N° 291
1885.
Donderdag
10 December.
EM «IESBEIS VOOR NEDERLAND.
FEUILLETON.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per 3/ïïl franco f 3,50;
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Gent.
Advertentiën ^0 Gent per regel;
Moerte-, Trouw-, Doodberichten enz.; van i -7 regels 4,èÖ
iedere regel aseer f 0,20.
Groot® letters worden berekend naar plaatsruimte
II.
OHEISTOFFEL.
128-
HIDDELBURGSCHE COURANT.
Agenten zijn te VlissingenP. G. De Veu Mestdagh en Zoon, te GoesA. A. W. Bolland, te KruiningenF. Van der Peul, te Zierikzee: A. C. De Moou, te TholenW. A. Van Nieüwenhcijzen, en te. Ter Neuzen A. Van der Peul h.
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube en Cie., John F. Jones opvolger.
Middeltutg 9 December,
DOOR
F. NAGTGLAS.
Aan de overzijde van de breede gang in het
gebouw ia de keuken, die er keurig uitzag en
waar een paar net gekleede meisjes (waarvan de
eene zich kort te voren deerlgk gebrand had) bezig
waren bij een groot fornuis, voorzien van twee
kraantoestellen, waarmede de zwaarste ketels en
pannen zeer gemakkelijk door een meisje van en
op het vuur konden worden gebracht; welke
vernuftig ingerichte toestellen waren bedacht
door den vader die, vóór hij militair werd, het
smidaambacht had geleerd.
Over de keuken en binnenplaats is de provisieka
mer, met een werktuig om boterhammen te snijden
terwijl aan den anderen kant zich bevinden kamer
tjes voor jongens en meisjes met genommerde kast
jes en de benoodigd heden om schoenen te poetsen.
Hierbjj ia ook een vertrek, waar de tehuiskomende
ambachtsjongens verplicht zijn zich te wassehen en
op te knappen. Achter de eetzaal en daaraan
door groote openschuivende deuren verbonden, is
een leeskamer, waar een aantal boeken en couranten
liggen. Dit is, dunkt mg, goed gezien: men mag
de kinderen niet vreemd houden aan de stroo
mingen van den tgd, doch alleen met een verstaD-
digen stuurman aan boordgeschikte boeken zgn
de beste en goedkoopste vrienden, die den sleutel
in den zak uragen van Ue poort des vooruitgangs,
waaraan de onwetende te vergeefs klopt.
Achter de keuken, uitziende op den grooten
tnin, vindt men een ruime en luchtige school,
waar godsdienstonderricht en degelijk herhalings-
onderwijs wordt gegeven. De kinderen bezoeken
een der openbare gemeentescholen, en nooit was
er eenige aanleiding tot klagen, wat zelfs in de
tweede kamer der S. G. werd aangehaald als een
bewjjs, dat de openbare school kan bezocht worden
zoncier aan de godsdienstige opleiding der jeugd
eenigszms te kort te doen. Aan den zang wordt
ook veel zorg gewijd, want men erkent hier hoe
er in het menschelgk leven veel kommer en veel
leed op den stroom der tonen kan wegdrijven.
In den tuin vermaakt zich de „jonge jeucht" met
gymnastiek, of ook wel met den ouderwetschen kaats
bal, den erntfesten hoepel of priktol en den eeuwen-
heugenden vlieger, en kan men zien touwtje
springen, stuivertje wisselen of krjjgertje spelen.
Aan het uiterste einde van den tuin is een gebouw
ingericht om besmettelijke zieken te verplegen.
Nog is er beneden een vertrek, waar de meisjes
in vrouweljjke handwerken worden onderwezen!
en daar achter de linnenkamer, waar men dien
morgen juist bezig was om het waschgoed van
Een schets uit Texas,
„Waarom vraagt gjj dat, Christoffel zeide
Dönna Inez,
„Omdat, ik weet niet waarom, Nap mjj
dierbaarder is dan iets ter wereld. De zaak is
dat ik niets heb om lief te hebben."
„Dan zeg ik, Christoffel: ik bemin Nap zoo
waar als hg nijj lief heeft."
„Dat is heel lief, meisje. Wat zijn nu de
bezwaren
„Vee en land."
»Is dat al?"
«Ja,"
„Nu ik geloof dat ik dat wel in orde kan
brengen."
Hier voegde de dokter zich bij hen en Christoffel
sei: „Kom, dokter loop een eindje met mjj op.
Ik heb u iets te zeggen en het wordt tgd dat ik
opbreek. Ik houd er niet van om rnjjn span te
overhaasten en zjj kunnen er voor zonsondergang
juist komen." De dokter lachte, waaide zich met
zjjn grooten hoed en wandelde naast de kar.
«Dokter, ik wilde u zeggen dat ik een hu-
weljjk tusschen uw dochter en den kapitein zoo
wat begunstig."
»Ik niet, mjjnbeer."
«Waarom niet, dokter?"
p- „Hg heelt geen vaste bezigheid; hg heeft
ieder kind in het daarvoor bestemde vak der
</roote kasten ie brengen. Daar had ik het
genoegen de moeder en een aantal meisjes te
ontmoeten. De eerste is als „geknipt" voor hare
veelomvattende betrekking, en er was in dien
kring iets zoo eenvoudigs en hartelijks, dat men
er zich dadeljjk als te huis gevoelde, en er vrien
delijke herinneringen van medenam. De kleine
geestige naaimoeder, een vroegere verpleegde,
vierde met nog een ander meisje, op dien dag
haar 25en verjaardag, en het was ons een genoegen
haar met een welgemeenden gelukwenach de hand
te drukksn. Er was een opgewekte geest in bet
huisen waar die heerscht kunnen knorrigheid
en ontevredenheid hare spinnewebben niet uit
spreiden een huis waar nooit gelachen wordt en
alles ernstig toegaat, krggt iets van een ijskelders
waar alles verstijft, en op den duur zelfs vriend
schap en liefde. De kleeding der kinderen is
eenvoudig en knap, en al is men geen voorstander
van de ouderwetsche, soms kakelbonte dracht,
waai mede men in enkele steden de weezen optooit,
zoo is eenvormige kleeding toch voor de huiselijke
orde en in andere opzichten wensckeljjk. In een
aangrenzend vertrek speelden een paar kleine
kinderen, die nog niet begrepen:
wat wees te zijn op 't zesde jaar beteelfent.
Op dezelfde verdieping vindt men ook een
ruime speelkamer bij ongunstig weer, en een
bureau voor de administratie.
Wij gaan thans een breede. met het oog op
brandgevaar, uit gehouwen steen vervaardigde
trap op, terwijl bovendien aan de achterzijde nog
een noodtrap is aangebracht.
Op deze verdieping vindt men een paar behoor
lijk ingerichte ziekenkamers voor jongens, en
meisjesde slaapkamer voor vader èn moeder, en
daarachter drie slaapkamers voor de jongens naar
den leeftgd afgezonderd, en aan de andere zijde
van het huis die voor de meisjes.
Ieder heelt een ijzeren krib, geplaatst naar den
JoodBchen ritus, met een klein kastje eraan be
vestigd, en 't is bjjna onnoodig te zeggen, dat
reinheid en netheid niets te wenschen overlaten;
de bovenkleeren worden 's nachts op de gang
geborgen, zoodat men in de slaapkamers daarvan
geen scüadeljjke uitdampingen heeft.
Op den breeden gang vindt men twee bad- en
waschkamers met een verwarmingstoestel voor
beide, eenige badkuipen en een houten waBchbank,
waarin wit marmeren waschkommenwaarboven
een kraantje van de waterleiding en een afvoerbuis.
Verder heeft men op de gang privaten, een
werkhok, kasten en een brand kraan met een slang,
waarmede men naar boven en beneden alle
lokalen bereiken kan, en in welks gebruik jongens
en meisjes nu en dan geoefend worden. Boven
en beneden zjjn nette fonteintjes met kroezen,
waaruit naar hartelust mag gedronken worden.
De beschoten zolderverdieping is in een aantal
ruime lokalen verdeeld voor magazijnen, dienst-
bodenvertrekken enz., en men ziet er een groot
reservoir om desnoods de waterleiding te vervangen,
geen geld en hg is opvliegend en steeds gereed
om te vechten, geljjk een wilde stier."
„Nu, dokter, ik geloof niet dat mgn erfge
naam een vaste bezigheid noodig zal hebben."
„Uw erfgenaam
„Ja, ik heb hem aangenomen."
„Dat verandert de zaak aanmerkelijk."
„Dat dacht ik wel. Wat geelt gij uw
dochter mee?"
„Twintig duizend stuks vee en weiland op
den St. Gabriel."
„Ik zal den kapitein duizend dollars geven
en een goed huis voor hem bouwen. Mg dunkt
dat komt overeen uit."
„Ik ben uw man."
«Dan wensch ik u goeden morgen. Uw
dochter bemint den kapitein en dat vind ik de
beste reden tevens om met hem te trouwen. Het is de
veiligste reden en zoo iets overkomt een man niet
tweemaal in zgn leven."
Hg zag van dien dag af met verlangen naar
den kapitein uit, maar het duurde zes weken eer
hg m de nederzetting terugkeerde. Het toeval
wilde dat de eerste dien hg zag de dokter was,
met zgn dochter. Zg deden hun morgenritje en
om een eikenboschje heen rgdende ontmoetten
zg Nap en zgne manschappen. De begroeting
van den dokter was open en hartelgk.
„Kapitein", zei hij, „ik ben big u te
zien; kom bg ons eten", maar hg liet het aan
Inez over om het verhaal van de edelmoedigheid
van Christoffel te doen,
ook zgn hier ladders, die naar beneden kunnen
gciStea worden, om, ie geval van brand, op het
ruime en vlakke dak een wijkplaats te vinden.
Op de eerste verdieping, achter de badkamer, is
de nette kerk met eene afzonderlgke zitplaats voor
de vrouwen en het uitzicht op den tuin. Zg prgkt
met eene sierlgke koperen kroon en eene fraaie
bewaarplaats voor de heilige wetsrollen, die
meestal door belangstellenden geschonken zgn.
Die kerk is eigenlgk het middelpunt van het leven
in het gesticht. Hier wordt het woord van den
dichter Tegner toegepast „godsdienst is niet alleen
het beginsel der wgsheid maar ook hare vol
eindiging voor hem, uie ze recht begrgpt."
Hg is een loot van edelen stam en in iederen
vorm eerwaardig. Bg de inwgding werd door
een der rabbgnen gezegd „de waarborg van den
bioei van dit huis ligt niet in de stoffelgke macht
en het aardscke vermogen, maar in de religieuse
richting, hier gegeven aan de km Jeren en berustende
op de heilige oeginselen, welke den grondslag
uitmaken van het joodsche geloof.De kracht
van het jodendom is niet gelegen in rgkdom en
invloed, maar in zgn eeuwige zending om een
voorbeeld te zijn van heilig, echt zedelgk leven."
Des morgens om £6 is er ochtendgebed voor
de ambachtsjongens, onder leiding van den vader
en twee uren later gaat de godsdienstonderwgzer
daarbg den jongeren voor. Om half een is er
algemeen gebed, en des avonds, na het godsdienst
onuerwgs, avondgebed voor de jongeren en later
voor de ouderen.
Ik vroeg den vader naar zgne tuchtmiddelen,
en dacht daarbg aan de beenbloi ken en donkere
cachutten in de weeshuizen van den ouden stempel.
Dergelgke dingen kende men hier niet, en waar
een blik soms faalde, was een woord altgd vol
doende. «Zoo we het daarmede alkuunen, waarom
zouden wg meer gebruiken," voegde de vader
nrft. Het viel in 't oog dat hier ook het spreek
woord betracht werd, dat een goed woord veel
waard is en weinig kost.
Als een oud soldaat, zorgt de vader dat alles
in het gesticht met regelmaat geschiedthg weet
hoe orde een hefboom is die de zwaarste lasten
tillen kan, en wanorde een uurwerk zonder wgzer,
dat wel gaat, maar den tgd niet aanwgst. Daar
men dit ook op de geldmiddelen moet toepassen,
is het nog niet mogeigk om de kinderen kosteloos
op te nemen, waarnaar men echter ernstig streven
blijft. *fen f*60, f884 werden hier verpleegd
38 jongens en 22 meisjes (wetzen en halve wtezen)
drie daarvan betaaluen niets; 1 ad 80 gld.23
ad 125 gld. i n 33 ad 160 gld.terwgl de on
kosten bg de tegenwoordige inrichting op 300 gld.
per kind worden berekend.
Beneden voor aan de straat is de regentenkamer,
een indrukwekkend vertrek met sierlgke eiken
houten meubelen en een bgzonder fraaie koperen
kroon, indien ik wel verstond, meest alles door
belangstellenden geschonken. De ruggen der
stoelen zgn gemerkt met twee driehoeken door
lkander, het zoogenoemde schild van David, wat
Even voor den donker hoorde Christoffel den
vluggen, welbekenden stap, die hem zoo dierbaar
was. Hg zat rusiig bg het vuur te rooken, maar
eensklaps stond hij op en zgn kleine gestalte
beefde van ontroering. De kapitein kwam naar
hem toe, legde hem zgne handen op de schouders
en zag hem strak in het gelaat,
«Chris, hoe komt gg er toe om een deug
niet, zoo als ik ben, zooveel edelmoedigheid te
bewgzen
„Dus neemt gg het aan, kapitein
-— „Gg hebt het goed gemeend, en ik neem het
aan."
„Dank u, ga zitten-"
„Gg hebt het ter wille van Inez gedaan."
„Neen, ik deed het voor u. Ik voelde mg,
om zoo te zeggen, tot u aangetrokken van het
eerste oogenblik dat ik u zag en gg scheent
mg te mogen lgden. Niemand hield vroeger
van mg. Ik was een wees en werd door vreem
den opgevoed; gg weet hoe inga vrouw was.
Hier leefde ik alleenik was anders dan de
menschen om mg heen. Die gaan op in het
vechten tegen de Indianen en het handelen met
veemaar ik bleef hier eenzaam. Ik had behoefte
aan iemand om liet te hebuen en ik hoop dat gg
niet kwalgk neemt dat ik u gekozen heb."
Zg hadden hunne stoelen in de veranda gebracht)
en de kapitein zat naar den man te kgken, die
niet zulk een aandoenlgk verlangen om zgn ge
negenheid vroeg. Nooit konden twee menschen
feitelgk meer van elkander verschillen. De een
men het nationale wapen der Israëlieten zou
kunnen noemen. Aau de wanden hangen zes
borden met de namen der stichters en bestuurders.
Menschen van alle gezindten hebben bggedragen
om dit huis op te richten en in stand te houden,
en ik dacht daarbg onwillekeurig, hoe goed
Nederland heeft beantwoord aan het verzoek, bg
monde van den beroemden Joseph Athias indertgd
gedaan, om den Joden te verleenen „eene zachte
ballingschap en eene niet harde herbergzaamheid",
aan welke gastvrgbeid der voorvaderen onze staat
een aantal zgner beste burgers te danken heeft.
Wanneer ik mgce indrukken op dien Novem
bermorgen aan de lezers der Middelbargsche courant
mededeel, is het om den Israëlieten in Zeeland
eene inrichting nader te doen kennen, die voor
hunne kinderen en kindskinderen van het hoogste
gewicht kan wezen tevens schetste ik een ver-
piegingshuis dat, naar mgn inzien, als een voor
beeld gelden mag.
Utrecht, Dec. '85.
Dr J. J. de Hollander doet in een uitvoerig
adres aan de tweede kamer mededeeling van het
geen hg, naar aanleiding van het in de mem. van
antwoord van den min. van oorlog op het afdeelings-
veralag over zgn begrooting aangevoerde, aan
dien minister ter toelichting heeft geschreven. Hg
toont in de toelichting in de eerste plaats aan,
dat hg zich niet, zooals gezegd is, met zgn grieven
tot de bladen heeft gewendvoorts legt hg een
vertrouwelgken brief over van den gouverneur der
academie, waaruit blgkt dat de aandrang tot ont
slag van hoogerhand uitging, welke hoogerhand,
daar de min. verklaart die niet te zijn, dus
niemand kan wezen dan de inspecteur van het
mil. oudbi wgs dat voorts van een „gespannen
verhouding" tusschen den gouv. en den schr. ge ia
sprake was.
Verder is het onjuist, dat schr. een voorwaarde
zou hebben aangenomen, dat hg zgn ontslag
aanvrage zou herhalendat ware trouwens geheel
onnoodig.
„Maar mgn grief", zegt schr., „is volstrekt niet
tegen den ontvangen wenk om mgn ontslag te
vragen, maar alleen tegen de krenkende bgvoe-
ging, dat ik dit binnen elf dagen had te doen,
al-of ik feiten had gepleegd of zou plegen, die de
militaire academie konden verderven, indien ik
daar na 1 September werkzaam bleef."
Na hernieuwde uiteenzetting der feiten herhaalt
dr De Hollander ten Blotte,dat hg, met uitzondering
van den hem gestelden elfdaagschen termgn 4
volkomen vrede heeft met zgn eervol ontslag
mits men dit niet beschouwe ais een „voldoen aan
een vroeger aanvaard beding."
In de gisteren gehouden zitting der eerste kaïüer
werd de conclusie betreffende de dienstregeling
der lgn Zwolle -Almelo aangenomen, nadat de
minister van waterstaat beloofd had te zullen
overwegen vermeerdering van communicatie tus«>
een bejaard man, wiens geheele verleden teleur
stelling was geweest; de ander, jong en knap, in
den vollen bloei van geluk en jeugd, met een
toekomst voor zich, die al sgn hoop vervulde. De
een een beschaafd, ontwikkeld man. de ander een
ruwe, ongeletterde soldaat. Maar bg al dat ver
schil bestond er een sterke, ofschoon onzichtbars
band tusschen hen; en toen Christoffel zei: „ik
hoop dat gg niet kwalgk genomen hebt, dat ik tt
gekozen heb," sloeg de jonge man zgn arm om
den Behouder van zgn vriend, bukte en kuste hem;
Het was de natuurlgkste beweging van de wereld,
en in de gegeven omstandigheden vonden de beidé
mannen er niets buitengewoons aan.
Hoe schoon leek hun de natuur 1 Die blauwe
hemel en die groene aarde; die zware donkere
notenboomen, die breede, wgd uitgespreide eiken j
dat zacht gevlekte gebladerte van den inktboom
die kraanvogels, die met langzamen, afgemeten
tred rondstappen; de zwaluwen, die door da
avondlucht vliegen, de zangvogels, die hun uit de
hoogte «goeden nacht" toetjilpen. Nooit werden
twee mannen in een heerlgker uur nader tot elkaar
gebracht. Op zachten toon begonnen zg over het
huwclgk van Nap te spreken.
„Voor die plechtigheid moeten wg naar den
rechter Terry gaan", zei Nap, »<iat zal mgn
moeder verwachten, en de dokter vindt het ook
jjgjj bcstiB'1"
„Uw moeder! Rechter Ferry W»e bedoelt
gg Nap? Ontneem ik zgn zoon?1
„Neen, dat doet gg niet. Ik heb gees;
