N° 50.
ia9ê Jaargang.
1886.
Maandag
1 Maart.
Middelburg 27 Februari
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco 3.50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentien: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.: van 1-7 regels ƒ1.50
iedere regel meer 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
Onderwijs.
-Pa overige op da agenda, verpielde yrerkzaatu-
IfIDDELBURGSCHE COURANT.
Agenten, te Vlissingen: P. G. de Vey Mestdagh Zoon, te Goes; A. A. W. Bolland, te Kruiningen: P. van dek Peijl, te Zierikzee: A. C. de Moou,te TholenW. A. van Niewenhhijzen, te Terneuzen:A.van dek Peiji Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland: te Parijs en Londen, de. Compagnie générale de Piiblicité étrangère G. L. Daube Cie., John P. Jones, opvolger.
De minister ran binnenlandsche zaken heeft aan
de Kon. academie van wetenschappen een som van
f 1000 toegestaan voor een nader onderzoek der
Limnoria signorum in de zeeweringen te Wemel-
dinge en elders op de Hollandsehe kust.
De Indische staatsbegrooting voor 1876 be
draagt in ontvang f 105,659,576.72^ en in uitgaaf
158,518,757.94§, dus sluit met een nadeelig
saldo van 7,859,181.22.
Zij is ter bekrachtiging aan de staten-generaal
voorgedragen.
Met 15 Maart wordt de rijksveldwachter H. P.
Hendriks verplaatst van Dordrecht naar Rilland—
Bath.
I stellenden en eenige der vroegere bekroonden
waren aanwezig.
Allereerst werd door den penningmeester, den
heer O. It. C. Wibaut, verslag uitgebracht over
den financieelen toestand, die, met het oog op de
jeugd der vereeniging, gunstig.mag genoemd worden.
Op uitnoodiging reikte de heer Dyserinck, de
oprichter en oud-voorzitter der vereeniging, het
bewijs voor trouw dienstbetoon uit aan Cornelia
Pieternella Indorp, die ruim tien jaren onafge
broken bjj mevr. de wed. Bilbeimer in dienst was
geweest, waarvoor haar een spaarbankboekje met
eene inschrjjvïng ad 12.50 werd overhandigd.
Dit ging gepaard met eene hartelijke toespraak,
waarin de heer Dyserinck nogmaals wees op het
groote nut der vereeniging.
De gemeenteraad van Vlissingen zal Woensdag
den 3en Maart a. s., des namiddags te 2 uren,
vergaderen. Behalve dat daarin eenige benoe
mingen zullen gedaan worden, komen in behan
deling de volgende voorstellen: a omtrent een
staat van ontheffing in zake hoofdei jken omslag;
b tot het opnieuw vaststellen van eenige veror
deningen tegen wier overtreding straf is bedreigd
c om machtiging tot afgifte bjj concessie aan
grond aan het Rondeel voor bleekveldd tot
tegemoetkoming in het bezwaar van ged. staten
tegen de goedkeuring van de besluiten dd. 8 Jan.
1886, no 9, 10 en 11 tot onderhandschen ver
koop van gemeentegrond; e betreffende de 4e en
5e wjjziging der gemeente-begrooting voor 1885
»n tot af- en overschrjjving ia do gemeente-
begrooting voor 1885.
Uit Vlissingen schrijft men ons:
Gisterenavond trad voor ons IVwfsdepartement
in eene bijeenkomst met dames, gehouden in het
locaal der loge, een goed bekende alg spreker op,
nl. de heer dr. Joh. Dyserinck, van Rotterdam.
Van de ruim 60 leden was slechts ongeveer een
derde opgekomen; de dames echter overtroffen
het opgekomen ledental verre.
Het eerst behandelde de spreker het oog, als
de spiegel van 's mensehen ziel.
Na op de verschillende kleuren van het oog,
grijs, groen, bruin en blauw gewezen en herin
nerd te hebben, hoeveel er uit het oog spreekt,
deugd en ondeugd, gaf ook de kleurenblindheid
hem stof tot menige nuttige opmerking.
Op de den spreker eigen gemakkeljjke wijze,
werden, in verband met de oogen, verschillende
toestanden uit het dagelijkseh leven beschreven,
om daarna tot de bespreking van het oog in den
oneigenljjken zin over te gaan. Daarbjj passeerden
de revue: eksteroogen, negenoogen, naaldenoogen,
een arendsoog en verschillende bekende spreek
woorden en zinspelingen, zooals een oog in 't zeil
houden, uit het oog uit het hart enz. Ook de
oogendienaar werd niet vergeten.
Na de pauze bracht de heer Dyserinck ons op
de hoogte van zjjne jongste ontdekkingen betref
fende Befje Wolf en Bellamy, onderwerpen die
den spreker, zooals wij weten, na aan 't harte
liggen.
Ofschoon we ze later in de letterkundige tijd
schriften zullen terug vinden, maakte de spreker
ze, uit voorliefde voor onze gemeente, allereerst
op deze plaats openbaar. Stellig zjjn deze nog
niet bekende stukken voor de biografen van dezen
en lateren tijd van groote waarde.
Van Betje Wolf was de spreker in 't bezit
gekomen, van een gedrukt, zeer zeldzaam exem
plaar van Apologie op het dichtstuk Santbortsehe
geloofsartikelen van Adr. Wolff; het verbranden
van den Amsterdamschen schouwburg in 1772;
de Menuet en de dominé's-pruik, boerenpraatje
tusschen Krelis en Louw" en verdere bjjdragen
tot de kennis van het leven van Betje Wolf. Ook
van den dichter Bellamy was het spreker gelukt
een en ander machtig te worden, uit den tijd toen
hjj als hakkersjongen bjj den koekbakker Kleeuwens
in de leer was, o. a. de in origineel aanwezige
en voor de hoorders ter bezichtiging gestelde
werkjes: »De val van Jericho; de overstrooming;
op den 3en jaardag van Fransje" en anderen.
De heer Dyserinck verschafte den aanwezigen
een genoegelijken avond.
Des middags had de jaarlijksche vergadering
plaats gehad van de Vereeniging tot bevordering
van trouw dienstbetoon, onder voorzitterschap yan
jden heer Jou, vaa Kaalte, Verschillende belang"
Tot wethouder van Baarland is benoemd de
heer J. Priem. Door het vertrek van den heer
J. Goense moet aldaar een verkiezing voor raads
lid plaats hebben.
In de laatst gehouden vergadering van het
dep. Tholen der Maatschappij tot Nut van''t Alge
meen werden de nieuwe reglementen van de
volks-bibliotheek en volkszangschool, door com
missarissen van genoemde inrichtingen aan hst
bestuur aangeboden, met algemeene stemmen
goedgekeurd. De mededeeling van het bestuur
der begrafenisbus, dat het geene wijziging in het
reglement verlangde, werd voor kennisgeving
aangenomen. Uit het verslag van de spaarbank
bleek dat het aantal inleggers was vermeerderd
en het reservefonds 22471.58§ bedraagt. Tot
voorzitter werd gekozen de heer Iz. van Gorsel,
tot secretaris jhr. E. A. O. de Casembroot, tot pen
ningmeester dr. J. M. Boom en tot commissarissen
dè heeren J. C. Bentejn en M. G. van Stapele.
Ia hare vergadering van 12 Februari nain de
vereeniging Nut en Genoegen te St. Annaland het
initiatief tot het zenden van een adres aan de
tweede kamer, waarin hare medewerking zou ver
zocht worden tot het heffen van een belasting op
het inkomen, voortvloeiende uit de revenuen van
geld of geldswaardig papier. Dit adres, door drie
barer leden opgesteld, werd in de vergadering
van Donderdag behandeld en vastgesteld. Het
zal, na onderteekening door de leden dier ver
eeniging en door ingezetenen niet-leden, die
rechtstreeks belanghebbenden zjjn bjj landbouw,
handel en scheepvaart, verzonden en in afschrift
medegedeeld worden aan de vertegenwoordigers van
het hoofdkiesdistrict Goes, waartoe de gemeente
St. Annaland behoort.
Uit St. Annaland schrijft men ons:
Donderdag hield de bjjzondere telegraafonder-
neming St. Maartensdjjk—St, Annaland, welker
kantoor in laatstgenoemde gemeente is gevestigd,
daar ter plaatse hare jaarlijksche vergadering,
onder voorzitterschap van den heer A. J. Bierens.
De telegrafist, de heer J. Theunisse, deelde mede,
dat in 1885 waren ontvangen 1018, verzonden
1024, in 't geheel dus behandeld 2042 telegrammen,
waaronder 23, die met Duitschland, België of
Engeland waren gewisseld. In aanmerking geno
men, dat deze telegrammen met enkele uitzonde
ringen, alle door ingezetenen van deze gemeente
waren verzonden of ontvangen, mag dit getal
voor deze ongunstige tijden bevredigend genoemd
worden. De concessionaris deed rekening over
1885, die na onderzoek werd goedgekeurd. De
voorzitter bracht verder een schrijven ter tafel
van den Min. van W. H. en N. aan den heer L.
Theunisse, concessionaris, van 15 December 1885,
betreffende de verdeeling van seinkosten van
telegrammen, met een afdruk van het Kon. Besl.
van 5 December 1885, houdende nadere regeling
van de verdeeling dier kosten tusschen de rjjks-
telegraaf en bijzondere telegraafondernemingen.
Dit Kon. Besl. wijzigt dat van 7 Oct. 1879 doch niet
ten voordeele van de bjjzondere kantoren, zooals
dit indertij i in deze courant is gemeld. Middelen
werden daarop besproken om in het nadeel, dat
het kantoor, daardoor reeds sedert 1 Januari dezes
jaars ljjdt, te voorzien. Een en ander gaf aan
leiding tot het behandelen en aannemen van een
bepaald voorstel, door concessionaris en bestuur
ders gedaanhiervan zal later melding gemaakt
worden. Dat het kantoor aan een bepaalde be
hoefte van de ingezetenen voldoet, bljjbt wel uit
het overzicht over de vjjf jaren van zijn bestaan
sedert 1881. Van 1 Januari 1881 tot 31 Dec. 1885
werden behandeld 10036 telegrammen, waaronder
ruim 140 met het buitenland.
Nadat nog eenige huishoudelijke belangen waren
besproken, sloot de voorzitter de vergadering.
Ingelanden van den Grooten Jonkvronwpolder
(benoorden) te IJzendjjke, hebben tot djjkgraaf
herbenoemd den heer C. L. Wijffels aldaar.
Uit Amsterdam meldt men ons heden
Onder de inzenders op de menbeltentoonstelling,
vanwege het Handelsmuseum, komt onder de 37
inzendingen ook voor die van de firma P. M.
Beunke en Zoon te Middelburg. De jury kende
den eersten prijs 250 voor een huiskamer
ameublement toe aan den heer Janssenden
tweeden aan den heer Bleesing en een dito aan
den heer Yan Houtum, allen te Amsterdam. De
eerste prjjs voor een slaapkamer-ameublement
verwierf de heer Bleesing; den tweeden de heer
Yan Houtumden derden de firma Eckhardt te
Rotterdam.
Aan mevr. C. S. Goetzee, wed. dr P. Harting
in leven hoogleeraar aan de hoogeschool te Utrecht
ia door Z. M. een pensioen van 1000 verleend
De oud-wethouder en oud-raadsleden der ge
meente Andel hebben opnieuw een zeer uitvoerig
adres aan de tweede kamer gericht, houdende
bezwaren tegen de herbenoeming van den bur
gemeester. Zij herhalen hun bj hun vorig adres
gedaan verzoek om zoodanige maatregelen te
willen nemen, dat aan de thans in de gemeente
Andel plaats vindende >wetschennis" zoo spoedig
mogeljjk een einde kome.
De minister van waterstaat enz. heeft beslist,
dat op een drukproef, als drukwerk per post ver
zonden, mag geschreven worden^afdrukken
exemplaren".
Heden middag werd in het Schuttershof de
Edefe Handboog alhier eene algemeene,vergaderingi
gehouden van het onderwjzers-gezelschap Mid
delburg.
Bj het convocatiebiljet tot die vergadering was
een schrijven gevoegd van den arrondissements-
schoolopziener, voorzitter van het gezelschap, den
heer mr. J. van der Lek de Clercq.
Bljjkens dat schrijven is de aandacht van
den schoolopziener gevestigd op de toenemende
moeilijkheid om de vergaderingen der leden niet
alleen te doen zjjn een aangenaam en vriend
schappelijk samenzjn maar om dat samenzjn tevens
te doen strekken tot eikaars nut en leering.
Vermits het tot zijne taak behoort om te be
vorderen, dat dit onderwjjzirsgezelechap aan zjjn
doel beantwoorde, acht hjj zich verplicht tot de
leden een ernstig woord te richten om hen op te
wekken tot medewerking, opdat het doel bereikt
worde.
In den regel werd daartoe een of ander onder
werp, door een der leden ingeleid, tot een punt
van bespreking gemaakt. Buitendien is de proef
genomen met het houden van mondelinge voor
drachten over ter vergadering opgegeven onder
werpen; welke proef wel niet geheel aan de
verwachting heèft beantwoord, maar toch ook
niet heelt afgeschrikt om haar nogmaals te her
halen. Ook bestaat het voornemen om op
eene der volgende vergaderingen een wedstrijd
te houden in het voordragen van poëzie, teneinde
te zien of dit in den smaak der leden mag vallen.
Het bestuur is intusschen van meening dat het
inleiden en bespreken van vooraf bekend gemaakte
onderwerpen wel het meest geschikt is om eene
blijvende plaats op het programma der werkzaam
heden in te nemen. Die onderwerpen moeten
echter door de leden worden opgegeven en dat
gaat niet naar wensch.
Teneinde daarin verandering te brengen verzoekt
de schoolopziener ieder der leden op elke verga
dering een of meer onderwerpen op te geven.
„Wilt wel bedenken", zoo eindigt de school
opziener zjjne opwekking »dat in u de
kracht en de lust moeten aanwezig zijn om
het onderwjzers-gezelschap te doen zijn niet
slechts een middel tot vriendsehappeljk samen
zjn maar ook tot bevordering van het onder-
wjs en van de belangen der onderwijzers.
De vergaderingen zelve geven den maatstaf
aan ter beoordeeling van het bestaan van die
kracht en dien lust, zich openbarende in de eerste
plaats door trouwe opkomst, trouwer dan in den
iaatsten tjd placht te geschieden. Van de 94
gewone leden werden de gewone vergaderingen
gemiddeld bezocht door lechts 35 leden, de zomer-
of feest-bjeenkomst door ruim 60 leden."
Dat die opwekking niet te vergeefs was ge
weest bleek al dadel jk uit de zeer groote opkomst
ter vergadering, tenzj deze eene beleefdheid
was tegenover den nieuw opgetreden arrondisse-
ments-schoolopziener, die voor het eerst de b jeen-
kornst bjwoonde.
De onder-voorzitter, de heer W. M. Morren,
sprak namens de leden tot den heer mT J. van
der Lek do Clercq een woord va,n goed vertrouwen
en van welkom. Herinnerende aan het vele goede,
door jhr mr Van Teylingen, in het belang van de
onderwjzers, het onderwjs en het gezelschap
verricht, sprak de heer Morren zjjn goed ver»
trouwen uit dat de voetstappen van zjjn voor
ganger ook door den nieuwen schoolopziener
zullen worden gedrukt, een vertrouwen gewettigd
door het feit dat alleen pure belangstelling in
het onderwjjs den heer Van der Lek de Clercq
heeft genoopt die veel omvattende en moeiljke
betrekking te aanvaarden. Hj eindigde met de
hoop uit te spreken, dat hj veel zal doen ten
nutte van het onderwjs, in het belang der onder
wjzers en tot verhooging van den bloei van het
gezelschap. De aanwezigen gaven door een lang
durig applaus van hunne instemming met het
gesprokene bljk.
De heer Van der Lek de Clercq dankte voor de
welwillende woorden en gaf de verzekering dat
hj, zjne betrekking uit belangstelling in het
onderwjs op zich genomen hebbende, de bedoe
ling heeft die naar zjn beste vermogen te ver
vullen.
Terwjjl hj de toezegging deed steeds bereid te
zullen zjn om de belangen der onderwjzers en
het onderwjs voor te staan, beval hj zich aan
in de medewerking van de onderwjzers en stelde
zich gaarne beschikbaar om hen te steunen in
hunne pogingen. Ook na deze toespraak gaf de
vergadering van instemming bljk.
Door den voorzitter werd daarop in de eerste
plaats namens het bestuur voorgesteld om aan
den heer P. Kwekkeboom, hoofd der school te
Arnemuiden die na 50jarigen dienst met
1 April a. zal ophouden die betrekking te
bekleeden, als een bewjs van erkenteljkheid
en hulde voor betgeen hj zoowel voor het on
derwjs als het gezelschap deed, het eerelidmaat-
sehap der vereeniging op te dragen.
Met gejuich en enthousiasme stemden de aan»
wezigen met dit voorstel in.
De heer Kwekkeboom dankte met een enkel
woord voor de hem te beurt gevallen eer.
Schreven wj zooeven ten halve de groote op
komst der leden toe aan de bovenbedoelde
circulaire van den heer arr.-schoolopziener, zeker
voor het geheel is het daaraan te danken dat
een ware regen van onderwerpen ter bespreking
op de bestuurstafel nederdaalde. Voor gebrek aan
stof is dus in den eersten tijd geen gevaar.
Na behandeling van eenige huishoudel jke zaken,
verkreeg de heer J W. C. Bosman, onderwjzer
te Vlissingen, het woord ter behandeling van
de stellingtaai is geen wiskunde.
Na eene breede inleiding kwam spreker tot de
vraagwat is wiskunde Wat ia taal Wis
kunde, zeide hj, is een zuiver deductieve, taal
geheel een inductieve wetenschap. Dit antwoord
is het gevolg eener inductieve redeneering, wat
de heer Bosman als volgt uiteen zette. Newton
nam in het groot, in het oneindige waar, dat
alle vrj vallende voorwerpen neiging hebben,
zich in dezelfde richting te bewegennaar de
aarde hj redeneerde echter niet als Doctor
Raasbollius in een van Langendjks kluchten, die
dit verklaarde uit het feit, dat ze dat moesteas
omdat ze aan de aarde toebehooren, en tot be«
vestiging zjjner verklaring het bj bel woord „Van
stof zjt gj gemaakt en tot stof zult gj weder-
keeren" aanhaalde. Neen hj leidde er de alge
meene wet der zwaartekracht uit af. Zoo worden
alle wetten in de natuur, alle betrekkingen van
oorzaak en gevolg, afgeleid, geïnduceerd uit bj»
zondere gevallen.
Zoo heeft men uit de bjzondere gevallen, dié
zich in de taal en de wiskunde voordoen, gein^
duceerdtaal is een inductieve, wiskunde een
detuctieve wetenschap, en hieruit geconcludeerd;
taal is geen wiskunde.
De wiskunde dan is een zuiver deductieve
wetenschapzj gaat van eenige weinige eenvou-a
dige beginselen of waarbeden uit, leidt daaruit
andere af, en bouwt daarop het gevaarte harer
wetenschap.
Met de taal geschieden wonderen, met de wiss
kunde niet. Een en ander werd door den heer
Bosman met tal van sterksprekende voorbeelden
opgehelderd.
Ten slotte beantwoordde de spreker de vraag i
Welk vak staat hooger, taal of wiskunde? Wis
kunde bouwt bruggen, de taal in den mond eens
redenaars brengt wetenschap, vaderlandsliefde
aan wiskunde doet den mensch de sterren volgen
op duizelingwekkenden afstand, de taal eens dich
ters verheft menschen geest uit het stof. En
zoo kan men doorgaan in een eeuwigdurende
parallel; men kan vragen wie grooter is Homerus
of Euclides, Cicero of Pythagoras, Goethe of New
ton, maar telkens, ze vergeljkende, komt de ge
dachte aan Iiuibert en Klaartje, de idylle van
Ter Haar op. Toen deze een hunner kinderen
moesten missen, en de keus hadden welk, was het
slot der vergel jkingen, dat ze allen hun even lief
en dierbaar waren. Én zoo ook hier. Taalnoeh
wiskunde kunnen worden weggedacht uit 's men
schen geest, beide eieren en verheffen evenveel.
Beide zijn van geljken rang, kinderen van éene
moeder, de wetenschap, die uit God is, zooals
dus ook hare kinderen.
Een zeer langdurig applaus was het beste be
wjs hoezeer de lezing van den heer Bosman ia
den geest der leden viel, niet het minst zeker
om de wjze waarop zj was ingekleed. Geen dor
betoog toch was het, geen opeenstapeling van
waarheden in droogen Dewjstrant, maar een in
aangenamen, nu en dan huuioriatischen vorm
gegoten verhandeling, ook door haar zelve bewij
zende dat taal geen wiskunde is.
