N° 65.
130ö Jaargang:
1887.
Yrijdag
18 Maart.
Nationale-Militie.
1 FEUILLETON.
BALTHASAR DE GERBIER.
Middelburg 17 Maart.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 8/m. franco 8.50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën 20 Cent per
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels 1.59
iedere regel meer f 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte:
Door F. AAoiTGLAS.
MIDDELBll
- P
C0URA1VT.
Agenten teVlissingen: p. G. de "Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Boeeand,te Kroiningen: F. van dee peijx,te Zierikzee: A. C. de MooiJ,te TholenW. A. van Nieuwenhxjijzen.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parys en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Datjbe Cie., John F. Jones, opvolger
Van heden af worden de tot uit. Maart
verschijnende nommers van ons blad gezonden aan
hen, die zich tegen 1 April abonneeren.
De burgemeester van Middelburg maakt belang
hebbenden opmerkzaam op de 10e uitgave van
het boekwerk, „Nederlandsch leger", waarin het
hoofdstuk aangaande den „die .fat bij de militie te
land" aaum-rkeiyk is uitgebreid.
Daarin zijn o. a. de bijzondere bepalingen op
genomen aangaande den e> rsten oefeningsiijd voor
ingelyfden hij de militie te land voor (ie loting
van uit jaar.
De lotelingen, welke met gunstig gevolg het
examen kunnen afleggen bedoeld in 941 van
opgemeld boekwera, kunnen, voor z-over zij
daai toe geschikt bevi nden worden, ingelijfd worden
bij het corps en geplaatst worden in l et garnizoen
hcnner keuze.
Zij, die aan bedoeld examen wensehnn deel te
nemen, moeten zich vóór den 20 Maart a. s.
schriftelijk aanmelden bij den kommandecrenden
officier ter plaatse alwaar aren verlangt tot het
examen te woideD toegelaten.
De verder noodige inlichtingen worden ter
secretarie d zer g< meente v. r trekt.
Middelburg, den 16 Maart 18c7.
De burgmeester voornoemd,
F. ERMERINS, l. b.
Nu de minister Heemskerk
de regeeringsvoorstellen had verdedigd, lag het
voor de hand dat er verschillende replieken zouden
geleverd worden.
Daaraan was gisteren de zitting der tweede
kamer gewyden elk der verschillende personen,
die een eigen standpunt innemen tegenover het
kiesrecht-vraagstuk, kwam nader op zijn uit
gedrukte meening terug.
In de eerste plaats wijzen wjj op hetgeen de
heer Heldt sprak. Zijne eerste redevoering tegen
de regeeringsvoorste.len maakte toch een der
voornaamste punten uit van ae rede deB ministers;
en ook van andere zijde was de Sneeker afge
vaardigde aangevallen over zjjn pleidooi voor
algemeen stemrecht.
De heer Heldt begon met de verklaring, dat hy
geen bezwaar ertegen zou hebben, als veroordeel
den wegens dronkenschap van 't stemrecht werden
uitgesloten, omdat dronkaards niet tot een be
paalden stand behoorenieder heeft het in eigen
macht zich voor dronkenschap te behoeden. Hp
ontkende niet, dat er personen zjjn die onver
schillig zjjn voor orde en rust j doch deze vormen
volgens hem, geen klasse, geen groepen in de
maatschappij, geen standook de armst on zjjn op
orde en rust gesteldware dit zoo niet, dan ware
'tveel ongunstiger met onze maatschappij gesteld.
iien pittige Zeeuw.
Hij liet een voetstap na in het
zand van den tjjd.
Nu ik mij neerzet om aan mijn Zeeuwsche
vrienden een en ander te gaau verhalen van een
hier weinig bekend, maar toch zeer merkwaardig
man, een Middelbuiger met wien onze Belgische
stamboeders tot voor enkele jaren hebben ge
pronkt, komt teguijk de gedachte op, of zulk een
kalm onderwerp in onze veel bewogen dagen wel
in een dagbiad past. De meeste lezers ziju als
het ware gewend aan prikkelende voorstellingen,
min of meer weerspiegelend de schokkende bewe
gingen van onzen koortsachtigen tijd, waarin de
hartstochten woelen en bi uisen als de baren eener
door storm hewogen zee. Maar misschien, zoo
dacht ik verder, is het juist vel goed om van tijd
tot tijd eens te spreken over z.-ken, welke aflei
den van de brandende strijdvragen onzer dagen
en die voeien naar het kalme gebied der ge
schiedenis, die toch altijd het laatste woord zal
hebben en voor don enkelen mensch, zoowel als
voor een yolk, de leermeesteres ues levens blijft.
Nooit is er een tijd geweest dat de Nederlanu-
echo handelsgeest zien krachtiger openbaarde
dau ia de laatste jaren der zestiende eeuw, en bij
Hij beriep zich op de adressen voor algemeen
stemrecht, die niet van éen bond, maar van ver
schillende bonden en vereenigingen uitgaan. In
't Zuiden moge dit 't geval niet zjjn, maar dit
bewjjst alleen, dat daar de voogden des volks t
niet in hun belang, of in dat des volks achten 't
volk te laten meespreken over ziju belangen. Dat
de katholieke vereenigingen 'zich niet hebben
geadresseerd, vloeit hieruit voort, dat in de regle
menten dier kringen gelijk vroeger in die van alle
werkliedenverenigingen, de bespreking van poli
tiek is uitgesloten. Dit bewjjst echter niet, dat
de leden dier vereenigingen met den beer Heldt
in meening omtrent dit punt verschillen.
Hjj kwam er tegen op dat, volgens zjjne be
wering, de onlusten te Amsterdam toe te schrijven
waren aan het ontbreken van algemeen stemrecht,
zulk een dwaasheid verkondigde bjj niet; zjj
waren het gevolg van tal van redenen van o nte-
vredenheid, waaraan de regeering niets doen kan.
Maar zjj bestendige althans die eene reden van
ontevredenheid niet, die men kan wegnemen, het
gemis aan recht om mee te praten. Als men verder,
zooals de rechterzijde doet, gelooft dat't volk een
wjjziging van art. 194 in dien geest begeert, dan
moet men dat volk tot 't kiesrecht juist toelaten,
om het gelegenheid te geven van zjjn gevoelen
omtrent de onderw jjskwestie te doen bljjken.
Hjj bljjlt dus voorstander van algemeen stem
recht, natuurlijk beperkt naar gezonde begrippen;
en hierbjj weerlegde de heer Heldt de door de
minister geopperde bezwaren. Men kan het
stemrecht niet aan pasgeborenen gevener moet
en leeftijd worden gesteld. Maar wat de vrou
wen aangaat, de heer Heldt is er vóór ook haar
't kiesrecht te geven althans aan ongehuwde
en weduwen en hjj zal er zich in verhengen,
als men een oplossing in die richting kan
vinden. Hjj heeft van de uitsluiting der vrouwen
niet gesproken. Alleen zou hjj bezwaar hebben
tegen stemrecht van gehuwden, omdat dit een
dubbele stem zou geven aan éen gezin of bjj
verschil tot oneenigheid zou kunnen leiden. Men
geve 't dus aan weduwen en ongehuwde meerder
jarige vrouwen, die, zoo merkte de Sneeker
afgevaardigde, naar aanleiding van een opmerking
van den heer Lieftinek, op, tot groot vermaak der
vergadering, als 't op de keuze tussehen een
man en een stembiljet aankomt, toch wel den
eerste zullen kiezen.
Om de bewering te weerleggen dat geen kiesrecht
moet gegund worden aan hen, die niets aan de
staathuishouding bjjdragen, vroeg de heer Heldt:
Wie betaalt dan niet Als de werkman de
hem door den heer Schaepman geoorloofde twee
borrels per dag drinkt, draagt hjj 18.20 belas
ting per jaar aan den staat af.
De Sneeker afgevaardigde kwam verder op tegen
de voorstelling des ministers van de gevaren die
het algemeen stemrecht aanbiedt} en het beroep
van den heer Heemskerk daarbjj op andere landen.
Volgens den heer Heldt zouden die gevaren, ook
onder een ander kiesstelsel zjjn ontstaanin 1877
had juist in Frankrjjk het algemeen stemrecht een
dit streven naar vooruitgang van moedige koop-
Reden die overal n euwe wegeu zochten, en
stoute zeelui, altijd vaardig om de soms avontuur
lijke ondernemingen hunner reeders te volvoeren»
waren de Zeeuwen doorgaaus in de voorhoede.
Aan de spits stond Balt nasar de MoucheioD,
dien ik nog even in het geheugen wil roepen
met de treffende wooruen, door den kondigen
mr J. H. de Stoppelaar in zijn Jacob Cuts te
Middelburg (I3u0) öan die groote docu geheim
zinnige verschijning in onze handelsgeschiedenis
gewijd. „Moucheron, zegt hg, was jaren lang ue
vraagbaak van den Middciourgscheu nOopman, de
raadsman van de Holiandscne s aats.led( n ge
weest, het genie, dat toen reals, op wttenschap-
peljjke grondeu eu door eigen onderzees, ge.eid,
ue plannen bad aan de hand gedaan, wier ver
wezenlijking zells nu nog, na verloop van eeuwen,
geenszins opgegeven is; de verre zoekende en
vermaarde koopman, die den grootsten stout aan
den Zeeuwsuten handel in die dagen heelt ge
geven doch wiens tweede vaderland blind scneen
voor zyae schitterende hoedanigheden en die
slechts ondank en telenrsi fling vond, waar hg
billijkerwijs welwillende ondersteuning en eer voile
onderscheiding nad mogeu verwaeuien." Ue fiere
koopman trok zien eindelijk uit Middelburg naar
Veere terug, Waar nog een paar vervallen pak
huizen aan zijns vestiging herinneren, doch
ondervond ook daar, dat zijne vroeëere handels
vrienden heiu verfloien en dat, wat erger was, ook
de fortuin hem den rug toekeerde. Men weet
goeden invloed. Toen werd de republiek bedreigd
en de uitslag der verkiezingen was dat de 363
voorstanders- dier republiek werden herkozen.
Dat in hetzelfde land veroordeelden tot kamer
leden werden gekozen, bewjjst niets dit zou onder
een ander kiesstelsel even goed kunnen gebeuren-
Tegenover de heer De Beaufort hield de heer
Heldt vol dat, als de vertegenwoordiging moet zjjn
t orgaan des volks, het volk zich ook moet kunnen
uiten. Of alle belangen gelijk zjjn is een andere
vraag. Heeft de vermogende of meer ontwikkelde
meer belang dan de niet-vermogemle of minder
ontwikkelde? Dan moet men den vermogenden
en ontwikkelden een getal stemmen geven in
verhouding grooter, naarmate zij vermogender of
meer ontwikkeld zjjn. Hij ontkende verder dat
algemeen stemrecht militairisme en protectionisme
in 't leven roepten beriep zich tot bewijs op
Amerika, op Zwitserland en andere rijken. Het
militairisme vloeit voort uit de hooge politiek.
En als goede gevolgen van dat stemrecht wees
hjj erop, dat in Duitschland eena wetteljjke rege
ling van kinder- en vrouwenarbeid en leerplicht
reeds sedert lang zjjn ingevoerd.
Tegenover dezen lofredenaar op het algemeen
Btemreefat stond de heer Rutgers van Rozenburg,
die vreesde dat door dat stemrecht invloed ver
zekerd wordt aan hen, die eigen belang najagen.
Hjj deelt de vrees niet, dat er vroeg of laat een
revolutie moet komen, en vindt daarom een
veiligheidsklep in het algemeen stemrecht onnoodig.
Maar men vergeet, volgens hem, te veel dat door
dat stemrecht een werkeljjk liberale regeering
onmogeljjk wordtmen krjjgt er de regeering
door van de onderste lagen des volks, die onbe
kwaam zjjn om 't kiesrecht uit te oefenen. Het
algemeen stemrecht zal, behalve de tegenwoordige
kiezers, ook de kamer-capaciteiten en verder den
rest geven, die geleid worden door gewone en
gequalificeerde, dat zjjn christeljjke socialisten,
verlokt door de belofte van verdeeling van eigen
dom en paradijsbeloften. Maar spoedig zou men
tot 't inzicht komen, dat de eerste categorieën
worden verdrongen door de laatste en uit de
oligarchie zal de burgeroorlog voortvloeien. De
Amsterdamsche afgevaardigde wil echter, zooals
hy het in zyn eigenaardige spreektrant uitdrukte,
zyn vaderland niet brengen onder den invloed
van de kalot, de bef en den borrel,
Maar juist daarom wil hij evenmin met het
regeerings voorstel meegaan, want dit laat de
kwestie aan de orde. Het is tevens onstelselmatig.
Het opent de deur voor algemeen stemrecht, maar
sluit de vrouwen uit, aie wel postambtenaar,
onderwyzeres, directrice eener burgerschool, schryt-
ster als mevrouw Bosbooin-Toussamt, zelfs koningin-
regentes, maar geen kiezeres mag zgnhet eischt
den leeftpd van 23 jarenhet laat de minst
oeschaafde mannen toe, maar sluit voor de toe
komst zelfs, de meest beschaafde vrouwen uit.
De mode beheerscht 't vraagstukwy durven geen
stap verder te gaan, dan de mode ons aanwg&t.
Over de tegenwoordige kiezers liet de heer
Rutgers zich ook niet bgster gunstig uit, zg volgen
het einde en de brave vader Gats, die bij de familie
te Middelburg in buis woonde, „zich bekoocken
liet" en met eene der dochters verkeerde, is naïet
genoeg, om, na zestig jaren, zelf te vertelLn, h„e
by ue, zeker bedachtzamen maar toch hartelikKen
raad opvolgde om zich niet verder in te laten
met een meisje, waai van de vader als met de
noorderzon uit Zeeland was vertrokken.
Men heeft wel eens vreemdeli gen in die koop
lieden gezien en neu Franschen genoemdzij waren
echter goede Zeeuwen, niet alleen door genegen
heid des harte, wat wel de hooldzaak zal blyvtn,
maar ook uoor afkomst, want de moe er van
Balthasar de Moucoeron was Isabeau de GerüLr,
wier vader Antouie reeds in 1524 onder de
Miudelburgsche koopindeu een grouttn naam hau.
Uit he. zelfde geslacht stamde de man al, w.ons
leven ik hier wensen ie be-pi eken, en die als
schrijver, schilder, ingenieur en kolonist een
opmeikelgke plaats vraagt in de belangrgke
geschiedenis van zijn tijd,
Balthasar Gerbier ol De Gerbier, door de meeste
geschiedschrijvers vermeld als te Antwerpen ge-
reu, tot dat wijlen mr M. F. Lantsheer ontdekte,
dat hg op uen 13 Fobr. 1392 inde Wa.sche kerk
te Middelburg werd gedoopi, en genoemd naar
zyn oom lialtuasar de Moucheron, wiens vader
Froier, zooals nier boven gezegd is, de echtgenoot
was van lsabt.au de Gerbier. Als men i-y ueige-
hjk onderzoek oen Uraaa vast neen, komt m.u
doorgaans wei verder en het b.eek mg daarna
uit onderscheiden opdrachten en andere gedrukte
een party', eene kieevereeniging.
Wil men een kiesrecht van belanghebbenden,
die niet onverschillig zyn, dan stelt by voor het
kiesrecht te geven aan de meerderjarige mannelyke
Nederlanders, die daarvan ter secretarie hunner
gemeente den wensch eigenhandig schriftelyk te
kennen geven en hg ontneme bet weder aan hen,
die drie malen zonder geldige reden 't niet hebben
gebruikt. Met zulk een stelsel zou de heer Rut
gers, van zyn standpunt, meegaan en hy zou dan
ook geheim kiesrecht vorderen.
Van de reebterzyde sprak de heer Van der
Borch van Verwolde voor het regeeringsontwerp;
andere sprekers braken by bun repliek een lans
voor het amendement-Godin de Beaufort om ge-
lyktydig omtrent de additioneele artikelen eene
beslissing te nemen. Daarom wil deze afgevaar
digde art. 80 der grondwet en art. 7 dier add.
artikelen samen verbinden.
Tot de voorstanders van dat amendement be
hoort de heer De Savornin Lohraan, die herinnerde
dat de anti-revolutionnaire party cp het gebied
van den vooruitgang steeds in de eerste ryen
Btond 1 Hg was, onder voorbehoud dat er een
band besta tussehen de beide genoemde artikelen,
voor het regeeringsvoorstel omdat het algemeen
stemrecht uitsluit.
Op al die discussiën afgaande, meenen wy dat
de kansen voor het regeeringsvoorstel gunstig
staan, en dat, al zouden wg daaraan de voorkeur
geven, er geen kans is voor aanneming van een
voorstel der heeren Van Houteu en Zylker om
art. 76 der grondwet te lezen:
„De leden der tweede kamer worden gekozen
door de kiezers, die de wet aanwyst, en op de
wgze, by de wet te bepalen".
By de bespreking van het dezer dagen by' den
koning ingediende adres, waarin om versterking
gevraagd wordt van het Indisctie legtr met Eu-
ropeesche en met name Nederlandsehe elementen,
doet de Arnh. Crtde vraag
Oi het volgen van dien weg practisch mogelyk
zal zyn. Maar toch ontleent dit adres meer ge
wicht aan de namen der verdienstelyke en ge-
eerde staatsburgers, die het onderteekend hebben,
dun aan den eigenlyken inhoud, aan den gedach-
tengang. De bedoeling van de adressanten is
zonder twytel goed, en dat verbetering van den
geest en veisterking van het Europeescbe element
in bet IodioCbe leger zeer gewenacüt is, zal leder
een toegeven. Muur üet adres bevut een opeen
stapeling vun grieven en bedenkingen betreffende
den Btaat van zaken in Inuië, met niet veel
oordeel nevens elkander geplaatst en niet oehoor-
lyk inleidende tot de conclusie van adressanten.
Hier worden, behalve de gedrukte staat der indus
trie, waarvan niemanu de schuld aragen kan, in
éen adem de belasting-verordeningen en de houding
van den Gouverneur-Generaal in ue Tjiomas-
quaestie als oorzaken van den slechten toestand
aangeduid. Wunneer dergelyke feiten worden
gemaakt tot het onderwerp van een plechtig
petitionnement aan den Koning, dan moet er iets
werken, dat Gerbier zich zelfs met zekere voor
belde, eeu „geboren Middelourger" noemt. De
vroegste indiukken van den sehiaudoren ea
wakkeren knaap kouden, om zuc te zeggen, zyn
karakter stempelen. In den huiselyken kring
hoorde by zeaer veet van do oiouu loeüten naar
het o ure Hoorden, door zyu inoedverwaut oe-
r«amd.
lu 1599 zag hy, waarseugnlyk ouder kloüge-
iu., uvmpeige. cual en juichou, cn lecotgedruLch, de
eerste schepen binnenkomen, die de schatten
van het verre Oosten naar Zeeland» hootdstad
brachten, eu auusehouwde arie jaren daarna
wellicht ,.ok de ptechuge begrafenis van Abdul
Zatuut, don oudsteu der drie gezanten, door den
grootuiachtigen koning van Atjen gezonden óm
ziju Ex. prins Maurtcius te bezoeken, en die, in
Mtadeiuurg gestorven, by de Oude kerk begtaven
werd.
Maar onderwijl taande de glans van het beroemde
kantoor eu spoedig gtug do zon van voorspoed
voor goed onder. Dit gai waarscny nlijk aanleiding
dat onze jongeling wetenschap en kunst boven
deu koophandel verkoos eu in Antwerpen zijne
opvoeding werd vonooid, waar Rubens toen als
ue giooie meester den toou gaf. Vervolgens ba-»
zocht hy Itaue, nog aityd het land der kunst
bij uitnemendheid, waar Guide Reni (1575—
1642) uls c-eu der schitterendste mees.ers vun zijn
.yd bloeide, uoch de scuuo.ie bouwkunst reeds
'u deu ovenauen ourukstyl begon te ontaarden.
Van Italië kwam Gerbier naar Engelaad, wafts;
