N» 2G8.
128
rgang.
1885.
V rijdag
13 November.
Middelburg 12 November.
FEUILLETON.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen!
Prijs per 3/m. franco 3,50;
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent.
Advertentiën 20 Cent per regel.
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten .enz.: van 1 -7 regeli f 1,80
iedere regel meer f 0,20.
Groots letters worden berekend naar plaatsruimte
8BEAPR
jtsaa^n^-fffffbaraafra
UIDDËLBIIRGSCHE COURANT.
Agenten zijn te VlissingenP. G. De Veij Mestdagh en Zoon, te GoesA. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. Van des Peul, te Zierikzee: A. C, Da Mooij, te ThoienW. A. Van Nieüwenhüijzen, en te Ter Neuzen A. Van pii Peul Jï-
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Dauee en Cie., John F. Jones opvolger.
Zoodra bekend was dat de maatscbappjj Zeeland
het bouwen van drie stoomschepen, ten behoeve
van den dagdienst, bad opgedragen aan de heeren
John Elder en c° te Glasgow gingen er natuurlijk
weêr stemmen op om te betoogen dat dit eene
onbillijkheid was tegenover Nederlandsche fabrie
ken, en te vragen waarom niet aan de binnen-
landsche industrie dat werk was opgedragen
Nadat eenigen tijd hierover het stilzwijgen was
bewaard, komt zekere B M. te Botterdam in de
N. R. Ct- van beden met een ingezonden stuk
voor den dag, waarin op betzelfde aanbeeld wordt
geslagen.
Dit dringt ons tot eene enkele opmerking.
Ook wij betreuren bet dat aan de maatschappij
De Schelde dit werk niet is opgedragen; maar
wjj kunnen ons niet voorstellen dat er geene zeer
overwegende, zeer ernstige redenen geweest zullen
zijn, die de Zeeland noopten te handelen zooals is
geschied.
De meeste belanghebbenden bij die maatschappij
zijn ook betrokken bij de Scheldevan ben kan
men daarom reeds verwachten dat zij, zoo bet
slechts eenigszins mogeljjk is, de belangen van
die fabriek wel zullen voorstaan. Maar zjjn wjj
goed ingelicht, dan zijn de eiscben voor den bouw
yan de drie benoodigde stoomschepen zoo hoog,
dat het zeer te betwijfelen valt of eene der in
Nederland bestaande inrichtingen de gestelde
voorwaarden op zich zou durven nemen.
Nu is het natuurlijk dat, boven den wil om de
Nederlandsche industrie te bevorderen en wjj
gelooven dat bet daaraan bjj de Zeeland niet
ontbreekt gaat het belang der maatschappij
zelve. En nu kan men haar toch geen verwjjt
maken, wanneer zjj de onmogelijkheid inziende
om hare belangen en die van b. v. de Schelde
samen te vereenigen slecnts den eenigen weg
inslaat, die baar de noodige waarborgen oplevert
dat zij deugdelijk werk tegen billjjken prijs zal
bekomen. De tegenwoordig varende, uitstekende
mailbooten zijn ook bjj John Elder en co. ge
maakt. Er staan hierbij te groote kapitalen op
het spel om die te risqueeren ter bevordering van
eene theorie, die in de praktik niet altijd opgaat.
Het nieuwe postcontract, in verband met den
dagdienst, moet worden uitgevoerd van de wjjze
van uitvoering hangt de toekomst der maat41 af
en er mag dus niets worden gewaagd, wat die
uitvoering eenigszins in discrediet zou kunnen
brengen.
In bjjna alle afdeelingen der Liberale Unie
wordt gepleit voor onveranderd behoud van art.
194 der grondwet.
Op die wjj ze wordt door de liberale party bet
Novelle van SACHER-MASOCH.
Doch toen Seraph het plein betrad was Magdalina
nergens te zienbet duurde echter niet lang of
er bewoog zich iets, dat veel van een groote
klaproos had, tusschen de struiken onder aan den
muur. Met een sprong was hij beneden, maar
reeds klonk haar lach weer boven op den muur.
Hjj volgde haar door het dichte kreupelbosch langs
de helling naar den tuin tot aan den grooten
lindeboom, waar zjj ongeloofeljjk vlug inklom.
Maar Seraph dacht er niet aan om het op te
geven, daar hjj zag dat er geen andere boom in
de nabjjheid was, waarvan zij de takken kon
grjjpen, en een sprong naar beneden zou zjj van
die hoogte niet wagen. Zjj had dus geen uitweg
en hjj klom haar van tak tot tak na, totdat zjj
samen in den top zaten.
„Wat nu mjjnheer vroeg zjj lachend, toen
hjj den laatstee tak, die hen nog scheidde, in
bezit nam.
»Nu heb ik u eindeljjk," zei hjj stralend van
bljjdechap, alsof hjj op de hemelsladder vlak bjj
de sterren stond; doch hjj waagde het niet haar
aan te raken. Hoe wild en dartel dit kind ook
was, het had toch een vrouweljjke waardigheid
over zich, die achting inboezemde.
„Gjj hebt mjj", zei zjj hjjgend met bjjna
even roode wangen als haar jurk. Op dit oogen-
blik had zjj niets van een dame; maar geleek
jpeer op een bloem, die jn een boom hing. „Wat
doodvonnis uitgesproken over de aanhangige
grondwetsherziening.
Daaraan wijden thans het TI bid en de Amst:
eenige beschouwingen.
Eerstgenoemd blad wijst erop, dat indertijd door
den minister Van Reenen, als toepassing van ge
noemd grondwetsartikel, in een wetsontwerp op
het lager en middelbaar onderwijs, 22 Sept. 1854
ingediend, een bepaling werd gemaakt, luidende
»De openbare scholen zjjn ingericht voor kinderen
van verschillende godsdienstige gezindheden
„Waar de plaatselijke omstandigheden bet toe
laten, mogen afzonderlijke openbare scholen worden
ingericht voor kinderen van dezelfde gezindheid."
Die minister wenaebte openbare gezindheids-
scholen, dus afzonderljjke scholen voor Protestanten,
Katholieken, Israëlieten. In de toepassing vond
destijds de regeering veel moeiljjkheid maar de
grondwet, meende zjj, verbood eene dergelijke rege
ling niet. Gemeentebesturen mocht de bevoegdheid
niet ontzegd worden tot zulk eene splitsing over
te gaan.
Aldus was, zegt het Hbld, volgens de regeering
van 1854, een regeling van het openbaar onder
wijs, die neerkomt op het invoeren van openbare,
d. i. uit de openbare kassen bekostigde, gezind
heids of secte-scholen, waar de kinderen naar den
godsdienst hunner ouders worden gescheiden, niet
in strijd met art. 194 der gronuwet. Hetzelfde
leert mr J. Heemskerk Azn., in zijn Praktijk der
Grondwet, en Groen van Prinsterer heeft in de
jaren na de grondwetsherziening van 1848 dezelfde
leer verkondigd, die bjj dan ook in de wet wilde
zien toegepast. De „moeieljjkheden", waarop
de minister Van Beenen wees, zjjn natuurljjk van
zeer betrekkeljjken aard een regeering, die over
tuigd is van de wenscheljjkkeid van openbare
secte-scholen, zal ze liebt achten en die scholen,
overal willen invoeren. En zulks op grond van
art. 194! Inderdaad, bet voorschrift der tweede
alinea, welke het openbaar onderwjjs „met eer
biediging van ieders godsdienstige begrippen" wil
geregeld hebben, wordt door de invoering van
openbare secte-scholen volkomen nageleefd. Hadden
de clericalen toen de macht gehad, wjj zouden
die secte-scholen hebben gekregen.
In en lang na 1854 heelt echter de liberale
partjj de meerderheid gehad en steeds de gemengde
openbare school gehandhaafd. Maar thans heb
ben de anti-liberalen bjjna de meerderheid. Bjj
een volgende verkiezing, onder de tegenwoordige
grondwet, kunnen zjj stellig de meerderheid
erlangen, en dan staat bet in hun macht en
van die macht zullen zjj ongetwijfeld gebruik
maken om art. 194 in ruime mate toe te
passen, zooals de minister -Van Reenen slechts
schoorvoetend wilde doen. Zjj zullen, waar 't maar
kan, de openbare gemengde school vervangen door
openbare sectescholen 1
Dat zal men dan te danken hebben aan de
mannen, die thans geen letter van art. 194 willen
loslaten en die aldus uit groote liefde voor de
hebt gjj aan mij
Seraph zag haar aan en zei niets.
Hoe kwam het toch dat hjj zulke goed gekozen
woorden gevonden had, om de zuster van zjjn
vriend toe te spreken en dat hjj tegenover dit
wilde, guitige kind met den mond vol tanden stond?
Magdalina ging tusschen twee takken als in een
leuningstoel zitten en zette haar voetjes op den
tak. waarop bjj stond.
„Wilt ge ook niet wat uitrusten vroeg
zjj en ziende dat hjj te vergeefs naar een zitplaats
zocht; „hier naast mjj".
»Als gjj bet toestaat 1"
„Dat boort ge immers."
Hjj nam plaats en ontwaarde nu eerst, welk een
mooi proflei zjj had.
„Wat is het hier heerljjk, Men wordt door
niemand gezien en ziet toch alles" riep zij uit;
»ik zou wel eens zóó boog willen zjjn dat ik de
beele wereld kon overzien."
„Dat zou helaas niet mogelijk zjjn, daar de
aarde rond is.",
Denkt gij, dat ik dat niet weet?1' zei zij,
>o, ik weet veel meer dan gij voor mogeljjk houdt,
Emilian leert mjj van alles en vertelt mjj zoo veel,
maar op een ster zou men toch het éene halfrond
kunnen zien, niet waar? Ik herinner mjj nog
flauw een schoone vrouw, die mjj 1s avonds op
den arm hi.ld, toen ik nog heel klein was en mjj
allerlei geschiedenissen vertelde; zjj 'zei eens dat
de sterren gouden stoelen waren, waarop de
heiligen zittenhoe heerljjk als dat waar was en
wjj ook een paar zulke zitplaatsen kregen daar
boven de wplkeaJ"
openbare gemengde school diezelfde lieveling
zullen hebben doodgedrukt
Onder de leusgeen concessie aan de clerica
len", willen zij dienzelfden clericalen de vvjje
ÜhjSiI "laten, om bjj de eerste de beste gelegen
heid en die komt dan spoedig genoeg de
openbare gemengde school onder den voet te
balen
Het is zeker nog al merkwaardig dat geen der
intransigenten aan dit gevolg van hun vasthou
dendheid heeft gedacht.
De geschiedenis van art. 194 leert toch, dat dit
artikel aan de clericaie meerderheid de gelegen
heid vrijlaat om de gemengde openbare school
overal te vervangen door openbare sectescholen.
Als zij bet onderwjjs dan maar wat erg zuinig
inrichten en daartegen hebben de clericalen-
getoond niet op te zien zullen de kosten niet
onoverkomelijk zjjn. Zij zullen weder zeer groote
klassen en zeer kleine traktementen, onderwijs
door onervaren kweekelingen in nauwelijks vol
doende lokalen invoeren. Ziedaar de heerljjke
toekomst, die wij tegemoet gaan, wanneer de
grondwetsherziening wordt verijdeld door o zoo
groote liefde voor de openbare gemengde school
De Amst noemt de uitspraak der afdeelingen
van de Lib. Unie eene van hooge politieke be
tekenis, en zegt zeer juist:
Zij wil ronduit te kennen geven wij liberalen
wenschen nog jaren lang ons met de bestaande
grondwet te behelpen, als wij art. 194 niet in elk
opzicht mogen handhaven. M. a. w- Grondwets
herziening wordt door de liberale partij niet mogelijk
gemaakt, niet in 's lands belang onmisbaar geacht,
dus niet ernstig begeerd.
Men begrijpt wat dit op den huidigen dag
zeggen wil.
Het is de sterkst mogelijke aanbeveling van
bet voorstel-Lohman tot censusverlaging,
Wie de kamer niet wil behouden op het „doóde
punt", wie naar vooruitgang streeft, moet, nu de
rechte weg daartoe zóo beslist door een groot
deel der liberale party hem wordt afgesloten, wel
den zjjweg inslaan.
De liberale party, die in baar hart zegtliever
den noodlottigsten parlementairen toestand gehand
haafd, dan de grondwet, die aan zooveel goeds in
den weg staat, te wijzigen, dwingt tot bandelen
binnen de grenzen der bestaande grondwet. Wie
bet wachten moede is, en dat zjjn gelukkig zeer
velen, moet tot censusverlaging zjjn toevlucht
nemen.
Wij hebben steeds gevreesd, dat bet dien kant
zou moeten uitgaan. Wat ons betreft, wij zjjn
daartoe gereed. Maar te betreuren is en blijft het
dat de liberale partjj niet zóo krachtig zich tot
grondwetsherziening heeft bereid verklaard, dat
men dit middel bad kunnen laten liggen. Het is
een gebrekkig middel, doch het eenige dat over
schiet. De liberalen hebben bet gewild. Zjj zjjn
voor de gevolgen verantwoordeljjk.
»Gjj zeidet, freule, dat Emilian leerde.
Waarom zeidet gjj niet mjjn vader?"
»Hoe meent gij dat
„Vergeef mjj mjjn vraag was zeker vreemd,
misschien onbescheiden."
»Ik weet nog altijd niet. wat gjj bedoelt:
zoo iets heeft nog niemand mjj gevraagd. Ik
weet niet, hoe ik hier gekomen ben, maar ik
herinner mij wel dat ik niet altjjd in dit slot
gewoond heb. Daar waar ik vroeger was, waren
beel veel paarden en die schoone vrouw reed
altjjd op een wit paard en dan bad zjj een zwar
ten heerenhoed op en een karawats in de band."
„En Emilian
„Die is de goedheid zelf, een engel in men-
scbengedaantehjj bemint mij en zorgt voor mjj;
bjj leerde mjj God bennen en de wereld, die zjjn
almacht geschapen heeft. Ik weet niet, wat bjj
eigenljjk is mjjn vader, mjjn leermeester, mjjn
weldoener. Maar ik vraag er ook niet naar. Het
is mjj genoeg, dat hjj mjj lief heeft en mjj boven
alles dierbaar is. O ik ben hem zoo dankbaar
Seraph kon geen woord zeggen en dus zwegen
ze beiden en zaten nog een heelen tjjd boven in
den boom als een paar vogels, die een nestje
wilden bouwen, en zagen neder op de wereld aan
hunne voeten.
Dien zelfden avond na de thee, liet Emilian
een tijd lang zjjn oog op Seraph rusten, die met
Magdelina praatte en zei eindeljjk op ongewoon,
plechtigen toon
„Het is heden een schoone nacht, de hemel
staat yol sterrengaat gy wede pp den toren,
liet Vad. schrjjft, naar aanleiding van hetgeen
in de laatste dagen voorviel:
Wat de kiezers betreft, de moties, die in ver
schillende kiesvereenigiagen in den lande ten
gunste van onveranderd behoud van art. 194
worden aangenomen, maken op ons niet bjjzonder
veel indruk. Wjj zien niet, dat over 't algemeen
ernstig debat aan de meestal met acclamatie
aangenomen moties voorafgaat. Terwjjl het
advies der Liberale Unie over kiesrecht bjjna
overal grondig wordt besproken, beschouwt men
dat over 't onderwijs als een byzaakje, dat in een
oogwenk wordt afgehandeld.
Hierop maakt het debat, in Burgerplicht te Am
sterdam gevoerd, eene uitzondering.
Al heeft voor ons de vox popidi hooge waarde,
wij volgen haar niet blindelings, maar vrageD,
op welke gronden zjj zicb uitspreekt. Kalmer
beraad zal, naar wjj overtuigd zijn, de kiezers
leeren, dat waarljjk niet zij, die naar verzoening
streven, de liberale beginselen prijsgeven.
Wat de tegenpartij betreft, het is mogelijk dat
zij bjj haar onverzoenlijk standpunt volhardt, ge
dreven door de intransigente bladen barer ricüting,
van welke zjj zicb volkomen afhankeljjk gevoelt.
Maar zjj zal toch wel eens ernstig nadenken, of
zij zulk een standpunt kan verantwoorden. Dat de
grondwet de schoolkwestie tot een oplossing brengt,
kan zij niet vergen; dat de grondwet den wet
gever een groote speelruimte laat, moest haar
bevredigen. De vraag, of Heemskerk wijziging
voldoende vrjjheid laat, kan van dat standpunt
nog als een open quaestie worden beschouwd.
Moet bet echter zoover komen, dat men rechts
blijft zeggenalles toegeven ot wjj weigeren de
grondwetsherziening, en links: in geen geval
geven wjj eene letter van art. 194 prjjs, dan
zou zulk een houding getuigenis afleggen van een
politieke verdwaasdheid als alleen in de geschie
denis van een modern Abdera kon worden ver*
wacht.
Aan de verantwoordeljjkheid voor zulk een
politiek wenschen wjj geen deel te hebben.
Gedeputeerde staten van Zeeland hebben, met
wijziging in zoover van hun besluit van 9 Octo
ber, nader bepaald, dat de gemeente Ellemeet
standplaats zal zjjn van den provincialen veearts
der 3C klasse A. H. Geluk.
Uit Terneuzen schrjjft men ons t
De grootste stoomboot, die tot heden, met
bestemming naar Gent, door het kanaal gekomen
is, is de Wattlington, kapt. Smith, die nu in de
haven ligt, en, komende van Westpoint bjj New»
Orleans, met boomwol geladen is. Het schip
houdt 2700 ton lading, en zal in Gent feesteljjk
worden ingehaald door een deputatie uit den
gemeenteraad, muziekkorpsen enz.
De Staaiseourant bevat de statuten der naam*
looze vennootschap: oestermaatschappjj Het goed
vertrouwen, te Yerseke»
mynheer Femkin
„Ik ben u Zeer dankbaar, tnynheer 'Xheodo*
ro witch."
Emilian trok aan de schel en terwjjl Magdalina
verdween, kwam Luka, in het zwart, deftig en
afgemeten als altjjd, binnen.
„Wjj gaan naar den toren, Luka."
De oude kamerdienaar boog, baalde een lang®
wijde overjas met wjjde mauwen, hielp zjjn heef
om die aan te trekken en gaf hem een ronde
muts zonder klep.
„Wil ik ook voor den jongen heer
„Neen, neen", viel Seraph in.
Luka stak een kaars in een lantaren aail eü
ging voorop.
„Waar is Magdalina?" vroeg Emilian, toe»
zjj door de groote zaal gingen,
»Hier ben ik," zei zjj met haar lieve zachte
stem en legde haar arm op dien van Seraph.
„Wat ziet gy er uit?" zei Emilian lachend;
»Als een vledermuis; dus zeer passend."
Zjj had een greoten rood en zwart geruiten doek
omgeslagen en een zwart doekje over het hoofd;
zoodat twee lange zwarte slippen als groote oorea
achter aan haar hoofd uitstaken.
„Een groote vledermuis 1" zei Seraph.
»Een vampyr 1" riep Magdalina en strekte
hare handen naar hem uit, alsof zij hem met dë
nagels het hart uit de borst wilde rij ten.
„Ik ben niet bang," zei Seraph.
»Gjj zjjt een man,,; gjj moogt voor niets bang
zjjn", zei zjj eensklaps heel ernstig.
(Wordt vtrwlgd.j