305,
128® Jaargang,
1885.
Maandag
28 December.
Middelburg 26 December.
Onderwijs,
Dit blad verschijnt dagelijks,
suet uitzondering van Zon en Feestdagen;
Prijs per 3/m. franco f 3,50;
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Gent.
Advertentiên 20 Gent per regel,
Geboorte», Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels t,£o
iedere regel meer f 0,20.
Groots letters worden berekend naar plaatsruimte
Brieven uit de Hofstad.
DELRlJRGSCilE COURANT.
Agenten zijn te ViissingenP. G. De Veij Mestdagh en Zoon, te GoesA. A. W, Bolland,te KruiningenF. Van dee Peul, te Zierikzee: A. C. Db Mooij, te TholenW. A. Van Niecwenhdiizen, en te Ter Neuzen A. Van dxb Peul Jz
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Puhlicité étrangère G. L. Daobb en Cie., John F. Jones opvolger.
25 December 1885.
Op dit zelfde oogenblik -wordt op duizende
plaatsen het groote Christen-feest gevierd, en aan
duizend maal duizenden wordt op nieuw de blijd®
boodschap in herinnering gebracht, het schoone
„vrede zij op aarde" toegeroepen. Het is of die
woorden thans allerwege met een spottenden
greinslach gepaard gaan, die allerminst een vrede
feest voorspelt. Men heeft slechts even een blik
in het rond te slaan om zoovele krijgsvuren te
ontdekken, ^lie> alle hoop op werkelijken vrede
doen vervliegen.
Allts rust zich ten krjjg en in de hand, die ter
verzoening behoorde te worden toegestoken, flik
kert het oorlogszwaard, dreigender dan ooit. Op
staatkundig en op sociaal gebied, tusschen welke
beide de grenspalen steeds meer worden wegge
nomen, zoodat de strjjd zoo gemakkelijk van het
eene op het andere wordt overgebracht, vertoonen
zich tal van verschijnselen, die op het tegendeel
van vrede wijzen. Wat zullen die ons brengen,
waarheen zullen ze ons in het weldra aanvangend
jaar 1886 voeren Alleen een zeer algemeen
antwoord is op deze vragen mogeljjkniemand
kan anders dan bij gissing zeggen wat uit die
smeulende vuren zal vooitkomen; alleen dit staat
vast: strjjd zal er zijn, strijd overal, strijd ook
in ons vaderland.
Vooreerst wacht ons de strijd bij de behandeling
der grondwetsherziening, een strijd, die meer nog
dan van macht van onverzoenlijkheid en daar
uit voortspruitende onmacht blijk zal geven.
Waar de beide uitersten zóo vast op hun stuk
staan is de weg tusschen hunne gelederen door
voor de verzoeningsgezinde!! afgesneden. Het
onveranderd behoud van art. 194, waarop de libe
rale partjj in den lande, in de volksvertegenwoor
diging en in de pers, op een enkele uitzondering
na, zoo hoogen prijs stelt, staat te ver af van de
wenschen der overzijde, dan dat een vergelijk
mogelyk mag worden geacht. Een hardnekkige
strjjd zal daar worden gevoerd en de overwinning
is weinig twijfelachtig. Aan art. 194 zal hoogst
waarschjjnljjk geen letter veranderd worden, maar
ten koste van veel goeus, want de geheele herzie
ning der grondwet zal voor die zege moeten
worden prjjs gegeven. Ook hier zal dan, in anderen
zin, waar zijn, wat van de Duitsehe legerscharen
meermalen werd gezegd, dat de schoolmeester
overwonnen heelt, dat is te zeggen, altjjd de
liberale, althans de neutrale schoolmeester. Maar
het zal de vraag zijn of die zegepraal van den
Hollandschen schoolmeester ook niet zal gelijk
staan met die van den Duitschen coll-ga, d. w. z.
of zjj niet, evenals deze, blijken zal bjjna al te
duur gekocht te zijn met al het kostbaars, dat
voor haar wordt ten offer gebracht. En üaaren-
boven, sommige gewassen groeien tegen de Ver
drukking in, en wie weet of niet ook bij
onveranderd behoud van het groote twistartikel
het kerkelijk en secte-onderwijs, dermate zal
vooruitgaan, dat het openbaar onderwijs, ondanks
zijn grondwettelijk plechtanktr, niet dan met steeds
toenemende moeiten en kosten boven water kan
worden gehouden. In gedachte hoor ik dan de
christelijk historische en katholieke onderwijzers,
op zich zeiven doelende, reeds aan de liberalen
toeroepen»les gens que vow avez tué se portent assez
bienalthans voor zoover die heeren Fransch
kennen.
Over den loop, dien de zaak der grondwetsher
ziening nemen zal, is nog weinig met zekerheid
te zeggen. Waarschijnlijk zal de kamer wel be
sluiten tot het in overweging nemen der voor
stellen, en het aan de nieuwe kamers overlaten
definitief te beslissen. Deze wjjze van handelen,
zal, als zjj toch op verwerping der wetsontwerpen
uitloopt, wel wat meer nutteloozen arbeid doen
verrichten en wat meer nationalen tijd te vergeefs
doen verbruiken, maar de tegenwoordige kamer
zal daardoor toch haren goeden wil toonen om te
trachten een vergelijk te treffen. En bovendien
komt het dan van zelf tot kamer-ontbinding, die,
bjj weigering om de voorstellen tot verandering
der grondwet in overweging te nemeD, naar men
zegt, toch volgen zou. De minister Heemskerk
schijnt zich nam. te hebben uitgelaten, dat hij
voor die wjjziging alles zou beproeven, en zoo
noodig niet voor kamer-ontbinding zou terug
deinzen» te minder omdat deze op zich zelve in
Ads tegenwoordige omstandigheden niet zoo yer»
werpelijk zou zjjn, maar integendeel het vooruit
zicht zou openen op het in het leven roepen van
een zjj het ook kleine meerderheid aan deze of
gene zijde. Misschien speelt hij dan wel quiperd
gagne, en brengt de verwerping in eerste instantie
van zijn herzienings-ontwerpen hem in een ster
kere stelling.
Verder dreigt ons de strijd van "het, socialisme,
dat tot dusverre zich in een schapenvacht hult
om den schjjn aan te nemen van alleen den
vreedzamen weg te willen bewandelen, maar te
gelener ure zich van dien valschen tooi zal ont
doen en als een echte wolf te voorschijn treden.
Alleen in woorden zjjn onze sociaal-democraten
wat heftig, maar van daden onthouden zij zich
strengde leiders laten zelfs geene gelegenheid
voorbijgaan zonder de kudde tot kalmte, orde en
rust aan te sporen. Nog dezer dagen konden wij
den boekverkooper-sociaal-democraat Fortujjn zijne
hoorders, na een vrij heftige redevoering, hooren
vermanen om bedaard uiteen en ieder zjjn 's weegs
te gaan, en dat op een wijze die verried, dat
dadelijkheden van hunne zjjde als de grootste
vijand der sociaal-democratie worden beschouwd.
Rustig zjjn tijd afwachten schijnt het parool te
zjjn. En de redenaars worden voorzichtiger in
hun uitdrukkingen om te ontkomen aan een her
haling van het te Amsterdam gebeurde, toen een
vergadering op bevel der politie uiteenging. For-
tujjn, die het onaangename daarvan eenmaal had
ondervonden, verzocht hier zelfs van applaus
verschoond te blijvende politie mocht het eens
als orde-verstoring aanmerkenEn zjjn eigen
woorden waren met zooveel takt gekozen, dat de
strafwet er geen vat op had. Trouwens, wat zou
dat ook geven Een betrekkelijk kleine boete
is het eenige wat men beloopen kan door belee-
diging van regeeringspersonen. Neen beter dan
strafvervolging helpt ontruiming van de zaal, als
de spreker of het publiek het te bont maaktop
een drijfjacht door politie-agenten zjjn de meeste
700ch111 ornoo' .1--.—^^«.-,4..^, ij
al de vrouwen, kinderen en opgeschoten jongens,
die hier in Den Haag den grootsten aanhang der
sociaal-democraten vormen, zouden, als zjj daar
door gevaar liepen slagen te krijgen, niet meer
bjjzonder gehecht bljjken aan de beginselen, die
zij nu heeten voor te staan. Sociaal-democraat
is voor velen een soort eeretitel, waarmede zjj
„geuren," maar waarvan de aardigheid verloren
gaat als men er een blauw oog of iets dergelijks
door beloopt.
Naar men verhaalt heeft het hoog militair
gerechtshof weder opgevraagd de stukken in zake
het proces tegen de feestvierende huzaren-officieren.
Zou het hof eens willen nazien of de minister
van justitie misschien werke jjk geljjk heeft, dat
een onschuldige is veroordeeld Mjj dunkt, dat
hadden de heeren vóór de approbatie van het
vonnis moeten nagaan, nu is het te laat. Of zou
het hof met de stukken in de hand des ministers
verklaring willen logenstraffen Dat betaamt een
rechter weinig. Dat het hof zich echter niet zeer
op zjjn gemak gevoelt over 's ministers oordeel
(wel wat te hoorbaar gedacht 1) laat zich begrijpen,
en het gerucht heeft dan ook de ronde gedaan,
doch zonder op waarheid te berusten, dat het
hooge rechtscollege eenparig ontslag zou vragen.
Over deze zaak wordt wel wat veel drukte ge
maakt, en met genoegen las ik de verdediging
van den minister in deze courant. De heer Du
Tour heeft wat hardop geducht, wat een ander
wellicht in stilte denkt, dat is alles, misschien
onvoorzichtig maar meer niet. En een feit is het,
dat nog een ander officier, die niet vervolgd werd,
zeker even Bchuldig is als de tot gevangenisstraf
veroordeelde. Of de laaUte evenwel onschul dg
is, zou ik niet durven beweren 5 in ieder geval
zjjn er meer dergelijke geschiedenissen met hem
voorgevallen, die weinig het vermoeden wettigen,
dat hjj in de bewuste zaak slechts Ijjdeljjk toe
schouwer zou gebleven zjjn.
Terwjjl ik hier mjjn gelukwensch aan mijn
lezers en aan de Zeeuwen en Zeeland in het
bjjzonder brenv, doet het mij leed, dat een zekere
gebeurtenis de opgaande zon van 1886 eenigszins
verduistert. De teleurstelling, door Viissingen en
geheel Zeeland van Duitsehe zjjde ondervonden,
is groot. Onze regeering had die inderdaad niet
kunnen verhoedeD, maar de weinige ingenomen
heid, die hier het zalmtractaat en de overeen
komst over het auteurs-recht ondervinden, heeft
Duitschland op repressailes doen bedacht zjjn.
Het proefjaar, aan Antwerpen gegund, moet die
nen om de kat uit den boom te kjjken. Uit
de kamer-verslagen over de tractaten, die aan de
Duitsehe regeering zjjn medegedeeld, kan deze
weinig opmaken hoe de zaken loopen zullen; die
verslagen zjjn hoogst voorzichtig en in algemeene
Urmen gesteld. Van het votum der kamer zal
afhangen of Antwerpen op de voortduring dei-
gunst mag bljjven rekenen. Ik vrees, niet met
het oog op de tractaten, maar voor Viissingen,
dat de beslissing der kamer niet naar den zin
van Duitschland zal zjjn.
En nu, een zalig uiteinde en gelukkig nieuw
jaar!
De Delf/sche Crt. maakt eene zeer juiste op
merking.
Zjj wijst, als een treffend voorbeeld van de
voorkeur, die men in Nederland geeft aan 't strij
den op abstracties, waardoor men ondernemingen,
welke onze volkswelvaart konden bevorderen, uit
het oog verliest, op het zoo lang reeds besproken
en overwogen plan, om aan Nederland eene
twaalfde provincie te geven. Treurig is het na
te gaan, wat er reeds gedurende bjjna eene halve
eeuw gezegd en geschreven, maar niet gedaan is
om dit plan ten uitvoer te brengen. »Had men
in 1849, of minstens in 1865, de zaak ter hand
genomen, waarschijnlijk zou nu reeds de onder
neming volbracht zjjnen zouden welvarende
gemeenten zjjn verrezen, waar thans nog de
golven spoelen; aan duizenden en duizenden zou
werk en brood zijn gegeven en eene talrijke,
nijvere bevolking zou zich hebben aangeschaft en
nog aanschaffen wat in onze dagen als »te veel
voortgebracht" wordt beschouwd en dat de prijzen
zoodanig doet dalen, dat overal kwpning waar
genomen wordt. Maar twintig jaar lang heeft
men over de zaak gedacht, en er is nog geen
spade in den grond gestoken.
»Tbans is opnieuw het plan ter tafel gebracht.
Van zeer veel zijden wordt belangstelling aan den
dag g-legd en steun beloofd. Er bestaat uitzicht,
dat er nu eindelijk iets van de zaak komen zal,
als niet politieke verdeeldheid eendrachtige
„Het ware te wenschen, dat men dien ijver en
die belangstelling, thans voor de onderwijswet
en de kieswet betoond, eens verplaatste en vestigde
op het plan der droogmaking van de Zuiderzee,
en in stede van zich bezig te houden met hetgeen
allen verdeelt, zijne krachten, verstandelijke en
financieele, vestigde op datgene, wat allen ver
eenigen kan. Nederland zou er wel bij varen.
„Zoo wjj nooit verlangden om in de plaats van
onze kleinzonen of achterkleinzonen op te treden,
wij zouden hen toch benijden, indien zjj den tijd
mochten beleven, dat het Nederlandsche volk
dien onderwijs- en kieswetstrjjd had uitgevochten
en zich verheugen mocht in het bezit van die
twaalfde provincie, en de tijd van praten was
vervangen door een tjjd van doen".
Tot zoover de Delftsche Courant. Onzerzjjds naar
aanleiding daarvan de volgende opmerking.
De grootste Bchuld echter van al dit ge
harrewar en bet weinig praktisch resultaat, dat
in de laatste jaren verkregen werd, ligt wel,
zonder daarom de liberalen geheel vrjj te pleiten,
aan de agitatie die de anti-revolutionaire partij
met alle macht in 't leven houdt.
Men leze getrouw de Standaard c. s.nooit
ziet men daarin een artikel van zuiver praktischen
aardsteeds zjjn het strijdlustige beschouwingen
over vraagstukken die de gemoederen in beweging
brengen, en de volgelingen opzetten om alle
samenwerking met andersdenkenden tegen te gaaD.
Komt in kleinen kriDgde liberalen vinden
slechts hoogst zelden, ja bjjna in het geheel geen
steun, wanneer zjj wenschen zaken van practi-
schen aard in 't algemeen belang tot stand te
brengen.
Dr Kuyper heeft zijne volgelingen van bovenaf
zoo gedresseerdj ze zoo blind doen staren op Óen
punt dat, wordt aan hen in dergelijke gevallen
om medewerking gevraagd, die steeds geweigerd
wordt, omdat het geloof er niet bij betrokken is.
Zoo is het in 't klein, maar ook in 't groot.
Het verdeel en heersch is het wachtwoord, dat
van bovenaf wordt gegeven en waarop het tot
Btand komen van tal van nuttige zaken afstuit.
En bovendien: hoe veel kleingeestige oorzaken
werken daartoe mee,
Het tot standkomen van een tram in een deel
van ons land, nuttig en hoogstnoodig, werd ver
hinderd door de tegenwerking van een man, die
van voorstander tegenstander wird, omdat men
hem geen commissaris had gemaakt. Wanneer
men dat alles overweegt is er misschien nog reden
tot roemen dat er tot stand werd gebracht wat
er in de laatste jaren is gedaan.
Ook wjj slaan de ijverige bemoeiingen der
heeren Van Diggelen en Buma, in 't belang van
bet droogmaken der Zuiderzee met belangstelling
gade, en hopen van harte dat zjj een gunstig
resultaat mogen hebben.
Maar evenzeer laten wij het aan meer deskun
digen over orn de uitvoerbaarheid van het plan
te beoordeelen, daarover hunne meening te
zeggen en practische wenken te geven.
Bjj de behandeling der begrooting van koloniën,
in de zitting van Woensdag, klaagde de heer Keu-
chenius er over, dat de zaken van Suriname zoo
laat aan de orde kwamen en zoo weinig tjjd voor
de behandeling overschoot.
Van het re9es make de heer Keuchenius gebruik
om de beraadslaging over de voorafgaande hoofd
stukken eens in ts zien. Misschien zal ook hjj
van oordeel zjjn, dat wanneer de afgevaardigde
uit Middelburg wat meer zjjne welsprekendheid
in bedwang hield en niet bjj herhaling hetzelfde
zeide, er reeds heelwat tjjd zou zjjn overgebleven.
Aldus schrijft de Arnli. Crt. Wjj nemen het
uit die onverdachte bron over als wij het schreven
zou het heeten dat een parti pris tegen den afge
vaardigde, die de eer heeft ons district te verte
genwoordigen, onze pen bestuurde.
De tweede kamer commissie, in wier handen
de inlichtingen zjjn gesteld van den min. van
justitie op het adres van F. Domela Nieuwenhuis
c. s., in zake het gebouw Walhallaheeft rapport
uitgebracht.
Adr. ssaoten beklagen zich over een K. B., op
voordacht van den min. van justitie genomes,
waarbjj afgewezen werd hun verzoek om de door
de wet g, vorderde kon. bewilliging te bekomen
op de outwerp-akte van oprichting der naam-
looze vennootschap Het Vereenigingsgelouw Wal
halla te 's Gravenha^e.
Na on eizoek der genoemde ontwerp-akte is
de commissie eenparig van oordeel, dat ue inhoud
van die akte inderdaad niet voldoet aan de ver-
wnhtirtraeirappeh 'gesïëicfzooclat de min. van
justitie terecht bezwaar heeft gemaakt daarop
's konings bewilliging te vragen. Hier toch is
geen sprake van een reëele naamlooze vennoot,
schap, noch zelfs van een gewone maatschap-
Het is een similatie ten einde de wet te ont
duiken.
De commissie stelt voor de inlichtingen der
regeering onder dankzegging voor kennisgeving
aan te nemen.
Bjj het ingediende wetsontwerp tot wjjziging
van het tarief van invoerrechten wordt voorge
steld 1® een invoerrecht op gezaagd hout (3 en
5 2° verhooging vau de rechten op petroleum»
thee en eenige vruchten (dat op thee tot f 40
per 100 kilo), en 3° verbetering van de heffing
goederen die suiker bevatten.
Uit Hoedekenskerke schrijft men ons:
Op eene Woensdag gehouden bijeenkomst van
21 landbouwers in deze gemeente is breedvoerig
de quaestie der suikerpeenen bet-proken en besloten
voor niet minder te conti'acteeren dan tegen
10.50 de 1000 KG, Hiervan is een contract
gemaakt en door allen geteekendhet zal tot 1
Maart 1886 geldig zjjn. Ook zal den suikertabri-
kanten een andere wjjze van weging worden
voorgesteld, terwjjl men trachten zal zich met
andere gemeenten in contact te stellen.
De oeverafschuiving, die Woensdag aan defi
polder Anna Friso op Noord-Be vel and is voorge
komen, bevindt zich tegen het oeverwefk aau de
westzjjde des polders. De lengte bedraagt onge
veer 70, de inscharing binnen de laagwaterljjn
20,37 en 40 M. en de grootste verdieping 9 M.
Bjj het personeel van den geneeskundigen dienst
der landmacht is benoemd tot officier van gezond
heid der 2de kl. de student in de geneeskunde!
(arts) C. A, J. Krol.
Het vergrooten van het schoolgebouw te GraauW
is, uitgezonderd het nog verriehten van enkele
kleinigheden, geheel voltooidalle kinderen vinden
tbaus plaats, UrwjjL nog ruimte aanwezig is voor
menig nieuweling.
Bjjzondere ornamenteering vindt men aan bet
nieuwe gedeelte niet, aangezien dit geheel in
overeenstemming zjjn moest met het oude bestaande
gebouw.
Het geheel geljjkt, voor die ge mee-J
men ons sehrjjft, wel een reuz-ngebo-
De gemeen teraal van H
tot 4en onderwjjzer def^jjP"'
die op 4 Januari a
I van 400 deze betrek!
