N° 268.
127® Jaargang.
1884.
Woensdag
12 November.
Middelburg 11 November.
lg FEUILLETON.
Dit blad verschijnt dagelijks,
met uitzondering van Zon- en Feestdagen?
Prijs per 3/m. franco f 3,50?
Afzonderlijke nommers zijn verkrijgbaar a 5 Gent.
Advertentiën* 20 Gent per regel;
Geboorte-, Trouw-, Doodberichten enz.: van 1 -7 regels/1,SO
iedere regel meer f 0,20.
Groote letters worden berekend naar plaatsruimte
Bij deze courant beheoren twee BIJVOEGSELS.
Door storm naar de haven.
DORIS VON SPAETTGEN.
MIDDELBIRGSCHE COURANT.
Agenten zijn te Vlissingen: P. G. De Veij Mestdagh en Zoon, te Goes: A. A. W. Bolland, te Kruiningen: F. Van der Peijl, te Zierikzee: A. C. De Moou, te TholenW. A. Van Nieuwenhdijzen, en te Ter Neuzen A. Van der Peijl Jz.
Hoofdagenten voor het Buitenland te Parijs en Londen, de Compagnie générale de Puhlicité étrangère G. L. Daube en Cie., John F. Jones opvolger.
De stembus is thans gesloten.
Welke de uitslag ook zij, wij willen hopen en
wij gelooven het ook dat in alle districten met
evenveel ijver is gestemd als in het district
Middelburg.
Beide partijen zijn daar met alle macht opgetreden.
En valt mr D. Van Eek, welnu bp zal dan zeker
vallen met eere.
Geen moeite is van liberale zijde ontzien om
hem te behouden van elders zijn er gekomen om
nog te. stemmen; wie slechts komen kon is op
gewekt om deel te nemen aan den strijd. Maar
tegenover eene partij die niets anders kent dan
blinden baat tegen alles wat slechts eenigszins naar
vooruitgang zweemtdie coquetteert met bekrom
penheid en domheid en beiden op den hoogsten
troon plaatst om dan op nederig hoogmoedigen
toon uit te roepen: wij bekooren niet tot het
denkend deel der natie, alsof dat een eer is,
tegenover zulk eene macht moet men bukken.
Wij ^vië'iöju -OHS-aifit met een voor ons gunstigen
afloop.
En mocht ook elders de anti-liberale partij heb
ben overwonnen, welnu dan eischen wij dat die
partij zal regeeren, dat zij zal geven wat zjj be
loofd heeftminder lasten, meer vrijheid en meer
recht.
Want vast overtuigd hipven wjj in ieder geval
dat, welke fouten de liberale partij ook moge
hebben, er van den anderen kant leugens en bedrog
zijn gebezigd toen men die partij beschuldigde
van opdrijving van belastingen en van het streven
om anderen te onderdrukkenen dat bet onwaar
is al wat men den goedgeloovigen voorspiegelde
over de gulden dagen die zullen aanbreken als
de tegenpartij eenmaal aan het bewind zal komen.
Die beloften nu zal men waar moeten maken
wanneer men de meerderheid in de kamer heeft.
En daarom zien wij met te meer belangstelling
de berichten, die morgen en overmorgen ons
wachten, te gemoet.
Uit een annonce in een paar vorige nommers
heeft men kunnen zien dat morgen (Woensdag)
avond te half acht uren in de benedenzaal van
het concert-gebouw op de groenmarkt te Middel
burg een lid van het hoofdbestuur van de
Nederlandsche vereemging voor Zondagsrust eenige
mededeelingen wenscht te doen.
Wij vestigen daarop de aandacht van alle be
langstellenden.
Vlissingen, 11 Nov. Heden avond wordt
met den boottrein alhier verwacht Z. K. H. prins
Christiaan van Sleeswjjk Holstein, die met het
VAN
ZEVENDE HOOFDSTUK.
Na hare ontboezeming viel Lissie uitgeput op een
stoel neder. De dames hadden aanvankelijk slechts
half geluisterddaar zij haar nonsens, dat voort
durend afwisselen van scherts en ernst, zeer goed
kende en de geheele geschiedenis voor een grap
hielden, maar nu keken zij beiden verbaasd en
Harriet riep driftig uit
»Wien meent gjj Lissie Jane en
»En herhaalde deze met haar zakdoek
voor de oogen. »Nu ja, zeg het maarIk ben
er al half over heenGij kunt den naam van
John O'Brien gerust noemen 1 Van heden af leg
ik een pantser om mjjn hart, breng den thermo
meter van mijn gevoel tot op vriespunt en ieder
»Maar vertel nu toch eerst eens bedaard wat
u zoo buiten u zei ven gebracht heeft" viel de oude
dame haar knorrig in de rede. Jane en mijnheer
O'Brien avond wandelingen 1 Dat is onzin Hoe
kunt gij zoo iets zeggen
Harriet stond nog op dezelfde plek, bleek en
strak met een onheilspellend vuur in de oogen.
«Gij gelooft mij zeker niet, mevrouw White
riep Miss Walton uit, ongeduldig hare hakken in
'uet tapijt borende.
as. Willen Prins van Oranje van de stoomvaart
maats^. Zeeland de reis naar Londen zal maken.
Wijlen de luitenant-generaal Van Willes, in
leven inspecteur der infanterie, schonk aan
het fonds tot ondersteuning der weduwen en weezen
van vrijwillig dienende militairen, beneden den
rang van officier, eene som van 500.
De St. Ct. bevat het programma voor de opening
van de vergadering der staten-generaal, door Z-
M. den koning op Maandag den 17en November 1884.
Ook de heer W. A. baron Van der Feltz heeft
voor het lidmaatschap der eerste kamer, hem door
de stat n van Drente aangeboden, bedankt.
Voor de derde maal zullen die staten dus eene
keuze moeten doen.
Ter vervanging van het op zijn verzoek
eervol ontslagen, lid van administratie van het
weduwenfonds voor geëmploieerden bij het alge
meen bestuur jhr W. M. De Branw, is benoemd
als lid jhr mr G. De Bosch Kemper, secretaris
generaal bij het departement van waterstaat.
De St. Ct. bevat een kon. besluit tot wijziging
van reglement 1, vastgesteld bij kon. besluit van
14 September 1838 (St. hl. n° 36) en gewijzigd
bij de kon. (besl. van 17 December 1875 St. bl.
n° 244) en 29 April 1877 (St. bl. n° 90).
Tengevolge dezer wijziging wordt het derde lid
van art. 89 van regiemend 1 gelezen
„De arrondissements-rechtbank te Amsterdam
is verdeeld in drie kamers. Eene kamer is samen
gesteld uit den president en een vice president of
twee vice-pvesidenten en vijf rechters de beide
overige kamers ieder uit den president of een
vice-president en vier rechters. Tot iedere kamer
behoort bovendien de officier of een substituut-
officier en de griffier of een substituut-griffier".
Omtrent de aanneming door de heeren J. C.
Van Hattum te Sliedrecht van een gedeelte van
het te maken Panama-kanaal waarvan wij
vroeger melding maakte, deelt de Prov. Noorbr.
Crt. mee dat deze aanneming geschiedt gezamenlijk
met de firma Bekker, Van Seters en c°. te Nijmegen.
Met de uitvoering van dit belangrijke werk, dat
binnen de drie jaren zal moeten voltooid zijn, is
belast geworden de heer A. D. Van Seters, die
daartoe reeds do. 6 dezer met het stoomschip
Lafayette van St. Nazaire naar Panama vertrok.
Het is hoofdzakelijk aan den ondernemingsgeest,
de veel omvattende kennis en de uitgebreide
relatiën van den heer Van Hattum te danken, dat
ook Nederlanders geroepen zjjn, het grootste der
tot heden bekende werken der wereld te helpen
tot stand brengen.
In de lijdspiegel ontwikkelt prof. Van der Wijck
zijne bezwaren tegen den raad, door dr. Betz en
prof. Spruyt gegeven, om den landsvrede te her-
„Goed, luistert dan. Het was Maandagavond-
want 's Zondags had mijnheer O'Brien bij ons
gegeten, maar hij scheen in een doodgravers
stemming te zijnhij at niet, hij dronk niet en
praatte bjjna ook nietKortom, wjj waren
Maandag in de comedie geweestdaar oom ech
ter wat moede was gingen we vroeger heen,
zoodat wij tusschen tien uur en halfelf langs den
Broadway kwamen, toen eensklaps een knap paar
menschen rakelings langs ons heen gingeneen
knappe man, met schitterende oogen of ik
hem herkendoen dicht tegen hem aange
drukt een groote vrouw, met een zwarte mantille
over het hoofd. Doch haar heb ik ook herkend.
Mij ontgaat niets van dien aard. Ik riep hun
good evening toe, opdat zij zich zouden ergeren
en begrjjpen dat zulke dingen niet geheim kun
nen blijven. Oom heeft hen allebei ook herkend
want hjj lachte guitig en zei dat hij de fa
miliezaak," waarvan mijnheer O'Brien hem op de
boot gesproken had, best begreep. Maar het is
schandeljjk En nu begrijp ik ook waarom bij
mij zei dat hjj een afspraak had, toen ik vroeg
of hij met mjj uit rjjden wilde gaan. Dien afspraak
was natuurlijk van veel gewicht Wel mevrouw
White, gelooft gij mij nu nog niet
Lissie kreeg een heelen tjjd geen antwoord en
genoot in stilte van de, naar zij dacht, verblufte
gezichten der beide dames. Eindelijk zei de oudste'
op berispenden, bijna strengen toon
»Gij overdrijft altijd, mijn kind Dat ken
ik van ouds. Zooals gij het vertelt, heeft de zaak
stellen, door de bijzondere school regel, de open
bare slechts aanvulling te doen zijn. Het recept
klinkt zeer eenvoudig. Er zou geen penning meer
dan thans behoeven opgebracht te worden wanneer
ieder burger hesluiten kon, het geld, dat hij tegen-
woodig ten behoeve van de lagere school aan de
schatkist offert, vrijwillig te storten. Maar het
recept past slecht voor onze maatschappij. Prof.
Van der Wijck acht het een buitensporig idealisme
te onderstellen, dat de schatten, welke voor het
volksonderwijs noodig zijn, van zelf zouden bij-
eenvloeien, indien de sterke arm van den staat
ophield tot betaling te dwingen. Zelfs vele wel-
gestelden zouden, waar 't het onderwijs der massa's
betreft, het op hunne buren laten aankomen en
meenen genoeg te doen, wanneer zij voor de
opvoeding hunner eigen kinderen behoorlijk zorg
droegen.
De schr. zou niets liever willen, dan dat het
ideaal van'de hh. Betz en Spruyt voor verwezen
lijking vatbaar ware. De ondervinding heeft
geleerd, dat in Nederland de belangen van het
volksonderwijs in de handen van den staat niet
geheel veilig zijn. Sedert de kerkelijke partijen
er in geslaagd zijn, aan de volksschool een onge
rijmde neutraliteit op te dringen en haar zoo van
een goed deel harer opvoedende kracht te berooven,
is de ingenomenheid van prof. Van der Wijck met
haar zeer verzwakt. Op snoode wijze heeft men,
in naam van den godsdienst, zich aan ons volk
vergrepen, door tegen de overheidsschool jaren
lang een strijd op leven en dood te voeren, aan
het onderwijzend personeel dier school alle ver
tegenwoordigers van het kerkelijk geloof te
onttrekken en het zoover te drijven, dat de meester
jj1 niet meer toonen kan, of hij katholiek, dan wel
protestant, rechtzinnig, dan wel onrechtzinnig is,
zonder gevaar te loopen geschorst te worden.
De zoogenaamde volksschool is thans geen volks
school meer, want ons volk bestaat niet uit onzijdige
schepselen en wordt niet met een onderwijs gebaat
dat enkel voor gesnedenen past.
Een kleurloos onderwijs werkt ontzenuwend en
vandaar dat de schr. zich zou verheugen, indien
het mogelijk ware, den staat van zijn taak te
ontheffen. Maar dit kan niet geschieden. Onderwijs
is niet met handel en nijverheid op éen ljjn te
stellenhet is geen winstgevend bedrijf, behalve
waar het de kinderen van rijken betreftvolkson
derwijs werpt niet alleen geen batig saldo af, maar
verslindt in tegendeel tonnen gouds en in geen
enkel land van Europa bestaat er burgerdeugd
genoeg, om te kunnen verwachten, dat die sommen
vrijwillig zouden kunnen worden opgebracht. Ja;
het geloof doet wonderenparticulier initiatief is
in staat tal van kerkeljjke scholen te bouwen,
welke zich op godsdienstige propaganda toeleggen,
en te bewonderen is de daarbjj tentoongestelde
veerkracht, indien de scholen niet enkel rechtzinnig
zijn, maar tevens aan de eischen der hygiëne be
antwoorden en het degelijke onderwijs verschaffen,
hetwelk de kinderen dezer eeuw noodig hebben
daar echter het geloof op zoodanige scholen hoofd-
zich zeker niet toegedragen. In plaats van tien
ot elf uur zal het zeven geweest zijn, en au fond,
wat hebben wij er mee te maken I Mijn nicht
is een fatsoenlijke vrouw en ik verbied u om op
dien toon over haar te spreken, ten minste in
onze tegenwoordigheid 1 Maak verder wie gij
wilt tot het doelwit uwer geestighedenmaar
laat mjjne bloedverwanten buiten spel, dat ge
doog ik niet! Men kan het u zoo kwaljjk niet
nemen, daar gij nog een groot kind zjjt," voegde
zij er iets vriendelijker bjj. Anders zou ik bepaald
boos op u worden
Zij dreigde het jonge meisje met den vinger en
verliet het boudoir.
Lissie zat als een beknord schoolkind, met haar
voetjes onder haar japon verborgen, en was geheel
verstomd.
Eensklaps legde Harriet haar hand op haar
schouder en zei op gedempten toon
«Gij hebt steeds beweerd mjjn vriendin te
zijn, LissieBewijs mjj dit nu door mjj ronduit
te zeggen wat er waar is aan uw verhaal Laat
alle scherts nu rustenWant het oogenblik is
zeer ernstig. Bedrieg mij dus niet? Gij weet,
op dat punt ben ik onverbiddelijk
„In 's hemelsnaam Hatty wat deert u Gij
zet een gezicht, afsof gij de groot-inquisiteur in
persoon waart! Gjj hebt mij nooit gezegd dat
Jane u zoo dierbaar was dan had ik wel opgepast
en mjjn mond niet zoo voorbjj gepraat. Doch
daar gjj mij niet schjjnt te gelooven, zweer ik u
bjj onze tienjarige vriendschap, of bjj St. Patrick,
zaak is, zinken zij beneden het gewenschte peil,
zoodra de mededinging der overheidsschool ont
breekt. De vrienden van confessioneel onderwijs
moeten, voor zoover zij goede patriot-ten zjjn,
eischen, dat daarnaast een flink openbaar onder
wijs bljjve bloeien. -Terecht toch heeft Jules Simon
gezegd Le peuple, qui a let meilleures écoles, est le
premier peuple. S'il ne Vest pas aujourdliuiil le sera
demain
Ten bewjjze, welk een jjdele droom het is, in
onze dagen den staat buiten de school te willen
bannen, wijst de schr. op Engeland, waar de proef
met het particulier initiatief, onder de gunstigste
omstandigheden genomen maar niettemin jammer-
ljjk mislukt is. Onder de instemming van de
beste burgers van Engeland kon lord John Eussell
verklaren in het parlement, dat de belangen van
het volksonderwjjs schandelijk verwaarloosd werden
en de tusschenkomst van den staat onontbeerljjk
was. Door de wet van Forster werd in 1870 het
staatsonderwijs ingevoerd. Er werd een ministerie
van openbaar onderwijs gesticht. Sedert dien tijd.
is de schoolbevolking van Engeland met 150 pet.
aangegroeid.
Maar sedert de staat in Engeland voor de
aanvulling van kerkelijk en bjjzonder onderwjjs
zorg draagt, heerscht ook daar de schoolstrjjd.
Natuurljjk, want iedere nieuwe openbare school,
welke naast de zoogenaamde Cbristeljjke scholen
verrijst, is een mededingster, waarvan men zich
tracht te ontdoen. Daarenboven geeft het door
den staat thans uitgeoefend schooltoezicht er
aanleiding tot allerlei grieven. En hoe zou men,
zonder aanstoot aan de kerkelijke partijen te geven,
hier te lande de betrekking tusschen de uit de
openbare kas bekostigde school en den godsdienst
willen regelen De vrienden van confessioneel
onderwijs mogen met de hand op het hart ver
klaren, of zjj er vrede mee zouden hebben, indien
onze schoolwetgeving door die van Engeland
vervangen werd. Juist omdat de kerkelijke partijen
hier te lande hare seholen aan het staatstoezicht
willen onttrekken, hebben zjj den eisch van subsidia
laten vallen. Wat zij thans in haar schild voeren,
is voor het liberale Nederland een geheim. Het
is bekend, wat zij op dit oogenblik niet willen,
wat zij wel willen en of zij iets willen, is een
raadsel.
Prof. Van der Wijck betreurt het zeer, dat er
geen middgl schjjnt te bestaan, om den schoolstrjjd
te doen eindigen. Misschien zou zjjn felheid een
weinig getemperd kunnen worden, door het woord
overal uit de derde alinea van art. 194 der grond
wet te schrappen. Men zou, zoolang het bjjzonder
onderwjjs aan voorwaarden gebonden blijft, con
cessies aan de kerkeljjke partjjen kunnen doen,
zonder de groote zaak van beschaving en verlichting
te zeer in de waagschaal te stellen. Voorts is
het te verwachten, dat de kracht van hen, die
thans ons openbaar onderwjjs bestoken, zal gebroken
worden, zoodra hun te eeniger tijd de regeerings-
taak wordt opgelegddan toch zal het zonneklaar
bljjken, dat calvinisten en ultramontanen wel in
de gelederen der oppositie, maar niet aan da
dat alles betreffende die maneschjjnwandeling waal'
isEn als u dit nog niet genoeg is, moogt gij
er mijnheer Wilcox naar vragen en gij zult zien
dat hij het bevestigt. PoeiHarriet! wat maakt
gij u toch dadelijk boos (Zjj haalde de schouders
op). „O die mannen die mannen! de een is
net als de ander. „All right\ Ik wreek mjj en bljjf een
oude vrjjster. Kom Hatty wees verstandig!" Zjj trok:
haar op een canapé en ging voort: „Ik kan
niet hebben dat gjj boos op mjj zjjt. Laat u doof
mjjn gebabbel niet in de war brengen, lieve:
Zjjt ge nog boos op mij
»Neen LissieIk ben ook niet boos op ii
geweest. Ik wilde alleen de waarheid weten."
»Zoo en zjjt gjj nu gerust gesteld
Volkomenzei Harriet kortafmaai'
Lissie merkte niet hoe spotachtig haar schoone
mond zich daarbjj vertrok.
»Dus niets meer hierover maar nu
heb ik nog een verzoek, dat ik bjjna vergeten
had," begon het jonge meisje na een poos weer,
»Moeder en mjjnheer Wilcox laten u voor den
30"ea October op een partjj vragen, dat wil zeg
gen, onder ons gezegd is het een bal. Al uwe
en mijne kennissen worden gevraagd. John
O'Brien natuurljjk ook. Ik verheug mij dol op
het feest
„Gjj wilt toch van daag nog geen bepaald
antwoord hebben, Lissie Ik moet er eerst met
mama over spreken. Als zjj geen lust heeft..,."
Gekheid Dan komt gjj alleen, HattyeU
gjj hebt nog een week om u te bedeaken;"