N° 145.
130® Jaargang:
1887.
Donderdag
23 Juni.
Dr i Knijper in lel
Verspreide Berichten.
BEKENDMAKINGEN.
Middelburg 22 Juni.
Kerknieuws,
Dit blad verschijnt dagelijks;
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per 8/m, franco 3,50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent:
Advertentïën 20 Cent pér regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ1.80
iedere regel meer f 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
JA ARMABKT,
MIDDELBURGSCHE COURANT.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon te Gees: A. A. W. Bolland, te Kruiningeh: F. van deb Peul, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te TholenW. A. van Niexjwenhtjuzen.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publieité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger
De burgemeester en wethouders van Middelburg
maken bekend dat de jaarmarkt in die gemeente,
zoo geen buitengewone omstandigheden zulks ver
hinderen, dit jaar zal aanvangen den 25 J uli en
eindigen den 6 Augustus daaraanvolgende, terwijl
de loting van standplaatsen zal geschieden Maan
dag den 18 Juli te voren, des voormiddags te 10
uren, waartoe de belanghebbenden zich vóór dien
tijd bij den marktmeester zullen moeten aanmelden.
Aan straatmuzikanten zal eerst Maandag den
1 Augustus vergunuing gegeven worden tot uit
oefening van hun bedrijf.
Middelburg, den 21 Juni 1887.
De burgemeester en wethouders voornoemd,
SCHORER.
De secretaris,
A. DE VULDER VAN NOORDEN.
Te zelden is het ons Zeeuwen gegeven dien
leider van eene kerkelijke en staatkundige
partij in ons land van aangezicht tot aange
zicht te zien en zijne stellingen te hooren
verkondigen, dat wij dit feit met stilzwijgen
zouden voorbijgaan.
Zijn optreden is een gebeurtenis, waaraan,
naar ons gevoelen, evenwel ditmaal niet die
belangstelling is geschonken, welke jaren vroeger
daaraan zou zijn te beurt gevallen. Dit reeds
kenschetst den tegenwoordigen toestand.
Dr Kuijper trad de vorige week op „niet in
de bediening des Woords maar als inleider
van de zevende jaarvergadering" der Vrije
universiteit; en wie de geschiedenis van deze
hoogeschool slechts eenigszins kent; wie op
het gebied der hedendaagsche kerkhistorie geen
vreemdeling is, begrijpt ten volle, waaraan het
verschijnsel, dat wij aanstipten, is toe te
schrijven.
Wanneer men van de hoorders, die in groot
aantal de Schuttershofzaal vulden, terwijl
daarbuiten nog zoovele andere gezeten waren,
afneemt hen, die uit louter nieuwsgierigheid
kwamen hooren; dan nog niet meerekent
degenen die met hem de beweging leiden en
besturendan resten er nog vele aanhangers
van de partij der afscheidingmaar misten
wij daarentegen anderen, die vroeger wel
degelijk zich schaarden aan zijne zijde, waar
het gold voor „de eere Gods" op te komen.
Wij, die op dat punt onzijdig zijn, kunnen
met onpartijdigen blik dit verschijnsel waar
nemen, voor zoover dit zijn invloed in de kerk
alleen doet geldenmaar het heeft toch voor
ons groote waarde, wanneer wij uit het oog
punt van staatsbelang de kwestie beschouwen.
En juist uit dat gezichtspunt wenschen wij
even een blik te slaan op dr Kuijper's optreden
in het Schuttershof en op het door hem
gesprokene. Met belangstelling hebben wij
van begin tot het einde zijn betoog gevolgd;
en daarna gelezen. Bij die lezing werden
wij versterkt in de meening, dat hij, om vooral
niet mis verstaan te worden, goed deed met
het gesproken woord te laten drukken, maar
tevens in de overtuiging, Woensdagavond onder
het hooren opgevat, dat een groot deel van
zijn auditorium hem in zijn betoog niet heeft
kunnen volgen.
Wij laten aan dr Kuijper de beslissing over, in
hoever dit pleit voor of tegen hemzelven,
dan wel voor of tegen zijn hoorders. Onder
de laatsten waren zeer velen die, door
hun eenvoud des harten, dr Kuijper zeer wel
gevallig zullen zijn als volgelingen, maar die
hij teleurstelde, omdat zij iets geheel anders
van hem hadden verwacht; iets wat niet,
zooals nu het geval was, ging boven hunne
Jjevattiaij} wat zij voelen en tasten konden
en wat hun voedsel gaf tot versterking van
hun geloof.
Dat is een kwestie tus3chen hem, en hen
maar voor ons rijst ae ernstige vraag of daarin,
niet juist een groot gevaar schuilt; en of wij
van ons standpunt niet het recht hebben
op dit verschijnsel ten volle het licht te laten
vallen tot waarschuwing van velen.
Over tweeërlei vaderland heeft dr Kuijper
gesproken, en hij stelde, van zijn standpunt
zeer verklaarbaar, het hemelsche verre boven
het aardsche. Wij bekommeren ons daarom
niet, zoolang men daarbij slechts niet een
krijgstoon doe hooren. Doch ook daaraan
ontbrak het niet. Nu eens heette het„Als
het op het uiterste gaat, moet zonder zweem
van aarzeling het aardsche vaderland verzaakt
om niet het hemelsche prijs te geven." Dan
weer werd herinnerd aan de bekende woorden
„Ik ben niet gekomen om vrede op aarde te
brengen, maar het zwaard; of: „Ik ben
gekomen om vuur op de aarde te werpen en
wat wil ik, indien het aireede brandt 1"
Deze woorden, die, toen ze werden gesproken
eenvoudig een profetie bevatten, welke getuig
den van menschenkennis, bij hem die ze sprak,
omdat hij zeer goed begreep dat men zijn
woord van liefde niet begrijpen zou, zelfs nog
niet eeuwen daarna, worden by voorkeur ge
kozen door hen, die in drijven en strijd hun
kracht zoeken. En welk gevaarlijk wapen
geeft men daardoor hun in de hand, die tot
onderscheiden niet in staat zijnBij zulke
zaken toch mag geen misverstand plaats hebben.
En waar nu een leider als dr. Kuyper niet
begrepen wordt door het gros van hen, die
hem in zijne tegenwoordige beweging volgen,
dreigt tweeërlei gevaar in de eerste plaats
dat de volgelingen niet weten en begrijpen
waar hun leidsman, vaak ondanks zichzelven,
hen voeren zal, en in de tweede plaats dat die
aanhangers, in hun ijver, geprikkeld door
woorden, waarvan zij den klank slechts hooren
maar den zin niet begrijpen, verder zullen
gaan dan hun leidsman zelf wenscht.
De wereldgeschiedenis is het wereldgericht
maar wij willen daaruit slechts éen greep doen
en wijzen op hetgeen dr. Knijper zelf aanhaalt
als voorbeeldde geschiedenis der wederdoopers.
Er was zoo machtig veel dat bekoorde in hun
standpunt schrijft byIn een hoekske met een
boekske was hun zoet mijmerende gedachte. En
die gedachte maakte ten slotte plaats voor
een optreden met vuur en zwaard.
Nu weet dr Kuyper daarvoor wel een ver
klaring te geven, door te beweren dat die
Doopers een verkeerd standpunt innamenen
nooit met een JerusalemJerusalem op de
lippen om hun vaderland hebben geweend
zij zijn toch ook begonnen met de gedachte
het goede voor te hebbenmaar de omstan
digheden werden hun te machtig. En duizenden
voorbeelden, waaronder ook in ons eigen land
op dit oogenblik, zijn er om te bewijzen dat,
waar de Religie in 't spel is, de hartstochten
niet in bedwang zijn te houden en de stroom
daarvan vaak in eene verkeerde bedding loopt.
Voor dr. Kuyper is het moderaat en irenisch
gebeuzel van de Toleranten aller eeuwendat
voor dit leven de kerk ondergeschikt moet
zijn aan de vaderlandsche eenheid, een ergernis.
Alles wat wij staat, maatschappij, kunst, we
tenschap noemen, moet buigen voor de „ware,
Christelijk gereformeerde religie, gelijk zij in
den lande gepredikt werd en in de synode van
Dordrecht bevestigd was".
En daarom verheugt het ons dat wij zoo-
velen misten onder zijn gehoor, die hem
blijkbaar thans den rug hebben toegekeerd,
omdat zij het gevaarlijke van zijn drijven
inzien.
Men kan, om aan de behoeften van het hart
te voldoen, de leerstellingen van een kerk
toegedaan zijn, zich hechten aan een geloof,
zonder daarom het goede beginsel uit het oog
te verliezen, dat de staat zich daar buiten
houde en de stelling van Frederik den Groote
huldigen, dat ieder mag trachten zalig te wor
den op zijne manier.
Het ideaal van een wereldburgerschap is,
volgens dr Kuyper, door God in gijn toorn
vpkv/deze aarde verbannen; en naar het
Èeuwig vaderland verwezen. Er zijn er die
met dat idee nog dwepen; en zich voorstellen
dat men trots de scheiding in landen en vol
keren, trots verschil in meening de humaniteit
kan betrachten, en alzoo reeds hier aan dat
idéé vorm en leven geven kan. Maar op dat
ruimere standpunt plaatst dr Kuyper zich liefst
niet. En verkeerd zou het zijn dit verschijnsel
met schouderophalen te bejegenen.
Een wind van reactie heeft gewaaid en hij
waait nog. Maar gelukkig ziet men meer
en meer het onheil in, dat hij kan stichten; en
daarom verblijden wij ons in hetgeen wij bij
het optreden van dr. Kuyper in het Schuttershof
opmerkten te meer, omdat wij daarin een
vernieuwd bewijs zagen dat er aaneensluiting
ontstaat om het ernstig gevaar te keeren, hetwelk
uit zijn drijven kan voortkomen, met of zonder
zijn schuldwant het wtfs of wij verleden
Woensdagavond de echo hoorden van hetgeen
een bekend politicus nog niet lang geleden
sprak over het ten verderve voeren van het
vaderland.
De verkiezingen voor de tweede kamer hebben
in Augustus a. niet op den tweeden maar op den
laatsten Dinsdag plaats, d. i. 30 Aug. Dit tot
verbetering van het gisteren in ons hoofdartikel
meegedeelde.
Het Volksblad, orgaan van Volksonderwijs, be
treurt de beslissing van de Tweede kamer over
art. 194 vooral, omdat haar votum in zedelijken
zis> Aaan dat artikel een gevoeligen knak heeft
toegebracht. De openbare school, zooals zy krach
tens de wetten van 1857 en 1878 in Nederland
bestaat, heeft den 6en dezer maand in de Tweede
kamer eene moreele nederlaag geleden. Wat hare
vijanden, zelfs toen zy in de kamer de meerderheid
hadden, ware het dan ook slechts met éene stem)
niet hebben bereikt, zy hebben het verkregen,
nu zy te zamen zeven stemmen minder tellen
dan de ïschoolparty"een afkeurend votum over
de openbare schoolDe zeven liberalen, die
hun de zege verschaften, ontkennen deze beteekenis
van het votum maar het is een betreurenswaardige
verblinding, dat zy niet hebben ingezien, dat de
moreele beteekenis van het votum geene andere
zou kunnen zijn dan die, welke de vijanden der
openbare school daaraan hechten.
Niet de onder wijsregeling, zooals zij sedert 30
jaren in de hoofdtrekken ongewyzigd in Nederland
gegolden heeft, is door het votum getroffen, maar
het fundament waarop de openbare school rust.
Dat fundament is, dat overal een onderwijs ver-
krygbaar is, waarbij ieders godsdienstige gevoelens
worden geëerbiedigd en dat fundament, hetwelk
een der grondrechten is des volks, omdat het de
erkentenis inhoudt der vrijheid van geweten,
behoort, zoolang er eene grondwet is, welke de
volksrechten tegen elke aanranding waarborgt, in
die grondwet vast te staan.
Waarlijk, de tijden zijn er niet naar, achryft
het Vollcsbl., om duur gekochte vrijheden prys
te geven aan de afwisselende kansen van den
strijd tusschen de oude en de nieuwe levens
beschouwing, waarvan het thans levend geslacht
niet slechts getuige is, maar dien ieder onzer min
of meer gedwongen wordt mede te strijden. Het
is geen gebrek aan vertrouwen in zjjne beginselen,
als men de vrij heden van godsdienst en geweten
beveiligen wil tegen de aanslagen van hen, die
de denkbeelden van vroeger eeuwen niet slechts
nog van toepassing achten in onzen tyd, maar
die ook niet verzuimen- zouden daarmede de proef
te nemen, indien hun er de macht, hoe tydelyk
ook, toe gegeven werd.
In Nederland is eene onderwijswet, gelyk er
thans eene in België van kracht is, met art. 194
der grondwet niet mogelyk, maar zij zou dit
worden als het artikel zooals het thans gewijzigd
is, in de grondwet werd opgenomen.
De raad der gemeente Goes zal a. s. Vrijdag
des namiddags te 2 uren, eene openbare vergade
ring houden, waarin de volgende punten zullen
worden behandeldopmerkingen van ged. staten
omtrent het reglement voor de vereeniging van
werklieden, met voorstel van burg. en weth,
ontwerp-reglement van orde voor de vergaderingen
van den gemeenteraad; reclame van P. van ELve
tegen zynen aanslag in den H. O.verantwoor
ding van de kosten der openbare gezondheids-
1 commissie oppr 1886; begrooting van idem voor
1888benoeming van een stembureau voor
de verkiezing van leden van den raad in Juli
a. s., voorstel van burg. en weth. tot het doen
van uitgaven boven" het bedrag dsv begrooting
(intressen van de gevestigde schuld.); idem tot
het verleenen van een crediet voor de kosten van
onderzoek der mogelijkheid van de oprichting
eener schietbaan; staten van oninbare posten en
restanten van den H. O. en de belasting op de
honden over 1885 en 1886.
Op het veertiende Zuider zendingsfeest, den
lSen Juli op de hofstede Valckeslot bij Goes te
houden, zuüen als sprekers optreden de heeren:
dr F. van Gheel Gildemeester te 's Gravenhage,
openingsredeC. A. H. van Bart te Breda, over
Johannes 14. De mededeeling en Inwoning des
GeestesP. Biesterveld te Gorinchem, over De
grootheid vau den dag der hleine dingen C. Geel
te Amsterdam, over De Inwendige zending in de
achterbuurten; W. L. Jens te Utrecht, over De
Hoilandsche Zending op Nieuw - GuineaH. G.de
Jonge te Dordrecht, over Het werk der zending
de dure roeping der Christelijke kerkC. B.
Oorthuis te Katwijk, over Het anker der hoop%
J. Ossewaarde te Sluis, over Om niet ontvangen
om niet geven; H. Pierson te Zetten, over Het
getuigenis, dat van de Heldringgestichten uitgaat;
H. J. L. Poort te Hendrik Ido Ambacht, over
De inwendige zending en het Socialisme; P. van
Wijk Jr te Rotterdam, die een o verzicht geven zal
over de zending in onze koloniën, en Is. Montagne
te Vlissingen, slotrede.
Te Goes is het broody twee cent per kil»
opgeslagen.
Onder de Zuid-Bevelandsche boerenarbeiders
zoo schrjjft men ons gaat de gemeente
Nisse door voor een der beste dorpen, wat werk
zaamheden en dus ook verdiensten betreft. Toch
loopen deze maand daar menschen zonder werk
en hebben anderen de helft van de week insgelijks
niets omhanden. Een oude van dagen verzekerde
ons nooit beleefd te hebben dat in dien tyd van
het jaar arbeiders werkeloos waren. Men kan
hieruit eenigszins nagaan hoe het in dichter-
bevolkte gemeenten met den arbeidersstand ge
schapen staat. Tot recht verstand dient hier
echter nog bijgevoegd te worden, dat de werkeloozen
uit zoogenaamde losse arbeiders bestaan de vaste
arbeiders, meestal de bekwaamste, vinden by goed
weder geregeld werk, ook voor hunne vrouwen.
De gouvernements koffieoogst op Java wordt
thans voor dit jaar geraamd op 412.740 pikols»
Twee huzaren liepen op Kerstdag des avonds
in den Bosch over straat. De een sloeg ruiten in
de ander stapte naast hem voort. Tegen eerst
genoemde werd een vervolging ingesteld en de
tweede als getuige gehoordHij verklaarde onder
eede niets bespeurd te hebben van het voorgeval*
lene, niettegenstaande andere getuigen verklaarden,
dat hij vlak naast zijn kameraad liep. Hij werd
door den krygsraad wegens meineed veroordeeld
tot twee jaren gevangenisstraf met den gewonen
aanhang. Het hoog militair gerechtshof heeft hera
echter vrijgesproken, de mogelijkheid aannemende»
dat de huzaar zóó dronken was geweest dat hy
inderdaad niets van het stukslaan van ruiten had
bemerkt en dus geen valschen eed had afgelegd4
Een aangename buurtschap, die menigeen
ongeloofelyk zal voorkomen, maar toch waar is
vindt men te Pernis, waar de gemeentemestvaalt
zich bevindt op nauwelyks 10 meter afstands van
de bebouwde kom der gemeente.
Naar men verneemt zullen deze week tnsgc
Persico en signor Gualdi zich naar Ierland bege
ven met een byzondere pauselyke boodschap aan
de Iersche bisschoppen.
De arrestatie van den rijksdagafgevaardigde
Kracker te Berlijn wordt in verband gebracht)
met de inhechtenisneming van den Breslauet
student, onlangs gemeld. In Breslau zijn verschei
dene socialisten gearresteerd.
Naar aanleiding van loopende geruchten
over het voornemen der Italiaansche regeering
om de pauselyke garantiewet te wijzigen, ver
klaarde CriBpi, de minister van binnenlandsohe
zaken, aan den correspondent der Frankf. Ztg
dat dit gerucht van allen grond ontbloot is en
de regeering aan geen hervorming der garantiewet
denkt.
Een ontploffing vond Maandag plaats in een
spoorwegtunnel, nabjj Beaurières, in bet depart^
