128® Jaargang.
Donderdag
10 September.
FEUILLETON.
N® 213.
1885.
Middelburg 9 September.
BRIGITTA FOSWIK.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen:
Prijs per 3/m. franco f 3,50:
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Gent:
Advertentiën; 20 Cent per regel:
geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels 1,10
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
„Wanneer wilt gij gaan
(Wordt vervolgd.)
MIDDELBURGS» COURANT.
Agenten zijn te VlissingenP. G. De Veij Mestdagh en Zoon, te GoesA. A. W. Bolland, te KruiningenF. Van der Peijl, te Zierikzee: A. C. De Mooij, te TholenW. A. Van Nieüwenhüijzen, en te Ter Neuzen A. Van der Peul Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Publicité étrangère G. L. Daubs en Cie., John F. Jones opvolger.
S
In dezen tijd va,n algemeene malaise en werke
loosheid is het niet te verwonderen, dat telkens
weêr naar middelen wordt omgezien om aan hen,
die zonder werk zijn, de gelegenheid te verschaffen
hun brood voor zich en de hunnen te verdienen.
Schreven wij gisteren over het droogmaken der
Zuiderzee, in de Echo, het Volksblad voor Neder
land, wordt Heideontginning als middel tot neutra
liseering van werkeloosheid aangegeven.
De verwezenlijking van al die plannen ligt
natuurlijk nog in een ver verschietmenigeen
zullen zjj onbekookt toeschijnen, maar dit neemt
niet weg, dat het niet opperen van plannen in
geen geval heil kan aanbrengen en den weg tot
verbetering openen. Laten wij in ieder geval
beginnen die plannen niet dood te zwijgen. Er
kan uit een enkel zaadkorrel een schoone plant
voortkomenzoo ook kan een plan, dat nu onuit
voerbaar schijnt, eenmaal den grond leggen voor
een verbeterden toestand.
De schrijver van het artikel in de Echo heeft
voornameljjk op de Maatschappij tot Nut van 't
Algemeen zijne verwachtingen gebouwd, in het
belang van hen, die nu slechts weinig en weldra
in het geheel geen werk zullen hebben. Laat het
Nut het initiatief nemen en mannen van praktijk
en ervaring bijeenroepen, om krachtig de hand
aan den ploeg te slaan. Maar dan ook spoedig
"en met ernst. De tijd snelt voort en weldra zal
het te laat zijn om de bergen van moeilijkheden,
die dergelijke reuzenplannen noodzakelijk met zich
voeren, uit den weg te ruimen. Wat voor parti-
kuliere krachten onmogeljjk is, dat is voor de Maat
schappij tot Nut van het Algemeen, in verband met
de Maatschappij voor den Werkenden Stand, de
Maatschappij van Weldadigheid, en een keurkorps
van vrijwilligers, slechts de kwestie van»willen."
Reeds het vorig jaar beval het blad als middel,
waardoor de werkeloozen gedurende den winter aan
goed, productief en loonend werk konden worden
geholpen, aan het ontginnen en beplanten van
heidevelden van staatswege aan. De Maatschappij
van Nijverheid heeft de wenscheljjkheid van
staatsheideontginning erkend, en de Vereeniging
voor Fabrieks- en Handwerksnijverheid, in haar
onlangs te Haarlem gehouden 34" vergadering,
met algemeene stemmen goedgekeurd om ten
aanzien van dit onderwerp met eerstgenoemde
maatschappij in overleg te treden. Twee machtige
en krachtige bondgenooten derhalve voor het Nut,
wanneer dit het plan mocht willen omhelzen en
handen aan het werk slaan ont de duizendtallen,
die in den aanstaanden winter met ongeduld
zullen aankloppen bij hen, die de middelen bezitten
om hen voor den ondergang te vrjjwaren, aan
arbeid en brood te helpen.
Het plan, van den schrijver komt hierop neer.
De staat zou moeten gebruik maken van
I*.
Een verhaal
van A. LüTTELSBURG.
Haul drukte na de woorden zijns vaders wederom
de tanden in de onderlip maar zei niets.
„Ik geloof niet dat zij slecht is," vervolgde
zijn vader „en als zij maar een rijk meisje was,
zou men haar wel gelooven. Doch zjj is arm en
het is een kwaad ding voor u om haar te willen
trouwen. Dat plan moest gjj opgeven, Paul,"
Paul antwoordde niet terstond, doch beefde
zeer.
„Ik heb het opgegeven, vader, omdat zjj
mij niet hebben wil."
Wil zij u niet hebben? vroeg hjj verwon
derd. „Dan behoeft gij ook niet weg te gaan."
»Ja vader, ik kan niet hier bljjven, zoolang
Brigitta in het dorp woont. Ik weet niet of gij
mjj begrjjpt, maar ik zou haar kunnen tegenkomen
en dat denkbeld zou mjj geen rust laten."
„Ik begrjjp u, en dan is het maar beter dat
gij naar Landskrona gaat en u de zaak uit het
hoofd zet. Een jongen zoo als gjj zjjt, is overal
zijn kost waard."
Paul was aangedaan want hij wist vfelk
een offer zjjn vader hem op dit oogenblik zonder
placht of verwijt bracht.
zjjn krediet om een werkkapitaal te vormen,
waaruit de ontginningskostenvan groote landstreken
konden worden betaald. Geld is, tengevolge van
de malaise en het daarmede samengaande wan-
trouweu in handels- en indnstrieele ondernemingen,
haast om niet te leenen, d. w. z. dat de rente
standaard ongekend laag ismits muurvast
onderpand kan worden aangeboden.
Daarvan zou, in het belang van den werkman,
partij getrokken kunnen worden. Hij zelf kan
het geld niet bekomenhet werken met giften
en schenkingen moet als onvoldoende worden
beschouwdmaar een behoorlijk geconstitu
eerde, semi filantropische vennootschap, waarvan
ieder welgesteld Nederlander aandeelhouder kan
wezen, en die onder rentegarantie van den
staat der Nederlanden werkt, deze schijnbare
afwijking van erkende staathuishoudkundige
axioma's is te verdedigen, omdat de nood wetten
breekt en de te lijden risico geheel denkbeeldig
is zulk een onderneming zou kans van slagen
hebben.
Neemt men aan, dat mannen van talent en naam
zich aan het hoofd stellen der beweging, statuten
opstellen, een vennootschap vormen, de koninklijke
bewilliging, de hulp der regeering en der verte
genwoordiging erlangen, en een nationale inschrij
ving openstellen voor een kapitaal van twee en
half millioen gulden, rentende 3j pCt gedurende
de eerste 15 jaren onder borgstelling van den staat,
en dat zij in alles slagen. Dat zij voorts, voor
bet Nut zou dit weinig in hebben, in alle steden
en voorname dorpen agentschappen vestigden, en
mannen van praktijk en ervaring in den arm namen
om goed en goedkoop heidegrond aan te koopen.
De organisatie zou dan een stap verder kunnen
gaan en inschrijvingsbureau's openen, de voorwaar
den der werkverschaffing publiceeren, met directiën
van spoorwegen in overleg treden om gratis
vervoer voor de uit alle oorden des lands te ver
wachten werklieden zonder werk te erlangen, enz,
enz. Tot zoover is de onderneming zwaarwichtig
maar eenvoudig. Thans komen de eigenaardige
moeielijkheden.
Stellen wij met De Echo dat September voor
voorbereiding en bespreking en October voor
het regelen en in gang zetten der werkzaamheden
gebezigd wordt, dan kunnen in November reeds
de eerste werkeloozen naar de ontginningsvelden
getransporteerd worden.
Met het oog op de cijfers, ten vorigen jare door
de ervaring geleerd, kan niemand een getal van
5000 man als te hoog geraamd beschouwen. Stel
dat van deze 5000 man 2000 ongehuwd, 2000
gehuwd met geen of weinig kinderen en 1000
gehuwd en met een groot gezin gezegend zjjn,
dan zou een getal van 3000 huisjes, waarover wij
aanstonds spreken, voldoende zjjn, daar de onge-
huwden bjj de gehuwden met weinig kinderen
zouden kunnen inwonen.
Het samenwonen in barakken, ofschoon veel
goedkooper, verdient om verschillende redenen
geen aanbeveling, voornamelijk niet uit een
oogpunt van zedeljjkheid, rust en gezelligheid.
„Van avond in de schemering. Ik was al
op weg en zou reeds lang weg geweest zijn, maar
ik dacht aan u en wilde u toch zeggen waar ik
heen ging."
„Het is goed dat gjj dit gedaan hebt", zei
de oude man opstaande. „Gjj zult geen geld op
zak nebben en zonder dat komt men niet door
de wereld. Ik heb echter wel een duitje opge
spaard, maar wat ik u bidden mag, zeg er niets van
aan moeder dat zou niet goed zjjn."
Hij ging met zjjn zoon naar huis, duwde hem
een zwaar, linnen zakje in de hand, dat een rijken
inhoud deed vermoeden en zou hem, toen het
donker werd, nog gaarne een eind hebben willen
vergezellendoch hjj durfde zjjn vrouw niet te
laten merken dat bij eigenlijk de handelwjjze van
Paul goedkeurde. Zoo vertrok deze dus alleen.
Het was nog licht, maar de bewoners van het
dorp waren al lang ter ruste. Hij stapte haastig
voort en had weldra het laatste huisje bereikt.
Hier aarzelde hjj even en op dat zelfde oogen
blik trof een kreet zjjn oor. Het was alsof hjj de
stem van Brigitta herkende. En nu?
„Laat mjj mjjn kind 1 Neem mjjn kind niet
weg 1" riep zjj snikkende, en naderbjj komende
hoorde hjj ook Gerda huilen. „Gjj hebt geen recht
om het mjj te ontnemen
De deur werd opengerukt een man, met een
kind op den arm, verscheen op den drempel, daar
achter Brigitta met smeekend opgeheven armen.
Op het zelfde oogenblik werd de man met kracht
tesug gedrongen.
De Nederlander is gaarne baas in zjjn huis, al is
dit huis dan ook nog zoo klein het kazerneleven
stuit hem tegen de borst. His house is his castle!
Daarom en ook omdat het eigenaardig werk der
ontginning bij voortduring verplaatsing noodza-
keljjk maakt, is het ons praktisch voorgekomen,
in plaats van barakken, huisjes aan te raden
ongeveer gelijk aan de welbekende kermiswagens,
dus op lage wielen of rollen. Elk dier huisjes
kan in twee of drie vertrekjes zjjn verdeeld,
voorzien zjjn van stookplaats en raampjes, terwijl
voor het inwendige de bewoners, ieder naar zjjn
eigen smaak en middelen, zorgen. Het Bpreekt
vanzelf, dat de arbeiders die huisjes, die hoogst een
voudig, van ruwe planken met asphaltvilt gedekt
kunnen worden samengesteld, zelve onder opzicht
vervaardigen de maatschappjj zorgt slechts voor
den aanvoer van materialen en gereedschap, en
berekent daarvoor 25 cents huur per week en per
huisje. Des winters staan de huisjes in kampen
of dorpen bjjeen en des zomerswanneer de
werkzaamheden zjjn afgeloopen, worden zij, om ze
voor bederf door wêer en wind te beschermen,
in groote, verplaatsbare loodsen, die evenzoo
uit ruwe planken, doch waterdicht, zijn opge
trokken, geborgen. Die loodsen dienen des
winters voor allerlei doeleinden. Elk kamp
rekenen wjj op 300 huizen, zoodat in elk kamp
ook 12 loodsen aanwezig zjjn. Twee dienen voor
de coöperatieve winkels, die de maatschappjj
opricht, en waarin alle levensbehoeften verkrijgbaar
zjjn, in het groot ingeslagen, dus uiterst goedkoop,
en slechts 7J percent duurder dan de inkoopsprijs,
als schadeloosstelling voor de slechte kansen,
restanten, spillage, en loon der bedienden. Twee
andere zjjn ingericht tot kerken, weder twee
andere tot scholen, waar gratis lager onderwjjs
wordt verstrekt, een dient voor gasthuis, twee
voor bergplaatsen, een voor uitspanningslokaal,
waar bier en wjjn geen jenever koffie, thee
enz. wordt geschonken, en waar nu en dan muziek
wordt gemaakt, gedanst kan worden, ol tooneel-
stukjes opgevoerd. De overige dienen tot woon
plaatsen en bureau voor den hoofdopzichter, en
voor de opzichters, bazen en onderbazen; voor
stalling van paarden en vee enz.
Strenge tucht en orde moeten daar heerschen.
Juist om die te bevorderen dient men elke kamp
uit niet meer dan 300 wagens te makenen zou dit
op normale sterkte 500 man, behalve de vrouwen en
kinderen, bevatten. Het zou staan onder het beheer
van een hoofdopzichter, die zijn bevelen ontvangt
van den directeur, en die 2 bazen en 20 onder
bazen naast zich heeft. Elk kamp ol twee kampen
te zamen hebben voorts een technisch adviseur,
terwijl de geesteljjken, doctoren, apothekers en
onderwjjzers, die van de maatschappij toelagen
ontvangen, hunne zorgen over alle kampen ge
lijkelijk verdeelen. De coöperatieve winkels staan
onder het onmiddelljjk beheer van den directeur, die
in of buiten de onderneming woont, doch verplicht
is zich vaak persoonljjk van den gang van zaken
te komen vergewissen.
Dit plan wordt nader uitgewerkt en de schrijver
„Paul, Paul!" riep Brigitta juichend, »hjj
heeft er geen recht op en wil mjj het kind ont
nemen. Belet het hem toch
In het volgende oogenblik had Paul de schrei
ende Gerda in zjjne armen, want als hjj niet
toegeschoten ware, dan zou de vreemdeling haar
van zich afgeslingerd hebben, nu hjj zich over
rompeld zag. Onmiddellijk daarop volgde een
schot een gil nog een en Paul lag
bloedende op den grond, terwjjl de vreemdeling
de deur achter zich toesloeg en het bosch insnelde.
Brigitta stond roerloos, totdat de kruitdamp
opgetrokken was; de schrik verlamde haar en zjj
viel bijna in zwjjm. Doch zoodra zjj Pauls gelaat
met bloed bedekt zag viel zij met een angstkreet
naast hem neer.
„Paul, Paul, groote God hjj is dood.
Paul, Paul, ontwaak
Maar hij lag stil en strak, terwjjl het bloed
uit zjjn wang vloeide. Zjj zag hem vol wanhoop
aan en bekommerde zich niet om Gerda, die wel
is waar neergevallen was, doch zonder zich in
het minst te bezeeren. Door den schrik had zij
haar schreien gestaakt en kroop thans op handen
en voeten voort. Brigitta dacht er niet aan om
het bloed te stelpen, het was alsof zjj haar
denkvermogen verloren had.
Eindeljjk boog zij zich over hem heen en hield
haar oor op zjjn mond. Zjj voelde zijn warmen
adem op haar wang hij leefde!
„Paul, Paul! Zie mjj aan, zeg mij dat gjj
Heeft open de oogen nog eenmaal J Wat moet
toont de flnancieele mogeljjkheid en rentabiliteit
van zulk eene onderneming aan. Bjj die berekening
steunt hjj op de opgaven van specialiteiten op
het gebied der heide-ontginning, n. 1. de heeren
Hartog, Jongkindt Coninck, Rahder en Boele.
Na het 15e jaar zou, volgens die berekening,
den aandeelhouders een bate van 600.000, of
20 pet., ten goede komen. Daarna is het resultaat
zeker, nl. circa 40 per heet., of 5 pet. per jaar
en per aandeel.
In en om het dorp Oost-Souburg werd heden
eene manoeuvre in het vuur uitgevoerd door de
bataljons infanterie van Middelburg en Vlissingen.
Er werd ondersteld dat eene troepenmacht (voor
gesteld door het 4e bataljon) Vlissingen had bezet
en van daar wilde oprukken naar Zuid-Beveland.
Teneinde dit te beletten, werd de tegenpartij (2°
bataljon) van Middelburg afgezonden in de richting
van Vlissingen.
Hec dorpje Souburg, dat in staat van tegen
weer was gebracht om den opmarsch van den
onderstelden vijand te beveiligen, werd door de
tegenpartij aangevallen.
Uit Vlissingen schrijft men ons
Ten vervolge op ons bericht van gisteren, be
treffende de uitgereikte eereteekenen van het
Belgische loodspersoneel, laten wjj hieronder de
namen volgen van alle begiftigden
Het kruis l"u klasse werd uitgereikt aan den
heer P. P. d' Jong en het kruis 2de klasse aan
den heer J. Dekinder.
Eene medaille le klasse ontvingen de heeren
A. Blij, C. Speckens, Jul. Callier, B. van Sluis.
L. Bejjé, J. Beniest, A. Carre, P. Herreman, C
de Mjjttenaere en P. Speckens.
De medaille 24e klasse werd overhandigd aan
de heeren C. Durt, J. Leroy, J. Callier, F. van
Dierendonck, C. Schumaker, G. Schot, A. Gille-
bert, P. Speckens, C. Nassel, F. Brandenburg, J.
van Obergen, M. Meier, G. van der Hooft, J.
ABpeslagh, P. Beijer, H. Pieters, A. Meeusen, J.
Staal, H. van der Weijde, L. Barbé, J. Sesée, M»
JanBseDS, H. Dezitter, C. Debenau, J. Odem, P'
de Mejjne, E. E. Lauwereins, G. Dezitter, E. van
Loo, A. Huilmand, J. Dewaey, P. Scherpings, J.
Carre, M. Baels en J. Bejjé.
De medaille 3e klasse viel ten deel aan de
heeren J. Dunnes, H. Van Sprang, J. Murre en
C. Vermeesch.
Gisterenavond werden door het muziekgezelschap
Ons Genoegen verschillende serenades gebracht en
eenige muziekstukken uitgevoerd voor de loodsen*
sociëteit.
Men sehrjjft ons nit Heinkenssand
Bjj het leven van den, voor velen te vroeg
ontslapen en hooggeachten burgemeester jhr Mr
C. van Citters, was er sprake van eene telephoni-
sche verbinding dezer gemeente met Goes. "Wjj
vernemen met zekerheid dat eerstdaags bij de
gemeentebesturen van 's Heerenhoek, Heinkenszand;
's Heer Arendskerke en Goes eene aanvraag zal
inkomen om concessie tot het aanleggen van een
telephoon tusschen die gemeenten. Wjj gelooven
er van mjj worden als gij sterft?"
Vol angst zat zjj hem aan te staren, doch hjj
verroerde zich niet. Het bloed vloeide onophoudeljjk
uit zijn bleeke wangzoo vlood zijn leven heen.
zonder hulp. Zij dacht er niet aan dat zjj hem
kou helpen, moest helpen.
Doch zie! Eensklaps is zij opgerezen en heeft
een kussen gehaald, Zjj kon hem niet optillen,
maar wel zijn hoofd hooger leggen en trachten
het bloed te stelpendat moest zjj doen. Met
geweld bracht zij zichzelf tot bedaren en begon
met overleg te handelen. Zjj opende het venster
om de zoele avondlucht binnen te laten; daarop
wieseh zjj de wond nit en eindeljjk gelukte het
haar na vele vergeefsche pogingen om het bloed
te stillen. Paul had echter nog altjjd geen teeken
van leven gegeven en toen zjj zoo goed zjj kon
een verband gelegd had, lag hjj als een doode.
Brigitta bedacht verder dat hjj niet zoo kon
blijven liggen en wilde beproeven om een bed te
spreiden, vlak naast de plaats, waar hjj nu lag
en hem daarop te leggen.
Met een jjzeren wil bracht zjj het bjjna onmo
gelijke tot stand. BinDen een kwartier had zjj
haar doel bereikt en smaakte de voldoening om
door een pjjnlijk steunen te vernemen, dat er nog
leven in hem was. Daarna lag hjj weer roerloos.
Brigitta haalde diep adem en streek hare verwards
haren naar achteren.
