtens punt 4 van art. 38 der wet van 28
Augustus 1851 {Staatsblad no. 28), op nonactiyiteit
gesteld, in afwachting dat omtrent hem nader
zal worden beschikt.
Aanstaanden Maandag wordt in het Schuttershof
de Edele Handboog alhier het vyfde, voor dit jaar
laatste zomerconcert gegeven, ditmaal door het
stafmuziekkorps van hei 3e regiment infanterie»
directeur de heer N. A. Bouwman.
Het programma bestaat uit: Cadetten marech
uit Capriccioza, Raida; Ouverture Oberon (arr.
Bouwman), Weber; Valse Caprice (arr. Bouwman),
RubinsteinGroote Fantaisie uit Les Dragons de
Villars, opéra van Maillart, BouwmanOuverture
Carneval Romain (arr. Bouwman), Hector-Berlioz;
Barcarolle du Trio (oboe solo), Fesca; a. Marche
Turque, Beethoven; b. Andante uit de Suite, Ries;
Un jour dféié en Norvège, Grande Fantaisie pasto
rale d'après Willmers, Bouwman.
In de Donderdagavond gehouden vergadering van
den raad van Wolfaartsdyk is besloten den ligger
der wegen en voetpaden in die gemeente zoo te
wyzigen, dat nu iedere polder of elk waterschap
zyn eigen wegen zal moeten onderhouden tot
heden waren haast alle wegen in onderhoud bjj
de gezameniyke polders.
Aan den heer W. P. K. Lenshoek is op zpn
verzoek met ingang van 1 September a. s. eervol
ontslag verleend uit zgne betrekking als gemeente
secretaris, terwpl ter voorziening in die vacature
met algemeene stemmen is benoemd tot waar
nemend secretaris de heer P. van der Voorde^
die als zoodanig dadeiyk is beëedigd.
Donderdag werd te Bergen op Zoom eene
tweede vergadering van de te Yerseke gevestigde
coöperatieve vereeniging voor den oesterhandel ge
houden, hoofdzakelpk tot vaststelling van een
huishoudeiyk reglement en tot verkiezing van een
bestuur. In het laatste werden gekozen de heeren
dr Leo F. de Leeuw te Wemeldinge als pres.,
C. Schipper te Ierseke als viee-pres., en P. A. de
Jong Az. als waarnemend seeretaris-penningm.
terwyi tot commissarissen benoemd werden de
heeren W. F. J. Wagtho en B. A. Overman te
Tholen, C. Lindenbergh te Wemeldinge, baron
Clifford te Bergen1 op Zoom en J. J. Ochtman en
G. H. Kakebeeke te Goes.
Het salaris van den secretaris-penningmeester
werd bepaald op hoogstens ƒ1800 met eene toe
lage van 10 tot f 25 voor iedere 1000 geleverde
oesters.
De prys der consumabele oesters voor de a.
campagne werd bepaald op 45—50 gulden naar
kwaliteit.
De Staatscourant van heden, Vrydag, bevat het
volgende verslag cmtrent de verwachtingen van
den oogst in de provincie Zeeland, over 1887.
Van het wintergraan is de verwachting gunstig.
Tarwe, rogge en gerst beloven over het algemeen
een ruimen oogst, ofschoon hier en daar de nadee-
lige invloed van het koude voorjaar en van de
daarop gevolgde langdurige droogte merkbaar is.
Dit laatste geldt vooral de lichtere en zand
gronden. Op de zware kleigronden, waaruit dit
gewest grootendeels bestaat, heeft de droogte niet
ongunstig gewerkt.
Van de zomergerst is de vroeg gezaaide vrij
voldoende; over het geheel zal de opbrengst
echter niet meer dan middelmatig zgn.
De haver belooft meestal slechts een matig
beschot.
De erwten zyn goed inet peulen bezet. Met
enkele uitzonderingen, waar de plant door St.
Jansbrand is geteisterd, wordt een zeer bevredi
gende opbrengst verwacht.
De witte en bruineboonen vertoonen meestal
slechts een middelmatig gewas, dat echter, bjj
een gunstigen nazomer, nog bevredigend kan zpn.
De paardenboonen staan goed op de zware,
schraal op de lichte gronden. De luisplaag kwam
slechts by uitzondering voor. Het beschot wordt
over het geheel als middelmatig beschouwd.
By het vlas was de opkomst meestal te dun,
en menig stuk moest na het koude voorjaar
worden uitgereden. Overigens is het gewas redes
