N° 9. 130® Jaargang! 1887. W oensdag 12 Januari. Eip loiii voor fa rata. Middelburg 11 Januari. Dit blad verschijnt dagelijks; met uitzondering van Zon- en Feestdagen,; Prijs per 3/m. franco 3.50. Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent. Advertentiën 20 Cent per regel? Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ,1.50 iedere regel meer f 0.20. Groote letters worden berekend naar plaatsruimte. H1DDELBURGSGHE COURANT. Agenten te Vlissingen: P. G. de Yet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Irniningen: F. tan dee Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te TholenW. A. tan Nieuwenhuijzen. Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger Wie de zeer belangrijke beschouwing van mej. Hel. Mercier over Arbeiderswoningen in Eigen Haard gelezen heeft, en aan haar hand als 't ware een wandeling deed, o. a. door ons land om na te gaan, hoe ver wij gevorderd zijn op het gebied der Coöperatieve bouwvereenigingen, zal haar erkentelijk wezen voor hetgeen zij te lezen gaf en ten slotte toestemmen, dat juist langs dien weg, waarbij door de arbeiders zelve de weg hun is geopend om een eigen tehuis te verkrijgen, meer vruchten te ver wachten zijn dan van elke andere poging in die richting. Voorzeker past waardeering en erkentelijk heid, dat wij reeds kunnen wijzen op negen over het algemeen bloeiende coöperatieve bouwvereenigingen in een land, waarin nog geen vijftien jaar geleden de eerste dergelijke Amsterdamsche vereeniging schouderophalend, als reeds bij de geboorte tot sterven gedoemd, werd begroet; waar nog geen twintig jaar geleden bevoegde beoordeelaars openlijk durfden verzekeren, dat de Nederlandsche werklieden voor het coöperatieve selfhelp nog steeds de noodzakelijkste elementen misten: „gemeen overleg, juiste begrippen van volkshuishoud kunde, beleid en een voldoende mate van volharding om den talrijken bezwaren het hoofd te bieden," welke aan de eerste schreden in die richting in den regel in den weg staan. Maar toch, wij mogen met de schrijfster nog slechts gewagen van een ochtendkrieken; de volle middag van dien schoonen dag is helaas nog zeer verre Elke poging, elke schrede, die gedaan kan worden om het volle zonlicht in deze te doen opgaan, mag niet worden nagelaten. Vooral in de tegenwoordige storm- en drangperiode, waarin als het ware de lucht bezwangerd is met holle theoriëen, de werkman zelf een hoogst moeilijk tijdperk doorleeft, is het noodzake lijk dat men zijn aandacht wijdt aan zijn tehuis, waarin juist het hechtste bolwerk ge vonden kan worden tegen allerlei nadeelige invloeden, Wij stemmen het toemenig werkman heeft het in deze dagen hard te verantwoorden en er valt voor hem niet over te denken om bui tengewone lasten of verplichtingen op zich te nemen; maar men zal aan den anderen kant met ons moeten erkennen, dat een tehuis voor hem de allereerste behoefte is, dat daarin door hem in de eerste plaats moet worden voorzien en dat, hoe meer men hem helpt en te gemoet komt om dit gemakkelijk bereikbaar en geriefe lijk te maken, hoe meer men zijn wezenlijk belang bevordert. En des te meer waarde zal dit tehuis voor hem verkrijgen, wanneer het voldoet aan de eischen van hygiëne, en geriefe lijk is ingericht, zoodat hjj zich daarin opzijn gemak gevoelt. Maar nog hooger stijgt daar van de waarde, wanneer het vooruitzicht hem is geopend, dat hij of de zijnen eenmaal het huis het hunne zullen kunnen noemen en met recht van een „eigen huis" spreken* Is het noodig over het nut daarvan in den breede uit te weiden Ligt het niet voor de hand dat, met zulk een vooruitzicht, een werkman al zijne zorgen aan zijne woning zal bestedenhaar met geheel andere oogen zal beschouwen dan een gehuurd vertrek; dat hij daar meer zjjn vreugde en geluk zal zoeken dan in de herberg, waar hij thans vaak zijn tyd doorbrengt, omdat hem zijn thuis zoo weinig aantrekt? Ons dunkt, die voordeelen behoeven geen nadereomschrijving; al wachtte g&eq sieh voor overdrijving door te menen, dat ook in een gehuurde woning niet het geluk kan bestaan, daar toch ook deze door het toedoen van vrouw en kinderen, tot een vriendelijk en aangenaam verblijf kan gemaakt worden. Er is echter nog een groot voordeel, dat vooral niet uit het oog verloren mag worden. Waar bij een bezitter van arbeiderswoningen het verhuren een kwestie is van vermeerdering van inkomsten, is bij coöperatieve bouwveree nigingen het behalen van voordeel of winst geheel uitgesloten. Waar bij een gewoon verhuurder het aanbrengen van verbeteringen tot de zeldzaamheden behoorthoewel zooveel te meer noodig omdat menige woning spot met de allereerste eischen der gezondheidsleer kan zulk eene vereeniging reeds van begin af haar woningen op een goeden grondslag bouwen en beter inrichten maar bovendien zal, door het beter onderhouden door den eigenaar in spê dan het geval is bij een gewoon huurder, het geheel langer in goeden toestand bewaard blijven. Maar wat behoeven wij ons verder te ver diepen in algemeen bekende, en gelukkig meer en meer erkend wordende waarheden 1 Ligt daar niet een verleden achter ons met eene ervaring, die duidelijker spreekt dan tal van woorden Wij staan thans gelukkig niet meer voor een toestand, dien men een utopie zou kunnen noemeneen geschikt middel voor sommigen om zich aan de verwezenlijking ervan te onttrekken. En waar het idee nog niet in toepassing werd gebracht en toch zoo noodig uitgevoerd moest worden, is het dubbel noodig dat de handen in elkaar worden geslagen en hoogelijk te waardeeren, wanneer men in die richting stappen doet. Het was in Zeeland dat de eerste schrede, zij het ook zeer wankelend, in die richtiDg werd gezet. Mej. Mercier herinnert daaraan in het slot van hare beschouwing, Na eene lezing van mr M. J. de Witt Hamer, in Nov. 1866 te Goes gehouden, waarin hij den Goeschen werkmansstand het een en ander aangaande de buitenlandsche arbeiders- vereenigingen meedeelde en hen aanspoorde ook zichzelve door coöperatie en associatie tot hooger maatschappelijk standpunt op te heffen, vereenigden zich in Januari 1867 16 Goesche werklieden om door opgespaard geld zich een eigen woning te verschaffen. Die vereeniging leed echter tot 1871 een kwijnend leven, hoofdzakelijk tengevolge van de bepa ling dat het bijeengebrachte geld in effecten zou worden belegd, totdat men genoeg bijeen had om huisjes te gaan bouwen. Dat duurde te langhet geduld der meesten was tegen dat lange wachten niet bestand vier en twintig leden maakten gebruik van hun recht om hun geld na twee jaar van lid maatschap terug te vorderen21 van de 22 overgeblevenen besloten in 1871 de effecten te verkoopen; en wijzigden de statuten in dien geest dat het bestuur gemachtigd werd direct met bouwen te beginnen en de daartoe ontbrekende gelden bij de gegoeden op te nemen. Toen ontstond de als rechtspersoon lijkheid erkende vereeniging Help u Zeiven die thans zestien woningen heeft, welke ver huurd worden voor 6 pet van al het daaraan ten koste gelegde geld, terwyl de huurder 20 cents wekelijks aan contributie moet betalen waarvan door hem, evenals door de andere contribueerende leden, rente wordt gemaakt. Sinds dien tijd is in die richting meer en meer in het belang van den werkman gedaan; en de goed evruchten, elders verkregen, deden de afdeeling Utrecht der Vereeniging tot bevor - dering van fabriek- en handwerksnijverheid in Nederland besluiten aan dit vraagstuk ook hare aandacht te schenkenen zij droeg het onderzoek naar de weaecheljjkheid van zulk9 coöperatieve bouwvereenigingen aan eene com missie op, die haar gevoelen neerlegde in een rapport, dat ons dezer dagen werd toegezonden* Vooral was men daar tot een stap op dien weg aangespoord, door de resultaten, in Haarlem verkregen door de coöperatieve bouw- vereeniging Hes werkmansvrienddie in 1872 begon met den bouw van 50 woningen, ter waarde van 65000 gulden en in 1884 reeds 168 woningen bezat ter waarde van 3 ton. De voornaamste bepalingen bij die inrichting luiden -dat de huizen na plua minus 28 jaar het vrije eigen dom der bewoners worden .dat de Vereeniging door de werklieden, die in de huizen wonen, zelf is opgericht en bestuurd wordt «dat in het reglement is bepaald, dat het lidmaatschap geweigerd of ontzegd wordt aan leden der z. g. Sociaal democratische vereeniging, of aan dezulken die zich schul dig maken aan misbruik van sterken drank." Na veel moeilijkheden van financieelen aard, die echter overwonnen werden grootendeels door den ernstigen wil van den werkman, die geregeld zijne wekelijksche stortingen deed van 15 en 25 cents tot vorming van een grond- kapitaal, kwamen in het laatst van 1872 de eerste 50 woningen gereed en werden spoedig betrokken. Tot waarborg der geldschieters werd op de gezamenlijke huizen hypotheek gelegd voor het geheele bedrag van het geleende kapitaal, dat gesplitst was in aandeelen van honderd gulden. De wekelijksche bijdragen hielden nu op. De bewoners betaalden een huur, die gelijk stond met die van andere huizen van dergelijken aard en kregen, ofschoon nog geen wettig eigendomsrecht bezittende, er toch bijna al de voordeelen van, want zoolang zij aan hunne verplichtingen zouden voldoen, kon niemand hen uit hun huis verwijderen. De arbeider heeft dus, als het ware, hier een huis, waarop een hypotheek rust, die met de huur wordt afbetaald. Dat boveu de hier vroeger aangehaalde voor deelen dit stelsel met zich brengt, dat de werkman leert sparen en bestendiger wordt, zoodat hij niet verhuizen zal, wat veel geld en tijd bespaart, laat zich gemakkelijk begrijpen. Later is de vereeniging herdoopt in „de Volhardingen daarna weer in „de Voorzorg Het vorig jaar November werd de eerste steen gelegd voor de vierde serie arbeiderswoningen met eigendoms ver krijging. Voor deze serie van 63 woningen de drie eerste seriën bevatten resp. 50, 70 en 48 woningen, terwijl van de daarvoor opgenomen gelden betrekkelijk reeds veel was afgelost werd eene leening van 80 mille gesloten. In zijn eigen belang maar tevens ook tot zekerheid van de geldschieters draagt ieder lid wekelijks 5 cents bij voor een ziekenfonds, dat voor hem ingeval van ziekte gedurende 13 weken de huishuur betaalt. Indien mogelijk wordt gedurende de Kerstweek de huur kwijt gescholden. Het verslag der Utrechtsche commissie leert ons verder, wat er, zoowel in het buitenland als in ons land, in dien geest is gedaan; hoe men te Amsterdam met vrucht werkzaam is tot het aanbrengen van verbetering in de ellendige huisvesting der mingegoedenhoe Zwolle het eerst een proef nam met het verhuren van arbeiderswoningen met uitzicht op eigen- domsverkrijging, wat 'sGravenhage,Leeuwarden, Dordrecht, Bols ward, Heerenveen, Jou re Deventer, Goes en Kampen deden. Wat in Utrecht zelf tot dusver geschiedde kan, volgens de commissie, niet gelijk gesteld worden met hetgeen elders plaats had, want de voornaamste factor ontbrak: de prikkel voor zuinigheid en spaarzaamheid om zelf bezitter van een woning te worden, waartoe de weg in 's Gravenhage, Haarlem enz. den arbeider is geopend. Een voornaam punt dient hierbij vooral op den voorgrond gesteld, Bij het bestuur van dergelijke vereenigingen kieze men vooral goede, degelijke mannen uit den werkmanstan d zeiven. In Zwolle voldeden de resultaten niet aan de gekoesterde verwachtingen, en naar de meening der commissie ligt de oorzaak daar van alleen aan de omstandigheid, dat de werk man geheel buiten het beheer en de administratie is gebleven, terwijl het aan diezelfde omstandig heid moet worden toegeschreven, dat Dordrecht zijne woningen niet tegen den aanvankelijk gestelden huurprijs zag betrekken, waardoor men met schadeposten moest beginnen, de begrootte inkomsten moest verminderen door de huur te verlagen en au bout de comjote men een geheel ander resultaat zal verkrijgen dan men zich aanvankelijk heeft voorgesteld. Dat dergelijke vereenigingen ook hun be zwaren hebben, wie zal het ontkennen, maar deze worden door de voordeelen verre over troffen. De huurprijzen zijn wel eens hoog maar men kan daaraan te gemoet komen door bij den bouw den eenvoud te betrachten. Geene overtollige verfraaiingen, waardoor de prijzen zeer woiden verhoogd, maar soliditeit, gepaard aan netheid en eenvoud. De werkman, eenmaal in zijn eenvoudig toekomstig eigendom, zal daarvan spoedig in zijn vrijen tijd een heer lijkheid weten te maken men helpt daartoe elkander en zich zelf, de timmerman den stukadoor, deze den behanger enz. En hoe ver men het hiermede kan brengen bleek de commissie in schier iedere woning, die zij te Haarlem bezocht, maar vooral in ééne, waar zij een type van orde en netheid aantrof, waar de kamers keurig waren behangen, de zoldering geplafoneerd, de gang gestukadoord en tot op ongeveer een meter hoogte stuukwerk was aangebracht. Toch is er iets gebrekkigs aan het stelsel, waarop de commissie terecht de aandacht vestigt en waaraan zij tracht te gemoet te komen. Dit betreft nl. de mogelijkheid, dat de man komt te sterven, nadat hij jaren lang voor zijne woning heeft gespaard. Dan zullen zijn meerderjarige kinderen hun wettig aan-' deel in de nalatenschap kunnen opeischen, waardoor het bedrag, dat voor de weduwe ter beschikking blijft, aanmerkelijk wordt ver-1 minderd. Zij zal in de meeste gevallen niet in haar huis kunnen blijven wonen en alle kansen zijn er voor, dat zij, steeds verminderende, langzamerhand tot de behoeftige klasse der maatschappij zal gaan behooren. Het pauperisme zal hiermede weer een s.achtoffer, wellicht met nog eenige kinderen daarbij, rijker zijn geworden Daarin ligt veel onbillijks, omdat ook de vrouw een groot aandeel heeft gehad in het bijeenbrengen der penningen en aan haar voor het grootste deel te danken is de zorg besteed aan het goed in orde houden der woning. De commissie zou daarom bij zulke coöperatieve vereenigingen en dat is wel een der voor naamste punten van haar rapport, willen bepaald zien dat de gelegenheid tot huren werd gegeven op deze voorwaarde »dat na een vooraf bepaalden tijd de huurder het huis in eigendom krijgt, en dat, in geval hij vóór >aien tijd overlijdt, dadelijk na zijn dood aan de »weduwe of aan zijn erven of aan een vooraf »aangeduiden persoon, de woning geheel onbezwaard »zal worden overgedragen »De huurder verzorgt hierdoor èn zich zelf ès ook zijne vrouw, voor het geval hp vóór den bepaal den leeitjjd komt te overlijden. Sterft zijne vrouw vóór hem, dan komen na zjjn dood zijne erven, d. z. zjjne kinderen in üet bezit of wèl, wanneer daaronder eene ongelukkige of gebrekkige zich mocht bevinden, die niet voor zich zelf zal kun nen zorgen en de overigen reeds hun eigen brood kunneu verdienen, dan kan die ongelukkige de bevoorrechte zijn, wanneer de vader hem of haar in tijds als de „aangeduide persoon" aan het be stuur heeft opgegeven." Voor die wijze van deelneming is door de commissie een afzonderlijk tarief ontworpen. Dat het vooruitzicht op het eigendom der zoning den arbeider minder vrij maakt om ziclj

Krantenbank Zeeland

Middelburgsche Courant | 1887 | | pagina 1