1886.
Maandag
22 Februari.
IN -«44.
JL29e Jaargang.
iel
Middelburg 20 Februari
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per 3/m. franco 3.50.
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën: 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten, enz.-, van 1-7 regels ƒ1.50
iedere regel meer 0.20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte.
Bij deze courant behoort een BIJVOEGSEL.
Waarschijnlijk zal heden ever 14 dagen de
MIDDELRIIRGSEHE €01 RAM.
Agenten te Vlissingen: P. G. de Vet Mestdagh Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kminingen: F. van dek Peijl, te Zierikzee: A. C. de Mooij, te TholenW. A. van Nieuwenhüuzen, te Terneuzen: A.van dek Peijl Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenlandte Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dadbe Cie., John P. Jones, opvolger.
Wie tegenover de kerkelijke kwestie te
Amsterdam, met haar nasleep daar buiten,
onze lezers zullen zich niet te beklagen heb
ben dat wij hen daarmee te veel lastig vallen,
wat ons den moed gaf heden voor dat onder
werp hunne aandacht even in te roepen een
onpartijdig standpunt inneemtwie reeds lang,
door dat onchristelijk geloovig geknoei afge
schrikt, den rug keerde naar die kerk, waar
het zoo recht middeleeuwsch toegaatdie zal
zich zeker niet verbazen over de dingen, thans
daar aan de orde. Hij heeft ze kunnen voor
zien. Maar toch zal hij niet geheel onver
schillig kunnen zijn over den loop, dien de
gebeurtenissen in de Ned. herv. kerk zullen
nemen. Zij toch staat te schudden op hare
grondslagen, en wat er eenmaal zal ontstaan
uit dien chaos van meeningenwat er op hare
vermolmde fundamenten voor een nieuw ge
bouw zal verrijzen, wie zal het zeggen Van
ver strekkende gevolgen zal de crisis zijn, die
zij thans doorleeft.
Toen jaren geleden eenigen durfden verze
keren, dat een modern licht in die kerk niet
kon ontstoken wordendat hij, die naar vaste
overtuiging in haar niets anders kon zien dan
een vijandin der beschaving en der moderne
maatschappij, alle betrekking met haar moest
verbreken, gingen er van vele kanten stemmen
op, dat zulk heengaan gevaarlijk was en er
wel degelijk door vereende krachten nog ge
stuurd kon worden in goede richting.
Toen eindelijk de predikant Hugenholtz te
Amsterdam het onmogelijke van dat pogen
duidelijk aantoonde door zijn afscheiding,
werd zijn daad door voor- en tegenstander
geprezen als een die blijk gaf van overtuiging
en zij zou zeker door anderen gevolgd zijn,
wanneer niet de financieele kwestie het vraag
stuk voor een groot deel had beheerscht. Dat
maakte afscheiding moeilijk men wilde daar
om voortgaan met het onmogelijke te be
proeven. Vele modernen bleven en trachtten
hun invloed aan te wenden om, waar zij dit
konden doen, de uiterste partij in die kerk
van het gezag af te houden, en zoo opnieuw
invloed uit te oefenen om het, naar hunne
meening, ergste te voorkomen. Anderen steunden
de kerk, omdat zij in haar zulk een uitstekenden
politiemaatregel zagen om de eenvoudigen
van het kwade af te houden.
Toen de macht der modernen echter was
gebroken, openba-.rden zich onder hunne be
strijders twee richtingen, de uiterste en de
gematigde, die, evenals het in vele zaken gaat,
ten slotte in heftigheid voor elkaar niet onder
deden. En weer klinkt de leuze van afschei
ding, maar opnieuw maakt de financieele band
het verbreken zoo moeilijk. De verhouding
tusschen kerk en staat, het bezit der kerkelijke
goederen zijn de hinderpalen, die in den weg
staan. Deeling van goederen vraagt de uiterste
partij maar, zeggende Irenischen, hare tegen
standers, dat zou nog ellendiger, nog onuit
voerbaarder zijn, allermeest in de kleinere
gemeenten, dan het plan van kerspelvorming,
waarvan de Synode droomt en dat vroeger te
vergeefs reeds is beproefd.
Men weet uit de laatste gebeurtenisseu dat
'de ultra's met dr. Kuyper aan het hoofd tot
krasse middelen zijn overgegaanzij willen
zich afscheiden maar, gedachtig aan het
spreekwoorddat geld de ziel is van alle
zaken, treden zij stouter en slimmer op, en
zorgen zij er eerst voor dat hun de bezittingen
der kerk niet ontgaan.
Want, zoo sprak prof. Hoedemaker tot
den heer Westhoff: „Lieve broeder, gij
jknnt deze twee zaken, die der attestenkwestie
en van het beheer, niet scheiden, en om op
geestelijk terrein te kunnen werken voor de
eere onzes Gods, moet men ook op stoffelijk
gebied
Die lieve broeder Westhoff liet zich door
dit zalvend woordje niet weerhouden om den
professor van antwoord te dienen, en dat te
doen op minder broederlijke wijze. Zijn eerbied
voor den „professor uit het Willemspark" was
geschokt en stoutweg beet hij hem toe
Hoedemakerhet is naar onze innigste
overtuiging een leugen, nu wij de zaak van
achteren recht bezien dat de veranderingen
in het beheer zijn voorgesteld om de zuiverheid
der leer te kunnen handhaven. Neen de
attestenkwestie is aangevat als voortreffelijk
middel om de geloovigen op te winden; maar
het eerste doel is onbeperkt en naar willekeur
te kunnen heerschen over kerken en kerkelijke
goederen en voorts om mede door dien hefboom
het sociaal verhand te verbrekende vrije uni
versiteit te redden en haar studenten in de kerk
te brengenom straks aan den dijk te jagen eerst
de moderne predikantenmaar ook voorts al die
anderen die nog eenig teeken van zelfstandigheid
durven openharen tegen den wil van den grooten
man op de Prins Hendrikkade
Als van zelf gunden wij onzen lezers door
deze aanhaling een blik in een dezer dagen
verschenen boekje van den heer Westhoff,
getiteld Kijkjes achter de schermenhetwelk
ons deze beschouwing in de pen gaf. Onpar
tijdig kan de schrijver niet zijn, en allerminst
zou men op grond van zijne mededeelingen
een oordeel kunnen uitspreken over de kwestie
in hoever dr. Kuyper au fond recht heeft of
niet wat voor onbevoegden op het gebied van
het kerkrecht een gevaarlijk waagstuk blijft,
maar zij brengt ons toch op de hoogte van
toestanden, die waardig zijn onzer aller opmerk
zaamheid.
De gewezen vriend en bewonderaar van den
grooten manhij die met geestdrift meehielp
aan de stichting der Vrije Universiteit en hare
studenten ook in de kerk brengen wil, maar
langs den weg van orde en wet; hij zegt ons
dat de consistoriekamer der Nieuwe kerk te
Amsterdam van ouds is geweest een „broei
nest van kerkelijke twist, een folterkamer der
meeste Amsterdamsche predikanteneen schavot
van alle geestelijk leven, van broederliefde en
vredeDit, aldus zoo lieflijk betiteld verblijf;
verklaart de heer Westhoff bijna altijd slechter
te hebben verlaten dan hij het binnentrad.
De tooneelen, die in den boezem der kerke-
raadsvergaderingen plaats hadden, kunnen wij
overslaanhet meerendeel daarvan is bekend.
Maar aandacht verdient de benauwende droom
dien de heer Westhoff had. Hij werd eens
gevangen genomen en gevoerd naar een oud
somber gebouw, dat hem aan Loevestein deed
denken. Voor de rechters gebracht werd de
acte van beschuldiging hem voorgelezen; zij
hield deze vijf punten in
lo Dut hij eenmaal tegen de afgescheidenen had ge
schreven op een tijdstip dat Dr. Kuyper dat niet
profijtelijk vond voor de vrije Universiteit.
2o Dat hij in de hevestigingsleerrede had gewaarschuwd
tegen de heerschzucht der ouderlingen.
3o Dat hij op den driehonderdjarigen sterfdag van
prins Willem I dit feit plechtig had willen her
denken in de kerken, iets wat toen bedenkelijk
werd geacht voor het welslagen der politieke
verkiezingen.
4o Dat hij tegen den zin van Dr. Kuyper had gede
batteerd met de socialisten. Als verzwarende om
standigheid gold dat dit moeieljjk werk vrij goed
was afgeloopen.
60 Dat hij als voorzitter van den kerkeraad mede de
groote omwenteling van 1886 had tegengehouden.
En het vonnis, over hem geveld, luidde
dat hij veroordeeld werd om boven een matig
vuur te worden geroosterd.
Overdreven is de voorstellingniets meer
dan phantaisie, zal men beweren. Aangenomen
voor een oogenblik; maar dan blijft toch als
grond voor die overdrijving het benauwende
gevoel, dat zelfs een lieve broeder" bijblijft,
die van ervaring kan spreken, en die het in
de Christelijke kerk te bang krijgt.
Er is altijd beweerd dat zonder Gods woord
geen leerschool, geen opvoedingsschool ban
bestaan die heil kan aanbrengen. Verketterd
werd de school, waar dat woord niet als
grondslag werd genomen. Maar als men dan
ziet, hoe in het hooge college, waarinde leiders
zitting hebben, om de eere Gods op zulke
treurige wijze gestreden wordt en men zich
daarbij beroept op datzelfde woord, dan hebben
wij recht om aan den zegenenden invloed
ervan te blijven twijfelen.
Aan wien de schuld van dat alles
Aan den grooten man, aan dr. Kuyper,
zegt men en men geeft hem daardoor
het schoonste compliment over zijn organisee-
rend talent. Doch wat zou hij kunnen doen
wanneer niet een deel van ons volk zijn
meening deelde, wanneer hij niet zijn helpers
had, die hem zelfs volgen in 't verkrachten
van orde en tucht Want, op dit punt staan
wij - beslist aan de zijde van den heer West
hoff: die beide moeten gehandhaafd worden.
De Synode wil beproeven de kerkelijke moei
lijkheden op te lossen maar zij wil tevens,
terecht, de tucht toepassen. Wie zich in een
maatschappij bevindt en zondigt tegen de
wetten, moet, al blijkt ook later dat hij door
zijn daad aan een slechten toestand een einde
maakte, zich onderwerpen aan de straf, welke
daarop staat, en die de mannen van het gezag
niet mogen nalaten uit te oefenen. De hand
having der wet vormt de eenige kracht van
de maatschappij.
Van dien geest is een groot deel van ons
volk niet doordrongenzelfs niet in hun eigen
kring. Dit blijkt uit de kerkelijke beroerin
gen. Dat dit van invloed is op ons maatschap-
pelijk leven, weten wij reeds; hoe kan het
anders Waar men in de leerschool, zooals men
de kerk bij uitstek noemt, zulk onderricht
ontvangt, zulke voorbeelden ziet, zal men
daarbuiten moeilijk andere beginselen kunnen
toepassen. Maar het gevaar kan nog dreigen
der wordenwant met vriendelijke woorden
worden die strijders, met dr Kuyper aan het
hoofd, begroet door de ultra-katholieken, bij
wie toch wel het gevoel voor orde en tucht
het sterkst is ontwikkeld.
Maar wij begrijpen de bedoelingzij dienen
dien strijders de handen boven het hoofd te
houden, omdat zij het licht der vrije gedachte
verdoovenen dit streven past geheel in het
kader der uiterste, kerkelijke partijen.
En tevens brengt het politiek belang mee,
dat die ultra's elkaar niet afvallen.
Is het dan nu al de tijd om op dat punt
niet waakzaam te zijn Is het dan nu wel
gewenscht om de liberalen te waarschuwen
niet te veel anti-clericaal zich te toonen Wij
gelooven het niet. De lesjes uit de kerk zijn
welsprekend en leerzaam.zij, wier eenige
leuze is anti-liberaal, vechten zoo vreeselijk
met elkaar dat wij ons dubbel moeten beijve-
rep om zulke strijders op een afstand te houden
en terug te dringen tot hun terrein, waar zij
broederlijk elkaar kunnen vernietigen, en dat
velen zeker niet berouwt voor goed te hebben
verlaten.
Met genoegen vernemen wij dat de Belgische
regeering, op verzoek der commissie en na onder
ling overleg, bp kon. besluit van 19 Februari
concessie verleend heeft voor den aanleg van den
tramweg Breskens—Maldeghem tot de grens van
Maldeghem.
■-o
Naar het Dagblad meldt, is de conversiewet
thans bjj den raad van state in onderzoek.
Heden middag werd op de scheepstimmerwerf
De Volharding van de heeren Den Bouwmeester,
Borsius en Yan der Leyé alhier, met goed gevolg
te water gelaten, de eerste der twee op die werf
in aanbouw zijnde loodsachoeners, bestemd voor
het loodswezen te Vlissingen.
De vaartuigen zijn 23 meter lang en binnen de
huid 6.20 m. wijd, terwjjl de holte uit de kiel
3.25 m. bedraagt.
Een vrij talrijk publiek woonde op de baai het
altijd aantrekkelijke schouwspel helaas hier te
weinig voorkomende bjj.
tweede schoener in zijn toekomstig element wor
den gelaten.
De bouw begon in Maart van het vorige jaar.
De feestviering der vereenigde sociëteiten der
schutterij en infanterie had, als naar gewoonte,
gisteren avond velen naar het Schuttershof gelokt,
want men weet het, die sociëteiten bezitten het
geheim hunnen genoodigden alleraangenaamste
avonden te bereiden.
Dat was ook gisteren weder het geval.
De heer J. Smits, adj-onderoff. der inf., opende
de feestviering met een inleidend woordhjj her
dacht de aanleiding ertoe en sprak zijne beste
wenschen uit voor Neêrlands geëerbiedigden en
beminden koning.
Oranje en Nederland toch waren steeds nauw
verbonden. Oranje legde den grondslag onzer onaf
hankelijkheid; de roem van Oranje is de glorie
van Nederland.
Nationale herinneringen *oo ging de spreker
voort misbruike men echter niet om angstvallig
overal gelijke toestanden op te sporen, neen, zjj
moeten dienen om den geest te versterken en om
in de tjjdperben van rust en vrede, die zoo licht
tot traagheid verleiden, de vaderlandsliefde bjj
het volk op te wekken.
Wij weten niet, wat ons wacht in de toekomst,
voor kleine volken zoo dreigend. Zullen we als
in vroegere tijden weder worden geroepen tot
verdediging van ons volksbestaan
Indien het zoo zijn zal, dan hebben wjj dezen
troostDe volken gaan niet onder, die niet be
zwijken willen. Ook het kleine Nederland zal
staande blijven op zijne dijken, zoolang ieder
onzer den eed getrouw blijft, door den eersten
Willem voor tijdgenoot en nageslacht afgelegd.
Na deze toespraak werd een komisch quartet,
De recruten getiteld, voorgedragen. Dit quartet
had, zoowel als het na de pauze gezongen De
Poolsch Joodsche vlooteen groot succes. Beide
stukjes waren, in den geest van de voordrachten
der gebr3 Semmel, door leden der vereeniging ver
vaardigd.
Hoogst bescheiden maar daarom juist zeer
natuurlijk vertolkte verder een onlangs tot de
vereeniging toegetreden lid het dichtstukje Het
Testamentwaarin de leerrijke historie van Jan
Rejaal is geboekstaafd.
Eens gekocht blijft gekochthet aardige bljjspel
van Justus van Maurik jr, bracht het zjjne toe
om de prettige stemming van het publiek te ver-
hoogen. De vertooners kweten zich allen goed
van hunne taak, niet het minst Joris Strookop,
die in een lied deze en gene niet onaardige
steken gaf.
De orgelman, die na de pauze optrad met een
zang des tijds, verdiende den bjjval dien het publiek
hem schonk; zijne coupletten waren ad rem,
De gebr» Semmel sloten met Pauline het pro
gram op flinke manier, terwijl eindelijk de Recruten,
op het verzoek van velen, zich nog eens voor het
voetlicht vertoonden.
Een recht geanimeerd bal hield de genoodigden
nog lang en genoegeljjk bjjeen.
Eergisteren was het 25 jaar geleden dat de heer
dr R. A. Soet brood Piccardt tot archivaris van
Goes benoemd werd.
In den loop van dien tjjd heeft de heer Piccardt
veel gedaan voor het aan zijne zorg toevertrouwde
archief, vooral door het maken van een catalogus
van het oude archief, loopende tot 1813, aan
welk omvangrijk werk d' Piccardt dezer dagen
de laatste hand legde. Het voornemen moet bjj
den heer Piccardt bestaan ook de catalogiseering van
het nieuwe archief ter hand te nemen. GCrt.)
's Konings jaardag is ook te Zierikzee op d0
gebruikelijke wjjze gevierd door het uitsteken van
vlaggen van de openbare en vele particuliere
gebouwen, het bespelen van het carillon en des
middags eene parade van de dienstdoende schut-
terjj op het Havenplein. Bij deze gelegenheid is
de nieuwbenoemde 2e-luitenant, de heer Nauta,
geïnstalleerd. Het muziekkorps deed de volks
liederen hooren en maakte met de schutterij eene
promenade door de gemeente. Na afloop daarvan
bracht het muziekkorps eene aubade aan genoem
den SMuitenant. Des avonds vereenigde zich de
sociëteit Ter eere van den koning in de Concert
zaal om 's konings jaardag feestelijk te vieren.
In de Vrijdag te Terneuzen gebonden zitting
van den gemeenteraad werd medegedeeld, dat de
spoorwegmaatschappijen TerneuzenMechelen en
Terneuzen—Gent zich hebben bereid verklaard,
mede te werken tot het bestraten met keien van
den sedert jaren in slechten staat verkeerenden
toegangsweg paar het spoorwegstation aldaar, m
