Vrij dat
J. F, I. BÜTEUX
ABIE SMIT.
JbrJ.LC. POMPErai IEERDER?ÖORT
Ir. L. AJYBAII.
J. J. rat KERKWIJK.
N° 136.
Middelburg 10 Juni.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco 3.50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën: 20 Cent per regel.'
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ1.50
iedere regel meer 0.20.'
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
Voor de aanstaande verkiezingen op
Dinsdag 15 Juni a. bevelen wij ten drin
gendste aan voor het district:
Miadeltourg
ZlerllLzsee.
Indrukken yan uitdrukkingen.
Agenten te'Vlissingen: P. G. de Vey Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kminingen: F. tan dee Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te TholenW. A. tan Nieuwenhtjijzen, te Terneuzen: A.van dek Peul Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parjjs en Londen, de Compagnie générale de Puhlieité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger
Uithoofde van het Pinksterfeest zal deze
courant Maandag den 14 Juni niet worden uit
gegeven.
en
en
Wij hebben dan gisterenavond dr Schaepman
gehoord; en niettegenstaande wij nooit te voren
dat voorrecht hadden, was hij ons niet vreemd
cn klonk 't ons als bekend. muziek in ee ooren
wat hij zeide als echo der rechterzijde onzer ont
bonden Tweede kamer; want wie gevolgd had de
discu9siën, bjj de behandeling van art. 194 ge
voerd, hoorde precies hetzelfde wat toen is gezegd.
Dr Schaepman treedt slechts op in een paar
plaatsen van ons gewest; hjj legt het kalmer aan
dan zjjn ex-collega Lohmanen daarom te meer
kunnen wij de verzoeking niet weerstaan enkele
indrukken v/eêr te geven, gisterenavond gekregen
in onze Schuttershof zaal, waar het zeer vol was;
460 personen waren tegenwoordig, onder wie 73
nit Vlissingen.
Van alle partpen waren daar aanwezig, en de
liberale richting was lang niet het minBt verte
genwoordigd uit verschillende gemeenten waren er
opgekomen om naar den dichter-staatsman te
luisteren; en wij herhalen wat we gisteren
zeiden 't is een wellust dien man te hooren
met zijne macht over onze taal; met zijn keur
van woordenmet zpn dichterlijk genie, waarvan
de spranken u onophoudelijk om de ooren vliegen.
Maar juist die lol staat in nauw verband met
de gevaarlijke zjjde van zijn talent.
Men weet wel, wat men van den kant der ka
tholieken doet, door hem te laten optreden. Een
vurig dichterlijk spreker maakt door zjjne woor
den en zijn zeggingskracht indruk, maar zoo men
op schrift had wat hjj zeide, en kalm dit nalas,
men zou spoedig bemerken, hoe men begoocheld
was geworden door den sierlijken vorm, maar hoe
de zin van het gesprokene de instemming niet
verdiende.
Daarom drong men elders, wjj meenen in Zutfen,
terecht bjj den heer Schaepman aan, dat hjj zou
laten drukken wat hjj gezegd had.
Dichter-staatsman, noemde de heer Keuchenius
hem, in een zjjner liefeljjke uitvallen aan zijn
adres, als repliek op nog onsierlijker aanval;
naar ons inzien bleek gisteren opnieuw dat dr.
Schaepman echter meer dichter dan staatsman is.
Zijne sierlpste redeneeringen betroffen het ge
moedsleven den innerljjken meusch; zjjne be-
achouwing over de vorming van het individu
door de omstandigheden was fraai maar kon door
ieder, welke richting men ook was toegedaan,
worden onderschreven, en 1t grootste deel van al
die redeneeringen ging buiten de politiek om.
Zjjne voordracht was natuurljjk een pleidooi
voor de houding der rechterzijde, die eischte dat
in de grondwet zou gedecreteerd worden de
bepaling dat het kerkelijk karakter eener school
geen beletsel zou wezen om subsidie daaraan te
verleenen.
Dat zou de ware toestand geweest zijnAlsof
dan de vrede voor den schoolstrjjil ware getee-
kendIs het geen fata-morgana om dat den
kiezers voor te spiegelen?
pan juist zou er, dunkt ons, een eeuwig gekib
bel ontstaan over de vraag: welke scholen kun
nen op subsidie aanspraak maken? En van de
regeering, die aan het bewind was, zou het dan
afhangen of zjj aan alle kerkelijke partijen al
dan niet recht zou laten wedervaren. Daarom
juist zou zulk eene oplossing veel gevaarljjker
wezen dan de tegenwoordige regelingt e r w jj l
de financieele gevolgen van zulk
eene bepaling niet zjjn te overzien,
zoodat de belastingschuldigen ran
nog erger conditiën zouden zjjn.
En nu zjj daarin haar zin niet kreeg sprak die
recbterzjjde haar non possumus uit, moesten alle
belangen van het land schade lijden
De linkerzijde had recht, toen zij weigerde om
aan dien eisch te voldoen, dr. Schaepman heett
ons die overtuiging niet kunnen ontnemenen
het is te hopen dat allen, die gisterenavond hem
hoorden, Vrijdag ook zich in het Schuttershof mWen
vereenigen om naar den heer Gleichman te luis
teren. Dan eerst zal men naar waarheid kunnen
oordeelenen men zal dan wel tot de ontdekking
komen van het gevaarlijke deï politiek, door de rech
terzijde gevoerd, ten koste van 's lands welzjjn.
Uit het gansche betoog van den heer Schaep
man is ons toch opnieuw gebleken, dat de
rechterzijde alles eischte van de liberalen; en
zelf tot toegeven niet geneigd scheen. Was dat
bil) jjk Waar twee partijen tot een accoord moeten
komen, dienen beide toe te gevendit deden
de clericalen niet en zjj waren dus wel degelijk
in deze de schuldigen.
Er waren slechts 21 leden der linkerzijde, die
tot toenadering geneigd waren, beweerde men.
Een voldoend aantal, dunkt ons, om met de 43
der reehterzjjde tot een oplossing te geraken.
Was de besebrjjving door dr Schaepman van
den heer Heemskerk en diens voorstellen gegeven
geestigonlogisch en lang niet nieuw was zijn
betoog over den schoolstrjjd. Zijne verzekering
$!at elk kind, dat op do openbare school aat,
16 gulden kost, maakte niet den volgens hem
gewensehten indruk. Dat vond niemand, naar het
scheen, zoo erg. En terecht. Maar onze vraag
is tevens: profiteerden daarvan alleen liberalen?
Volstrekt nietook anti-revolutionnairen en
katholieken bebben van die school gebruik ge
maakt en doen het nog.
In katholieke streken van ons land is men
altjjd tevreden geweest over de openbare school;
dit werd bjj het debat door ons nog opgemerkt.
Daarbij werd gewezen op de getuigenis van een
ex-collega-kamerlid van den heer Schaepman, dat
de katholieken nooit de agitatie over de school
wet in't leven zouden geroepen hebben, indiende
anti-revolutionnairen dit niet hadden gedaan, want
zjj waren over art. 194 der grondwet en de toe
passing ervan tevreden. Trots de verklaring dat
men den naam van dien afgevaardigde aan dr
Schaepman na afloop der bijeenkomt wilde mee-
deeler, heeft hjj hiervan geen gebruik gemaakt
en zelfs de gansche kwestie onbesproken gelaten.
Wjj schreven daar het woord debat. Hoewel
daartoe gelegenheid zou bestaan, zooals men had
aangekondigd, is dit in de eigenlijke beteekenis
van het woord niet zoo geweest. Ja er was gele
genheid om eenige bezwaren te opperen en daarna
zou dr Schaepman antwoorden. Maar dupliek werd
dan niet meer toegelaten om het ver gevorderde
uur.
Kan men dit noemen: gelegenheid geven tot
debatteeren Handig was de bepaling zeker, en
wellicht met het oog op den tijd gewettigd, maai
er lag toch iets onbillijks in. Zulk een debat
kan men slechts concentreeren op enkele punten;
en daartoe werd door ons eene poging aangewend.
Wanneer nu echter alleen de spreker van den
avond het woord vrjj kan voeren, is er voor zijn
aanvaller geen gelegenheid meer om uit zjjn
antwoord verdere opmerkingen te maken. Er komt
echter nog iets bijer mengden zich nog anderen
inhetdebat, o. a. een aanhanger der anti-revoluti-
onnaire partjj, die de liberalen aanviel en waar
tegen nu de partijgenooten van dezen niets meer
konden inbrengen.
Dat was bjj de voordrachten van den heer
Lohman, o. a. te Vlissingen, te Oostburg en te Goes,
anders. Niet dat wij van zulk een debat zooveel
vruchten verwachtenbekeerd wordt niet een maar
toch er komt eenige breking in het eenzijdig
licht dat men over de feiten werpt.
Ware er gelegenheid geweest nog te repliceeren,
wij hadden in't gesprokene ruimschoots aanleiding
tot dupliek gevonden.
Dr. Schaepman was door ons gewezen op den
Gelderlander en het onderwijsblad Ons recht, die
beide de houding der recbterzjjde afkeurden.
Hierop repliceerde hjj dat de liberalen ook
verdeeld waren en niet eenstemmig; dat de
Gelderlander een locaal orgaan was, hetwelk bij
echter zeer hoog stelde, terwijl Ons recht slechts
een blad was, aan speciale belangen gewijd. Dr.
Schaepman zal de zwakheid van diQ argumenten
zeit wei begrijpen. Onze bedoeling was erop te
wjjzen dat, hoe hoog men de non-possumus politiek
ook tracht te verheften, er toch in de eigen
gelederen zijn, die haar afkeurenwat in
zulk eene gewichtige zaak, waarbjj 's lands
hoogste belang betrokken is, nog al wat
zeggen wil. De opmerking omtrent Ons recht is
zeker zeer curieus juist dat blad wijdt zich aan
de belangen van het onderwijs, het vraagstuk
bjj deze kwestie uitsluitend betrokken.
De dichter-staatsman had in deze zjjne zwakke
oogenblikken, evenals toen hij verklaarde dat de
brochure van Goeman Borgesius hem zjjn reis op
vermakeljjke wijze had bekort. Eilieve, was dat
het eenige, wat hjj over dat geschrift, zoo waar
en zoo goed geschreven, had te zeggen
Jammer dat in het debat een woord gesproken
werd over een zoozeer locale en zeer onderge
schikte kwestie, die daar gansch niet op haar
plaats was, al moge ook in de opwekking om
nieuw bloed en ernstige mannen in de kamer te
brengen veel waars gelegen zjjn. Fluks werd daaruit
natuurljjk munt geslagen voor den heer Lohman,
dien men uit Middelburg wil doen afvaardigen.
Mijne heeren, zouden wjj zeggen, wezenlijk, het
bloed der Lobmannen is ons bekend. Nieuw leven
zou de kamer er niet door brjjgenook deze
Lohman heeft een te geprononceerde houding
steeds aangenomen om van hem verbetering in
den tegenwoordigen ongezonden toestand van onze
kamer te verwachten.
Neen, dan liever de liberale candidaten gekozen,
de heeren Buteux en Smit, door den heer Schaep
man zeiven diamanten genoemd. Dat zij voor
hem verborgen zijn, iaat zich begrjjpen; hoe
zou hjj or^ze mannen kennen!
Maar wjj kennen ze des te beter; en wjj be
hoeven nu weer niet gevaar te loopen dat wjj
simli-diamanten, valsche steenen, zullen krjjgen.
Herhaaldelijk zjjn ons uit den vreemde personen
aanbevolen als edelgesteenten van het zuiverste
gehalte; en zjj bleken slechts luttel waarde te
hebben. De een ging op in een onzinnig drijven
en de ander had meestentijds geen gelegenheid
zich van zijn taak te kwijten.
Wjj dienen dus heter op ons qui-vive te zjjn; en
wij hebben alle reden ons in de gedane keuze te
verheugen, nu zelfs dr Schaepman de heeren Buteux
en Smit zoo hoog schat.
Dat de liberalen vroeger den steun der Katho
lieken hebben ondervonden, werd hun tot grief
gemaakt. Waarom?
Er blijft op dat punt nog altijd een groot
onderscheid tusschen die liberalen en de tegen
woordige anti-revolutionnairen. De liberalen be
jegenden hunne bondgenooten tenminste fatsoenlijk;
zij schonken hun vrjjheden en rechten.
Maar wat doen de tegenwoordige helpers der
Roomschen
Zij bejegenen hen grof. De Tijd schreef er nog
dezer dagen het volgende over: „Wij katholieken,
worden door onze bondgenooten vaak onheusch
bejegend. ToegegevenMet laatdunkende aan
matiging eisohen zjj voor de hunnen bjj uitsluiting
betgeen ook voor een deel aan de onzen zou
toekomen. Ongetwijfeld". En de Maasbode liet
zich nog krachtiger uit.
Niet éen liberaal heeft de katholieken zoo diep
gegriefd als Keuchenius deed.
Dit hadden wij, ware er slechts gelegenheid ge
weest tot dupliek, dr. Schaepman nog gezegd.
Wjj zouden hem in dezen geest hebben toege
sproken:
Hoe is 't mogelijk dat gjj een pleidooi leverdet
voor dezen oud-afgevaardigdeHoe kunt gij
spreken van eigenaardigheden, die men over het
hoofd moet zien I Met hoeveel einphase gjj dit
ook moogt verkondigener blijft voor ons toch
altjjd een ernstige vraag over
Den schrijvers van katholieke bladen, o.a. van
de Noord-Brdbanterwerd door den heer Keuche
nius eens toegevoegddat aanprjjzing der liefde
tot God nog geenszins voor hen overbodig is."
In het dierste, wat de katholieken bezitten, werden
zjj door dien man aangegrepen men denke slechts
aan deonbevlekte koe. Waar nu uw non-possumus-
politiek hoofdzakeljjk gegrond is op de overweging
dat gjj op moet komen voor de rechten van uw geloof
en uwe kerk, die u heilig zjjn en dat kunnen
wjj begrjjpendat billijken wijdaar vragen
wijals gij zoo hetgeen u heilig is een slag in
het aangezicht laat geven en dan nog helpt om
hem, die dat deed, op eene eereplaats te brengen,
toont dat karakter, ja dan neen Maar nog iets.
De R. K. kerk steunt de vaccinewaar op het
gebied der wetenschap iets verricht kan worden
tot heil van de menschheid wjj noemen o. a.
Pasteurs uitvinding, helpt zjj. Keuchenius verzet
zich daartegen en staat dus lijnrecht tegenover
uw berk. Kunt gjj dan toch dien man steunen?
Gjj zoudt het politiek noemen. Maar wanneer
dat dan uwe politiek is, die zelfs toelaat dat men
op dergeljjbe wijze over uwe meeningen en gevoelens
spreekttegenwerkt wat gij voorstaat, welk vertrou
wen kunnen wij dan stellen in u en de uwen dat gjj
niet evenzeer met de belangen van ons land spelen
en boeleeren laat. Is uwe houding dan geschikt
om eerbied af te dwingen en getuigt die dan van
ernst voor hetgeen gij wenscht
Het is politiek, dat wij dit doenen uwerzjjds
staatkundig dat gjj ons tracht te verdeelen om
zeiven de overwinning te behalen. Dit staat gjj
op het punt van te zeggen.
Weest overtuigd, dat v-jj zeer goed weten die
verdenking niet te kunnen ontgaan. Maar wij
bedelen om geen gunsten.
Als de anti-revolutionnairen Keuchenius naar
Gorinchem hadden teruggezonden en De Geer hier
hadden gesteldde steun der uwen zou ons recht
matig zjjn voorgekomen.
Maar toch ook nu zult gij wel helpen om al de
uwen bnechtsdiensten te doen verrichten voor
uwe beleefde bondgenooten.
Wjj zullen echter ook onze brachten inspannen.
En dan is er bij ons éen hoop Tusschen u en
ons, beiden ultra's, zooals men gelieft te zeggen,
ligt eene breede zoom van gematigden die, den
strijd moedeafkeerig van de politiek der onver-
zetteljjben zooals gjj, versche mannen in de
kamer willen brengen mannen die hoofdzakelijk
het oog hebben op de practisebe belangen van
ons gewest en die geheel buiten dien strijd
hebben gestaan. En deze zullen de liberale can-
didaten steunen.
v Zulke kiezers zijn er opder uwe partij- en zeker;
onder uwe bondgenooten dat getuigt de opwek
king der Utrechtsche heeren.
En lijden wjj hier toch de neerlaag, welnu wjj,
liberalen, bljjven in dit wanhopende district,
niettegenstaande slag op slag, toch strjjden, met
moed en met overtuiging dat wjj een goede zaak
voorstaan; dat wij vooral recht voor «Wen najagen.
En dat wij den kamp niet opgeven, zal noodig
wezen, want spoedig genoeg, als gij en de uwen
de overmacht hebben, zal er een tjjd komen dat
den kiezers de oogen zullen opengaan.
Daar straks is zoo zoetsappig gezegd dat, als
de katholieken en de anti-revolutionnairen, onder
de leuze van rechtsgelijkheid, de overwinning
hebben behaald, zjj van elkaar en elk zjjns weegs
zullen gaan.
Dat klinkt zeer vreedzaam. Maar de werke
lijkheid zal wel anders zjjn.
Dan eerst komt het onder de vrienden tot eene
generale afrekening; dan eerst zal men den buit
verdeelenen dan eerst zal blijken hoe harteljjk
en hecht de band is geweest, die beide partjjen
vereende. Maar dan ook zal er zooveel te veref
fenen vallenzal elk zooveel te eischen hebben
uit liefde voor zijn kerk, dat er geen tjjd zal
overschieten om 's lands belangen te behartigen.
In dien geest zouden wjj gesproken hebben
wanneer er gelegenheid tot dupliek ware geweest
De Utrechtsche correspondent van de Amst,
schrijft naar aanleiding van de in de bisschopstad
door dr. Schaepman gehouden politieke lezing o,
a. het volgende:
Hoezeer wel ieder het verlangen naar geljjk
recht voor allen bill jjk zal vinden, klinkt het toch
steeds eenigszins vreemd, uit den mond van een
katholieken geestelijke dezen eisch te vernemen.
Men herinnert zich in Nederland nog te goed het
woord indertijd door den bisschop van Gent, De
Broglio, gesproken en dat niet 't minst aanleiding
tot scheiding van België heeft gegeven een waar
achtig katholiek kan geen grondwet bezweren,
waarin aan eiken godsdienst geljjk recht van be
staan verleend wordt. Zou er reden zjjn te vreezen,
dat, kreeg ooit de partjj des heeren Schaepman
de meerderheid in den lande, de begiftiging met
gelijk recht voor allen vrjj ongeljjk kon uit
vallen
Bljjkens officieele kennisgeving is aanstaande
Zaterdag door de vereeniging voor den effecten
handel tot vacantiedag gestempeld een vacan-
tiedag voor de geheele beurs geworden. Het
Beursgebouw is dien dag gesloten.
De Liberale Kiesvereeniging Goes heeft zich bjj
de Liberale Unie aangesloten, Tot afgevaardigden
naar deze unie werden benoemd de heeren jhr.Jj
