188* Jaargang.
Donderdag
8 October.
No 237
1885.
Middelburg 7 October.
Onderwijs.
Kerknieuws.
Rechtszaken.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per 3/m. franco 3,50;
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Cent;
Advertentiën- 20 Cent per regel:
geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels 1,10
iedere regel meer f 0,20:
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Professorale en kaïoer-welspreMMiL
onmiddellijk gevolg van deze aanvraag zal dos zjjn
Pr*n o;.t- -J
ITODELBURGSCHE COURANT.
Agenten zijn te VlissingenP. G. De Veij Mestdagh en Zoon, te GoesA. A. W. Bolland, te KruiningenF. Van der Peijl, te Zierikzee: A. C. De Mooij, te TholenW. A. Va» Nieuwenhdijzen, en te Ter Neuzen A. Van der Peul Jz,
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daube en Cie., John F. Jones opvolger.
Hoe rijk aan welsprekendheid is de 295
September geweest
Niet dat wij iets te kort willen doen aan de
waarde der vruchten, welke op andere dagen
ons worden aangeboden, want onze tweede
kamer schenkt ods, meestal te veel, wat wij
niet wenschenschoone woorden, doch onthoudt
ons waarnaar wij zoo vurig verlangen: daden.
Maar znlk een stroom van eloquentie, op éen
dag als 'tware samenvloeiende in éen accoord
den ernst der tijden, mag hoogst zeldzaam
heeten.
In Amsterdam was het prof. Quack, die op
genoemden dag zijn hoogleeraarsambt aan
vaardde met eene rede, om vorm en inhoud
bewonderenswaard. Be Gids van October geeft
ze ons te lezenen het is een opmerkelijk
toeval dat die rede wordt voorafgegaan door een
beschouwing over den gestorven hoogleeraar-
minister Modderman, den man met zijn edel
hart en zijn hooid vol idealen, aan wiens
nagedachtenis de heer W. van der Vlugt zulk
een warm en diep gevoeld In memoriam wijdde.
Lezenswaardige pennevruchten, die beschou
wing over en die toespraak van een hoogleeraar.
In de eene wordt ons het beeld geschilderd
van den man, die achter de groene tafel met
zoovele edele illusiën plaats nam wiens hart
gloeide van verheven beginselen, nog niet be
dorven door de politiek als het ware, en waarin
nog geen plaats werd ingenomen door die
koele berekening, waardoor zoo menig „oude
vos, achter de schermen van het staatstooneel
vergrijsd" zich laat besturenen die een
politicus zoo behendig maakt in het wenden
en keeren.
Zoo stond Modderman daar als versch man
met een rijk gemoed vol idealenen hij wekte
nieuw leven in de kamer.
Maar ook hij ia medegesleept door denpoli-
tieken stroom, waartegen hij ten slotte niet
meer kon oproeien. Bij het einde van zijn
staatkundige loopbaan heeft men, zooals dit
op het staatstooneel gebruikelijk is, zijne fou
ten hem dubbel aangerekend en zijne deugden
als niet geteld. Dat trok hij zich aan. Zijn
„eedpreek" deed de toejuichingen verstommen,
waarmee men hem had begroet en voortdurend
aangemoedigd. Hij is toen gestrand op de klip,
die zoo weinigen kunnen ontgaan, omdat de
toestand zoo in en in wordt bedorven door
hen die belang er bij hebben om voortdurend
te doen gelooven, dat er geen braafheid mogelijk
is zonder Gods erkenning. Dit begrip toch
beheerschte Modderman's standpunt op het
gebied van den eedmaar het zou onbillijk
zijn om, op grond van zijne gemoedelijke,
waarachtig gemeende overtuiging, sprekende
uit zijn „eedpreek", hem den lauwer te ontne
men: dat hij voor de volksbelangen een open
oog en een warm hart koesterde.
Naast die beschouwing over dezen verdien
stelijken afgestorvene, als passende in één lijst,
staat in de Gids de oratie Yan prof. Quack.
En als een zondenregister klinken daaruit ons
toe tal van vragen. Hoort slechts:
„Is het contract tusschen den arbeider en den
kapitalist in het algemeen goed geregeld?
>Ia bjj de bestaande wetten en rechten het
participatiestelsel, de coöperatie en de productie-
associatie goed door te voeren Is overal de
arbeider wel waarljjk een persoon, niet een koop
waar of machine, maar een persoon die met den
kapitalist een vrij contract aangaat tot gemeen
schappelijk productie? Wordt geheel de arbeid,
tijdens de voortbrenging, behoorlijk beschermd en
beveiligd? Ia er volkomen vrijheid van beweging
en van vereeniging Is het toezicht op de fabrieken
een feit? Zjjn er waarborgen voor den rustdag?
Worden vrouwen en kinderen van arbeiders als
vrouwen en als kinderen behandeld Is er eenige
kans dat er een normale arbeidsdag kan komen?
Is er plaats voor arbeidersrechtbanken Is er een
regeling van het leerlingschap? Wordt er voor
arbeiderswoningen iets gedaan? Is bet drankmis
bruik aan banden gelegd Is er behoorlijke
gelegenheid om de opgelegde spaarpenningen veilig
te kunnen beleggen Zjjn er maatregelen tegen
woeker, tegen vervalscbing van levensmiddelen
Wordt er over gedacht om het huis-en handwerk
in zijn concurrentie tegen fabrieks-arbeid te steunen,
door een ter beschikking stellen van mechanische
drijfkracht in elke woning Zijn er pensioenfondsen
voor arbeiders Zjjn er verzekeringen tegen
ongelukken, ziekte en invaliditeit Is kolonisatie
hier en ginds eene goede uitweg voor overbevolking
Welke wjjzigingen zijn er in de Europeesche
arbeidstoestanden te brengen met het oog op de
ontzettende ontwikkeling der productie in Amerika?
Wordt er in 't algemeen iets gedaan voor de ver
heffing zoowel voor het arbeidsvermogen als voor
den levensstandaard der werklieden
Voorzeker die lijst is lang en slaat op den
toestand in gansch Europa. Maar, al kunnen
wij in Nederland op enkele vragen een be
vestigend antwoord geven, op het meerendeel
past ons een beschamend zwijgen.
En in de verte hoort men den fluitenden
stormmarsch der lang ingehouden en ontketende
hartstochten.
Onderdrukt die met geweld, roept men aan
de eene zijde waarom de werklieden vrijheid
van vereeniging geschonken om hunne belangen
te bespreken Het voegt hun niet, om o r d e 1 ij k
te vragen naar wat zij meenen, dat verbetering
kan brengen in hun toestand. Dat leert men
ons uit het Noorden, waar men steeds zoo prat
zich toonde op zijn vrijheid. In Groningen
ontslaat men een trouwen knecht, die 22 jaar
lang zijne diensten verleende, en ontneemt men
een ander zijn brood door bij afspraak te be
palen, dat geen patroon hem meer in dienst
zal nemen. En dat alles omdat zij als voor
zitter en secretaris eener werklieden-vereeniging
deelnamen aan de algemeene stemrechtbeweging,
zonder dat zij daardoor, zoover bekend, eenigs-
zins te kort kwamen in hunne plichten tegenover
hunne patroons.
Zulke betoogingen zoo klinkt het uit een
anderen hoek moest men niet toelaten,
want men belet ons op straat processies te
houden en bij onze zendingsfeesten ziet men
met Argusoogen toe, of er ook iets gebeurt
buiten het ons aangewezen terrein. Klein
geestige sophisten De bescherming, die men
u verleent voor eene zaak, welke niet op
straat thuis behoort, is juist in uw belanggij
hebt steeds gesproken en doet het nog van
uw geloof en uwe kerkelijke meeningen als
iets bij uitstek heiligs welnu, prijst dan de
overheid, die wil voorkomen dat dit alles
worde blootgesteld aan spot. En niemand
zal u immers beletten, dat gij u in optocht
naar een zendingsfeest of kerkwaarts begeeft.
En dan nog durft men van die zijde ons
verkondigen, dat daar alleen de ware volks
vrienden schuilen; dat van dien kant de belangen
van het volk juist zoo goed worden behartigd.
De kamerzitting van 29 Sept. heeft ons dat
moeten leeren.
De troonrede, zoo arm en schraal, was het
sein voor een stroom van woorden, die wij,
globaal berekend, schatten op een tachtig
duizend. Drie en veertig vellen, elk twee kolom
bevattende, werd ons bijblad rijker; en dat
alles zonder eenig practisch nut, en zonder
ons nieuwe gezichtspunten te openen.
Eene wederzij dsche opsomming van grieven
en verwijten, welke ons alleen verbaasd deed
staan over de brutaliteit der anti-revolutionai
ren, die zelfs een man als Schaepman te mach
tig was, en hem den heer Lohman deed
toeroepen„Wij hebben nooit geregeerd, zegt
mij de geachte afgevaardigde uit Goes. Wij
hebben dan toch deel uitgemaakt van 's lands
vertegenwoordigingwij hebben ons woord in
de regeeringszaken medegesprokenwij hebben,
hij vergeve mij de opmerking, ook wel eens
eenige daad gepleegd die, hoe goed ook be
doeld, niet altijd voor 's lands heil bevorderlijk
kon worden geacht. Wij zijn menschen ge
weest, mijnheer de afgevaardigde."
Om dit mannelijk woord willen wij den ver
tegenwoordiger van Breda niet te hard vallen
over zijne oratorische verzekering, dat hij bereid
is voor de verdoolden onder ons volk zijn
laatsten ademtocht, zijn laatsten droppel bloed
te geven.
Zij klinkt fraai, maar wat daarin wordt
verklaard zal nooit geëischt worden.
Er is op dit oogenblik behoefte aan kalmer
woorden en vooral aan daden, meer dan aan
zulke overdreven betuigingen, die ons wel een
goed spreker doen kennen maar niet ons over
tuigen, dat wij met een waar volksviend te
doen hebben.
Want tegenover den grooten socialistischen
stroom gelden vooral de woorden van prof.
Quack ook onzen kamerleden: „Wij kunnen
redden. Op het onmetelijk veld der aarde
rollen langs de ijzeren rails uit de verten, van
tegenovergestelde kanten, met bliksemsnelheid
soms twee treinen voort. De locomotieven
vliegen en sleepen de lange wagenreeksen vol
menschen en kinderen achter zich. Het vuur
wordt gestookt, de vonken schieten gloeiend
weg, in zwalpende strepen verdikt zich de
rook. Daar ziet gij op verren, verren afstand
dat de treinen op hetzelfde spoor zich bewe
gen. Gij behoudt uw kalmte, uw zelfbedwang.
En lang vóór dat een ander iets van het drei
gend en ontzettend gevaar der hotsing ge
waar wordt, verzet gij de wissels."
Hoe dit geschieden kan, daarover in een
volgend opstel.
Het Utr. Dagbl. schrijft
Onder de middelen, om hun die zonder werk
zijn, arbeid te verschaffen, is meer dan eens hei
ontginning aangeprezen. Als bezwaar daartegen
werd echter o.a. veelal aangevoerd, dat de daaraan
bestede gelden steeds grootendeels verloren zouden
gaan. Dat dit niet altjjd het geval behoeft te
zijndat integendeel, onder gunstige voorwaarden,
en bij practisch beleid, hei ontgonnen kan worden,
zoo, dat niet alleen het daarin gestoken kapitaal
behouden bljjft, maar zelfs voordeel geeft, leeren
Oud- en Nieuw Groevenbeek bij Putten.
Wij waren dezer dagen in de gelegenheid die
in 1846 reeds aangevangen ontginning, thans
voor de gezamenlijke eigenaren, den heer Bisdom
van Cattenbroek, den heer Jongeneel en mevrouw
Schermbeek, onder administratie van dr Fl. Vos,
te bezichtigen en hebben met het grootste
genoegen de ongeveer 600 hectaren bosch doorkruist.
Voornemens zijnde, later, wanneer wjj in het bezit
zullen zijn van meer nauwkeurige gegevens, die
zaak opzettelijk te behandelen, bepalen wij ons
thans ertoe, om erop te wijzen, dat belangstellenden
zich daar door aanschouwen -unnen overtuigen, dat
het ontginnen van heide door boschbouw niet
alleen den vaderlandschen bodem beter en rijker
maakt, maar ook den ondernemers voordeel kan
geven. Wjj zjjn overtuigd, dat de eigenaren gaarne
ieder, die zich op de hoogte wenscht te stellen,
daartoe de gelegenheid zullen aanbieden.
Wij kunnen hier reeds dadelijk aan toevoegen,
dat voor den boschbouw eene betere toekomst zich
opent, dewjjl de Veluwsche sparren tegenwoordig
in groote hoeveelheid opgekocht worden door
Belgen, die er goede prijzen voor besteden en die
ze gebruiken voor de werkzaamheden in de mjjnen.
Vroeger bezigde men daartoe eikenhout, dat echter
niet alleen te duur, maar ook allengs moeieljjker
te bekomen is. De dennen nit de Duitsche bosschen
zjjn niet zoo vast van structuur als de Veluwsche
sparren, die, juist omdat zjj op minder vruchtbaren
grond groeien, vaster van hout, en daardoor voor
hat aangegeven doel volkomen geschikt gebleken
zjjn. Daar de behoefte aan mjjnhout groot en
blijvend is, mag men aannemen, dat hierdoor een
belangrijke afzet van sparren verzekerd is, temeer
van belang, omdat voor dat doel ook die stammen
te gebruiken zjjn, die, omdat zjj krom gegroeid
zjjn, voor heipalen niet kunnen dienen.
Naar wij vernemen zal bij de eerste voorstelling,
Donderdag 29 Oct. alhier te geven door de Ver-
eenigde Rotterdamsche Tooneelislen, worden opge
voerd het bekende geestige blijspel van Lod.
Mulderde Jciesvereeniging van Stellendijk. Nu de
heer W. yan Zuylen aan dit gezelschap is verbon
den, zal de bezetting der mannenrollen weer zjjn ge
heel zooals bjj de eerste opvoering. Voor velen zal
zeker de hernieuwde kennismaking met dit stuk
zeer aangenaam wezen, terwijl menigeen, die het
nog niet kent, van de gelegenheid om het te zien
opvoeren wel gebruik zal willen maken.
waarop hij, 55 jaren geleden, als vrjjwilliger in
dienst trad en als zoodanig aan de krijgsverrich
tingen tegen België deelnam.
De krachtvolle grijsaard, die onlangs zijn 75"
jaardag mocht vieren, gaat nog steeds voort met
onvermoeiden jjver de belangen der schutterij te
behartigen. Voor zoo ver ons bekend, is hjj de
eenig overgebleven vrjjwilliger in actieven dienst
bij leger en schutterjj uit die dagen. (Bbld.J
De heer J. J. Hodde, rijksambtenaar te Elle-
woutsdijk, wordt met ingang van 1 November a.
verplaatst naar Sas van Gent, terwjjl de heer
J. de Vlieger met dien datum van Sint Kruis naar
Ellewoutsdjjk wordt overgeplaatst.
Door den min. van waterstaat is bepaald, dat
de nagenoemde ambtenaren bjj de administratie der
Posterijen hunne funciën zullen uitoefenen als
volgtde comm. 3e kl. E T. J. P. Neomagus ten
postkantore te Meppel; W. Bib bink ten postk.
te Delft, de comm. 4e kl. J. W. Krol op het
spoorwegpostk. no. 1.
Prof. Jonckbloet ligt te Wiesbaden ernstig ziek
Akte-examens in Zeeland.
Gisteren en heden werden 6 vrouw, candidaten
geëxamineerd, 3 ervan werden toegelaten, nl. mej° C.
J. van Dishoeck te Goes, G. de Graaf te Water
landkerkje en A. J. Krafft van Middelburg.
Van de 7 mann. candidaten, die geëxamineerd
werden, verkregen er 4 de akte, nl de heeren P.
G. de Munck te Ossenisse, J. Bisseeuw te Betran-
chement, M. J. Vroljjk te Aardenburg en A.
Weisfeit te St. Kruis.
De heer M. J. Soutendam, majoor-commandant
der schutterjj te Goes, herdenkt beden den dag,
Door wjjlen mej. A. G. Herklots is bjj uiterste
wilsbeschikking ten behoeve der Middelburgsche
atdeeling van de Ned. Gustaaf Adolf- Vereeniging
eene som van 100 gelegateerd.
Door den kerkeraad der Ev. Luth. gemeente
alhier is, ter voorziening in de bestaande vacature»
een nominatie opgemaakt, bestaande uit de heeren
G. A. Alers te Tiel, J. L. Bleaker te Wildervank
en Veendam en C. A. Evelein te Leiden.
In een der jongste nummers van het Leidsch
Dagblad deelt de heer G. G. Chavannes, pred.
te Leiden, den loop der onderhandelingen made
en de gevoerde correspondentie met de gemeente-1
commissie der Ned. herv. kerk aldaar, betreffende
het oprichten van een gedenksteen in de Pieters
kerk, tec eere van de nagedachtenis van wjjlen
prof. J. H. Scholten. Die onderhandelingen
eindigden hiermede, dat de heer Ch. de mededeeling
ontving, «dat de commissie, met volle waardeering
van den persoon van genoemden hoogleeraar, exi
hulde doende aan de piëteit zijner hem dankbaar
gedenkende leerlingen, heeft beslotenin het
gedaan versoek niet te treden. En wel omdat
het, ruim of bijna vijftig jaar geleden zjjnde, datj
bjj uitzondering, voor den gesneuvelden student
L. J. G. Beekman door zjjn kameraden eefi
gedenksteen werd geplaatst, en voor den hoogleeraar
J. H. van der Palm een monument werd opgericht,
de gemeente-commissie dit als een afgesloten
tijdperk wenscht te beschouwen. Dat tjjdperk
wenscht zij voor niemand, wie ook, te heropenen;
te minder daar, volgens art. 7 van het reglement
op de begraafplaatsen, de gelegenheid bestaat om;
meer eigenaardig, op de graven zelve der ont
slapenen gedenkteekenen op te richten."
De meubelmaker Van Baay, die erkend heeft
de vervaardiger te zjjn van het als beleedigend
voor regeeringslichamen opgevat stemrechtlied en
deswege vervolgd wordt, is gisteren in verhoor ge
weest bjj den rechter-commissaris, belast met het
onderzoek van strafzaken in Den Haag.
Door den verdediger van Jeanne Lorette is
ter griffie van het gerechtshof in Den Haag mede
deeling gedaan van de indiening van een adres
aan Z. M- den koning, waarbjj hjj, mf Haas, namens
de veroordeelde, verzoekt dat de gevangenisstraf
van drie jaren, waartoe zij is veroordeeld, moge
worden veranderd in eene daaraan geëvenredigde
celstraf. Het adres is aan het kabinet des konings
ingediend en zal door de bemiddeling van het
departement van justitie thans om advies worden
gezonden aan het gerechtshof en den procureur-
generaal. De termjjn voor het indierien van zulk
een request was juist eergisteren verstreken, en het
