N° 125.
129® Jaargang.1
1886.
Vrij dag
28 Mei.
Middelburg 27 Mei.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 8/m. franco 3.50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ1.50
iedere regel meer 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Eene nadere verklaring.
MIDDELBIIRGSCHE COURAIVT.
Agenten te Ylissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Eruiningen: F. van dek Peul, te Zierikzee: A. C. de Moon, te Tholenw. A. van nieuwen:adijzen,te Terneuzen.-A.van dek Peijl Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube Cie., John F. Jones, opvolger
Ook in onze omgeving, in ons gewest, zijn er
die meenen, dat bij de a. verkiezing voor de
tweede kamer de kiesrecht-kwestie op den voor
grond treden moet.
Een leuze als: clecicaal of anti-clericaal, kan
nu niet meer voor allen het vereenigingspunt
vormen, beweren zjj.
Tot hen die deze meening zijn toegedaan behoort
o. a. de redactie der Goesche Couranten de ernst
van den aanstaanden strijd, die vooral in het
grootste deel van onze provincie gestreden zal
worden, dringt ons tot eene enkele opmerking
daarover.
Reeds eenigen tijd geleden werd door die redac
tie dit parool aangegeven; en nu in het jongste
nommer van haar blad vindt zij in een schrijven
van zekeren X aanleiding om over dat punt nog
eens uit te wijden.
Wij vinden daarin grond om onze meening,
tegenovergesteld aan de hare, iets nader toe te
lichten; wat te gemakkelijker ons valt, omdat wij
hier staan voor een beperkten kring, voor een
terrein, dat wjj allen goed kennen, terwijl wjj
beiden het in hoofdbeginsel eens en bezield zijn
met een en hetzelfde streven om in het belang
der vrijzinnige ideeën werkzaam te zijn in Zeeland.
Onnoodig is het zeker niet erop te wijzen, dat
wij meermalen uitbreiding van het kiesrecht als
dringenden eisch van het oogenblik vorderden.
Zoo menig nommer van ons blad getuigt daarvan
en wjj zouden zelfs veel verder willen gaan dan
onze Goesche zuster, die nog altjjd huiverig zich
toont voor algemeen stemrecht, zelfs met uitzon
deringen.
Wat ons ideaal wezen zou?
Als straks het eens gebeuren mocht, dat de
Tweede kamer om geraakte in liberalen geest,
zouden wij met sterken drang van die meer
derheid vorderen, dat zij vóór alles het kiesrecht-
vraagstuk afdeed. En dan zouden wjj eene par-
tieele grondwetsherziening verlaagen, alleen om
die kwestie te regelen, in liberalen zin, opdat
het stemrecht zoo uitgebreid mogelijk worde ver
leend. In onzen geest zou het dan wezen wij
schreven het meermalen wanneer de .regeling
van het kiesrecht aan den gewonen wetgever
•werd overgelaten; men liet dan van zelf den weg
open om te geraken tot het algemeen stemrecht,
waar wij eenmaal toch toe komen moeten. En
ajjn wjj eenmaal daartoe genaderd dan zouden
wjj wenschen, dat een Ipst van uitzondering werd
opgemaakt, die na een bepaald aantal jaren moest
worden herzien en ingekort. Zoo kwam men
geleideljjt tot eene in onze oogen goede regeling;
al zal menigeen daarmee niet instemmen, en
meerdere beperking verlangen. Hoever men met
de uitbreiding echter ook gaan wil, omtrent éen
punt zal men het vrjj wel eens zjjn, nl. dat er
een waarborg wezen moet om tegen pressie te waken
en zekerheid dat zij die stemmen ten minste iets
van de zaken weten kunnen. Het minst wat
daarvoor geëischt kan worden is wel, dat de
kiezers kunnen schrijven.
Invulling van de stembiljetten op het stembu
reau, in afgezonderde hokjes, eigenhandig met den
naam van hem, dien men gaarne gekozen zag, en
niet met eenig teeken, zou daarom in de eerste
plaats ook een eisch onzerzijds wezen.
Maar nu vragen wijis het thans het oogenblik
om al de verschillende meeningen, die omtrent
uitbreiding van het kiesrecht onder de liberalen
zeiven heerschen, ter sprake te brengen Dat men,
vóór men een candidaat stelt, omtrent dat en
zoovele andere punten eenige inlichting wenscht;
wjj vinden dit uitstekend, maar wat zal het baten
als men hierover daarna gaat redeneeren en kans
geeft op verdeeldheid
X vindt het in de GCrt. zoo goed, wanneer
de gestelde candidaten in zjjn district zich eens
voor de kiezers lieten hooren. Wij hebben er
niets op tegen, al verwachten wij er zooveel heil
niet van. In ons gewest weten wjj nu eenmaal,
dat er bepaalde personen zjjn, die de plattelands
kiezers naar hun geest bewerken, hun biljetten
desnoods invullenen voor hun overmacht moeten
wjj meestal bukken. Onder hen zal men niemand
bekeeren.
Maar hebben wij tegen het middel geen be
zwaar; ernstige bedenking hebben wjj tegen eene
opmerking van de redactie naar aanleiding van
dat schrijve» Laa X. Zjj zegt, nadat zjj diens wenk
nuttig heeft genoemd„Voor velen mag bij den
aanstaandea verkiezingsstrjjd de vraag „„liberaal
of anti-liberaal1'" genoeg zjjn, thans vooral moet
voor elk ernstig man eene andere leuze de spil
zjjn, waarom de verkiezing draait.
„Als van zelve toch ontaardt de quaestie „„libe
raal of anti-liberaal"'1 in eene andere: „„vóór of
tegen de neutrale openbare school1'" en wjj ge-
looven, dat vóór alles de ernst der tjjden gebiedt)
dat de kamer voor goed van het doode punt wordt
afgebracht, hetgeen alleen door eene goedgekozen
uitbreiding van het kiesrecht kan worden ver
kregen."
De logica van deze redeneering gaat wel wat
boven onze bevatting. In de eerste plaats staan
wjj verbaasd over de opmerking betreffende de
openbare school. Is ook de leuze voor of tegen
haar niet meer goed Hoe hebben wjj het dan
met eene redactie, die indertjjd zoo warm streed
voor onveranderd behoud van art. 194? Zijn
wij, die daarin niet met haar instemden, nu op
eens gematigd en is zjj vooruitstrevend liberaal
geworden
Maar dit daargelaten. Zjj wil en dat willen
wjj ook, dat de kamer van het doode punt worde
afgebracht, »h e t g e e n alleen door een
goed gekozen uitbreiding van het
kiesrecht kan worden verkrege n."
Draait zjj door zulk eene redeneering niet in een
vicieusen cirkel?
Op dit oogenblik' is het bestaande kiesstelsel
van kraehi. Thans moeten allen zich vereenigen,
die één zjjn van zin en meening op éon hoofd
punt. En als straks de heeren Lohman en
Schaepman optreden en spreken, dan zal men
het wel hoorenweert al wat liberaal is of heet.
Zullen wjj dan thans gaan redeneeren over
vragen, waaromtrent wij in liberale kiesvereni
gingen al meer dan eens gesproken hebbenen
de gevoelens verschilden omtrent het hoever
der uitbreiding
Eens zjjn wjj het daarom met de Wekker die
heden schrjjft:
»Wil men grondwetsherziening" (zelfs om ver
betering in het kiesrecht te krjjgen) „men kieze
geen mannen, die verplicht zullen zjjn een non
possumus uit te spreken, men kieze geen clericalen.
Clericaal of anti-clericaal zal dan de leuze moeten
zjjn, de houding der tegenpartij verplicht daartoe
zjj toch stelt geen andere belangrijke vraagpunten
op den voorgrondöf de deputaten-vergadering of
een invloedrjjke kiesvereniging stelt toch op
hoogen last de candidaten, zjj behoeven niet eens
een programma te geven. Zij zjjn reeds gekeurd
en goed bevonden
Maar voor ons gewest kan nog een andere leuze
gelden, die meer valt onder de bevatting van
allen, welke zich weldra zullen moeten uitspreken
over de vraag: wie zullen wjj afvaardigen ter
Tweede kamer?
Eene leuze van zuiver praktischen zinvan
groot belang tevens voor het stoffeljjk welzijn van
ons gewest.
Er is ontegenzeggelijk veel waars in hetgeen
wjj hieronder uit het Wag. Weekbl. aanhalen.
Terecht merkt dat blad op dat velen de politieke
kwesties niet kennenzjj laten zich slechts
meeslepen en gaan af op gezag en op klank.
Middelburg en Goes, gedeeltelijk, zjjn in de
laatste jaren steeds vertegenwoordigd door man
nen, geheel vreemd aan het district, dat hen
afvaardigde.
Zij stonden geheel buiten den kring hunner
kiezers; en nu is het waar, dat onze kamerleden
het gansche Nederlandsche volk vertegenwoordigen,
maar men weet toch algemeen, hoe er ook bij
zondere belangen te behartigen zijn, die niet over
het hoofd gezien mogen worden.
Amsterdam en Rotterdam begrijpen dit zeer
goed zjj kennen ten "volle den invloed van hunne
afgevaardigden, en stellen voeling met hen op
hoogen prijs.
Dat ontbreekt ons, kiezers in Middelburg en
Goes.
En daarom vonden wjj de in Goes gedane keuze
zoo uitstekend, en zouden wij zoo gaarne zien dat
de heeren Buteux en Smit werden candidaat
gesteld,
Over beiden behoeven wjj niet veel te zeggen.
Als het waar is, dat zij zich eene candidatuur
laten welgevallen, dan dienen wjj daarvoor er-
kenteljjk te zjjn.
De heer Buteux, door zjjne vroegere betrekking
van griffier en zjjne tegenwoordige van lid van
Ged. Staten, kent onze provincie door en door en
algemeen wordt hij geacht en gewaardeerd. De
teer Arie Smit heeft reeds voldoende getoond, dat
hij hart en ziel heeft voor de belangen aan zjjne
zorgen toevertrouwd.
Zou er daarom betere keuze te doen zijn
Maar zjjn zjj eenmaal candidaat, dan kunnen
wij juist hier en ir het district Göes den kiezers
de vraag voorleggen, of zjj al of niet willen
meewerken om ook onze materieele belangen te
helpen voorstaan in de hooge regeeringskringen,
om te waken, dat, bjj de belangen van het Neder-
landsche volk, die van Zeeland niet over het hoofd
worden gezien.
Willen zij dat, welnu dan is de keus niet moei-
ljjk en zullen zelfs gematigden zich moeten scha
ren rond de keuze van mannen van practischen
zin, zooals men thans van deze zjjde wil afvaar
digen.
„Yele organen, zoo van rechter- als van linker-
zjjde, maken zich, zegt het Wag. Weekbl, druk
met de beantwoording der vraag: welke zal onze
leus zjjn in dezen verkiezingsstrjjd!
„Wij achten dat een onnutte bezigheid. Die
vraag veronderstelt de noodzakelijkheid om de
kiezers in beweging te zetten, op te zweepen.
Wij hebben daarvan een afkeer. Al dat bombarie
maken is tot niets nut dan om elkander een vlieg
af te vangen, hier en daar een man met een
cameleons-natuur te bewegen op den gewenschten
candidaat zjjn stem uit te brengen. Het verduistert
de helderheid van uw oordeel, speelt de teederheid
van uw geweten booze parten, en maakt u ten
slaaf van de volksmenners, die u heden vleien,
om u morgen reeds met den nek aan te zien.
„„Ja maar, als ik in deze niet meedoe, dan delf
ik het onderspit; de nood wordt me opgelegd.1"'
„Ge moet en moogt nooit iets doen, dat tegen
uw christeljjk fatsoen indruisctit, er kome van wat
wil. De Christenen, als ze hun Heer getrouw
willen zjjn, die er een afkeer van had zjjn stem
op de straten te verheffen, zullen ten allen tijde
tegenover de wereldlingen aan 't kortste eind
trekken. Maar liever een nederlaag dan een
overwinning behaald, ten koste van waarheid en
gerechtigheid."
Door de Standaard wordt weex- het program
opgerakeld om uitbreiding van kiesrecht binnen
de grenzen der grondwet op den voorgrond te
schuiven.
«Allereerst invoering van een Reformbill, om het
aantal kamerleden op het grondwettig cjjfer te
brengen en reeds onverwjjld kiezer te maken al
wie volgens de grondwet kiezer zjjn kan.
«Daarna kamerontbinding, opdat door dit ver-
breede kiezerspersoneel een voltallige kamer kunne
gekozen worden.
»En eerst met die nieuwe kamer ten slotte:
Grondwetsherziening, en wel zulk éene, die de
rechtsgelijkheid onder de burgers van hetzelfde
vaderland herstelt en een eerlijken modus vivendi
oplevert voor de onderscheidene staatkundige
richtingen."
Dus wederom op den vicieusen grondslag van
art. 76 een kiesrecht gebouwd, dat in den grond
niemand kan voldoen. Terwijl men altijd roept om
een kiesrecht op breeden grondslag, verwerpt men
de grondwetsherziening, die dat geven kan, om
weder aan het knutselen te gaan op den engen
grondslag der bestaande constitutie.
En waartoe moet dat leiden Tot grondwets
herziening in den geest der clericalen.
Als nu evenwel de berekening faalt, en de
clericalen veroveren op die wjjze geen meerderheid
van twee derde, zoodat nog de verwezenljjking
hunner wenschen onmogelijk is Zal men dan
weer strike maken, weer zijn non possumus uit
roepen, weer in obstructionisme zijn eer stellen?
Daarover laat dit program zich niet uit,
En dan praat men nog altjjd van een grond
wetsherziening, die de rechtsgeljjkheid herstelt
en die een eerlijken modus vivendi oplevert
Het voorstel, dat een eerljjken modus vivendi
bracht, is door de clericalen zeiven verworpen.
Vad.)
Naar aanleiding van het bericht in de Staats-
courant, betreffende onlusten op het particuliere
land Tjiomas en het optreden der militaire macht
om de rust daar te herstellen, welk bericht
eindigde met de woorden«Men meent de reden
van het verzet te moeten toeschrijven aan op-
drjjving door den landheer van de lasten der
opgezeten van het land11, seinde het Vad. Dinsdag
naar den landheer, den heer De Sturler, het
volgende
«Sein oorzaak opstoot. Officieel telegram be
weert opdrijving lasten."
Woensdag ontving het blad van den beer De
Sturler bet volgende antwoord
„Van opdrijving lasten geen sprake. Op land
goed Tjampea (nietTjiomas) vormde zich de bende
oproerlingen, waarop van grens van Tjiomas door
militairen gevuurd werd. Het oproer gevolg be
stuur van Lautier. De rust der Tjiomas bleef
onverstoord."
Het regeeringstelegram sehjjnt dus alweer halve
waarheid gemeld te hebben. Trouwens, het i3
bekend genoeg hoe slecht vaak de regeering wordt
ingelicht en hoe eenzjjdig en onjuist de mede-
deelingen dikwjjls zijn, die men haar zendt.
Wij maakten onlangs melding van de uitleve
ring door Nederland aan Pruisen van een vrouw,
die zich jaren geleden aan omkooperjj van ge
tuigen zou hebben schuldig gemaakt en zich thans
hier te lande bevond. De Arnli. Crt keurde het
streng af, dat onze regeering, teneinde een be
vriende mogendheid te believen, in strijd met het
stellig recht had gehandeld.
Volgens mr J. A. Levy te Amsterdam dwaalt
genoemd blad in deze. Hij stelt dit, met aan
haling van verschillende wetsartikelen, in het
licht. Onze regeering heeft z. i. haar verplich
tingen niet uit het oog verloren.
Naar aanleiding van het yerslag in ons vorig
nommer over de te Goes gehouden vergadering
der nieuw opgerichte kiesvereeniging is eene
vriendelijke hand zoo beleefd ons op eene vergis
sing te wijzen van onzen correspondent. Deze
meldde toch, dat het tekort, door wjjlen de C. Lib.
kiesvereeniging nagelaten, door de nieuwe vereeni-
ging was aanvaard.
Een dergelijk voorstel is door niemand gedaan
en ook niet behandeld. Door den voorzitter der
nieuwe vereeniging is eenvoudig aan de vergadering
medegedeeld, dat het voordeelig saldo bij nader
inzien bleek te bestaan in een tekort van c» ƒ20
en dat dit tekort door enkele leden van de
overleden C. L. kiesvereeniging zonde worden,
gedekt, zoodat de nieuwe kiesvereeniging daarmee
niets te maken had.
Onze berichtgever had de kwestie dus niet goed
begrepen. Wjj danken hem, die zoo beleefd was
ons op dit misverstand te wjjzen.
De officier van gezondheid A, W. Verbeiden
te Middelburg is door den generaal-majoor in»
specteur van den geneeskundigen dienst der
landmacht aangewezen om op den ?c Juni a. s.
den dienst van officier van gezondheid in de le
gerplaats bij Oldebroek over te nemen en tjjde-
lijk waar te nemen.
De gemeenteraad van Vlissingen zal op Vrijdag
den 28 Mei a., des namiddags te twee uren, eene
vergadering houden.
Daarin zullen eenige mededeelingen worden
gedaan er zullen eenige ingekomen stukken over
gelegd worden en eenige benoemingen plaats
hebben. Verder worden behandeld de voorstellen
van burg, en weth. betreffende het bestek en de
voorwaarden tot aanbesteding van het ophalen
van de beer, asch en mestspeciën en tot af- en
overschrijving op de gemeente-begrooting voor
1885,
Door stemgerechtigde ingelanden van den Mid-
delbui'gschen polder is gisteren tot djjkgraaf
herbenoemd de heer C. Polderdjjk, en door stem
gerechtigde ingelanden van den Mortierepolder
werd heden als zoodanig herbenoemd de heer
J. Janse.
Uit Goes schrjjft men ons;
Gisterenavond werd alhier door de &nti*ïevolti«
tionnaire kiesvereeniging Voor Nederland en Oranje
in de bijzondere school een vergadering gehouden,
die door 20 leden bjjgewoond werd, en hoofdza-
keljjk belegd was voor het stellen van candidaten
voor leden der tweede kamer.
Als zoodanig werden met algemeene stemmen
geproclameerd de heeren Jhr. Mr. A. F. de Sayor-
nin Lohman, afgetreden lid, en A, baron Schim-
melpenninck van der Oye van Nyenbeek, te
Utrecht. Beiden hebben de candidatuur aan
vaard. Er was nog onderhandeld met het afgetre
den lid Jhr. Mr. J. J. Pompe van Meerdervoort
te Middelburg, die ook ter vergadering tegen
woordig was; doch wegens drukke ambtsbezighe
den verklaarde deze bij zijn besluit te moeten
bljjven en geen candidatuur te kunnen aan
vaarden. Eveneens was nog aangezocht de
heer mr Th. Heemskerk, zoon van den minister,
doch deze had verklaard wegens familie-aange
legenheden geen candidatuur aan te nemen.
(De mededeeling omtrent den heer Heemskerk
komt ons eenigszins zonderling voor. Voor het
district Dordrecht nam genoemde heer toch wel
eene candidatuur aan. Wellicht is zjjne bedoej
