Maandag
25 October.
FEUILLETON.
N''351.
Middelburg 23 October.
EEN WONDERKIND.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen."
Prijs per 3/m. franco 3.50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën 20 Cent per regeb
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ1.50
iedere regel meer 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
MIDDELBURGS» C0URA1\T.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Yet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Boldand, te Kminingen: F. van der Peijd, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te TholenW. A. van Niedwenhuijzen.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daude Cie., John F. Jones, opvolger
Toen in het laatst van 1884 vele suikeronder
nemingen op Java, tengevolge van moeilijkheden
voor de finaneieele instellingen, werden bedreigd
met gedwongen stilstand wegens gebrek aan werk
kapitaal, liet het zich aanzien, dat de regeering
handelend zou moeten optreden, om bedoelde
ondernemers in staat te stellen tot doorwerken.
Het dreigend gevaar werd echter afgewend maar
de toestand bleef toch zwak. Wel was men ge
waarschuwd tegen te ruim crediet geven, en
leerden de ondernemers, dat zjj moesten bezuini
gen en meer produceeren tevensmaar het lot
der meeste ondernemingen bleef steeds te zeer
afhankelijk van de hulp der finaneieele instellingen,
wier krachten in slechte, althans, in bijzonder
slechte tijden konden te kort schieten, als de
oogst niet toeliet de voorschotten terug te betalen.
Herhaalde zich dit nu, dan ware niet altijd te
rekenen op dezelfde bereidvaardigheid tot helpen
die in 1884 de zaken staande hield en het is niet
zeker, dat de finaneieele instellingen zullen blijven
voortgaan, werkkapitaal te verschaffen. Maar
zien zjj zich gedwongen, hare relatiën met tal
van ondernemingen af te breken, dan zullen deze
zich het benoodigde geld niet kunnen verschaffen.
Dat is de zwakke zjjde tvan den toestand
der ondernemingen, die veelal niet met eigen
kapitaal werken. Veranderen kan de regee-
ring daaraan niets. Maar bewust dat daaruit
ernstige moeilijkheden kunnen voortkomen, waarin
ook de staat betrokken zou worden, die met de
ondernemers in contract Btaat, hield zjj het oog
op den toestand, om ter rechter tijd handelend
op te treden. Dat oogenblik nadert nu. Wegens
de lage suikerprijzen zullen de meeste fabrieken
dit jaar verlies geven, en de geldinstellingen
zullen met de meeste haar relatiën moeten
afbreken.
Zal nu de regeering traohten de suikerindustrie
op Java te gemoet to komen, ten einde haar
zoo mogelijk door den moeieljjken tjjd heen te
helpen
Men moet zich daartoe rekenschap geven van
de plaats, die de suikerindustrie inneemt in de
economische toestanden van eenige deelen van
Java, en van de gevolgen, welke voor de inland-
sche bevolking en de schatkist zouden vooitvloeien
uit ondergang of zeer aanaienljjke beperking der
cultuur.
Buiten de vorstenlanden brengt zjj 25 a 30
millioen. 's jaars aan grondhuur, werkloon onder
de bevolking. Hield dat op, dan zou op den
betrokken grond rijst worden verbouwd en
het getaL consumenten van elders geteelde rjjst
en van nevenproducten van den landbouw zou
Novelle van Dressel.
Was zip dat? Hare gelukkige ouders schenen
er van overtuigd te zijn. Toen het kleine nakom-
stertje hare groote, zeldzaam schitterende, donker
blauwe oogen voor het eerst als verbaasd opsloeg
in de eenvoudige, burgerlijke omgeving, toen
beving de moeder een soort van blijde angst*
Hoe kwam zij, de practische huisvrouw van den
degelijken meester pottenbakker, aan dit leëen-
kind, met die prachtige oogen, die fijne ledematen
en die tengere yingertjes? Zij bekeek dit wonder
bijna schuchter, dat toch haar eigen kind was.
De aanblik van haar twee oudere zoons, nu een
paar opgeschoten knapen, had lang niet zooveel
indruk op haar gemaakt; in hen herkeude zij
terstond haar eigen vleesch en bloed roode
wangen, forsche ledematen, blond haar, een be
hoorlijke dosis gezond verstand, geen greintje
droomerigheid in de heldere, eerlijke oogen
juist zooals dat voor de aanstaande opvolgers
van hun vader paste. Maar dit meisje, waarnaar
zij zoovele jaren verlangd hadden, zou nooit een
echte Werner worden, zoo iets bijzonders had die
geheele, zeer uiteenloopeude familie nog nooit
opgeleverd.
Vrouw, dat meisje heeft iets eigenaardigs",
zei baas Werner het hoofd schuddende, „kijk
Jpcb eens naar die tengere handjes, wat zal dat
dalen. Tal van inlanders zouden dus, èn direct
èn indirect, groote schade ljjden, gezwegen nog van
de Europeanen, die hun producten aan den in
lander verkoopen. En terwijl een welvarende bevol
king aldus zou verarmen, zouden dan ook 's landt
inkomsten aanzienlijk verminderenrechtstreeks,
door hetgeen de suikercultuur nu langs verschillende
wegen opbrengt, indirect doordien de bevolking
zou verarmen.
In de vorstenlanden is de toestand nog ernstiger.
Daar leven aanzienlijke en minderen grootendeels
van de Europeesche ondernemingen, en ondergang
der suikercultuur zou daar in hooge mate beden
kelijk zjjn, ongerekend de directe verliezen voor
den Btaat, o. a. op het spoorwegvervoer.
Staat alzoo vast, dat groote algemeene belangen
en daaronder ook rechtstreeks die der schatkist
betrokken zjjn bp de suikercultuur, en dat die
belangen exceptioneel groot zjjn, dan volgt daar
uit, dat de staat handelend moet optreden. Maar
hoe
De oorzaak van dezen toestand vindt de regeering
in het bijzonder in de beetwortelindustrie. Maar
deze heeft de uiterste grens van zuinigheid be
reikt stijgen de prijzen niet, dan moet daar dus
vallen wat nu noodljjdend is. De kostprjjs van
de rietsuiker daarentegen kan nog aanzienljjk
worden verminderd. Kan een moeieljjke tjjd
worden doorworsteld, dan behoeft het riet dus
den strjjd niet te verliezen. Hieruit volgt wat
den staat te doen staat.
Zjjn hulp moet zuiver tjjdeljjk zjjn. Hjj mag
geen geschenk geven aan de ondernemers, ook
niet in den vorm van prjjs geven van eenig voor
deel. Rekenende dat op den moeieljjken een betere
tjjd moet volgen, behoort uitstel verleend of hulp
gegeven .worden om dit weder at te doen als de
bezwaren voorbjj zjjn. Dus past in dit kader
geen vermindering van lasten, terwjjl bovendien
het uitvoerrecht binnen betrekkeijjk korten tjjd
kan worden herzien in verband met de landrente,
waartoe het behoort. Vermindering van de spoor
wegtarieven zou slechts enkele fabrieken baten;
verreweg den meesten niet.
Hulp is te verleenen zoowel aan de vrjje fa
brieken, als aan die, welke met het gouvernement
in betrekking staan, mits op goede gronden ge
rekend kan worden, dat zij levensvatbaar zijn,
d. w. z. staande kunnen bljjven met een lagen
gemiddelden prijs in meer normalen toestand.
Wat onder die toestanden niet kan bestaan, dat
mag de staat niet op de been houden; maar
ondernemingen, die dan levensvatbaar zjjn en haar
schuld aan het land kunnen afdoen, die moetsn,
in bet welbegrepen belang van den staat, worden
gesteund, en wel door een overeenkomst op dien
voet dat onder de tjjdeljjk ongunstige omstandig
heden niet meer behoett betaald te worden dan
de ondernemer kan; betalen, terwjjl het achtei-
stallige later zal worden voldaan. Daartoe be
paalt het eerste wetsontwerp, door de reg. inge
diend
„Wanneer de gouv.-generaal van Ned.-IndiS
kind ooit kunnen vasthouden, en daarentegen die
belachelijk groote oogen I Maar die staan mij
wel aan, die fonkelen als de sterren aan den
hemel."
Wel, noemt haar dan Stella, dat wil zeggen
ster", sloeg Hans, de oudste, die op de burgerschool
ging, voor.
„Gij hebt gelijk, mijn jongen", zei de vader
„zij is voor ons als een ster uit den hemel ge
vallen. De familie heeft met dien zonderlingen
naam niets te maken, als bij ons maar aanslaat
laat de anderen maar pruttelen, dat doen zij
toch".
En zij deden het dan ook trouwzij hielden
meer dan ooit familieraad en waren niet uitge
praat over den toenemenden hoogmoed van den
nard werkenden en vooruitgaanden pottenbakker.
Nu ja, een beetje trotsch mocht hij wel zijn,
want hij had de zaak, die hij in zjjn erfdeel
gekregen had, er een heel eind bovenop geholpen.
Dat hij de pottenbakkerij in het groot dreef en
zijne zoons naar een hoogere burgerschool zond
was nu niet zoo onvergefelijk, ofschoon het een
miskenning was van de familie-overlevering, die
slechts lager onderwjjs in overeenstemming achtte
met het pottenbakkersbedrijf, doch dat hij gedoogde
dat dit nakomstertje, dit tengere schepseltje met
hare groote oogen zoo geheel afweek van het
gewone alledaagache dat was ongehoord.
Het begon al met dien vreemden naam, waar
van niemand iets begreep. Een flinke, gezonde
Marie of Sophie zou nooit te groot of te dik
zulks noodig acht ter verzekering van de geregelde
verwerking van het op kon. gezag geteelde sui
kerriet, kan hjj, met inachtneming der van on-
zentwege gegeven voorschriften, overeenkomsten
sluiten, krachtens welke in 1887 verschonende
betalingen, bedongen bij de overeenkomsten op
den voet der wet van 21 Juli 1870, kunnen wor
den uitgesteld, onder voorwaarde dat een rente
van 6 pCt. 's jaars over het tijdvak van uitstel
zal worden voldaan."
Dit geldt voor de 93 contract-suikeronderne
mingen.
Voor de vrjje ondernemingen gelden dezelfde
gronden en moet dezelfde maatstaf worden aange
nomen. Zjj, die voor minder dan 10 per pikol
no 14 kunnen blijven werken, zijn levensvatbaar
te achten onder normale omstandighedenaan
deze kan dus geld ter leen worden verstrekt
wanneer tevens de geldinstellingen dit doen en
dus toonen, in de toekomst der fabriek te ver
trouwen. Het voor deze ondernemingen ingediend
wetsontwerp luidt:
„Wanneer (als boven) kan hjj, zoo
dra de aanplant voor den oogst van 1888 is ge
schied of voldoende voorbereid, aan den ondernemer^
tegen een rente van 6 pCt. 's jaars, een bedrag
ter leen verstrekken, niet te bovengaande ƒ1.50
per 100 KG. verkregen suiker uit den oogst van
1886."
Binnenkort moet van den minister van justitie
een wetsontwerp tot bevordering der Zondagsrust
te verwachten zjjn.
De N. R. Crt laat het volgende, zeer juiste
woord hooren over eene kwestie, die wel eens
ernstig overwogen mag worden, omdat men gevaar
loopt een geheel verkeerden weg in te slaan. Dit
blad schrjjft:
»Wjj hebben medegedeeld, wat er gebeurd is
bjj de aanbesteding van den bovenbouw der brug
over de Oude Maas. Gedeputeerde staten hebben
het werk niet gegund aan de buitenlandsche firma,
die het laagst had ingeschreven, maar aan eene
Nederlandsche firma, nadat deze zich bereid had
verklaard haren prjjs te verminderen tot geljjk
bedrag als de buitenlandsche firma eisehte. (Er
was bjj de inschrjjving tuBschen de beide firma's
een verschil van ruim 5000).
Deze handelwijze kan, dunkt ons, geen goed
keuring vinden. Waar bljjft de goede trouw
tegenover de buitenlandsche inscbrjjvers, wanneer
men hen alleen laat mededingen om van de Neder-
landsche firma's lagere prjjzen te verkrijgen
Het is meer dan eens gebeurd, dat, bjj een zeer
klein verschil tusschen de sommen van inschrjjving,
aan den Nederlandschen inachrjjver de voorkeur
werd gegeven boven den vreemden, om redenen
die althans nog eenigszins aannemeljjk waren
bjjvoorbeeld wanneer daarmede op de kosten van
toezicht werd bespaard. Maar hier werd een
voudig van het inschr jjvingsbiljet der buitenlandsche
firma misbruik gemaakt, de openbare aanbesteding
gemaakt tot eene knoeierjj.
geworden zijn voor de lage, kleiiie kamers van
het oude woonhuis, waar reeds een veel reus
achtiger geslacht gewoond had. Maar dit slanke,
brooze schepselje met haar witte gezichtje, waar
van men eigenlijk niets zag dan die bespottelijke
groote oogen, dat had daar natuurlijk geen plaats
genoeg, dat moest ronddraven in groote gangen
en een uitgestrekten tuin. Het werd dus noodig
om een nieuwen vleugel aan het oude huis te
bouwen, een bij het erf behoorenden akker, die
altijd een twistappel in de familie geweest was
en meer dan een proces in het leven geroepen
had, aan te koopen en in een traaien tuin te
herscheppen, met speelplaatsen en lommerrijke
zitjes omdat het zwakke kindje, volgens het
voorschrift van den dokter, lucht, licht en bewe
ging noodig had, zooals Werner kort en bondig
zeide.
De vader van een Stella kon ook geen potten
bakker meer blijven, die moest fabrikant van
porceleinen kachels worden.
„Hij wordt door den hoogmoedsduivel gekweld
en die zal hem nog wel eens in het ongeluk
storten"; bromde de familie, „laten wij dus den
dwaas ontwijken, anders sleept hij ons nog mee
in zijn val".
„Ik heb slechts voor drie kinderen te
zorgen", dacht Anton Werner daarentegen. „Voor
de jongens zou de pottenbakkei ij voldoende ge
weest zijn, maar ons wonderkindje moet ook haar
aandeel hebben en dat mag niet het slechtste
zjjn voor de ster, die onze oude harten verlicht
if I)
Dat dit eene onwaardige handelwjjze isschijnt
ook door de helft der leden van het college van
gedeputeerde staten te zjjn gevoeld. De beslissing
van het buitengewoon lid moest worden inge
roepen, omdat men niet tot overeenstemming
kon komen.
Een ernstig protest tegen de afwjjking van het
goede beginsel achten wij plicht. Al betreuren
ook wij het, dat bjj aanbestedingen onze Neder-
landsche industrieelen zich zoo dikwijls door
buitenlanders laten verdringen, niet op de wjjze
als hier geschied is, wenschen wjj het belang der
vaderlandsche njjverheid ter harte te zien nemen,
Niet alleen om de kwade trouw tegenover de
buitenlanders, die men tot mededinging toelaat,
maar ook omdat het publiek belang daarbjj niet
wordt behartigd.
Het publiek belang toch eischt zoo groot mo
gelijke mededinging, omdat men niet bjj kostbare
werken afhankeljjk mag zjjn van enkelen. Wordeu
echter de buitenlandsche firma's behandeld, zooals
in dit geval door gedeputeerde staten van Zuid-
Holland, dan zullen zjj al heel spoedig zich gaan
terugtrekken, en de publieke aanbesteding wordt
dan eene fictie."
Wjj zouden hierbij wel de vraag willen voegen
wat zou men zeggen, wanneer men tusschen Ne-
derlandsche aannemers onderling eens op dezelfde
wjjze handelde? Zouden dan niet ook velen zich
laten weerhouden om in het vervolg mede te
dingen
Met vele anderen namen ook wjj heden een
kijkje op de tentoonstelling der door blinden ver
vaardigde voorwerpen ten behoeve der jaarlijksche
verloting van wege de Vereeniging lot werkverschaf
fing van Zeeuwsche blinden.
Als altjjd bestaan die voorwerpen in breiwerk.^
mandenwerk en kokosmatten, minder uitmuntende
door bjjzondere sierljjkheid dan wel door deugd
zaamheid en accuratesse,
Het publiek bljjft in voldoende mate zijn steun
verleenen aan het pogen der bestuurders om den
armen ongelukkigen blinden bezigheid en verdienste
te verschaffen en de 9700 loten, die beschikbaar
zjjn, zullen dit jaar wel weder afnemers vinden
1500 nommers zullen met een prjjs worden uit
geloot.
Het aantal mannelijke werklui bedraagt thans
een minder dan het vorige jaar nl. 8. In den loop
van het jaar overleden er 2, terwjjl een nieuwe
blinde geplaatst werd. Deze, een jonge man, dia
zjjne opleiding in het blindeninstituut te Am
sterdam ontving, verricht behalve de gewone
werkzaamheden met succes reparatiën aan de zoo
genaamde Weenerstoelen.
Een viertal blinde vrouwen werken buiten da
inrichting.
De kamer van koophandel en fabrieken alhief
zal Maandag, den 25 dezer te 3 uren precies, eene
openbare vergadering houden ter behandeling van
ingekomen stukken.
aiaacsssajg
en verblijdt. Ik ben nog sterk genoeg, waarom'
zou ik dus het voorbeeld van andere industri
eelen niet volgen, die met veel minder begonnen
zijn dan ik en nu geld als water verdienen".
Zoo verdween op zekeren dag het oude uit
hangbord, dat reeds bij drie geslachten dienst
gedaan had, en bo ven de zware ijzeren deur met
gotisch snijwerk, die thans toegang verleende tot
den nieuwe vleugel, prijkte met gouden letters
het opschrift„Anton Werner, kachelfabrikant."
Het oude huis, waarin zoovele pottenbakkers van
denzelfden naam gewoond hadden, diende thans
tot verblijf voor den opzichter en de eerste arbei
ders; de bescheiden werkplaats werd uitgebreid
tot een groote fabriek.
Het schepseltje, dut al die veranderiugen had
te weeg gebracht, was en bleef een wonderkindje,
door hare omlers verwend en vertroeteld evenals
door de broeders. Nog nooit had een Werner zoo
gelachen, zoo gepraat, zich bewogen, zooals zij,
en daar ze reeds in hare prilste jeugd met een
zilver rein stemmetje als een vogeltje door het
huis zong meenden de opgetogen ouders natuurlijk
dat zij een muzikaal wonder was. De kennissen
versterkten hen in die meening, noemden het kind
een genie, dat eenmaal de wereld van zich zou
doen spreken, en verzekerden dat er aan haar
geluk te kort gedaan werd, als men met de
ontwikkeling van dat talent draalde.
Een Heilige Cecilia dus Maar waar in Zang of
pianospel, dat was zoo alledaagsch om een beetje
te zingen en op de piano te tokkelen behoefde meg
