11 Februari.
9 FEUILLETON.
130'
1887.
Vri j dag
Middelburg 10 Februari.
Een Familieroman van 1871.
O
Dit blad verschijnt dagelijks;
met uitzondering van Zon- en Feestdagen;
Prijs per 3/m. franco 3.50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën 20 Cent per regeU
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ1.50
iedere regel meer 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Uit het Fransch, Van Mevrouw Segalas.
s® hyena's van het slagvem».
MIDDELBURGS» COURANT.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. van der Peijl, te Zierikzee: A. C. de Moou,te TholenW. A. van Nleuwenhuuzen.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dadbe Cie., John F. Jones, opvolger
Omtrent de Tjiomas-zaak schrijft een hoogge
plaatst Indisch ambtenaar het volgende, dat wjj
met te meer belangstelling lazen, omdat de aan
drang van den schrijver om het onrecht te her
stellen geheel is in den geest van onze beschou
wing, voorkomende in ons blad van 27 Oct. 1886,
onder den titel Zwakheid of kracht.
De schrijver zegt de adressen over die zaak vol
bewondering en sympathie gelezen te hebben en
uit dan de hoop, dat er in de Tweede kamer een e
meerderheid gezind mocht zjjn het gepleegde
onrecht te herstellen.
Verder schrijft hg
Ook de beoordeeling van de brochure des heeren
Van Nunen in de Tijd trok zeer mijn belang
stelling en het doet mij leed daarin het bewijs te
zien geleverd, hoe een van de bekwame ambtenaren»
waartoe de heer V. N. ongetwijfelt behoort,
voetstoots een oordeel velt en geheel mistast,
omdat hij reeds denkt van de zaak waarover hg
schrgft alles te weten, terwijl dit toch zeer veel
blgkt te wenschen over te laten.
Aan zulke en in den regel aan veel minder tot
een oordeel gerechtigde personen is de landbouw
ondernemer en grondeigenaar overgeleverd.
Een algemeen verschijnsel onder de afbrekende
richting, die in deze kolonie sedert jaren heér-
schende is, bestaat verder in gebrek aan eerbied
voor de wet, de verordeningen van het wetgevend
gezag.
In handen van bureaucraten is de wet slechts
een werktuig ter bereiking van hetgeen hun goed
dunkt. Ik heb daarvan veel bijgewoond 1
De kwaal ueeft vele oorzaken de bureaucra
tische inrichting van het bestuur, de te bureau
cratische keuze van personen, ook bjj de hooge
regeering, te grooten overvloed van nieuwe ver
ordeningen, uitsluitend in bureau's samengesteld,
onder wanhopig veel geschrijf, maar toch niet
voldoende overdacht.
Als slotsom van alle beheer over deze kolonie
in de laatste jaren kan men slechts noemen
benadeeling van 's lands werkelijke belangen,
toenemende verwarring en willekeur.
De gouverneur-generaal, zelt te uitsluitend tot
een bureauleven beperktyermag daartegen
weinig.
Men kan niet meer belangstelling en goeden
wil bezitten dan Z. E, Yan Lansberge en niemand
in de kolonie evenaart in kennis van zaken en
bekwaamheid Z. E. Van Rees.
Het baat alles niet veel zjj zjjn afhankelijk
van de schrifturen, aan de eene zjjde van een
betweterig ministerie, aan de andere zjjde van
de Indische ambtenaarswereld»
De Tjiomaszaak had niet mogen voor
vallen; dat zullen alle weidenkenden moeten
erkennen, en ik moet mjj sterk vergissen als dit
DE 6EW0SDS.
„Maar zijn die soldaten, die zulk een gruwel
daad gaan plegen dan monsters?"
„Neen, in hun hart lijden zij er misschien
nog meer onder dan de slachtoffers zelf} maar
wanneer een generaal een order gegeven heeft,
mag niemand tot bem zeggen„Ouder hen, die
daar op dat slagveld liggen, bevindt zich mis
schien mijn broeder, mijn vriendmoet ik die
Onder de hoeven van mijn paard verpletteren
Niemand in het leger heeft het recht om ieis in
het midden te brengenleidel jjke gehoorzaamheid
(waarvan men de noodzakelijkheid mo t erken
nen) is de eerste militaire deugd. VooruitDe
oorlog wil het zoo; leve de oorlog, laat de
menschen sterven I
Marcel wierp een angstigen blik voor zich uit
en zag de troepen naderen. Het was eene af-
deelmg cavalerie en artillerie, eeu gedeelte van
een korps, dat op een ander punt gesti eden had;
want de slag bij La Mans duurde drie dagen en
bestond uit verschillenue opeen voigtnde veld
slagen. Deze troepen tiokkeu terug eu zochten
®eu doortocht tusschen de Huisne en de bergen,
jvelke die rivier beatrjjken,
bewustzjjn ook niet reeds bjj den hoogst hande
lenden persoon is doorgedrongenmaar het
hoogste gezag is op de gewone bureaucratische
manier tot die willekeur vervallen. Er is gea
geerd op stukken, die zonder twjjfel het besluit
in scbjjn zullen rechtvaardigenstukken die in-
tusschen geen het minste vertrouwen verdienen.
Ik weet hoe 'net daarmede toegaat. Ook is het
karakter van Raden Penna, die in de zaak gebruikt
is, mjj voldoende bekend.
Trouwens welk inlandsch ambtenaar, die, met
eerzucht bedeeld, nog veel van de regeering ver
wacht, zou den rechten weg bewandelen, zich
vrjj houden van pressie en intrige, daar waar de
regeering zelve reeds zulk een bepaalde strekking,
zulk een parti-pris had aan den dag gelegd
Dat ue steller der adressen tegenover een
regeeringsstuk een eenvoudige uiteenzetting van
zaken volgt, zonder daarin combinaties te maken,
waarop de ironie vat heeft, daaraan heeft bij wel
gedaan. Dat wapen behoeft hjj echter niet te
versmaden, zoodra hjj met andere aanvallers te
maken heefteen gevoelige steek treft beter dan
een plompe houw en daarom vind ik de wjjze
waarop hjj Van Nunen te woord stond, uitstekend.
Van harte hoop ik, dat door een duidelijk
uitgedrukt verlangen van de tweede kamer de
regeering worde gebracht tot zoodanige maatre
gelen, dat het onrecht worde hersteld, waarbij ik
als ambtenaar den wensch voeg, dat zulks op
zoodanige wjjze moge plaats vinden, dat het
aanzien der regeering daarbjj zoo min mogeljjk
worde geschaad.
Uit den vierden bundel der enquête-commissie
blgkt dat de toestand te Tilburg gunstig is; de
verhooren der werkgevers en arbeiders daar vormen
tenminste een groot en gunstig contrast met die
uit Maastricht.
De verhouding tusschen werkgever en arbeider
schijnt te Tilburg zeer goéd te zjjnde kinderen
gaan getrouw school, dank zij de goede zorg van
de geestelijkheid. Schoolverzuim is er zoo goed
als niet; en ook vóór de wet-Van Houten kwamen
de kinderen niet voor hun 12e jaar na hun
eerste communie op die fabriek. Zoodra de
vrouwen gehuwd zjjn big ven zjj thuis en daardoor
is de echtgenoot verzekerd van een goed tehuis.
De woningen zjjn voldoende. Onderscheiden werk
lieden brengen het tot een betrekkeljjken graad
van welstand en het is geen zeldzaamheid, dat
zjj 500 a 600 op de spaarbank hebben.
Alleen schjjnt, wat de fabrieken betreft, niet
alles gedaan te zjjn, wat gedaan kon worden ter
voorkoming van ongevallen bjj de machinerieën,
zoodat er nog al eens vingers worden afgesneden
enz, Ook bjj brand schjjnen de maatregelen niet
zeer afdoende te zjjn.
Een zeer gelukkig verschjjnsel is, dat de oude
arbeiders niet in den steek worden gelaten. Bjj
ziekte wordt meestal het halve loon uitgekeerd
en bjj ontslag wegens ouderdom bjjna altjjd
pensioen gegeven:
Marcel deed weer een wanhopige poging om op
te Btaan en riep al zijn wilskracht te hulp; die
tooverhefboom werkte een oogeublikmaar even
daarna tiel hg met een rauwen gil zwaar op
den grond Zgn wond was verergerd door de
beweginghij moest daar blijven liggen, aan den
grond gekluisterd, als eeu plaut, die iu het vol
gende ougenblik vertrapt zou zijn uooi de paarden
hoeven ut vermorzeld onder de wagens van den
artillerietrein.
Geheel zgn lichaam trilde van angster was
geen enkele spier aau hein» die niet sidderde. Hij
was bang, die dappere,1 die nooit beefde in een
gevechtOja maar in het gewoel en het ge
raas van den strijd heeft men geen tijd om aan
den dood te doeken: als hij verschgut is hij
gehuld in een wolk vau kruituamp eu rook, zoo
dat men hem niet duidelijk kan ouderscheiden
de koorts vau het gevecht noudt u staande, de
vaderlandsliefde stijgt u naar het boofd eu de
moed bedwelmt u. Maar ditmaal naderde üe dood
onverbiddelijk, te midden eener volslagen stilte»
die slechts afgebroken werd door de angstkreten
der gewonden.
Het geraas der paarden en wagens werd hoe
langer hoe duidelijker en de arme Marcel lag
daar aan den grond gekluisterd. Hij herinnerde
zich, dat er zulk een meedoogenloos doortrekken
van troepen had plaats gehad bjj den slag van
Magenta en hij die van Sauowa en twgfelae niet
meer aan het lot, dat hem wachtte. Hij deed
een laatste gebed en wachtte den onvermijdelijken
In zgn antwoord op het voorloopig V9rslag der
Tweede kamer over zjjn voorstel betreffende art.
194 der grondwet antwoordt de heer Schaepman
dat hij veeleer versterkt Jan aan het wankelen
gebracht is in zijne overtuiging, dat, zoolang de
geheele grondwetsherziening aan de orde bljjft,
ook die van art. 194 moet worden beproefd.
Uit de rede, door den heer De Beaufort op 2
April jl. ter toelichting van zjjn amendement ge
houden, is slechts deze gevolgtrekking te maken
krachtens de 4e alinea is de neutraliteit niet langer
het verplicht kenmerk der openb. lagere school
haar splitsing naar confessiën wordt mogeljjkdit
erkende de heer Van Houten den 7en Aprn u t-
drukkeljjk. Op deze feiten steunende, meent nu
de heer S. te mogen volhouden, dat in zijn voorstel
„van een noodzakeljjke en logische aanvulling
sprake is."
Zjjn voorstel berust op de overweging, dat aan
ieder burger het recht moet gewaarborgd worden,
zgn kinderen voldoend lager onderwjjs te doen
genietenhet recht om daarbjj zjjn godsdienstige
overtuiging niet te zien krenken, is een uitbreiding
daarvanhet bedoelt dat er ook neutrale scholen
zullen zgn. Dat recht op het aanwezig zjjn der
gelegenheid wordt evenwel jjdel voor Ue armen
hun recht zal thans de toekomstige wetgever
kunnen verkorten en zelfs te niet doen, door alleen
neutrale scholen te openen, en deze mogeljjkheid
mag de grondwet niet openlaten. Van daar de
noodzakeljjkheid der 5e alinea.
Men vreest, dat het openbaar onderwjjs op vele
plaatsen zal worden overvleugeld. De heer S.
vraagt: „welk is het belang van den staat, dat
er openbaar onderwjjs worde genoten of dat allen
onderwjjs genieten
Ook de heer S. gelooft niet, dat zgn voorstel
alle billgke wenschen bevredigt; maar hij hield
rekening met de feiten, en een regeling als in
Engeland zal nu althans mogeljjk zjjn.
De le alinea laat de heer S. vervallen.
Wat de 4e aangaat, merkt hjj op, „nog steeds
de neutrale school voor zgn geestverwanten in het
algemeen onbruikbaar te achten; hjj heeft evenwel
nooit ontkend, dat bjj het ontbreken van iedere
andere gelegenheid tot het verkrijgen van onder
wjjs, de neutrale school onder zekere voorwaarden
bruikbaar kan zijn."
Bjj de Tweede kamer zgn thans, in verband
met de grondwetsherziening, vier moties aan de
orde, en wel een van den heer Keuehemus om
eerst de getalsterkte der kamer te doen overeen
stemmen met de voorschriften der grondwet;
verder die van den heer Schaepman, om in de
additioneele bepalingen de enkele kiesdistricten
aan te nemendie van een heer Lohman, om
slechts een of hoogstens twee der voorstellen tot
grondwetsherziening te behandelen en van den
heer Vermeulen om vóór de andere ontwerpen de
wjjziging van het onderwjjs in overweging te nemen.
Slechts een klein aantal leden fan het depar
tement Middelburg der maatschappjj lot Nut van
het Algemeen had gisteren avond gevolg gegeven
dood af»
Htj was gelijk aan eeü ongelukkige, die op de
rails neergevallen is en een locomotief hoort
fluiten. Hij voelde dat hij nog leefde; en sidderde;
hg was nog een mensch cn hij wist dat hij over
een paar minuten een vormloos, verminkt lijk
zou zijn.
Maar van lieverlede kwam het hem voor, a'sof
het geluid zich verwijderde al verder en verder
De generaal, die net bevel voerde, had door
de éclaireurs vernomen dat hg met zijne kanon»
nen en zjjn ruiterij een veld over moest, dat
bezaaid was met gesneuvelden en gewonden
en daarom last gegeven een andere richting te
nemen; het was misschien een gevaarlijk beyel,
maar het eerbiedigde althans de wetten der
menschelijkheld.
Marcel waste moede, alsof hg nit een graf ver
rees, hij voelde zich onuitsprekeiyk verheugd en
zond een vurig dankgebed ten hemel.
„Komaan," zui hg, met al de kracht zijner
longen ad^m halende, „dus leef ik nog
Maar ik wou toch dat ik hier van daan was
Wat loopt die markententster langzaam, het
is alsof zij een kogel van 48 kilo aan het been
heeft.
II.
Weldra outwaardde Marcel eenige personen, die
naar hem toe awamenhet waren nog skchis
onduidelijke omtrekken - men kon hunne ge-
gnten niet onderseheiden,
aan de uitnoodiging van het bestuur om kennis
te nemen van eenige ingekomen stukken en door
benoemirg in enkele vacatures te voorzien.
Mr W. A, vau Hoek opende de bjjeenkomst
met de mededesling, dat de lezing van den heer
Van Kempen Valk uit Winterswjjk op 9 Maart a.
bepaald is. Verder werd lecture gegeven van een
schrijven van het departement Huisen, waarbjj
dat, ter voorkoming van :!on ondergapg zjjner be
waarschool, opwekt deel te nemen in eene verlo
ting van voorwerpen van kunst en smaak. Dit
sehrjjven werd voor kennisgeving aangenomen.
Van het hoofdbestuur was een sehrjjven inge
komen, waarin de aandacht van dit departement
gevestigd wordt op hetgeen door de dep. Loppersum
en andere, op het gebied van het verstrekken van
tuingrond aan arbeiders is tot stand gebracht en
gevraagd of het ook niet op den weg van dit
dep. ligt in dien geest werkzaam te zjjn.
Het bestuur was van oordeel, dat deze zaak
alleen op het platteland kan worden verwezentjj kt,
doch niet in gemeenten als Middelburg. De ver
gadering deelde die meening en het sehrjjven,
van welks inhoud wij eemgen tjjd geleden reeds
uitvoeriger in ons blaf mededeeling hehben ge
daan, werd voor kennisgeving aangenomen.
De commissie voor de bewaarscholen richtte een
sehrjjven aan het departement, waarin zij, wjjzende
op het tengevolge van de geheersebt hebbende
mazelen epidemie minder bezoek der scholen,
de aandacht vestigt op de weinige verdiensten
der hoofden van de bewaarscholen. Eene beslis
sing werd aangehouden tot dat het bestuur zich
op de hoogte der zaak heeft gesteld.
Nog was ingekomen een sehrjjven van burg.
en weth. yan Middelburg, waarbjj deze, met
het oog op eene eventueele reorganisatie der
bewaarscholen, vragen of er op de departements-
scholen plaats ia, om, tegen betaling van eene
subsidie, daarover voor eenige kinderen te kunnen
'beschikken.
Goedgevonden werd het bestuur te machtigen
deze zaak met het gemeentebestuur, in overleg
met de commissie voor de bewaarscholen te regelen,
onder voorwaarde echter dat de departementskas
daarvoor geene financieele offers te brengen hebbe,
met andere woorden dat de subsidie zoo groot zjj,
dat het departement tot geene meerdere uitgaven
worde verplicht.
Hierop waren de benoemingen aan de Orde en
in de eerste plaats die van twee leden in de
commissie voor de spaarbank. De aftredende leden»
de heeren W. J. Sprenger en J. A. Tak werden
herbenoemd, respectiefeljjk met 22 en 21 stemmen:
De mede aanbevolen heeren mr F. N. van der
Bilt en mr S. Gratama Hz. verkregen respeetie-
veljjk 2 en 1 stem. Als lid der commissie voor
de hulpbank werd met 22 stemmen herbenoemd
de heer mr D. A. Berdenis vanBerlekom; op den
heer J. C. van den Broeeke, die mede was aan
bevolen, werd 1 stem uitgebracht.
Uit Vlissingen wordt ons geschreven:
Woensdagavond had in de zaal der frginetge^
-3
„Daar zijn ze eindelijk!" riep hij uit, „dat
zijn zeker de heelmeesteis en de verpleegsters*
die de markententster ons zendt."
Zij naderden hoe langer hoe meer; hij onder*
scheidde nu duidelijk mannen en vrouwen, maaf
die haveiooze menschen hadden niets gemeen
met de chirurgijn-majoors, die afzichtelijke vrouwen
waren geen lietdtzusters, het waren trawanten
van den duivel. Zij waren even ouoogelijk als
de tooverheasen in Macbeith, met de elmbogea
door de mouwen, en Uit de oogen sprak haar
leelijke ziel. Die ontaarde wezens verdienden
zelts niet den naam van menschen, het waren een
soort van dieren in menschengedaante, van dat
gehalte dat de galeien bevolkt eu dia niet eens
waard zjjn om verdeuigd te woiden door de
maatschappij tot bescherming der diereu. Zij
wekken afgrijzen even als de tijgers, eu walging
gelijk de slakken. Omdat zy een menackelijk
gelaat hebben, moet men wel aan..emeu, dat die
soort van wezens ook een ziel bezitteu, maar die
is zoo zwart, zoo onrein dat rneu haar, indien zij
tastbaar ware, sleehls met een taug zou aanraken.
Die schepsels, die er hun werk van maakten om
de lgkeu te berooven, ontleenen hun naam aan
die dieren welke van de dioden ltven, zooals de
raaf, da gier eu de jakhals.
Het waren die onreine wezens, welke man de
hyena's van hbt slagveld noemt.
Die plunderaars eu roovers zijn gewoonlijk de
vijanden, uie na een overwinniug de beleefde
gewoonte hebben om aan de gesneuvelde g|
